Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt XX GC 233/16

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 lipca 2018 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XX Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący:

SSO Magdalena Kurc - Mazurkiewicz

Protokolant:

protokolant sądowy Agnieszka Nowicka

po rozpoznaniu w dniu 3 lipca 2018 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P.

przeciwko (...) spółce akcyjnej w W.

o zapłatę

I.  zasądza od (...) spółki akcyjnej w W. na rzecz (...)spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P. kwotę 14.230.000 (czternaście milionów dwieście trzydzieści tysięcy) złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 18 lutego 2016 r. do dnia zapłaty;

II.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

III.  koszty postępowania pomiędzy stronami wzajemnie znosi.

SSO Magdalena Kurc - Mazurkiewicz

Sygn. akt XX GC 233/16

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 18 lutego 2016 r. powód – (...)spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w P., wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanej – (...) spółki akcyjnej w W. nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym kwoty 28.460.000 złotych wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od następujących kwot za następujące okresy:

- od kwoty 3.376.400 złotych od dnia 18 lutego 2016 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 2.662.000 złotych od dnia 7 listopada 2014 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 2.354.000 złotych od dnia 7 listopada 2014 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 2.673.000 złotych od dnia 2 grudnia 2014 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 2.464.000 złotych od dnia 15 grudnia 2014 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 532.400 złotych od dnia 21 marca 2014 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 713.900 złotych od dnia 5 kwietnia 2014 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 1.028.500 złotych od dnia 29 kwietnia 2014 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 1.863.400 złotych od dnia 8 sierpnia 2014 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 2.226.400 złotych od dnia 8 sierpnia 2014 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 1.936.000 złotych od dnia 16 sierpnia 2014 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 2.728.000 złotych od dnia 9 stycznia 2015 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 2.860.000 złotych od dnia 19 stycznia 2015 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 1.042.000 złotych od dnia 9 lutego 2015 r. do dnia zapłaty,

oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu swojego stanowiska powód podniósł, że w dniu 18 października 2012 r. zawarł z pozwanym umowę, której przedmiotem była dostawa przez powoda 25 wagonów pasażerskich dla pozwanego. Wśród 25 wagonów wyróżniono cztery typy, w tym: 8 wagonów drugiej klasy bez przedziałów, 4 wagony pierwszej klasy z przedziałami, 4 wagony pierwszej klasy bez przedziałów i 8 wagonów drugiej klasy z przedziałami. Powód wypełnił swoje zobowiązania z tytułu umowy i wyprodukował wszystkie zamówione pojazdy, które zostały następnie odebrane przez pozwanego według opisanej w umowie procedury. Odbiór każdego z wagonów wiązał się z podpisaniem protokołu odbioru końcowego i protokołu zdawczo-odbiorczego, które były podstawą do wystawienia faktur VAT. Powód wystawił faktury VAT, których doręczenie pozwanemu zostało opatrzone pieczęcią. Pozwany nie wywiązał się w pełni z obowiązku zapłaty nie regulując pełnej kwoty należności za 14 wagonów, powołując się przy tym na wystawione noty księgowe i oświadczenia o potrąceniu. Pozwany odmówił zapłaty należności na łączną kwotę 28.460.000 złotych, naliczając kary umowne z tytułu nieterminowego wykonania umowy. Powodowa spółka kwestionuje zasadność oświadczeń w sprawie potrącenia, gdyż osoby je składające nie miały umocowania do reprezentacji pozwanego, nadto opóźnienia w dostawie zamówionych wagonów nastąpiły w wyniku okoliczności niezależnych od powoda, nie ponosi on więc za nie odpowiedzialności. Z ostrożności procesowej powód zgłosił żądanie miarkowania kary umownej do kwoty 1.000.000 złotych między innymi z uwagi na jej rażące wygórowanie (pozew k. 2-34).

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości sześciokrotności stawki minimalnej. Jednocześnie podniosła zarzut częściowego przedawnienia roszczeń powódki związanych z wykonaniem umowy z dnia 18 października 2012 r., w zakresie roszczenia o zapłatę kwoty 916.600 złotych tytułem wynagrodzenia za dostawę wagonów o numerach kolejowych (...) oraz (...). W uzasadnieniu wskazała, że powódka dopuściła się rażącego naruszenia umowy poprzez nieterminową dostawę wszystkich wagonów będących przedmiotem zamówienia. Naruszenie nastąpiło pomimo pełnej świadomości powódki co do znaczenia terminowego wykonania umowy dla pozwanej, która była zobowiązana do rozliczenia otrzymanych ze środków unijnych kwot. Odnosząc się do zgłoszonego żądania miarkowania kary umownej pozwana wskazała, że odpowiedzialność powódki za opóźnienia w dostawie wagonów została ukształtowana na zasadzie odpowiedzialności gwarancyjnej, a więc niezależnej od winy. Kara umowna należna pozwanej na podstawie umowy była więc niezależna od wszelkich okoliczności nieobjętych przesłanką egzoneracyjną – wystąpieniem siły wyższej. Nadto wysokość kar umownych określonych w umowie została przewidziana na poziomie odpowiadającym naturze stosunku umownego i adekwatnie do treści zobowiązania. Strony w samej treści umowy przewidziały ograniczenie wysokości kar umownych, natomiast gdyby taki mechanizm nie został zastosowany, powódka byłaby obowiązana zapłacić karę umowną w wysokości 49.076.500 złotych. Wobec powyższego dalsze obniżanie kary umownej jest zdaniem pozwanego niezasadne (odpowiedź na pozew k. 281-337).

W dalszym toku postępowania - stanowiska stron nie uległy zmianie. Na rozprawie w dniu 3 lipca 2018 r. Sąd dopuścił dowód z dokumentów dołączonych do pozwu, odpowiedzi na pozew i dalszych pism procesowych na okoliczności w nich wskazane.

Na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy, Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Powód (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. (dalej: Fabryka (...)) prowadzi działalność gospodarczą w zakresie produkcji lokomotyw kolejowych oraz taboru szynowego. Pozwany (...) spółka akcyjna z siedzibą w W. (dalej: (...)) prowadzi działalność gospodarczą w zakresie transportu kolejowego pasażerskiego międzymiastowego (KRS powoda – k. 39v-40, KRS pozwanego – k. 45).

Dnia 18 października 2012 r. Fabryka (...) zawarli - w rezultacie przetargu nieograniczonego - umowę numer (...) (dalej: „Umowa”), której przedmiotem, zgodnie z § 2, była dostawa 25 pasażerskich wagonów kolejowych, w tym:

-

9 wagonów drugiej klasy bezprzedziałowych (cena jednostkowa wagonu 5.500.000 złotych netto);

-

8 wagonów drugiej klasy przedziałowych (cena jednostkowa wagonu 6.050.000 złotych netto);

-

4 wagony pierwszej klasy bezprzedziałowe (cena jednostkowa wagonu 5.450.000 złotych netto);

-

4 wagony pierwszej klasy przedziałowe (cena jednostkowa wagonu 5.650.000 złotych netto).

W § 3 ust. 1 Umowy zastrzeżono, że maksymalne wynagrodzenie za realizację całego przedmiotu umowy wyniesie 142.300.000 złotych netto (175.029.000 złotych brutto). W § 4 ust. 1 wskazano, że przedmiot Umowy zostanie zrealizowany w całości w terminie nie dłuższym niż 18 miesięcy od dnia jej wejścia w życie. Zgodnie z § 7 Umowy procedura odbioru wagonów składa się z odbioru końcowego, kończącego się podpisaniem przez strony protokołu odbioru końcowego oraz z przejęcia wagonu nie później niż w terminie 7 dni kalendarzowych po dokonanym odbiorze końcowym, czego dowodem jest protokół zdawczo-odbiorczy podpisany przez upoważnionych przedstawicieli stron. W § 5 ust. 9 umowy strony dopuściły przedstawienie terminowego zezwolenia na dopuszczenie do eksploatacji pojazdu kolejowego z chwilą dostawy pierwszego wagonu. W przypadku przedstawienia terminowego zezwolenia na dopuszczenie do eksploatacji pojazdu kolejowego, wykonawca był zobowiązany dostarczyć zamawiającemu bezterminowe zezwolenie na dopuszczenie do eksploatacji pojazdu kolejowego w P. przed wygaśnięciem terminu ważności zezwolenia tymczasowego. Zgodnie z § 10 Umowy (...) był zobowiązany do przekazania wykonawcy zaliczki w wysokości 26.254.350 złotych. Zgodnie z § 11 Umowy zapłata wynagrodzenia za wykonanie przedmiotu umowy będzie następowała sukcesywnie po odbiorze każdego wagonu, przy czym w pierwszej kolejności zostanie rozliczona z zaliczki. Ustalono, że podstawą rozliczenia będą faktury VAT wystawione przez Fabrykę (...) (§ 11 ust. 3). Podstawą do wystawienia faktur VAT za każdy dostarczony wagon miały być łącznie podpisany przez strony protokół odbioru końcowego oraz podpisany protokół zdawczo-odbiorczy (§ 11 ust. 4). Zastrzeżono karę umowną w wysokości 0,2% ceny netto danego typu wagonu za każdy rozpoczęty dzień opóźnienia w dostawie wagonu, według terminów wynikających ze szczegółowego harmonogramu dostaw, przy czym maksymalna wysokość kar umownych nie może przekroczyć 20% wynagrodzenia netto Fabryki (...) (§ 13 ust. 1 pkt 1), przy czym wykonawca nie ponosi odpowiedzialności, o ile niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy jest wynikiem działania siły wyższej (§ 13 ust. 4). Załącznik nr 3 do Umowy stanowił Harmonogram realizacji umowy (umowa numer (...) k. 48-71,harmonogram realizacji umowy k. 72).

Następnie w dniu 7 grudnia 2012 r. (...) zawarł Umowę o dofinansowanie projektu „Odnowa taboru (...) S.A. dla relacji W.-G.” ze Skarbem Państwa – Centrum Unijnych Projektów Transportowych. Zgodnie z § 8 ust. 16 Skarb Państwa może spowodować wstrzymanie dofinansowania w przypadku realizowania projektu niezgodnie z umową lub decyzją KE, a także w przypadku zaistnienia opóźnień lub braku postępów w realizacji projektu w stosunku do harmonogramu i planu finansowania lub decyzji KE (umowa o dofinansowanie k. 430-440).

Pismem z dnia 12 grudnia 2012 r. (...) poinformował Fabrykę (...), że z dniem 12 grudnia 2012 r. Umowa wchodzi w życie. W dniu 10 października 2013 r. strony zawarły aneks nr (...) do Umowy, którym wprowadzono zmiany w zakresie rozwiązań technologicznych wagonów, a nadto w § 2 ustalono, że załącznik nr 3 do Umowy – Harmonogram realizacji przedmiotu zamówienia zostanie zastąpiony Załącznikiem nr (...)do Umowy, przy czym zmianie uległy terminy wykonania poszczególnych czynności w ramach realizacji Umowy:

- dostarczenie dokumentacji zatwierdzonej przez zamawiającego i/lub UTK, w tym zezwolenia na dopuszczenia do eksploatacji wydane przez Prezesa UTK oraz 2 wagony przedziałowe klasy I – 10 miesiąc wejścia w życie umowy;

- 2 wagony przedziałowe klasy I i 2 wagony przedziałowe klasy II – 11 miesiąc wejścia w życie umowy;

- 4 wagony przedziałowe klasy II – 12 miesiąc wejścia w życie umowy;

- 2 wagony przedziałowe II klasy i 1 wagon bezprzedziałowy II klasy – 13 miesiąc wejścia w życie umowy;

- 2 wagony bezprzedziałowe II klasy – 14 miesiąc wejścia w życie umowy;

- 3 wagony bezprzedziałowe II klasy – 15 miesiąc wejścia w życie umowy;

- 2 wagony bezprzedziałowe II klasy – 16 miesiąc wejścia w życie umowy;

- 1 wagon bezprzedziałowy II klasy i 1 wagon bezprzedziałowy I klasy – 17 miesiąc wejścia w życie umowy;

- 3 wagony bezprzedziałowe I klasy – 18 miesiąc wejścia w życie umowy (harmonogram realizacji umowy – k. 72, pismo - k. 153, aneks z załącznikiem – k. 154-157, zmieniony harmonogram realizacji – k. 157).

W Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia (dalej: „SIWZ”) w postępowaniu prowadzonym w trybie przetargu nieograniczonego na dostawę 25 pasażerskich wagonów kolejowych wskazano, że przedmiotem zamówienia jest dostarczenie fabrycznie nowych 25 pasażerskich wagonów kolejowych 4 typów. W pkt IV (7) wskazano, że zamawiający – (...) wymaga, aby wykonawca wraz z dostawą każdego kolejnego wagonu dostarczył świadectwo zgodności tego wagonu z typem pojazdu kolejowego. W pkt IV (8) zamawiający dopuścił przedstawienie terminowego zezwolenia na dopuszczenie do eksploatacji typu wagonu kolejowego. W przypadku przedstawienia terminowego (tymczasowego) zezwolenia na dopuszczenie do eksploatacji typu wagonu kolejowego, wykonawca zobowiązany jest dostarczyć zamawiającemu bezterminowe zezwolenia na dopuszczenie do eksploatacji typu wagonu kolejowego przed wygaśnięciem terminu ważności zezwolenia tymczasowego. Załącznik nr 1 do SIWZ stanowił Szczegółowy opis przedmiotu zamówienia, zgodnie z którym dopuszcza się przedstawienie terminowego świadectwa dopuszczenia do eksploatacji typu pojazdu kolejowego z chwilą dostawy pierwszego wagonu. W przypadku przedstawienia terminowego zezwolenia na dopuszczenie do eksploatacji typu pojazdu kolejowego, wykonawca zobowiązany jest dostarczyć zamawiającemu bezterminowe zezwolenie na dopuszczenie do eksploatacji typu pojazdu kolejowego w P. przed wygaśnięciem terminu ważności zezwolenia tymczasowego (pkt 1.3). Zgodnie z pkt V SIWZ zamawiający wymaga, aby wykonawca nie później niż miesiąc przed terminem oddania pierwszych wagonów określonych w harmonogramie dostarczył dokumenty, w tym zezwolenie na dopuszczenie do eksploatacji typu pojazdu kolejowego wydane przez Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego (specyfikacja istotnych warunków zamówienia wraz z załącznikami k. 339-390).

Na wniosek Fabryki (...) Prezes Urzędu Transportu Kolejowego wydał świadectwa dopuszczenia do eksploatacji następujących typów pojazdów kolejowych:

a) wagon pasażerski (...) typu (...):

-

świadectwo nr (...) – wydane 29 grudnia 2011 r., ważne do 30 listopada 2012 r.;

-

świadectwo nr (...) – wydane 29 listopada 2012 r., ważne do 30 listopada 2013 r.;

-

świadectwo nr (...) – wydane 29 listopada 2013 r., ważne do 31 marca 2014 r.;

-

świadectwo nr (...) – wydane 31 marca 2014 r., ważne do 31 lipca 2014 r.;

-

świadectwo nr (...) – ważne od 1 sierpnia 2014 r. na czas nieokreślony;

b) wagon pasażerski (...) typu (...):

-

świadectwo nr (...) – wydane 19 listopada 2009 r., ważne do 31 marca 2011 r.;

-

świadectwo nr (...) – wydane 30 marca 2011 r., ważne do 30 listopada 2011 r.;

-

świadectwo nr (...) – wydane 30 listopada 2011 r., ważne do 30 listopada 2012 r.;

-

świadectwo nr (...) – wydane 29 listopada 2012 r., ważne do 30 listopada 2013 r.;

-

świadectwo nr (...) – wydane 29 listopada 2013 r., ważne do 31 marca 2014 r.;

-

świadectwo nr (...) – wydane 31 marca 2014 r., ważne do 31 lipca 2014 r.;

-

świadectwo nr (...) – ważne od 1 sierpnia 2014 r. na czas nieokreślony;

c) wagon pasażerski (...) typu (...):

-

świadectwo nr (...) – wydane 14 kwietnia 2010 r., ważne do 30 kwietnia 2011 r.;

-

świadectwo nr (...) – wydane 31 marca 2011 r., ważne do 30 listopada 2011 r.;

-

świadectwo nr (...) – wydane 30 listopada 2011 r., ważne do 30 listopada 2012 r.;

-

świadectwo nr (...) – wydane 29 listopada 2012 r., ważne do 30 listopada 2013 r.;

-

świadectwo nr (...) – wydane 29 listopada 2013 r., ważne do 31 marca 2014 r.;

-

świadectwo nr (...) – wydane 31 marca 2014 r., ważne do 31 lipca 2014 r.;

-

świadectwo nr (...) – ważne od 1 sierpnia 2014 r. na czas nieokreślony (świadectwa dopuszczenia do eksploatacji k. 727-745).

Pismem z dnia 27 września 2013 r. Fabryka (...) zwróciła się do Instytutu (...) o wydanie opinii w sprawie zgodności wagonów pasażerskich typu: (...), (...), (...) i (...) z wymaganiami wynikającymi z Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 października 2005 r. wskazując, że opinie te są niezbędne do przygotowania dokumentów jako załączników do wniosku do Prezesa UTK (pismo w sprawie opinii k. 714-715).

Pismem z dnia 29 listopada 2013 r. (...) poinformował (...), że odmienne w stosunku do wagonu typu (...) rozwiązania konstrukcyjne w wagonach (...) i (...) mają nieistotny wpływ na wzrost zagrożenia bezpieczeństwa pojazdu i zostały zrealizowane zgodnie z wymogami techniki. Wskazano, że wprowadzone nowe rozwiązania konstrukcyjne w wagonach (...) i (...) nie mają znaczącego wpływu na bezpieczeństwo systemu kolejowego, a więc nie wymagają zgłoszenia do Prezesa UTK (pismo k. 720).

Pismem z dnia 20 grudnia 2013 r. (w odpowiedzi na pismo z dnia 14 listopada 2012 r.) UTK poinformował (...), że nie istnieje procedura rozszerzenia istniejącego świadectwa o nowy typ pojazdu kolejowego i każdy typ pojazdu kolejowego wymaga uzyskania świadectwa lub zezwolenia na dopuszczenie do eksploatacji – wobec powyższego UTK wskazał, że w przypadku zakupu wagonów nowego typu należy wystąpić do Prezesa UTK o wydanie nowych zezwoleń (pismo k. 718-719).

Pismem z dnia 31 grudnia 2013 r. (...) poinformował Fabrykę (...) o zwrocie faktur VAT o numerach: (...) z uwagi na niespełnienie wymogów formalnych § 11 Umowy, zgodnie z którym podstawą do wystawienia faktur VAT są: podpisane przez strony protokół odbioru końcowego i protokół zdawczo-odbiorczy. W odpowiedzi Fabryka (...) poinformowała, że w trybie pilnym dostarczy wymagane dokumenty oraz że wagony dla których wystawiono faktury były gotowe do odbioru od dłuższego czasu. Poinformowała, że przesunięcie terminu odbiorów końcowych było niezależne od spółki, gdyż wynikało z wytycznych UTK w zakresie procedury dopuszczenia do eksploatacji pojazdów kolejowych (pismo – k. 206, odpowiedź k. 207).

Pismem z dnia 8 stycznia 2014 r. (wpływ do Fabryki (...) 14 stycznia 2014 r.) (...) poinformował, że nie dostarczono łącznie 10 wagonów oraz wskazano, że wysokość kar umownych za opóźnienia w dostawie na dzień 8 stycznia 2014 r. wynosi 3.771.800 złotych. (...) poinformował, że nadal nie otrzymał brakujących dokumentów – protokołów odbioru końcowego i protokołów zdawczo-odbiorczych do faktur o numerach (...). Wskazano, że kwota kar umownych jest na bieżąco aktualizowana i zostanie potrącona z bieżących faktur z tytułu dostawy wagonów. W odpowiedzi Fabryka (...) poinformowała, że akceptuje wysokości kar naliczonych za nieterminowe wykonanie przedmiotu zamówienia, gdyż wagony są od dłuższego czasu wykonane i gotowe do odbioru, a wstrzymanie procesu sprzedaży jest od spółki niezależne. Zgodnie z treścią opinii Instytutu (...) w P. z dnia 24 marca 2014 r. zasadne było wydłużenie czasu trwania prób eksploatacyjnych wagonu (...) do dnia 31 lipca 2014 r. z uwagi na konieczność dokonania dodatkowych działań związanych z realizacją uzupełnień wynikających z wezwania UTK. Porozumieniami w sprawie wykonania prób eksploatacyjnych określono czas trwania prób początkowo na okres od 30 listopada 2012 r. do 31 marca 2014 r., a następnie od 1 kwietnia 2014 r. do 31 lipca 2014 r. (pismo k. 208-209, odpowiedź k. 210-212, opinia k. 213, porozumienia w sprawie wykonania prób eksploatacyjnych k. 214-216).

Dnia 3 stycznia 2014 r. nastąpił odbiór końcowy wagonu typu (...) (oznaczenie fabryczne (...)), o numerze kolejowym (...), z którego sporządzono protokół z końcowego odbioru gotowego wagonu. Wynik oględzin lub próby dla wszystkich wyszczególnionych czynności oznaczono jako pozytywny. Dnia 12 lutego 2014 r. Fabryka (...) przekazała (...) wagon o numerze kolejowym (...)wraz z dokumentacją zdawczo-odbiorczą, co potwierdzono protokołem zdawczo-odbiorczym podpisanym przez P. R. i M. O. (protokół z końcowego odbioru wagonu – k. 74-76, protokół zdawczo-odbiorczy k. 73).

Dnia 17 stycznia 2014 r. Fabryka (...) wystawiła (...) fakturę VAT nr (...) na kwotę 7.441.500 złotych tytułem dostawy wagonu pasażerskiego typu (...) (oznaczenie fabryczne (...)) o numerze kolejowym (...). Faktura została podpisana przez Komisarza Odbiorczego Z. L. (faktura VAT – k. 138-139).

Pismem z dnia 6 lutego 2014 r. Fabryka (...) zwróciła się do (...) z prośbą o nadanie numerów inwentarzowych dla trzynastu wagonów. Do pisma załączono poniższe dokumenty: deklaracje zgodności oraz stanowisko Instytutu (...). Deklaracja zgodności wagonu o oznaczeniu fabrycznym (...) z dopuszczonym typem pojazdu (...) o numerze (...) z dnia 31 stycznia 2014 r. zawierała potwierdzenie, że wagon pasażerski jest zgodny z typem pojazdu (...). W piśmie (...) z dnia 31 stycznia 2014 r. wskazano, że rozwiązania konstrukcyjne w wagonie (...) mają nieistotny wpływ na wzrost zagrożenia bezpieczeństwa pojazdu i zostały zrealizowane zgodnie z wymogami technicznymi oraz że nie mają znaczącego wpływu na bezpieczeństwo systemu kolejowego, więc nie zachodzi konieczność zgłaszania Prezesowi UTK. Deklaracja zgodności wagonu o oznaczeniu fabrycznym (...) z dopuszczonym typem pojazdu (...) o numerze (...) z dnia 31 stycznia 2014 r. zawierała potwierdzenie, że wagon pasażerski jest zgodny z typem pojazdu (...). W piśmie (...) z dnia 31 stycznia 2014 r. wskazano, że rozwiązania konstrukcyjne w wagonie (...) mają nieistotny wpływ na wzrost zagrożenia bezpieczeństwa pojazdu i zostały zrealizowane zgodnie z wymogami technicznymi oraz że nie mają znaczącego wpływu na bezpieczeństwo systemu kolejowego, więc nie zachodzi konieczność zgłaszania Prezesowi UTK. Pismem z dnia 4 marca 2014 r. Fabryka (...) zwróciła się ponownie do (...) z informacją, że nadal nie otrzymała odpowiedzi w sprawie nadania numerów inwentarzowych dla trzynastu wagonów oraz że zagraża to terminowemu wprowadzeniu wagonów do eksploatacji. W odpowiedzi na powyższe pismo (...) poinformowało, że w marcu 2014 r. wystąpiło z wnioskiem do Prezesa Urzędu Kolejowego o nadanie numerów dla trzynastu wagonów (pismo z załącznikami k. 219-223, ponaglenie k. 224, odpowiedź na ponaglenie k. 225).

Pismem z dnia 21 stycznia 2014 r. Urząd Transportu Kolejowego w odpowiedzi na pismo (...) z dnia 9 stycznia 2014 r. poinformował, że zasady dotyczące potwierdzania zgodności z typem w ramach procedury postępowania w zakresie nadzoru prowadzonego przez Prezesa UTK dotyczą wyłącznie świadectw dopuszczenia do eksploatacji zawierających zapis, zgodnie z którymi dopuszczenie do ruchu bądź wprowadzenie do eksploatacji pojazdu musi być poprzedzone oceną zgodności z typem bądź potwierdzeniem zgodności z typem, przeprowadzonym pod nadzorem UTK (pismo (...) – k. 228-229, odpowiedź UTK – k. 230).

Pismami z dnia 10 lutego 2014 r. Fabryka (...) zwróciła się do Instytutu (...) o ponowne badania sprawdzające układu, wagonów o oznaczeniach fabrycznych (...) i (...) (pismo k. 217-218).

Dnia 13 lutego 2014 r. nastąpił odbiór końcowy wagonu typu (...) (oznaczenie fabryczne (...)), o numerze kolejowym (...) z którego sporządzono protokół z końcowego odbioru gotowego wagonu. Wynik oględzin lub próby dla wszystkich wyszczególnionych czynności oznaczono jako pozytywny. Dnia 15 lutego 2014 r. Fabryka (...) przekazała (...) wagon o numerze kolejowym (...), wraz z dokumentacją zdawczo-odbiorczą, co potwierdzono protokołem zdawczo-odbiorczym podpisanym przez P. R. i M. O.. W związku z dostawą Fabryka (...) wystawiła dla (...) w dniu 15 lutego 2014 r. fakturę VAT na łączną kwotę 7.441.500 złotych (wpływ do Kancelarii (...) 17 lutego 2014 r.) (protokół z końcowego odbioru wagonu – k. 109-112, protokół zdawczo-odbiorczy k. 108, faktura VAT – k. 147).

Dnia 28 lutego 2014 r. nastąpił odbiór końcowy wagonu typu (...) (oznaczenie fabryczne (...)), o numerze kolejowym (...), z którego sporządzono protokół z końcowego odbioru gotowego wagonu. Wynik oględzin lub próby dla wszystkich wyszczególnionych czynności oznaczono jako pozytywny. Dnia 4 marca 2014 r. Fabryka (...) przekazała (...) wagon o numerze kolejowym (...), wraz z dokumentacją zdawczo-odbiorczą, co potwierdzono protokołem zdawczo-odbiorczym podpisanym przez P. R. i M. O.. W związku z dostawą Fabryka (...) wystawiła dla (...) w dniu 4 marca 2014 r. fakturę VAT na łączną kwotę 7.441.500 złotych (wpływ do Kancelarii (...) 4 marca 2014 roku) (protokół z końcowego odbioru wagonu – k. 114-117, protokół zdawczo-odbiorczy k. 113, faktura VAT – k. 148).

Dnia 26 marca 2014 r. nastąpił odbiór końcowy wagonu typu (...) (oznaczenie fabryczne (...)), o numerze kolejowym (...), z którego sporządzono protokół z końcowego odbioru gotowego wagonu. Wynik oględzin lub próby dla wszystkich wyszczególnionych czynności oznaczono jako pozytywny. Dnia 27 marca 2014 r. Fabryka (...) przekazała (...) wagon o numerze kolejowym (...) wraz z dokumentacją zdawczo-odbiorczą, co potwierdzono protokołem zdawczo-odbiorczym podpisanym przez M. K. (1) i M. O.. W związku z dostawą Fabryka (...) wystawiła dla (...) w dniu 27 marca 2014 r. fakturę VAT na łączną kwotę 7.441.500 złotych (wpływ do Kancelarii (...) 28 marca 2014 r.) (protokół z końcowego odbioru wagonu – k. 119-122, protokół zdawczo-odbiorczy k. 118, faktura VAT – k. 149).

Pismem z dnia 14 kwietnia 2014 r. (...) zwróciło się do Fabryki (...) z oświadczeniem, że wstrzymuje dokonywanie odbiorów końcowych kolejnych wagonów, do czasu przekazania kopii potwierdzonej za zgodność dokumentu świadectwa dopuszczenia do eksploatacji typu pojazdu kolejowego wydanego na czas nieokreślony w odniesieniu do odebranych typów wagonów. (...) poinformowało jednocześnie, że w sytuacji nie uzyskania przez Fabrykę (...) omawianych świadectw na czas nieokreślony w terminie wykonania Umowy z 2012 r. – obciąży go stosownymi karami umownymi i będzie dochodzić odszkodowania. Ponadto wezwał Fabrykę (...) do złożenia wyjaśnień i wskazania przeszkód uniemożliwiających uzyskanie świadectw na czas nieokreślony.

Następnie pismem z dnia 24 czerwca 2014 r. (...) wskazał, że brak uzyskania bezterminowego świadectwa dopuszczenia do eksploatacji dla wagonów w tak długim okresie wynika z winy wykonawcy, który zaniechał lub nie podjął właściwych działań (oświadczenie k. 231-233, pismo k. 610-612).

Dnia 4 lipca 2014 r. nastąpił odbiór końcowy wagonu typu (...) (oznaczenie fabryczne (...)), o numerze kolejowym (...), z którego sporządzono protokół z końcowego odbioru gotowego wagonu. Wynik oględzin lub próby dla wszystkich wyszczególnionych czynności oznaczono jako pozytywny. Dnia 4 lipca 2014 r. Fabryka (...) przekazała (...) wagon o numerze kolejowym (...), wraz z dokumentacją zdawczo-odbiorczą, co potwierdzono protokołem zdawczo-odbiorczym podpisanym przez M. W. i J. Ż.. W związku z dostawą Fabryka (...) wystawiła dla (...) w dniu 4 lipca 2014 r. fakturę VAT na łączną kwotę 7.441.500 złotych (wpływ do Kancelarii (...) 7 lipca 2014 r.) (protokół z końcowego odbioru wagonu – k. 124-127, protokół zdawczo-odbiorczy k. 123, faktura VAT – k. 150).

Dnia 3 lipca 2014 r. nastąpił odbiór końcowy wagonu typu (...) (oznaczenie fabryczne (...)), o numerze kolejowym (...), z którego sporządzono protokół z końcowego odbioru gotowego wagonu. Wynik oględzin lub próby dla wszystkich wyszczególnionych czynności oznaczono jako pozytywny. Dnia 4 lipca 2014 r. Fabryka (...) przekazała (...) wagon o numerze kolejowym (...), wraz z dokumentacją zdawczo-odbiorczą, co potwierdzono protokołem zdawczo-odbiorczym podpisanym przez M. W. i J. Ż.. W związku z dostawą Fabryka (...) wystawiła dla (...) w dniu 4 lipca 2014 r. fakturę VAT na łączną kwotę 7.441.500 złotych (wpływ do Kancelarii (...) 7 lipca 2014 r.) (protokół z końcowego odbioru wagonu – k. 129-132, protokół zdawczo-odbiorczy k. 128, faktura VAT – k. 151).

Dnia 10 lipca 2014 r. nastąpił odbiór końcowy wagonu typu (...) (oznaczenie fabryczne (...)), o numerze kolejowym (...), z którego sporządzono protokół z końcowego odbioru gotowego wagonu. Wynik oględzin lub próby dla wszystkich wyszczególnionych czynności oznaczono jako pozytywny. Dnia 11 lipca 2014 r. Fabryka (...) przekazała (...) wagon o numerze kolejowym (...), wraz z dokumentacją zdawczo-odbiorczą, co potwierdzono protokołem zdawczo-odbiorczym podpisanym przez T. B. i J. Ż.. W związku z dostawą Fabryka (...) wystawiła dla (...) w dniu 11 lipca 2014 r. fakturę VAT na łączną kwotę 7.441.500 złotych (wpływ do Kancelarii (...) 14 lipca 2014 r.) (protokół z końcowego odbioru wagonu – k. 134-137, protokół zdawczo-odbiorczy k. 133, faktura VAT – k. 152).

Dnia 30 września 2014 r. nastąpił odbiór końcowy wagonu typu (...) (oznaczenie fabryczne (...)), o numerze kolejowym (...), z którego sporządzono protokół z końcowego odbioru gotowego wagonu. Wynik oględzin lub próby dla wszystkich wyszczególnionych czynności oznaczono jako poprawne. Dnia 3 października 2014 r. Fabryka (...) przekazała (...) wagon o numerze kolejowym (...) wraz z dokumentacją zdawczo-odbiorczą, co potwierdzono protokołem zdawczo-odbiorczym podpisanym przez S. S. i M. O.. W związku z dostawą Fabryka (...) wystawiła dla (...) w dniu 3 października 2014 r. fakturę VAT na łączną kwotę 6.765.000 złotych (wpływ do Kancelarii (...) 5 października 2014 r.) (protokół z końcowego odbioru wagonu – k. 78-80, protokół zdawczo-odbiorczy k. 77, faktura VAT – k. 140).

Dnia 30 września 2014 r. nastąpił odbiór końcowy wagonu typu (...) (oznaczenie fabryczne (...)), o numerze kolejowym (...), z którego sporządzono protokół z końcowego odbioru gotowego wagonu. Wynik oględzin lub próby dla wszystkich wyszczególnionych czynności oznaczono jako pozytywny. Dnia 3 października 2014 r. Fabryka (...) przekazała (...) wagon o numerze kolejowym (...) wraz z dokumentacją zdawczo-odbiorczą, co potwierdzono protokołem zdawczo-odbiorczym podpisanym przez S. S. i M. O.. W związku z dostawą Fabryka (...) wystawiła dla (...) w dniu 3 października 2014 r. fakturę VAT na łączną kwotę 6.765.000 złotych (wpływ do Kancelarii (...) 6 października 2014 r.) (protokół z końcowego odbioru wagonu (...)-9 – k. 82-84, protokół zdawczo-odbiorczy k. 81, faktura VAT – k. 141).

Dnia 29 października 2014 r. nastąpił odbiór końcowy wagonu typu (...) (oznaczenie fabryczne (...)), o numerze kolejowym (...), z którego sporządzono protokół z końcowego odbioru gotowego wagonu. Wynik oględzin lub próby dla wszystkich wyszczególnionych czynności oznaczono jako pozytywny. Dnia 30 października 2014 r. Fabryka (...) przekazała (...) wagon o numerze kolejowym (...)wraz z dokumentacją zdawczo-odbiorczą, co potwierdzono protokołem zdawczo-odbiorczym podpisanym przez P. W. i M. F.. W związku z dostawą Fabryka (...) wystawiła dla (...) w dniu 30 października 2014 r. fakturę VAT na łączną kwotę 6.765.000 złotych (wpływ do Kancelarii (...) 31 października 2014 r.) (protokół z końcowego odbioru wagonu – k. 86-88, protokół zdawczo-odbiorczy k. 85, faktura VAT – k. 142).

Dnia 10 listopada 2014 r. nastąpił odbiór końcowy wagonu typu (...) (oznaczenie fabryczne (...)), o numerze kolejowym (...), z którego sporządzono protokół z końcowego odbioru gotowego wagonu. Wynik oględzin lub próby dla wszystkich wyszczególnionych czynności oznaczono jako pozytywny. Dnia 12 listopada 2014 r. Fabryka (...) przekazała (...) wagon o numerze kolejowym (...)wraz z dokumentacją zdawczo-odbiorczą, co potwierdzono protokołem zdawczo-odbiorczym podpisanym przez M. O. (drugi podpis nieczytelny). W związku z dostawą Fabryka (...) wystawiła dla (...) w dniu 12 listopada 2014 r. fakturę VAT na łączną kwotę 6.765.000 złotych (wpływ do Kancelarii (...) 13 listopada 2014 r.) (protokół z końcowego odbioru wagonu – k. 90-92, protokół zdawczo-odbiorczy k. 89, faktura VAT – k. 143).

Dnia 4 grudnia 2014 r. nastąpił odbiór końcowy wagonu typu (...) (oznaczenie fabryczne (...)), o numerze kolejowym (...), z którego sporządzono protokół odbioru końcowego nr (...). W protokole stwierdzono, że wagon został wykonany zgodnie z umową i aneksem. Wynik oględzin lub próby dla wszystkich wyszczególnionych czynności oznaczono jako pozytywny. Dnia 5 grudnia 2014 r. Fabryka (...) przekazała (...) wagon o numerze kolejowym (...) wraz z dokumentacją zdawczo-odbiorczą, co potwierdzono protokołem zdawczo-odbiorczym podpisanym przez M. F. (drugi podpis nieczytelny). W związku z dostawą Fabryka (...) wystawiła dla (...) w dniu 5 grudnia 2014 r. fakturę VAT na łączną kwotę 6.765.000 złotych (wpływ do Kancelarii (...) 8 grudnia 2014 r.) (protokół odbioru końcowego – k. 94-97, protokół zdawczo-odbiorczy k. 93, faktura VAT – k. 144).

Dnia 16 grudnia 2014 r. nastąpił odbiór końcowy wagonu typu (...) (oznaczenie fabryczne (...)), o numerze kolejowym (...), z którego sporządzono protokół z końcowego odbioru gotowego wagonu. Wynik oględzin lub próby dla wszystkich wyszczególnionych czynności oznaczono jako pozytywny. Dnia 16 grudnia 2014 r. Fabryka (...) przekazała (...) wagon o numerze kolejowym (...)wraz z dokumentacją zdawczo-odbiorczą, co potwierdzono protokołem zdawczo-odbiorczym podpisanym przez S. J. (drugi podpis nieczytelny). W związku z dostawą Fabryka (...) wystawiła dla (...) w dniu 16 grudnia 2014 r. fakturę VAT na łączną kwotę 6.765.000 złotych (wpływ do Kancelarii (...) 17 grudnia 2014 r.) (protokół z końcowego odbioru wagonu – k. 99-102, protokół zdawczo-odbiorczy k. 98, faktura VAT – k. 145).

Dnia 2 stycznia 2015 r. nastąpił odbiór końcowy wagonu typu (...) (oznaczenie fabryczne (...)), o numerze kolejowym (...), z którego sporządzono protokół z końcowego odbioru gotowego wagonu. Wynik oględzin lub próby dla wszystkich wyszczególnionych czynności oznaczono jako pozytywny. Dnia 7 stycznia 2015 r. Fabryka (...) przekazała (...) wagon o numerze kolejowym (...), wraz z dokumentacją zdawczo-odbiorczą, co potwierdzono protokołem zdawczo-odbiorczym podpisanym przez J. W. (drugi podpis nieczytelny). W związku z dostawą Fabryka (...) wystawiła dla (...) w dniu 7 stycznia 2015 r. fakturę VAT na łączną kwotę 6.765.000 złotych (wpływ do Kancelarii (...) 8 stycznia 2015 r.) (protokół z końcowego odbioru wagonu – k. 104-107, protokół zdawczo-odbiorczy k. 103, faktura VAT – k. 146).

Dnia 23 stycznia 2014 r. (...) wystawił notę księgową, na podstawie której obciążył Fabrykę (...) kwotą 3.376.400 złotych w związku z naliczeniem kar umownych z tytułu niedotrzymania terminu dostawy dla następujących wagonów: (...) (...), (...) (...), (...), (...). Jako sposób zapłaty wskazano potrącenie z faktury VAT o numerze (...). Odbiór noty potwierdził Prezes Zarządu – S. R.. Pismem z dnia 27 stycznia 2014 r. (...) poinformowała Fabrykę (...), że na podstawie art. 498 i 499 k.c. dokonuje potrącenia wymagalnych wierzytelności w wysokości 3.376.400 złotych (oświadczenie – k. 158-159, nota księgowa k. 160).

Dnia 17 lutego 2014 r. (...) wystawił notę księgową, na podstawie której obciążył Fabrykę (...) kwotą 532.400 złotych w związku z naliczeniem kar umownych z tytułu niedotrzymania terminu dostawy wagonu (...). Jako sposób zapłaty wskazano potrącenie z faktury VAT o numerze (...). Pismem z dnia 3 marca 2014 r. (...) poinformowała Fabrykę (...), że na podstawie art. 498 i 499 k.c. dokonuje potrącenia wymagalnych wierzytelności w wysokości 532.400 złotych (oświadczenie – k. 161-162, nota księgowa k. 163).

Dnia 4 marca 2014 r. (...) wystawił notę księgową, na podstawie której obciążył Fabrykę (...) kwotą 713.900 złotych w związku z naliczeniem kar umownych z tytułu niedotrzymania terminu dostawy wagonu (...). Jako sposób zapłaty wskazano potrącenie z faktury VAT o numerze (...). Pismem z dnia 3 kwietnia 2014 r. (...) poinformowała Fabrykę (...), że na podstawie art. 498 i 499 k.c. dokonuje potrącenia wymagalnych wierzytelności w wysokości 713.900 złotych (oświadczenie – k. 164-165, nota księgowa k. 166).

Dnia 28 marca 2014 r. (...) wystawił notę księgową, na podstawie której obciążył Fabrykę (...) kwotą 1.028.500 złotych w związku z naliczeniem kar umownych z tytułu niedotrzymania terminu dostawy wagonu (...). Jako sposób zapłaty wskazano potrącenie z faktury VAT o numerze (...). Pismem z dnia 11 kwietnia 2014 r. (...) poinformowała Fabrykę (...), że na podstawie art. 498 i 499 k.c. dokonuje potrącenia wymagalnych wierzytelności w wysokości 1.028.500 złotych (oświadczenie – k. 167-168, nota księgowa k. 169).

W dniu 10 czerwca 2014 r. zgłoszono odbiór wagonu do jazdy. Na zgłoszeniu widnieje adnotacja: „wagonu nie dopuszczono do jazdy próbnej zgodnie z decyzją Dyr. Biura Taboru i Zarządu (...)Wstrzymanie odbioru wagonów” (zgłoszenie odbioru k. 250).

Dnia 7 lipca 2014 r. (...) wystawił dwie noty księgowe, na podstawie których obciążył Fabrykę (...) kwotą 2.226.400 złotych i 1.863.400 złotych w związku z naliczeniem kar umownych z tytułu niedotrzymania terminu dostawy wagonu (...) i (...). Jako sposób zapłaty wskazano potrącenie z faktury VAT o numerze (...). Pismem z dnia 6 sierpnia 2014 r. (...)-P. poinformowała Fabrykę (...), że na podstawie art. 498 i 499 k.c. dokonuje potrącenia wymagalnych wierzytelności w wysokości 4.089.800 złotych (oświadczenie – k. 170-171, noty księgowe k. 172-175).

Dnia 15 lipca 2014 r. (...) wystawił notę księgową, na podstawie której obciążył Fabrykę (...) kwotą 1.936.000 złotych w związku z naliczeniem kar umownych z tytułu niedotrzymania terminu dostawy wagonu (...). Jako sposób zapłaty wskazano potrącenie z faktury VAT o numerze (...). Pismem z dnia 14 sierpnia 2014 r. (...) – Dyrektor Biura E. P.poinformowała Fabrykę (...), że na podstawie art. 498 i 499 k.c. dokonuje potrącenia wymagalnych wierzytelności w wysokości 1.936.000 złotych (oświadczenie – k. 176-177, nota księgowa k. 178-179).

Pismem z dnia 7 sierpnia 2014 r., przesłanym (...) faksem w dniu 8 sierpnia 2014 r. Fabryka (...) poinformowała (...), że nie akceptuje wysokości kar umownych naliczonych z tytułu nieterminowej dostawy wagonów o numerach: (...), (...), (...)-3 oraz kolejnych produkowanych w ramach Umowy. W piśmie wskazano, że wagony te mogły zostać przekazane spółce (...) w terminach wcześniejszych, jednak opóźnienia w dostawach były spowodowane wyłącznie brakiem przystępowania do odbiorów pośrednich i końcowych przez (...) (pismo k. 234-237, raport połączenia faksowego k. 236).

Pismami z dnia 25 i 26 sierpnia 2014 r. Fabryka (...) poinformowała (...), że nie akceptuje potrącenia wymagalnych wierzytelności w wysokości 4.089.800 złotych oraz 1.936.000 złotych. Połączenie faksowe datowane na dzień 27 sierpnia 2014 r. zawiera adnotację „brak odpowiedzi” (pisma k. 238-239, raport połączenia faksowego k. 240).

Dnia 6 października 2014 r. (...) wystawił noty księgowe, na podstawie których obciążył Fabrykę (...) kwotą 2.662.000 złotych i 2.354.000 złotych w związku z naliczeniem kar umownych z tytułu niedotrzymania terminu dostawy wagonu (...) i (...). Jako sposób zapłaty wskazano potrącenie z faktury VAT. Pismem z dnia 5 listopada 2014 r. (...) – Dyrektor Biura E. P. poinformowała Fabrykę (...), że na podstawie art. 498 i 499 k.c. dokonuje potrącenia wymagalnych wierzytelności w wysokości 5.016.000 złotych (oświadczenie – k. 180-181, nota księgowa k. 182-185).

Dnia 31 października 2014 r. (...) wystawił notę księgową, na podstawie której obciążył Fabrykę (...) kwotą 2.673.000 złotych w związku z naliczeniem kar umownych z tytułu niedotrzymania terminu dostawy wagonu (...). Jako sposób zapłaty wskazano potrącenie z faktury VAT. Pismem z dnia 1 grudnia 2014 r. (...) – Dyrektor Biura E. P. poinformowała Fabrykę (...), że na podstawie art. 498 i 499 k.c. dokonuje potrącenia wymagalnych wierzytelności w wysokości 2.673.000 złotych (oświadczenie – k. 186-187, nota księgowa k. 188-189).

Dnia 13 listopada 2014 r. (...) wystawił notę księgową, na podstawie której obciążył Fabrykę (...) kwotą 2.464.000 złotych w związku z naliczeniem kar umownych z tytułu niedotrzymania terminu dostawy wagonu (...)-7. Jako sposób zapłaty wskazano potrącenie z faktury VAT. Pismem z dnia 30 grudnia 2014 r. (...)– Dyrektor Biura E. P. poinformowała Fabrykę (...), że na podstawie art. 498 i 499 k.c. dokonuje potrącenia wymagalnych wierzytelności w wysokości 2.464.000 złotych (oświadczenie – k. 190-191, nota księgowa k. 192-193).

Dnia 8 grudnia 2014 r. (...) wystawił notę księgową, na podstawie której obciążył Fabrykę (...) kwotą 2.728.000 złotych w związku z naliczeniem kar umownych z tytułu niedotrzymania terminu dostawy wagonu (...). Jako sposób zapłaty wskazano potrącenie z faktury VAT. Pismem z dnia 7 stycznia 2015 r. (...) – Dyrektor Biura E. P.poinformowała Fabrykę (...), że na podstawie art. 498 i 499 k.c. dokonuje potrącenia wymagalnych wierzytelności w wysokości 2.728.000 złotych (oświadczenie – k. 194-195, nota księgowa k. 196-197).

Pismem z dnia 16 grudnia 2014 r. (brak dowodu nadania) Fabryka (...) poinformowała, że nie zgadza się z wysokością kar umownych naliczonych przez (...) z nieterminowych dostaw wagonów o numerach (...), (...), (...), (...), (...)-2 wskazując, że informowała spółkę (...) o powodach powstałych opóźnień nie leżących po stronie Fabryki (...) (pismo k. 241).

Dnia 17 grudnia 2014 r. (...) wystawił notę księgową, na podstawie której obciążył Fabrykę (...) kwotą 2.860.000 złotych w związku z naliczeniem kar umownych z tytułu niedotrzymania terminu dostawy wagonu (...). Jako sposób zapłaty wskazano potrącenie z faktury VAT. Pismem z dnia 16 stycznia 2015 r. (...)– Dyrektor Biura E. P. poinformowała Fabrykę (...), że na podstawie art. 498 i 499 k.c. dokonuje potrącenia wymagalnych wierzytelności w wysokości 2.860.000 złotych (oświadczenie – k. 198-199, nota księgowa k. 200-201).

Pismem z dnia 29 grudnia 2014 r. (brak dowodu nadania) Fabryka (...) poinformowała, że nie zgadza się z wysokością kar umownych naliczonych przez (...) z nieterminowej dostawy wagonu numer (...) wskazując, że informowała spółkę (...) o powodach powstałych opóźnień nie leżących po stronie Fabryki (...) (pismo k. 242).

Dnia 8 stycznia 2015 r. (...) wystawił notę księgową, na podstawie której obciążył Fabrykę (...) kwotą 1.042.000 złotych w związku z naliczeniem kar umownych z tytułu niedotrzymania terminu dostawy wagonu (...). Jako sposób zapłaty wskazano potrącenie z faktury VAT. Pismem z dnia 9 lutego 2015 r. (...) – Dyrektor Biura E. P. poinformowała Fabrykę (...), że na podstawie art. 498 i 499 k.c. dokonuje potrącenia wymagalnych wierzytelności w wysokości 1.042.000 złotych (oświadczenie – k. 202-203, nota księgowa k. 204-205).

C. L. i E. P. posiadały pełnomocnictwa z dnia 10 lutego 2011 r. i 22 maja 2014 r. do dokonywania wszelkich czynności wynikających z zadań Biura Rachunkowości określonych w Regulaminie Organizacyjnym (...) oraz do dokonywania wzajemnych potrąceń i kompensat w zakresie należności i zobowiązań. Pełnomocnictwo C. L. zostało podpisane przez L. K. i J. M., natomiast pełnomocnictwo E. P. przez M. C. i P. H. (brak KRS na dzień udzielenia pełnomocnictw) (pełnomocnictwo dla C. L. k. 643, pełnomocnictwo dla E. P.).

Pismem z dnia 13 stycznia 2015 r. (brak dowodu nadania) Fabryka (...) poinformowała, że nie zgadza się z wysokością kar umownych naliczonych przez (...) z nieterminowej dostawy wagonu numer (...)wskazując, że informowała spółkę (...) o powodach powstałych opóźnień nie leżących po stronie Fabryki (...) (pismo k. 243).

W dniu 16 czerwca 2016 r. p.o. Dyrektora Biura – M. D. działając w imieniu (...) uznała złożone oświadczenia o potrąceniu za skuteczne względem Fabryki (...). Jednocześnie dokonano potrącenia wymagalnej wierzytelności pieniężnej w wysokości 28.460.000 złotych przysługującej (...) od Fabryki (...) z tytułu kary umownej należnej na podstawie § 13 ust. 1 pkt 1 Umowy z wierzytelnością pieniężną z tytułu wynagrodzenia za dostawę wagonów przysługującą Fabryce (...) od (...) na podstawie Umowy w wysokości 28.460.000 złotych, wobec czego obie wierzytelności uznano za umorzone wzajemnie. Upoważnienie M. D. wynikało z pełnomocnictwa z dnia 5 maja 2016 r. do dokonywania wszelkich czynności wynikających z zadań Biura Rachunkowości określonych w Regulaminie Organizacyjnym (...) oraz do dokonywania wzajemnych potrąceń i kompensat w zakresie należności i zobowiązań (oświadczenie k. 647-648, pełnomocnictwo k. 649).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wyżej wskazanych odpisów i kopii dokumentów, które zostały złożone do akt niniejszej sprawy. Oparł się również o niesporne, bowiem wyraźnie, bądź milcząco przyznane twierdzenia stron, które nie budziły wątpliwości co do ich zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy.

Ustalając stan faktyczny Sąd dopuścił, poza materiałem dowodowym w postaci dokumentów, również osobowe wnioski dowodowe w postaci zeznań świadków. W ocenie Sądu z uwagi na funkcje pełnione przez te osoby, posiadają one odpowiednią i szczegółową wiedzę na temat okoliczności, będących przedmiotem niniejszego postępowania. Odnośnie kolejno słuchanych świadków należy wskazać co następuje.

Świadek B. P. (k. 763) zeznał, że to producent wagonów decydował o charakterze wystawianego świadectwa dopuszczenia do eksploatacji, mogły być to zarówno świadectwa terminowe jak i bezterminowe, jednakże na każdy typ wagonu powinno być wystawione jako pierwsze świadectwo terminowe, następne świadectwo powinno być bezterminowe. Świadek wskazał, że świadectwa terminowe mogą być wystawiane w przypadku, gdy po analizie ryzyka jednostka notyfikacyjna wystawi opinię, zgodnie z którą pojazd należy polepszyć.

Świadek Z. C. (k. 815v) nie posiadał wiedzy w zakresie postępowania przetargowego na podstawie którego strony zawarły przedmiotową umowę. Świadek zeznał, że przerwy w eksploatacji miały znaczenie z uwagi na klientów pozwanego.

Świadek S. R. (k. 831) podał, że zmiana procedury wydawania świadectw dopuszczenia do eksploatacji nastąpiła w trakcie realizacji umowy, po jej podpisaniu. Zeznał, że świadectwa terminowe były częstą praktyką, natomiast powód miał dostarczyć zarówno świadectwa terminowe jak i bezterminowe, jednak nie zostało sprecyzowane ile dokładnie ma ich być.

Świadek R. P. (k. 848) zeznał, że terminowe świadectwa przedstawione przez powoda uprawniały do eksploatacji.

Świadek M. Ł. (k. 857) zeznał, że wagony będące przedmiotem umowy posiadały takie same rozwiązania konstrukcyjne. Podał, że świadectwo terminowe określa przez jaki okres pojazd może być eksploatowany, natomiast bezterminowe uprawnia do eksploatacji wagonu bez spełnienia dodatkowych wymagań. Pozwanej spółce zależało na świadectwach bezterminowych, gdyż w przypadku utraty ważności świadectw terminowych wagony nie mogły być używane.

Świadek K. P. (k. 859) zeznał, że nie było możliwości przedłożenia więcej niż jednego świadectwa terminowego dla danego typu wagonu.

Świadek J. B. (k. 868) podał, że odbiór końcowy był realizowany przez komisarza odbiorczego i ewentualnie dodatkowego pracownika centrali, kończył się podpisaniem protokołu odbioru końcowego. Następnie komisarz był zobowiązany do wystawienia świadectwa sprawności technicznej. Przed dokonaniem odbioru końcowego wymagane było wykonanie badań technicznych. Świadek podał, że mogło być najpierw składane świadectwo terminowe, z kolei świadectwo bezterminowe powinno być złożone najpóźniej do dnia ważności świadectwa terminowego.

Świadek M. K. (2) (k. 870) zeznał, że pozwana spółka nie utraciła dofinansowania w wyniku opóźnień powoda oraz że opóźnienie w realizacji kontraktu nie miało wpływu na wysokość dofinansowania. Pozwana spółka nie otrzymała żadnej kary w wyniku opóźnień powoda. Wskazał, że kara umowna to nie jest dochód, jest to zadośćuczynienie za to, że pozwana spółka otrzymała wagony z rocznym opóźnieniem, a przez rok musiała sobie radzić za pomocą innego taborem lub straciła przychody które mogłaby generować za pomocą wagonów terminowo dostarczonych. Kara umowna jest przychodem incydentalnym. Świadek nie posiadał wiedzy w zakresie wydatków poniesionych przez pozwaną spółkę w wyniku opóźnień.

Świadek D. K. (k. 871) zeznał, że tabor dostarczony przez powoda był wysokiej jakości. Wskazał, że (...) miał możliwość zerwania umowy i odebrania dofinansowania w przypadku znaczących opóźnień bądź braku realizacji umowy – było to najbardziej drastyczne działanie. Zeznał, że instytucje udzielające wsparcia mają świadomość, że są obarczone ryzykiem niedotrzymania harmonogramu. Przy opóźnieniach pozwalających na sprawne i pełne rozliczenie instytucje takie jak (...) nie podejmują tak drastycznych kroków jak zerwanie umowy i odebranie dofinansowania. Świadek wskazał, że z reguły w takich sytuacjach aneksuje się umowy, co miało miejsce również pomiędzy (...) – aneks podpisano 30 września 2014 r., wydłużał on okres kwalifikowalności do 30 czerwca 2015 r. Okres kwalifikowalności to okres w którym możliwe jest podniesienie wydatków na dany projekt. Zeznał, że pozwany nie mógł nie naliczyć kar umownych, gdyż (...) mógłby wtedy stwierdzić, że umowa nie jest realizowana zgodnie z jej postanowieniami.

Sąd ocenił zeznania świadków jako wiarygodne i znajdujące potwierdzenie w dokumentacji złożonej przez strony do akt niniejszego postępowania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo podlegało uwzględnieniu w części, natomiast zostało oddalone w zakresie żądania zapłaty kwoty 14.230.000 złotych co zostanie wyjaśnione w dalszej części rozważań Sądu.

Z porównania stanowisk stron niniejszego postępowania wynika, że zasadniczą okolicznością, która była pomiędzy nimi sporna i od której wyjaśnienia zależy rozstrzygnięcie przedmiotowej sprawy pozostaje kwestia ustalenia, czy pozwany zasadnie naliczył wobec powoda kary umowne z tytułu nieterminowego wykonania umowy przez Fabrykę (...). Powód domagał się zasądzenia kwoty 28.460.000 złotych wraz z odsetkami ustawowymi jako kwoty należnego mu wynagrodzenia w związku ze spełnieniem świadczenia na podstawie umowy łączącej strony z dnia 18 października 2012 r. Powództwo sprowadzało się do kwestionowania naliczenia przez pozwanego kary umownej, następnie potrąconej z wynagrodzeniem powoda.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że podniesiony w toku procesu przez pozwanego zarzut przedawnienia roszczenia nie znajduje uzasadnienia w okolicznościach przedmiotowej sprawy. Pozwany podnosił, że strony zawarły umowę o dzieło zatem roszczenia z niej wynikające przedawniają się z upływem dwóch lat od dnia oddania dzieła (art. 646 k.c.). Jednakże z treści umowy wynika, że strony nie tylko określiły przedmiot umowy na dostawę 25 wagonów kolejowych (§ 2 ust. 1), ale również w sposób szczegółowy uregulowały kwestię odbiorów i dostawy wagonów (§ 7 ust. 12). Powyższe okoliczności oraz fakt, że dostawa pojazdów następowała w określonych etapach wskazuje na to, że strony zawarły umowę dostawy, nie zaś jak twierdzi pozwany – umowę o dzieło. Cechą charakterystyczną dostawy jest bowiem to, że świadczenie dostawcy nie może być spełnione jednorazowo, a powinno być spełniane częściami lub okresowo, w ustalonych odstępach czasu (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 9 lipca 2014 r., V ACA 830/13, OSA Kat. 2014, Nr 3, poz. 8). Z powyższych względów należało uznać, że nie doszło do przedawnienia roszczenia w przedmiotowej sprawie i zarzut pozwanego w tym zakresie Sąd uznał za nietrafiony.

Odnosząc się do argumentacji podnoszonej przez stronę powodową odnośnie braku uprawnienia pozwanej do naliczenia kary umownej – w ocenie Sądu jest ona nieuzasadniona.

Zgodnie bowiem z art. 483 § 1 k.c., w umowie można zastrzec, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna). Co istotne, dłużnik nie może bez zgody wierzyciela zwolnić się z zobowiązania przez zapłatę kary umownej (art. 483 § 2 k.c.). Zastrzeżenie w umowie kary umownej jest zatem wyrazem swobody kontraktowania podmiotów prawa cywilnego. Niemniej jednak, co zostanie rozwinięte w dalszej części rozważań, ustawodawca wprowadził możliwość zmiarkowania wysokości zastrzeżonej w umowie kary umownej, przy uwzględnieniu okoliczności faktycznych danej sprawy. Wprawdzie w myśl ogólnej zasady wyrażonej w art. 484 § 1 k.c., w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody, jednak w art. 484 § 2 k.c. wprowadzono od tej reguły istotne odstępstwo. Zgodnie ze ww. przepisem bowiem, jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej; to samo dotyczy wypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana. Przepis art. 484 § 2 k.c. stanowi zatem podstawę do dokonania zmiarkowania przez Sąd wysokości zastrzeżonej w umowie kary umownej, nieadekwatnej do okoliczności faktycznych danej sprawy.

Powód podnosił, iż opóźnienia w dostawie zamówionych wagonów nastąpiły w wyniku okoliczności od niego niezależnych, zatem nie ponosi on odpowiedzialności za opóźnienia. Wśród przyczyn opóźnienia powód wskazywał wydłużenie postępowania prowadzonego przed Urzędem Transportu Kolejowego, a także zainicjowaną przez pozwanego zmianę oznaczenia wagonów. Jako bezpośredni powód opóźnienia dostaw podnosił jednak wstrzymanie przez (...) odbiorów końcowych wagonów w okresie od końca marca 2014 r. do początku lipca 2014 r. Jak jednak wynika z treści umowy zawartej przez strony, uprawnienie (...) do naliczenia kar umownych nie było uzależnione od winy powoda w nieterminowym wykonaniu zobowiązania.

W § 13 ust. 1 pkt. 1) strony ustaliły, że w razie niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, Fabryka (...) zapłaci (...) karę umowną w wysokości 0,2% ceny netto danego typu wagonu za każdy rozpoczęty dzień opóźnienia w dostawie wagonu, według terminów wynikających ze szczegółowego harmonogramu dostaw. Zatem strony przewidziały w umowie możliwość naliczenia kar umownych za każdy dzień opóźnienia. To zaś oznacza każdy przypadek niewykonania zobowiązania w terminie, również wówczas gdy do uchybienia terminowi doszło z przyczyn niezależnych od dłużnika, w sposób niezawiniony. Zastrzeżenie w umowie kary umownej za opóźnienie należy zatem rozumieć jako rozszerzenie odpowiedzialności również na sytuacje, w których brak wykonania świadczenia w terminie wynikał z okoliczności niezależnych od dłużnika – Fabryki (...) w sprawie niniejszej. Zgodnie bowiem z ugruntowanym w orzecznictwie poglądem, w przypadku gdy strony umowy zastrzegły w sposób wyraźny i jednoznaczny karę umowną za opóźnienie, a nie tylko za zwłokę, strona nie może podnosić zarzutu, że opóźnienie w wykonaniu przedmiotu umowy powstało na skutek okoliczności, za które wykonawca nie ponosi odpowiedzialności. Roszczenie o zapłatę kary umownej powstaje w tym przypadku za sam fakt opóźnienia bez względu na przyczynę. Okoliczności te mogą być jednak brane pod uwagę przy ocenie, czy istnieje podstawa do miarkowania kar umownych (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 28 września 2010 r., V ACa 267/10, OSAKat 2011 nr 1, poz. 5, Legalis). Jednocześnie należy podkreślić, że umowa, w której zastrzeżono kary za opóźnienie jest umową rozszerzającą odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy w oderwaniu od winy na zasadzie art. 473 § 1 k.c. (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 27 grudnia 2012 r., I ACa 945/12, Legalis numer 734297).

Ocena przedstawionych powyżej okoliczności musi zatem prowadzić do wniosku, iż Fabryka (...) przyjęła na siebie odpowiedzialność za każdy przypadek niewykonania zobowiązania w terminie, również przez nią niezawiniony. O takiej wykładni postanowień umownych przesądza również to, że w odniesieniu do kar umownych zastrzeżonych w § 13 ust. 1 pkt 3-5 umowy wskazano, że mogą one zostać naliczone wówczas, gdy do nienależytego wykonania umowy dojdzie z przyczyn leżących po stronie wykonawcy. Zastrzeżeń tego typu brak jest natomiast w postanowieniach stanowiących podstawę do naliczenia spornych kar umownych w niniejszej sprawie (§ 13 ust 1 pkt 1-2 umowy). Na zwolnienie powoda z odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania nie pozwala również brzmienie § 13 ust. 4 umowy, zwalniające z odpowiedzialności w przypadku wykazania istnienia siły wyższej. Zgodnie z § 1 ust. 1 pkt 17 umowy siłą wyższą jest wojna, katastrofa, działanie sił przyrody (pożar, powódź, trzęsienie ziemi, epidemia). Powód nie wykazał zaistnienia siły wyższej, nadto nie ulega wątpliwości, iż pojęcie siły wyższej w rozumieniu nadanym przez strony umowy nie obejmowało żadnej z okoliczności które w świetle twierdzeń powoda miały skutkować popadnięciem w opóźnienie.

Zatem za bezsporną uznać należy okoliczność niewykonania przez powoda przedmiotu umowy w terminie określonym przez strony w Harmonogramie realizacji przedmiotu zamówienia, przy czym opóźnienie to jest niezależne od winy powoda. Zgodnie z treścią umowy zawartej przez strony, przedmiot umowy miał zostać zrealizowany w całości w terminie nie dłuższym niż 18 miesięcy od dnia jej wejścia w życie (§ 4), przy czym jak wynika z poczynionych ustaleń faktycznych, umowa weszła w życie z dniem 12 grudnia 2012 r. Na podstawie protokołów końcowych i zdawczo-odbiorczych oraz Harmonogramu realizacji przedmiotu zamówienia wskazać należy, że powodowa spółka uchybiła terminom do wykonania przedmiotu zamówienia.

Mając na uwadze powyższe należało stwierdzić, że pozwany (...) był uprawniony do naliczenia kar umownych z tytułu opóźnienia w dostawie wagonów. Roszczenie o zapłatę kary umownej powstało w przedmiotowej sprawie za sam fakt opóźnienia bez względu na jego przyczynę. Wskazać jednocześnie należy, iż powyższe okoliczności mogą być brane pod uwagę przy ocenie, czy istnieje podstawa do miarkowania kar umownych, co zostanie wyjaśnione w dalszej części rozważań.

Zatem pozwany uprawniony był do skorzystania z potrącenia zgodnie z treścią art. 498 k.c.: strony niniejszego postępowania były stronami umowy wzajemnej, powodowi od pozwanego przysługiwało wynagrodzenie z tytułu realizacji umowy, obie wierzytelności były pieniężne i wymagalne. Jednakże Sąd na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy nie jest w stanie stwierdzić, czy oświadczenia o potrąceniu zostały złożone przez osoby posiadające umocowanie do reprezentacji pozwanej spółki. Pozwany co prawda przedłożył pełnomocnictwa udzielone C. L. i E. P., jednak nie przedstawił dokumentów z których wynikałoby, że osoby które podpisały pełnomocnictwa posiadały prawo do reprezentacji pozwanego w dacie udzielenia umocowania. Pozwany przedłożył jedynie uchwały Zarządu (...) podjęte w datach zbliżonych do dat w których udzielono pełnomocnictw. Niemożliwe było zatem ustalenie, czy pełnomocnictwa zostały udzielone przez osoby posiadające prawo do reprezentowania powoda, nadto Uchwały Zarządu nie pozwalały stwierdzić sposobu reprezentacji pozwanej spółki. Odnosząc się do złożonego w toku niniejszego postępowania oświadczenia o potrąceniu z dnia 16 czerwca 2016 r. wskazać należy, że pozwany przedłożył pełnomocnictwo udzielone M. D., jednak również w tym przypadku niemożliwe jest stwierdzenie, czy osoby udzielające powyższego pełnomocnictwa posiadały prawo do reprezentacji pozwanego, albowiem złożony w toku sprawy odpis KRS nie obejmował stanu na dzień udzielenia wskazanego pełnomocnictwa. Wobec powyższych okoliczności Sąd uznał, że nie jest możliwe uznanie oświadczenia o potrąceniu za skuteczne.

Zasadniczą kwestią podlegająca badaniu w niniejszym postępowaniu w związku z wnioskiem strony powodowej o miarkowanie kary umownej było ustalenie, czy zachodzą okoliczności uzasadniające miarkowanie kary umownej. Powód zgłosił żądanie miarkowania kary umownej do kwoty 1.000.000 złotych ze względu na jej rażące wygórowanie.

Sąd Okręgowy doszedł do przekonania o tym, że naliczona przez pozwaną kara umowna jest rażąco wygórowana, jednak nie podzielił stanowiska powoda o konieczności jej zmiarkowania w tak znacznym stopniu.

Na wstępie należy podkreślić rolę kary umownej, która służy wzmocnieniu zasady realnego wykonywania zobowiązań i stanowiąc ryczałtowe odszkodowanie ma dodatkowo motywować dłużnika aby swe zobowiązanie wykonał w terminie. Co znamienne, kara umowna należy się wierzycielowi nawet jeśli nie poniesie szkody – zastrzeżenie kary umownej na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania nie zwalnia dłużnika z obowiązku jej zapłaty w razie wykazania, że wierzyciel nie poniósł szkody (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego – zasada prawna z 6 listopada 2003 r., III CZP 61/03, OSNC 2004 nr 5, poz. 69, str. 1). Zgodnie jednak z art. 484 § 2 k.c. kara umowna może zostać zmniejszona na żądanie dłużnika jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane albo gdy kara umowna jest rażąco wygórowana. Obie przesłanki są równorzędne, stąd wystąpienie którejkolwiek z nich uzasadnia miarkowanie kary umownej (wyrok Sądu Najwyższego z 26 stycznia 2011r., II CSK 318/10, Legalis 354206).

Kara umowna może zatem podlegać miarkowaniu gdy świadczenie zostanie spełnione w całości, z tym zastrzeżeniem, że zmniejszenie kary z powołaniem się na tę przesłankę zależy od konkretnych okoliczności faktycznych, które pozwalają ocenić czy, i ewentualnie w jakim stopniu, częściowe wykonanie robót przed popadnięciem w zwłokę zaspokajało interes wierzyciela (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 26 stycznia 2011 r., II CSK 318/10, Legalis 354206).

Natomiast przy ocenie czy kara umowna jest rażąco wygórowana należy brać pod uwagę wysokość kary umownej zastrzeżonej w tej umowie na wypadek odstąpienia od niej (wyrok Sądu Najwyższego z 29 listopada 2013 r., I CSK 124/13, MoP 2014 nr 19, str. 1025) ale także stosunek, w jakim pozostają do siebie dochodzona kara umowna i spełnione z opóźnieniem świadczenie dłużnika. W sytuacji, gdy kara umowna równa się bądź jest zbliżona do wysokości wykonanego opóźnieniem zobowiązania, w związku z którym ją zastrzeżono, można ją uważać za rażąco wygórowaną w rozumieniu art. 484 § 2 k.c. (wyrok Sądu Najwyższego z 20 maja 1980 r., I CR 229/80, OSNCP 1980 nr 12, poz. 243).

Mając na uwadze powyższe w ocenie tutejszego Sądu naliczona przez pozwanego kara umowna była rażąco wygórowana, jak również zaistniała przesłanka uzasadniająca miarkowanie kary umownej, wyrażająca się w wykonaniu przez powoda zobowiązania w całości.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że nie było sporne, iż powód wykonał przedmiot umowy i dostarczył pozwanej spółce 25 wagonów, choć po upływie terminów wskazanych w harmonogramie. Przedmiot umowy został wykonany w całości i odebrany bez zastrzeżeń, zatem zobowiązanie należało uznać za wykonane. Tym samym odpadła konieczność badania, czy częściowe wykonanie zobowiązania zaspokajało w jakiejś części interes pozwanego. W sprawie nie było sporne, iż przedmiot umowy został wykonany w całości, a zeznania świadków potwierdzają, że wykonane wagony były wysokiej jakości i (...) nie składał co do nich zastrzeżeń. Wobec faktu, że obie przesłanki wskazane w art. 484 § 2 k.c. są równorzędne i rozłączne, już samo wystąpienie przesłanki wykonania zobowiązania byłoby wystarczające do miarkowania kary umownej. Jak wskazano wcześniej, zdaniem Sądu Okręgowego zaistniały obie przesłanki miarkowania, zatem mogą być one stosowane jednocześnie i stąd niejako "podwójnie" mogą wpływać na zakres redukcji należnej kary (por. wyrok Sądu Najwyższego z 19 kwietnia 2006 r., V CSK 34/06, Legalis oraz wyrok Sądu Najwyższego z 13 lutego 2014 r., V CSK 45/13, OSP 2015, Nr 6, poz. 56).

Przechodząc do przesłanki drugiej - rażącego wygórowania kary umownej wskazać należy, że zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego w sprawie o zapłatę kary umownej zastrzeżonej na wypadek uchybienia terminowi spełnienia świadczenia, ocena, czy kara ta jest nadmiernie wygórowana (art. 484 § 2 KC), powinna uwzględniać wysokość kary umownej zastrzeżonej w tej umowie na wypadek odstąpienia od niej (wyrok Sądu Najwyższego z 29 listopada 2013 r., I CSK 124/13, MoP 2014 nr 19, str. 1025). Z kolei do przesłanki nadmiernego wygórowania kary umownej w kontekście zamówień publicznych odniósł się Sąd Najwyższy wskazując, że oceniając tę przesłankę należy brać pod uwagę specyfikę zawierania umów o zamówienia publiczne, która niejednokrotnie zmusza potencjalnego wykonawcę do oferowania minimalnego wynagrodzenia oraz godzenia się na krótki termin wykonania obiektu proponowany przez inwestora i wysokość kary umownej w wypadku niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. Sąd Najwyższy wyraził przekonanie, że w praktyce prowadzi to często do naruszenia faktycznej równości stron zawieranej umowy zatem w sytuacji gdy umowa zawarta w trybie zamówienia publicznego, została w całości wykonana, sąd, oceniając, czy zastrzeżona w takiej umowie kara umowna nie jest nadmiernie wygórowana, powinien brać pod uwagę nie tylko stosunek wysokości zastrzeżonej kary umownej do wysokości szkody doznanej przez inwestora, ale również wysokość wynagrodzenia należnego wykonawcy, oraz ocenić, czy wykonanie zobowiązania w umówionym terminie było realne (tak wyrok Sądu Najwyższego z 14 stycznia 2016 r., IV CSK 223/15, Legalis 1460668).

Pierwszym z kryteriów stwierdzenia rażącego wygórowania kary umownej jest uwzględnianie jej stosunku do szkody powstałej po stronie wierzyciela wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. Szkodę tę należy rozumieć szeroko, jako całość uszczerbków majątkowych i niemajątkowych poniesionych przez wierzyciela (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 24 stycznia 2013 r., V ACa 688/12, Legalis 719140).

Analiza stanu faktycznego niniejszej sprawy pozwala stwierdzić, iż pozwany nie poniósł uszczerbku na skutek opóźnienia w wykonaniu zobowiązania przez powoda. Powód, mimo że po upływie terminów wskazanych w harmonogramie, dostarczył (...) wszystkie wagony. Z zeznań świadków wynika, że pojazdy były wysokiej jakości oraz że pozwana spółka nie utraciła dofinansowania w wyniku opóźnień. W ocenie Sądu Okręgowego szkoda poniesiona przez pozwanego była nieznaczna, gdyż jak wskazywał sam pozwany, opierała się ona głównie na trudnościach organizacyjnych związanych z opóźnieniami w dostawach oraz na stracie wizerunkowej pozwanego i niezadowoleniu jego klientów. Kara umowna powinna zaś być proporcjonalna i nakłaniać dłużnika by dołożył najwyższych starań dla spełnienia świadczenia w terminie. Jeżeli podniesiono zarzut miarkowania kary, a powód podniósł taki zarzut już w pozwie, należało niewątpliwie wziąć pod uwagę istnienie szkody oraz jej rozmiar, zwłaszcza że przesłanka "rażącego wygórowania" implikuje istnienie znacznej dysproporcji między poniesioną szkodą, a żądaną wysokością kary. Kara umowna winna być bowiem surogatem odszkodowania zastrzeżonym w określonej wysokości i nie może prowadzić do nieuzasadnionego wzbogacenia wierzyciela. Zgodnie bowiem z poglądem wyrażonym w orzecznictwie, mimo że powstanie roszczenia zapłaty kary umownej nie jest uzależnione od powstania szkody, to jednak brak szkody po stronie wierzyciela jest przesłanką do miarkowania kary umownej zgodnie z art. 483 KC i art. 484 § 2 k.c. Kara umowna jest bowiem surogatem odszkodowania zastrzeżonym w określonej wysokości i nie może prowadzić do nieuzasadnionego wzbogacenia wierzyciela (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 28 września 2010 r., V ACa 267/10, OSAKat 2011 nr 1, poz. 5, Legalis).

Odnosząc się natomiast do interpretacji pojęcia kary rażąco wygórowanej Sąd wskazuje, iż z uwagi na specyfikę zamówień publicznych oraz fakt, że w orzecznictwie nie wskazano pożądanych proporcji kary umownej, przydatny w kontekście oceny jej rażącego wygórowania może być art. 150 ust. 2 ustawy Prawo zamówień publicznych. Zgodnie z tym przepisem zabezpieczenie ustala się w wysokości do 10% ceny całkowitej podanej w ofercie albo maksymalnej wartości nominalnej zobowiązania zamawiającego wynikającego z umowy. Celem ustanowienia zabezpieczenia należytego wykonania umowy jest pokrycie roszczeń z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy (art. 147 Pr. Zam. P..), w tym również roszczeń związanych z zastrzeżonymi karami umownymi (Prawo Zamówień Publicznych. Komentarz red. Marzena Jaworska 2018, wyd. 1, komentarz do art. 147). Nie bez znaczenia pozostaje okoliczność, że o ile zasada swobody umów określona w art. 353 1 k.c. wymaga konsensusu i współdziałania obu stron stosunku zobowiązaniowego, to inaczej kreuje się współpraca stron na gruncie ustawy PZP. Wskazać wystarczy treść art. 36 ust. 1 pkt 16 omawianej ustawy, który precyzuje elementy Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia, wśród których znajdują się istotne dla stron postanowienia, które zostaną wprowadzone do treści zawieranej umowy w sprawie zamówienia publicznego. Zatem to zamawiający – a w niniejszej sprawie pozwany – wybiera kontrahenta, określa zasady na podstawie których chce zawrzeć umowę, w tym także wysokość kary umownej. Wobec niemalże jednostronnego kształtowania przez zamawiającego tak istotnych elementów umowy należy stwierdzić, że znajduje się on na silniejszej pozycji. Zatem określenie maksymalnej wartości zabezpieczenia do 10% ceny całkowitej albo maksymalnej wartości zobowiązania należy uznać za działanie mające na celu przywrócenie równowagi kontraktowej stron.

Zdaniem Sądu Okręgowego wysokość kary umownej, zastrzeżonej przez zamawiającego powinna być skorelowana z maksymalną wysokością zabezpieczenia określoną w art. 150 PZP. Kara umowna ustalona przez pozwanego wynosiła 28.460.000 złotych, zatem stanowiła około 16% maksymalnego wynagrodzenia za realizację przedmiotu umowy (§ 3 ust. 1 umowy), a więc przekraczała limit ustalony w PZP. W ocenie Sądu Okręgowego karę umowną, której wartość przekracza 10% wartości zamówienia należy uznać za rażąco wygórowaną zgodnie ze wskazówkami interpretacyjnymi wynikającymi z treści art. 150 ust. 2 PZP. Za taką wykładnią przemawia również podobieństwo instytucji kary umownej i zabezpieczenia określonego w art. 150 ust. 2 PZP, gdyż obie instytucje służą pokryciu roszczeń zamawiającego z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy.

Ocena powyższych okoliczności musi zatem prowadzić do wniosku, że ustalona przez pozwanego kara umowna była rażąco wygórowana choćby z tego względu, że powód nie miał realnego wpływu na treść umowy, a sama kara przekraczała limit określony w art. 150 PZP.

Kolejną okolicznością uzasadniającą miarkowanie kary umownej z uwagi na jej rażące wygórowanie jest kwestia możliwości odbioru i eksploatacji wagonów kolejowych mimo niedostarczenia przez powoda świadectw bezterminowych dopuszczenia do eksploatacji wagonów. W ocenie sądu ustalona przez pozwanego wysokość kary umownej była wygórowana również z tego względu, że pozwany mógł odebrać wagony mimo tego, że posiadały one jedynie świadectwa terminowe. Tym samym za nietrafną należy uznać argumentację pozwanego, iż pojazdy nie mogły być eksploatowane z tego względu, że powód nie zapewnił ciągłości okresowych świadectw dopuszczenia do użytku. Jak bowiem wynika z materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy, Urząd Transportu Kolejowego wydawał świadectwa dopuszczenia do eksploatacji z datą ważności od dnia następującego po dniu, w którym upływała ważność uprzednio wydanego świadectwa. Nie sposób zatem uznać, iż wagony nie mogły być eksploatowane z uwagi na brak ciągłości świadectw. Nadto pozwany podnosił, że uzyskanie świadectw stanowiło formalnoprawny warunek złożenia przez niego kompletnego wniosku o nadanie nowych numerów dla nowowybudowanych wagonów. Wskazać jednak należy, iż po pierwsze - pozwany wystąpił do Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego z wnioskiem o nadanie numerów dopiero w dniu 5 marca 2014 r., a więc po upływie niemal miesiąca od otrzymania pisma w tej sprawie od powoda, zatem działania pozwanego również miały wpływ na opóźnienia w dostawie. Po drugie zaś, zgodnie z treścią § 5 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 6 września 2012 r. w sprawie krajowego rejestru pojazdów kolejowych (Dz. U. 2012.1063 ze zm.), wraz z wnioskiem o nadanie numerów należy przedłożyć Prezesowi Urzędu Transportu Kolejowego między innymi dokumenty związane z dopuszczeniem pojazdu kolejowego do eksploatacji. Zatem nie sposób zgodzić się z twierdzeniami pozwanego, który wskazywał, że uzyskanie świadectw bezterminowych stanowiło warunek złożenia przez niego kompletnego wniosku, gdyż wskazany przepis nie przewidywał, że załączone świadectwa muszą mieć charakter bezterminowy. Jeśli zatem jak wskazano powyżej, powód zapewniał na czas wydanie świadectw okresowych dla pojazdów objętych umową – to nie można zarzucić mu nieprawidłowości w procedurze wykonania umowy. Wagony mogły być zatem odebrane i użytkowane mimo tego, że posiadały świadectwa terminowe.

Odnosząc się z kolei do okoliczności podnoszonych przez strony, a związanych ze zmianami w prawie i w efekcie przedłużającym się postępowaniem administracyjnym wskazać należy, iż były to czynniki niezależne od obu stron. W ocenie Sądu nie jest jednakże możliwe obarczenie całym ryzykiem powoda, co również świadczy o niewspółmierności kary umownej.

Ocena przedstawionych okoliczności sprawy musi zatem prowadzić do wniosku, że zasadnym było miarkowanie kary umownej do kwoty 14.230.000 złotych, tj. obniżenie jej o połowę. W tej wysokości kara nie jest ani rażąco wygórowana, ani zbyt niska, przez co spełnia swą rolę wynikającą z celu regulacji, a jednocześnie pozwala na zachowanie równowagi kontraktowej pomiędzy stronami. Odsetki od zasądzonej kwoty Sąd zasądził zgodnie z żądaniem pozwu, tj. od dnia 18 lutego 2016 roku do dnia zapłaty zgodnie z art. 481 § 1 k.c. Wobec powyższych okoliczności Sąd orzekł jak w pkt I i II wyroku.

Kierując się względami słuszności i brakiem dysproporcji w poniesionych przez strony kosztach Sąd uznał za właściwe znieść wzajemnie między stronami koszty procesu w oparciu o art. 100 k.p.c. Przepis ten stanowi wyjątek od zasady odpowiedzialności strony za wynik procesu, wyrażonej w art. 98 k.p.c., promujący uczciwe zachowanie się strony powodowej. Zgodnie z art. 100 k.p.c. w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Zdaniem Sądu słusznym jest odstąpienie od ogólnej reguły w zakresie rozliczania kosztów zastępstwa procesowego i zniesienie wzajemnie kosztów między stronami, o czym Sąd orzekł w pkt III wyroku.

SSO Magdalena Kurc-Mazurkiewicz

ZARZĄDZENIE

(...)

Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13