Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 maja 2019 roku

Sąd Rejonowy dla Łodzi - Widzewa w Łodzi VIII Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący S.S.R. Tomasz Kalsztein

Protokolant Dorota Piasek

po rozpoznaniu w dniu 7 maja 2019 roku w Łodzi

na rozprawie

sprawy z powództwa Syndyka masy upadłości (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w upadłości w likwidacyjnej w G.

przeciwko G. K.

o zapłatę

1.  uchyla w całości nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym w dniu 21 kwietnia 2017 roku przez Sąd Rejonowy w S. G. pod sygn. akt I Nc 1466/17 i oddala powództwo;

2.  zasądza od powoda Syndyka masy upadłości (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w upadłości w likwidacyjnej w G. na rzecz pozwanej G. K. kwotę 1.817 zł (jeden tysiąc osiemset siedemnaście złotych).

Sygn. akt VIII C 2660/18

UZASADNIENIE

W dniu 29 marca 2019 roku powód Syndyk masy upadłości (...) Sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej w G., reprezentowany przez pełnomocnika będącego radcą prawnym, wytoczył przeciwko pozwanej G. K. przed Sądem Rejonowym w Starogardzie Gdańskim powództwo o zapłatę kwoty 6.589,01 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz wniósł o zasądzenie zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powód podniósł, że w dniu 12 kwietnia 2011 roku pozwana złożyła w A. G. dyspozycję zawarcia umowy pożyczki „limit odnawialny”. Przyznana kwota limitu wyniosła 4.504,50 zł, oprocentowanie nominalne 19,90%, zaś okres trwania pożyczki 12 miesięcy. Ponadto w dyspozycji zawarcia umowy wskazano, że kwota do wypłaty będzie wynosić 3.798,92 zł, zaś całkowity koszt pożyczki 1.961,98 zł, na co złożyły się w szczególności: prowizja za przyznanie pożyczki – 214,50 zł, prowizja za pośrednictwo dla P.P.H.U. (...) B. F., opłata od ubezpieczenia stanowiącego zabezpieczenie udzielonej pożyczki – 101,08 zł. Pożyczka miała zostać spłacona w 12 miesięcznych ratach po 447,06 zł każda, płatnych do 10-go dnia każdego miesiąca, bądź też po co najmniej 104,70 zł pierwsze jedenaście rat płatnych do 10-go dnia każdego miesiąca, z zastrzeżeniem, że dwunasta rata opiewać będzie na całość do tej pory nie uiszczonych należności. Na zabezpieczenie wykonania umowy pozwana wystawiła weksel własny in blanco. Wnioskowana pożyczka została wypłacona w dniu 26 kwietnia 2011 roku. Pozwana nie spłaciła zaciągniętego zobowiązania, na skutek czego pożyczkodawca w dniu 20 października 2016 roku wypełnił weksel na kwotę 6.589,01 zł, na którą złożyły się: zaległe raty pożyczki powiększone o oprocentowanie nominalne – 4.321,76 zł, odsetki karne – 2.237,25 zł, opłaty za monity – 30 zł.

(pozew 2-7)

W dniu 21 kwietnia 2017 roku Sąd Rejonowy w Starogardzie Gdańskim wydał przeciwko pozwanej nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, którym zasądził dochodzoną pozwem kwotę wraz z kosztami procesu.

(nakaz zapłaty k. 26)

Od wydanego nakazu zarzuty wywiodła pozwana, zaskarżając go w całości i wnosząc o oddalenie powództwa w całości. Ponadto pozwana zgłosiła zarzut niewłaściwości miejscowej. W uzasadnieniu pozwana zakwestionowała, aby zawierała przedmiotową umowę pożyczki wskazując, iż złożyła wyłącznie dyspozycję zawarcia umowy, którą należy postrzegać li tylko, jako wniosek o pożyczkę. Podważyła również uprawnienie pożyczkodawcy do wypełnienia weksla dopiero z dniem 20 października 2016 roku, akcentując, iż nawet gdyby pożyczka została udzielona, to umowa ulegałby zakończeniu w dniu 12 kwietnia 2012 roku i z tą datą pożyczka stałaby się wymagalna. W konsekwencji z dniem 12 kwietnia 2015 roku roszczenie powoda uległoby przedawnieniu. Pozwana wskazała ponadto, że powód nie przedłożył deklaracji wekslowej, a weksel został wypełniony w dowolny sposób.

(zarzuty k. 31-34)

Postanowieniem z dnia 15 listopada 2017 roku Sąd Rejonowy w Starogardzie Gdańskim wstrzymał wykonalność nakazu zapłaty z dnia 21 kwietnia 2017 roku oraz stwierdził swoją niewłaściwość miejscową i przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi Rejonowemu dla Łodzi-Widzewa w Łodzi, jako miejscowo i rzeczowo właściwemu.

(postanowienie k. 43-45)

Na rozprawie w dniu 7 maja 2019 roku w imieniu powoda jego pełnomocnik nie stawił się. Ustanowiony przez pozwaną zawodowy pełnomocnik podtrzymał stanowisko jak w zarzutach, podnosząc zarzut przedawnienia oraz wnosząc o zasądzenie od powoda zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych.

(protokół rozprawy k. 100-101)

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 12 kwietnia 2011 roku pozwana G. K. złożyła w (...) Sp. z o.o. w G. dyspozycję zawarcia umowy limitu odnawialnego. W treści dyspozycji pozwana wniosła o przyznanie jej pożyczki w postaci limitu odnawialnego na następujących warunkach: kwota limitu – 4.504,50 zł, okres umowy – 12 miesięcy, roczne oprocentowanie nominalne – 19,90%, prowizja za przyznanie – 214,50 zł, prowizja za pośrednictwo – 390 zł, opłaty zgodne z (...) 30 zł, ubezpieczenie – 101,08 zł, kwota do wypłaty – 3.798,92 zł, koszty całkowite – 1.961,98 zł, rata miesięczna – 447,06 zł, rata minimalna – 104,70 zł. Jako zabezpieczenie umowy wskazano ubezpieczenie na życie oraz weksel in blanco. Zgodnie z regulaminem udzielania pożyczki limit odnawialny, pożyczka była spłacana w ratach równych. W przypadku niespłacenia przez pożyczkobiorcą części lub całości raty w terminie określonym w harmonogramie spłat, powstałe zadłużenie było traktowane jako zadłużenie przeterminowane, w tym niespłacona w terminie kwota kapitału, jako kapitał przeterminowany. Od kapitału przeterminowanego pożyczkodawca naliczał odsetki karne. W myśl zaś regulaminu udzielania pożyczek gotówkowych przez (...) Sp. z o.o., rozwiązanie umowy następowało m.in. z upływem okresu, na jaki umowa została zawarta. W związku z otrzymaną pożyczką pozwana podpisała weksel in blanco opatrzony klauzulą „bez protestu). W dniu 26 kwietnia 2011 roku na rachunek pozwanej została przelana kwota 3.798,92 zł.

(kserokopia weksla k. 10, dyspozycja zawarcia umowy limitu odnawialnego k. 14, regulamin udzielania pożyczek gotówkowych k. 15-15v., regulamin udzielania pożyczki limit odnawialny k. 16-16v., potwierdzenie przelewu)

Pozwana nie spłaciła zaciągniętej pożyczki, w następstwie czego powód w dniu 20 października 2016 roku wypełnił weksel na kwotę 6.589,01 zł oznaczając termin płatności na dzień 2 grudnia 2016 roku, o czym poinformował dłużniczkę wzywając ją jednocześnie do spłaty powstałego zadłużenia.

(kserokopia weksla k. 10, wezwanie do zapłaty k. 18-18v., zwrotne potwierdzenie odbioru k. 19-20, okoliczności bezsporne)

Postanowieniem z dnia 20 września 2012 roku Sąd Rejonowy Gdańsk-Północ w Gdańsku ogłosił upadłość dłużnika (...) Sp. z o.o. w G. obejmującą likwidację majątku upadłego (pkt 2 sentencji) oraz wyznaczył, jako syndyka masy upadłości, J. D. (pkt 6 sentencji).

(postanowienie k. 12-12v.)

Pozwana do dnia wyrokowania nie uregulowała wskazanego zadłużenia, dochodzonego przedmiotowym powództwem.

(okoliczność bezsporna)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie znajdujących się w aktach sprawy dowodów z dokumentów, których prawidłowość i rzetelność sporządzenia nie budziła wątpliwości Sądu. Dokonując ustaleń w zakresie stanu faktycznego Sąd odmówił wiary wyjaśnieniom pozwanej, która kwestionowała, aby zawierała jakąkolwiek umowę z (...) Sp. z o.o., nie znajdują one bowiem oparcia w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym. Wprawdzie rację ma pozwana podnosząc, że złożona przez nią dyspozycja zawarcia umowy limitu odnawialnego nie oznaczała jeszcze, że pożyczka została jej udzielona (w przypadku akceptacji wniosku o pożyczkę pożyczkodawca zobowiązany był wystawić potwierdzenie zawarcia pożyczki, które wraz z dyspozycją tworzyły dopiero umowę pożyczki), to jednocześnie G. K. przyznała, że złożyła podpis pod okazanym jej wekslem, którą to czynność niewątpliwie musiało poprzedzać zawarcie umowy (w świetle zasad logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego nie do obrony jest koncepcja, że pozwana złożyłaby podpis pod wekslem in blanco, nie mając pewności, że doszło do skutecznego zawarcia umowy pożyczki).

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługuje na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie powód wywodził swoje roszczenie z podpisanego przez pozwaną weksla in blanco, który służył zabezpieczeniu stosunku podstawowego, tj. umowy limitu odnawialnego (pożyczki) łączącej pozwaną z (...) Sp. z o.o. Pozwana w zarzutach od nakazu zapłaty kwestionowała roszczenie powoda podnosząc m.in. iż wypełnienie weksla przez remitenta nastąpiło po upływie terminu przedawnienia roszczeń z zobowiązania podstawowego. Godzi się przypomnieć, że wywiedziony przez pozwaną zarzut odróżnić należy od zarzutu przedawnienia samej wierzytelności wekslowej, zaliczanego do tzw. zarzutów obiektywnych, przysługujących przeciwko posiadaczowi weksla bez względu na treść stosunku podstawowego. Obecnie za ugruntowany uznać należy pogląd, że samo zobowiązanie wekslowe przedawnia się w terminie określonym w art. 70 ust. 1 prawa wekslowego, nie zaś w terminie ustalonym dla zobowiązania, które zabezpiecza (por. m.in. wyrok SN z 19 listopada 2004 roku, V CK 228/04, OSP 2005/11/130; wyrok SN z dnia 14 lutego 2008 roku, II CSK 522/07, LEX). W odniesieniu do przedawnienia roszczenia ze stosunku podstawowego zabezpieczonego wekslem in blanco, zgodnie z ujednoliconym stanowiskiem judykatury, kwestia ta jest łączona z upoważnieniem do wypełnienia weksla. Przyjmuje się bowiem w świetle art. 10 prawa wekslowego, iż weksel niezupełny może być wypełniony jedynie zgodnie z upoważnieniem osoby na nim podpisanej, a wykładnia tego upoważnienia (porozumienia czy deklaracji wekslowej) odbywa się na zasadach ogólnych art. 65 k.c. Ze względu na ścisłą więź istniejącą pomiędzy zobowiązaniem wekslowym a zobowiązaniem zabezpieczonym wekslem in blanco wyprowadzić trzeba wniosek, iż treścią upoważnienia objęte jest jedynie uzupełnienie weksla przed upływem terminu przedawnienia roszczenia podlegającego zabezpieczeniu. Odnosi się to również do przypadków użycia w deklaracji wekslowej zwrotu przewidującego możliwość wypełnienia weksla w każdym czasie oraz opatrzenia go datą płatności według uznania wierzyciela. Implikacją powyższego jest przyjęcie, że uzupełnienie weksla po upływie terminu przedawnienia roszczenia ze stosunku podstawowego jest wypełnieniem weksla niezgodnie z deklaracją wekslową i osoba podpisana na wekslu może podnieść taki zarzut w ramach zarzutów przewidzianych w art. 10 prawa wekslowego wskazując, że z tego względu jej zobowiązanie wekslowe nie powstało (tak SN m.in. w wyrokach z dnia 24 listopada 2005 roku, IV CK 236/05, Glosa 2006/4/24; z dnia 15 lutego 2006 roku, IV CSK 15/05, LEX; z dnia 14 lipca 2006 roku, II CSK 75/06, Pr. Spółek 2007/7-8/91; z dnia 11 sierpnia 2010 roku, I CSK 616/09, LEX; z dnia 1 grudnia 2010 roku, I CSK 181/10, LEX; tak również SN w cyt. wyrokach z dnia 19 listopada 2004 roku i 14 lutego 2008 roku). Wśród argumentów przemawiających za takim rozstrzygnięciem Sąd Najwyższy wskazywał przede wszystkim wzgląd na potrzebę ochrony dłużnika przed zobowiązaniem bezterminowym ( art. 365 ¹ k.c.) i wyjątkowo wysokie ryzyko, jakie stwarza dla niego weksel in blanco. Podkreślał, że w związku z tym szczególnego znaczenia nabierają czasowe ograniczenia możliwości uzupełnienia weksla oraz że ścisła więź między mającym wynikać z weksla in blanco zobowiązaniem wekslowym a roszczeniem podlegającym zabezpieczeniu przemawia za przyjęciem, iż weksel in blanco wręczony w celu zabezpieczenia roszczenia może być uzupełniony jedynie w okresie przed upływem terminu przedawnienia roszczenia podlegającego zabezpieczeniu. W świetle dyrektyw art. 65 k.c. - podkreślał Sąd Najwyższy - nawet zastrzeżenie, że weksel in blanco można wypełnić w każdym czasie, nie daje podstaw do całkowitego oderwania możliwej chwili jego wypełnienia od okresu, w którym roszczenia zabezpieczonego można dochodzić. Pogląd dopuszczający możliwość uzupełnienia weksla in blanco nawet w wiele lat po przedawnieniu roszczenia zabezpieczonego nie daje się pogodzić z przyjętym w art. 65 k.c. założeniem rozsądnego i celowego działania uczestników obrotu prawnego.

Skoro więc, tak jak w sprawie niniejszej, podstawą dochodzonego roszczenia jest weksel, mający wcześniej postać weksla in blanco, to niezależnie od poprawności ustalenia, że roszczenie wekslowe nie uległo przedawnieniu w terminie wynikającym z art. 70 prawa wekslowego, sąd nie jest zwolniony od obowiązku rozważenia, czy weksel został wypełniony zgodnie z umową, a w szczególności czy w chwili jego uzupełnienia istniało nieprzedawnione roszczenie podlegające zabezpieczeniu (tak m.in. SN w cyt. wyroku z dnia 14 lipca 2006 roku).

Wobec wszystkich przytoczonych wcześniej argumentów należy wskazać, że pozwana w niniejszej sprawie mogła bronić się przed roszczeniem powoda podnosząc fakt wypełnienia weksla już po przedawnieniu roszczenia z zobowiązania podstawowego. Dla zbadania zasadności tego zarzutu konieczne jest w tym miejscu ustalenie, kiedy upłynął termin przedawnienia roszczenia ze stosunku podstawowego, a następnie porównanie go z datą wystawienia weksla oznaczoną na 20 października 2016 roku. W przypadku przedmiotowej umowy pożyczki w postaci limitu odnawialnego znajduje zastosowanie trzyletni termin przedawnienia roszczenia, o którym mowa w art. 118 k.c. Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne (art. 120 § 1 zd. 1 k.c.). W niniejszej sprawie roszczenie pożyczkodawcy stało się wymagalne najpóźniej z upływem 12 miesięcy od daty zawarcia umowy, zgodnie bowiem z treścią dyspozycji zawarcia limitu odnawialnego okres umowy wynosił 12 miesięcy, zaś w myśl postanowień regulaminu udzielania pożyczek gotówkowych, rozwiązanie umowy następowało z upływem okresu, na jaki umowa została zawarta, po upływie okresu wypowiedzenia lub w dniu otrzymania wiarygodnej informacji o śmierci pożyczkodawcy. Przyjmując, że dwunastomiesięczny termin rozpoczynał swój bieg z datą udostępnienia środków pożyczkobiorcy, co zgodnie z twierdzeniami powoda oraz dokumentem z k. 17 nastąpiło w dniu 26 kwietnia 2011 roku, roszczenie ze stosunku podstawowego uległo przedawnieniu z dniem 26 kwietnia 2014 roku. Remitent wypełnił natomiast weksel w dniu 20 października 2016 roku, a więc po upływie ponad 2 lat od momentu przedawnienia się roszczeń ze stosunku podstawowego. Wobec braku pisemnej deklaracji wekslowej, dla ustalenia, czy powyższe zachowanie remitenta stanowiło naruszenie zawartego porozumienia wekslowego należy odwołać się w szczególności do kontekstu kontraktowego towarzyszącego wystawieniu weksla oraz do celu zaciągnięcia przez pozwaną zobowiązania. W przekonaniu Sądu nie ulega wątpliwości, że celem sporządzenia przez pozwaną weksla in blanco było zabezpieczenie stosunku podstawowego opartego na umowie pożyczki. Racją posiadania przez wierzyciela weksla było zatem trwanie zawartej umowy, ewentualnie konieczność podjęcia przez remitenta w rozsądnym terminie stosownych kroków zmierzających do uzyskania zaspokojenia w przypadku ustania podstawowego stosunku obligacyjnego. Godzi się w tym miejscu przypomnieć, że jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego (na gruncie zobowiązania wekslowego wymagalność ta, stosownie do treści art. 70 prawa wekslowego, jest kreowana przez wystawienie weksla i oznaczoną w nim datę płatności, dopiero bowiem z chwilą całkowitego wypełnienia weksla in blanco powstaje bezwarunkowe, nadające się do realizacji zobowiązanie wekslowe określonej treści – por. wyrok SN z dnia 19 grudnia 2007 roku, V CSK 323/07, LEX ), bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 grudnia 2014 roku (III CSK 36/14, OSNC 2016/1/5), ogólną regułą obowiązującą w zakresie przedawnienia roszczeń jest zasada, że początek biegu przedawnienia jest niezależny od świadomości wierzyciela, co do przysługującego mu roszczenia. W tym zakresie rozstrzyga zatem tylko obiektywnie ustalony najwcześniej możliwy termin wezwania dłużnika przez wierzyciela do wykonania zobowiązania. W orzecznictwie wskazuje się ponadto, że przepisy o przedawnieniu mają charakter stabilizujący stosunki prawne i gwarantują ich pewność. Ponieważ mają przy tym charakter ius cogens, przeto ich wykładnia powinna zmierzać do eliminowania czynnika subiektywnego oraz do skracania, a nie wydłużania czasu w wypadkach wątpliwych. Wierzyciel - samodzielnie i swobodnie decydując o wezwaniu dłużnika do spełnienia świadczenia (tu o dacie wystawienia weksla) - mógłby wydłużać okres przedawnienia. Aby temu zapobiec, ustawodawca zdecydował się na swoiste „wymuszenie” rozpoczęcia biegu przedawnienia, termin przedawnienia każe bowiem liczyć od momentu, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby wierzyciel wezwał dłużnika w najwcześniej możliwym terminie (por. m.in. wyrok SA w Białymstoku z dnia 12 marca 2014 roku, I ACa 814/13, L.; wyrok SA we Wrocławiu z dnia 8 marca 2012 roku, I ACa 154/12, L.). W realiach niniejszej sprawy zasadnym jest zatem przyjęcie, iż wierzyciel winien wypełnić weksel niezwłocznie po dacie rozwiązania umowy z pozwaną. W ocenie Sądu nawet gdyby nie podzielić powyższej części rozważań, ów rozsądny termin należałoby utożsamiać z terminem przedawnienia roszczeń ze stosunku podstawowego, albowiem po jego upływie wierzyciel utraciłby zaskarżalność swego roszczenia. Dlatego też należało przyjąć, że porozumienie wekslowe zawarte pomiędzy remitentem a pozwaną zezwalało wierzycielowi na uzupełnienie weksla, lecz jedynie przed upływem terminu przedawnienia roszczeń z umowy pożyczki. Przeciwna wykładnia porozumienia wekslowego pozostawałaby w rażącej sprzeczności z celem gospodarczym wystawienia przez pozwaną weksla. Wyjaśnić wreszcie należy, że nawet gdyby w treści porozumienia strony umówiły się, że wierzyciel może uzupełnić weksel „w każdym czasie”, to i tak, w świetle przywołanego wcześniej ugruntowanego orzecznictwa Sądu Najwyższego, użytego zwrotu nie można byłoby interpretować w ten sposób, że wierzyciel jest uprawniony do wypełnienia weksla nawet po upływie terminu przedawnienia roszczenia ze stosunku podstawowego. Wzgląd na ochronę dłużnika przed ryzykiem związania zobowiązaniem bezterminowym przemawia bowiem przeciwko dopuszczalności uzupełniania weksli niezupełnych po upływie terminu przedawnienia zobowiązania podstawowego.

Skoro więc powód wypełnił posiadany weksel in blanco po upływie ponad 2 lat od przedawnienia się roszczenia ze stosunku podstawowego, zasadnym jest przyjęcie, iż postąpił on wbrew wiążącemu strony porozumieniu wekslowemu. Trzeba wskazać, że weksel in blanco nie jest jeszcze wekslem w ścisłym tego słowa znaczeniu, lecz papierem wartościowym inkorporującym wierzytelność przyszłą, która dopiero może, choć nie musi powstać. Warunkiem dla powstania tej wierzytelności jest fakt istnienia nieprzedawnionego roszczenia podstawowego w chwili uzupełniania weksla. Skoro zatem w niniejszej sprawie w chwili uzupełnienia weksla roszczenie przysługujące remitentowi było już przedawnione, to powyższy warunek determinujący możliwość wypełnienia weksla się nie ziścił. W konsekwencji, na skutek uzupełnienia weksla przez powoda nie doszło do powstania wekslowego węzła obligacyjnego pomiędzy remitentem a G. K.. Gdyby zaś rozpatrywać roszczenie powoda wyłącznie na gruncie stosunku podstawowego, to o czym była już mowa, roszczenie to uległo przedawnieniu.

Mając powyższe na uwadze Sąd na podstawie art. 496 k.p.c. uchylił w całości nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym w dniu 21 kwietnia 2017 roku przez Sąd Rejonowy w S. G. pod sygn. akt I Nc 1466/17 i oddalił powództwo.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. regulującego zasadę odpowiedzialności stron za wynik procesu. Pozwana wygrała proces w całości, a zatem należy jej się od strony powodowej zwrot kosztów procesu w pełnej wysokości, na które złożyła się kwota 1.817 zł obejmująca wynagrodzenie zawodowego pełnomocnika w stawce minimalnej – 1.800 zł (§ 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych, t.j. Dz.U. 2018, poz. 265) oraz opłatę skarbową od pełnomocnictwa – 17 zł.

Z tych względów, orzeczono jak w sentencji.