Pełny tekst orzeczenia

WYROK ZAOCZNY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 maja 2019 roku

Sąd Rejonowy w Grudziądzu Wydział I Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 29 maja 2019 roku w Grudziądzu

na rozprawie sprawy z powództwa E. M. C. (...) z siedzibą w G.

przeciwko B. M.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanej B. M. na rzecz powoda E. M. C. (...) z siedzibą w G. kwotę 3901,51 zł (trzy tysiące dziewięćset jeden złotych pięćdziesiąt jeden groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 18.03.2019 roku do dnia zapłaty,

II.  oddala powództwo w pozostałym zakresie,

III.  zasądza od pozwanej B. M. na rzecz powoda E. M. C. (...) z siedzibą w G. kwotę 952,44 zł (dziewięćset pięćdziesiąt dwa złote czterdzieści cztery grosze) tytułem zwrotu części kosztów procesu;

IV.  wyrokowi w punktach I. i III. nadaje rygor natychmiastowej wykonalności.

Sygn. akt I C 805/19

UZASADNIENIE

(...) M. C. (...) w G. wniósł o zasądzenie od B. M. kwoty 8.672,51 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, jak również o zasądzenie zwrotu kosztów procesu. W uzasadnieniu pozwu wskazano, że dochodzona wierzytelność wynika z umowy pożyczki zaciągniętej przez pozwaną w dniu 14 czerwca 2018 r. w (...) S.A. w O.. Wierzytelność ta została scedowana na powoda. W pozwie zaznaczono, że na dochodzoną kwotę składają się:

- 4.464,44 zł pozostały do spłaty kapitał pożyczki,

- 147,22 zł kwota odsetek umownych naliczonych przez pożyczkodawcę do dnia wypowiedzenia umowy,

- 36,15 zł skapitalizowane odsetki umowne za opóźnienie naliczone przez pożyczkodawcę od przeterminowanych rat kapitałowych w trakcie obowiązywania umowy pożyczki oraz naliczonych od dnia następnego po wypowiedzeniu umowy do dnia sporządzenia pozwu,

- 4.024,70 zł prowizja za udzielenie pożyczki oraz prowizja operacyjna naliczone zgodnie z warunkami umowy.

Pozwana nie złożyła odpowiedzi na pozew ani wyjaśnień, nie stawiła się na rozprawę i nie wniosła o rozpoznanie sprawy podczas jej nieobecności.

Sąd rozpoznał sprawę w postępowaniu uproszczonym (k. 1).

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 14 czerwca 2018 roku (...) S.A. w O. (pożyczkodawca) zawarła z B. M. (pożyczkobiorcą) umowę pożyczki, na podstawie której udzieliła pozwanej pożyczki w kwocie 4.900 zł na okres 30 miesięcy. Strony przewidziały, że pożyczka jest oprocentowana według zmiennej stopy procentowej w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych (odsetki maksymalne), która na dzień zawarcia umowy wynosiła 10 % rocznie, oraz że z tytułu przygotowania i udzielenia oraz obsługi pożyczki pożyczkobiorca zobowiązany będzie do uiszczenia na rzecz dającego pożyczkę następujących opłat: prowizji za udzielenie pożyczki w wysokości 1.225 zł i prowizji operacyjnej z tytułu obsługi pożyczki w kwocie 3.675 zł. Kwoty te zostały rozdzielone proporcjonalnie do liczby rat pożyczki i miały być uiszczane częściowo przy każdej racie razem z odpowiednią częścią kapitału i odsetkami umownymi. Raty miały maleć z upływem okresu obwiązywania umowy – pierwsza rata wynosiła 369,63 zł, a ostatnia - 328,25 zł. Termin płatności rat przypadał przeważnie na 16 dzień każdego miesiąca kalendarzowego, począwszy od lipca 2018 r.

W umowie pożyczki przewidziano, że na wypadek opóźnienia w spłacie pożyczki pozwana zapłaci odsetki od zadłużenia przeterminowanego w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie (pkt 7 i 30 umowy).

W punkcie 34 umowy zastrzeżono, że pożyczkodawca mógł wypowiedzieć umowę z zachowaniem 7 dniowego okresu wypowiedzenia m.in. w przypadku nieterminowej spłaty zadłużenia wynikającego z umowy.

Dowody : umowa pożyczki - k. 15-23 akt

harmonogram spłaty rat – k. 25-27 akt

Pozwana spłaciła 4 raty pożyczki, a następnie zaprzestała dokonywania spłaty rat (okoliczności niesporne: pismo powoda z 15.04.2019 r. – k. 38 akt).

W dniu 21 czerwca 2018 r. wierzyciel pierwotny dokonał przelewu przysługującej mu wierzytelności z tytułu zwrotu pożyczki na rzecz CS 1 (...) w G., a w dniu 27 czerwca 2018 r. Fundusz ten scedował tę wierzytelność na rzecz powoda, o czym zawiadomiono pozwaną pismem z dnia 3 lipca 2018 r.

Dowody : zawiadomienie o cesji - k. 9-10 akt

umowa sekurytyzacji z załącznikiem – k. 40-43 akt

Pismem z dnia 27 grudnia 2018 r. powód wezwał pozwaną do zapłaty zaległości w spłacie pożyczki w kwocie 730,40 zł do dnia 6 stycznia 2019 r. pod rygorem wypowiedzenia umowy pożyczki.

Dowód : wezwanie do zapłaty - k. 11-12 akt

Pismem z 16 stycznia 2019 roku powód wypowiedział pozwanej umowę pożyczki pod warunkiem wstrzymującym dokonania spłaty zaległej kwoty na rachunek bankowy pożyczkodawcy w nieprzekraczalnym terminie – do 30 stycznia 2019 r. Powód poinformował, że brak spłaty zadłużenia w tym terminie spowoduje rozpoczęcie biegu okresu wypowiedzenia, który wynosi 30 dni.

Dowód : wypowiedzenie umowy pożyczki - k. 13-14 akt

Sąd zważył, co następuje:

Przedstawiony stan faktyczny ustalony został w oparciu o dokumenty złożone przez powoda, które w ocenie Sądu nie budziły wątpliwości co do ich autentyczności i prawdziwości, wobec czego mogły stanowić wiarygodną podstawę ustaleń faktycznych.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej sąd krajowy jest zobowiązany do zbadania z urzędu, czy warunki umowy wchodzące w zakres stosowania dyrektywy Rady (...) z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.U. 1993, L 95, s. 29) mają nieuczciwy charakter, a także do tego, by dokonawszy takiego badania, zniwelować brak równowagi między konsumentem a przedsiębiorcą, o ile sąd ów posiada niezbędne ku temu informacje dotyczące stanu prawnego i faktycznego (zob. np. wyrok (...) z dnia 13 września 2018 r. w sprawie C-176/17). Ze względu na fakt wiadomy Sądowi orzekającemu w tym postępowaniu z innych spraw, że (...) S.A. w O. stosuje w umowach z konsumentami niedozwolone klauzule umowne, Sąd uznał, że do rozstrzygnięcia sprawy konieczne jest zbadanie odpowiedzialności pozwanej w kontekście stosunku podstawowego (pożyczki) mimo braku obrony pozwanej.

Według art. 720 § 1 k.c. przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Z tytułu udzielenia pożyczki pożyczkodawca może żądać wynagrodzenia w formie odsetek albo prowizji za korzystanie przez pożyczkobiorcę z jego środków finansowych. Użycie zwrotu ,,albo” oznacza alternatywę rozłączną. Nie można więc jednocześnie pobierać odsetek umownych i prowizji za korzystanie przez pożyczkobiorcę ze środków pożyczkodawcy.

W ocenie Sądu nie budziła wątpliwości kwestia ponoszenia odpowiedzialności przez pozwaną z tytułu niewywiązania się z umowy pożyczki z dnia 14 czerwca 2018 roku, jak i zasadność wypowiedzenia umowy, albowiem w dniu sporządzenia wypowiedzenia pozwana posiadała zaległości w spłacie kilku rat. Na pełną akceptację zasługiwało żądanie powoda dotyczące zwrotu kapitału udzielonej i niezwróconej pożyczki, podobnie jak żądanie zapłaty odsetek umownych za korzystanie przez pozwaną ze środków finansowych przez czas określony w umowie (art. 720 § 1 k.c. i art. 359 § 1 k.c. oraz art. 509 § 1 k.c.).

Sąd zakwestionował natomiast prawo pożyczkodawcy do naliczenia wysokiej prowizji w kwocie 1225 zł za przygotowanie umowy i udzielenie pożyczki, albowiem standardowo za takie czynności pobierane są mniejsze prowizje przez pożyczkodawców. Sądowi orzekającemu w tej sprawie wiadome jest z urzędu, że jeden z największych pożyczkodawców w kraju nalicza z tego tytułu opłatę stałą (taką samą w każdej umowie) w kwocie 129 zł i zdaniem Sądu taka opłata jest wystarczającym wynagrodzeniem za sporządzenie umowy pożyczki i przekazanie pożyczkobiorcy środków pieniężnych.

Sąd zakwestionował również prawo pożyczkodawcy do naliczenia i pobrania wygórowanej prowizji operacyjnej z tytułu obsługi pożyczki w kwocie 3.675 zł. W umowie nie wyjaśniono, za jakie konkretnie czynności została naliczona ta wygórowana opłata. Zaznaczyć należy, że za rozpatrzenie wniosku o udzielenie pożyczki, przygotowanie umowy pożyczki i ocenę zdolności kredytowej pozwanej pożyczkodawca naliczył odrębną opłatę, a za udostępnienie pozwanej środków pieniężnych odsetki umowne w wysokości maksymalnej. Brak było podstaw do pobierania podwójnego wynagrodzenia za to samo. Wynagrodzeniem pożyczkodawcy za udostępnienie pożyczkobiorcy środków pieniężnych są albo odsetki umowne albo wynagrodzenie prowizyjne. Nie można pobierać jednego i drugiego, gdyż wówczas pożyczkodawca otrzymałby dwa razy wynagrodzenie za to samo.

W wielu podobnych sprawach toczących się przed tut. Sądem z powództwa innych pożyczkodawców o zwrot pożyczki zakwestionowano praktykę pobierania na podstawie umów pożyczek dodatkowego wynagrodzenia prowizyjnego w bardzo wysokich kwotach, żądanego często obok odsetek umownych za udostępnienie środków pieniężnych, doliczonych do każdej raty. Zapis o tej prowizji uznano za zmierzający do obejścia przepisów o ochronie praw konsumentów oraz o odsetkach maksymalnych (ukryta lichwa). Stwierdzono, że takie działanie nie zasługuje na ochronę prawną, albowiem jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumentów, dlatego jest nieważne (art. 58 § 1 i 2 k.c.). Tak było m.in. w sprawach o następujących sygnaturach akt: I C 189/16, I C 2424/16, I C 285/17, I C 397/17, I C 398/17, I C 477/17, I C 501/17, I C 1100/17, I C 1595/17, I C 2706/18 i I C 437/19.

Kwestią obciążania przez pożyczkodawców pożyczkobiorców zbyt wysokimi opłatami prowizyjnymi za udostepnienie na określony czas środków pieniężnych zajmował się też ostatnio Sąd Okręgowy w Toruniu w sprawach VIII Ca 563/17 i VIII Ca582/17, który w wyrokach z 28 sierpnia 2017 r. i 15 listopada 2017 r. podzielił stanowisko tut. Sądu o sprzeczności umów w zakresie wynagrodzenia prowizyjnego z dobrymi obyczajami, zasadami współżycia społecznego i przepisami regulującymi kwestie odsetek maksymalnych. Sąd Okręgowy, odwołując się do wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 27 kwietnia 2012 r. w sprawie XVII AmC 5533/11 (Legalis nr (...)), stwierdził, że niezależnie od uregulowań ustawy o kredycie konsumenckim dotyczących maksymalnej wysokości kosztów pozaodsetkowych, koszty te nie mogą stanowić dodatkowego źródła zysku przedsiębiorcy, powinny zatem być kształtowane w sposób zgodny z rzeczywistym kosztem dokonywanych czynności, w związku z którymi pozostają. W obu przywołanych sprawach Sąd Okręgowy w Toruniu stwierdził również, że omawiana opłata pozostaje oderwana od faktycznych kosztów poniesionych przez powódkę, w istocie nie stanowi więc ,,kosztu okołoodsetkowego”, te bowiem powinny być związane – zgodnie z zasadą ekwiwalentności świadczeń – z określonymi kosztami poniesionymi przez pożyczkodawcę w związku z udzieleniem pożyczki bądź usługami świadczonymi na rzecz pożyczkobiorcy. Sąd Rejonowy w Grudziądzu oraz Sąd Okręgowy w Toruniu wyraziły w przywołanych sprawach także pogląd, że wynagrodzenie prowizyjne to ukryta forma odsetek od pożyczonego kapitału, co prowadzi do obejścia przepisów regulujących instytucje odsetek maksymalnych.

Uwagi te mają w pełni odniesienie do opłat nazwanych w umowie pożyczki z dnia 14 czerwca 2018 r. prowizją za udzielenie pożyczki i prowizją operacyjną.

Wskazać też należy, że w decyzji nr (...) z dnia 3 czerwca 2015 r. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Delegatura w K. uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów działania pożyczkodawcy polegające na stosowaniu opłaty, której wysokość nie odpowiada wartości świadczeń realizowanych w ramach tej opłaty. W uzasadnieniu tej decyzji stwierdzono, że sprzeczne z dobrym obyczajem jest naruszenie ekwiwalentności świadczeń przy stosowaniu wobec konsumentów opłaty, której wysokość nie odpowiada wartości świadczeń realizowanych w ramach tej opłaty, co godziło w ich słuszny interes. Identyczną decyzję wydał Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Delegatura w K. w dniu 30 grudnia 2015 r. w sprawie (...) (...) w zakresie opłaty przygotowawczej. Zarzuty w niej zawarte wobec pożyczkodawcy można jednak odnieść również do opłaty w kwocie 3.675 zł nazwanej w umowie pożyczki z dnia 14 czerwca 2018 r. prowizją operacyjną.

Ze względu na to, że prowizja w kwocie 3.675 zł została w ocenie Sądu naliczona za to samo, za co należały się pożyczkodawcy odsetki umowne od udzielonej pożyczki, a nadto nie określono w umowie żadnych kryteriów ustalenia wygórowanych opłat prowizyjnych i nie wykazano rzeczywistych kosztów za dokonanie czynności, za które miały być naliczone, Sąd uznał, że brak jest podstaw do ich zasądzenia, przy czym prowizji za udzielenie pożyczki ponad kwotę 129 zł, a prowizji operacyjnej w całości (art. 58 § 1 k.c. i art. 359 § 1-2 ³ k.c.). W konsekwencji Sąd uznał roszczenie powoda za uzasadnione jedynie w wysokości 3.901,51 zł (kwota żądana w pozwie pomniejszona o kwotę nienależnej prowizji operacyjnej w wysokości 3.675 zł i część nienależnej prowizji za udzielenie pożyczki w kwocie 1096 zł).

Odsetki ustawowe za opóźnienie od niezwróconej kwoty kapitału pożyczki, skapitalizowanych odsetek w pozwie i należnej części prowizji za udzielenie pożyczki zasądzono na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. i art. 482 § 1 k.c. oraz punktów 7 i 30 umowy pożyczki.

O kosztach procesu w punkcie III (trzecim) sentencji wyroku orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz art. 99 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Powód wygrał sprawę w 44,99 % (3.901,51 zł/8.672,51 zł), ponosząc koszty procesu w łącznej wysokości 2.117 zł z tytułu: opłaty sądowej od pozwu w kwocie 300 zł, opłaty skarbowej od pełnomocnictwa – 17 zł i wynagrodzenia pełnomocnika będącego radcą prawnym w wysokości 1.800,00 zł (§ 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych – tekst jednolity: Dz.U. z 2018 r., poz. 265). Finalnie należał się zatem powodowi od pozwanej zwrot kwoty 952,44 zł, albowiem pozwana nie poniosła żadnych kosztów procesu.

O rygorze natychmiastowej wykonalności orzeczono na podstawie art. 333 § 1 pkt 3 k.p.c.