Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 listopada 2019 roku

Sąd Rejonowy Poznań - Stare Miasto w P. Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Asesor sądowy Paulina Matysiak

Protokolant: sekr. sąd. Paulina Turek

po rozpoznaniu w dniu 6 listopada 2019 roku w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa Teatru Wielkiego im. S. M. w P.

przeciwko K. M. (1), J. M. (1), A. C., M. M. (1), F. C. i J. C.

przy udziale interwenienta ubocznego Miasta P.

o eksmisję

1.  nakazuje pozwanym K. M. (1), J. M. (1), A. C., M. M. (1), F. C. i J. C. opróżnienie, opuszczenie i wydanie powodowi lokalu mieszkalnego numer (...) położonego na os. (...) w P.;

2.  orzeka o braku uprawnienia pozwanych K. M. (1), J. M. (1) i M. M. (1) do otrzymania lokalu socjalnego;

3.  orzeka o uprawnieniu pozwanych A. C., F. C. i J. C. do otrzymania lokalu socjalnego;

4.  nakazuje wstrzymanie wykonania punktu 1. wyroku w zakresie opróżnienia, opuszczenia i wydania powodowi lokalu mieszkalnego przez A. C., F. C. i J. C. do czasu złożenia pozwanym A. C., F. C. i J. C. przez Gminę M. P. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego;

5.  zasądza od pozwanych K. M. (1), J. M. (1), A. C. i M. M. (1) solidarnie na rzecz powoda kwotę 457 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 240 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego,

6.  zasądza od pozwanych K. M. (1), J. M. (1) i M. M. (1) solidarnie na rzecz interwenienta ubocznego Miasta P. po stronie powodowej kwotę 280 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 240 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego,

7.  odstępuje od obciążania pozwanych F. C. i J. C. kosztami procesu.

Asesor sądowy Paulina Matysiak

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 31 marca 2019 r. (data nadania pisma w placówce pocztowej) powód Teatr Wielki im. S. M. w P., reprezentowana przez pełnomocnika będącego radcą prawnym, wniósł o nakazanie pozwanym K. M. (1), J. M. (1), A. M. i M. M. (1), aby opróżnili, opuścili i wydali powodowi lokal mieszkalny nr (...) położony w P. na osiedlu (...), a także o zasądzenie na rzecz powodów od pozwanych zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

W uzasadnieniu powód wskazał, iż powód zawarł z pozwanym K. M. (1), będącym pracownikiem powoda, umowę najmu przedmiotowego lokalu. Umowa ta zawarta została na czas trwania stosunku pracy pozwanego K. M. (1) z powodem. Z pozwanym zamieszkać mieli również jego dzieci oraz żona. W dniu 18 czerwca 2014 ustał stosunek pracy pomiędzy powodem a pozwanym K. M. (1). Powód wezwał pozwanego do opuszczenia lokalu. Pozwany K. M. (1) wytoczył powodowi powództwo o przywrócenie do pracy, jego żądanie zostało jednak prawomocnie oddalone. Pozwani nie opuścili jednak przedmiotowego lokalu.

W dniu 15 maja 2019 roku Miasto P., reprezentowane przez pełnomocnika będącego radcą prawnym, złożył interwencję uboczną po stronie powodowej i wniósł, aby w przypadku uwzględnienia powództwa i wydania wyroku eksmisyjnego orzeczono brak uprawnienia pozwanych do otrzymania od Miasta P. lokalu socjalnego oraz o zasądzenie od pozwanych na rzecz interwenienta ubocznego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W dniu 7 lipca 2019 roku (data nadania pisma w placówce pocztowej) pozwani, podali iż J. i K. M. (1) mieszkają na osiedlu (...) od 1984 r., a ich dzieci mieszkają tam od urodzenia. Pozwani regularnie opłacają należności z tytułu zajmowania lokalu, nie prowadzą oni wspólnego gospodarstwa domowego z innymi osobami i nie mają możliwości zamieszkać w innym lokalu, ani nie posiadają środków do wynajęcia lokalu na wolnym rynku. Wnieśli również o skierowanie sprawy do mediacji. Jednocześnie pozwani wnieśli o przyznanie im adwokata z urzędu i zwolnienie ich od kosztów sądowych w całości.

W piśmie z dnia 2 lipca 2019 roku powód wskazał, iż podtrzymuje swoje żądania oraz podał, iż pozwani nie uiszczali na jego rzecz czynszu najmu, a jedynie ponosili koszty utrzymania lokalu w postaci zaliczek na poczet utrzymania nieruchomości wspólnej.

Postanowieniem z dnia 19 lipca 2019 roku Sąd zwolnił pozwaną A. C. i M. M. (1) od kosztów sądowych w całości, oddalił wniosek pozwanego K. M. (1), J. M. (2), A. C. i M. M. (1) o ustanowienie dla nich pełnomocnika z urzędu.

W dniu 3 września 2019 r. pozwani, reprezentowani przez pełnomocnika będącego radcą prawnym, wnieśli o oddalenie powództwa w całości, ewentualnie na wypadek nie uznania argumentacji przyjętej przez pozwanych wnieśli o orzeczenie o uprawnieniu pozwanych A. C. i M. M. (1) do lokalu socjalnego i nakazanie wstrzymania wykonania eksmisji do czasu złożenia im przez Miasto P. oferty najmu lokalu socjalnego oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanych kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych wraz z uiszczoną opłatą od pełnomocnictwa w wysokości 68,00 zł.

W uzasadnieniu pozwani podali, iż umowa najmu przedmiotowego lokalu nie została przez powoda wypowiedziana przez okres 10 lat, a tym samym po upływie 10 lat uległa ona przekształceniu w umowę najmu zawartą na czas nieoznaczony. Pozwani mają tym samym tytuł prawny do władania przedmiotowym lokalem. Jednocześnie pozwani nie zgodzili się z argumentacją powoda dotyczącą rozwiązaniu umowy najmu z dniem wygaśnięcia stosunku pracy pozwanego K. M. (1).

Na rozprawie w dniu 6 listopada 2019 roku powód wniósł o wezwanie do udziału w sprawie F. C. i J. C.. Postanowieniem z dnia 6 listopada 2019 roku do udziału sprawie w charakterze pozwanych wezwani zostali małoletni F. C. oraz małoletni J. C.. Pozwana A. C., jako przedstawicielka ustawowa małoletnich pozwanych (ich matka), wniosła o oddalenie powództwa, a na wypadek jego uwzględnienia wniosła o przyznanie pozwanym lokalu socjalnego.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Powodowi przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu nr (...) położonego w P. na osiedlu (...). Lokal ten składa się z 4 pomieszczeń o łącznej powierzchni użytkowej 64,9 m ². Mieszkanie to wykorzystywane jest w celach mieszkalnych pracowników powoda.

Bezsporne, a nadto dowód:

-

decyzja o przyznaniu lokalu mieszkalnego (k.14),

-

przydział lokalu mieszkalnego (k.15),

-

zeznania świadka H. M. (k.233-235),

-

zeznania świadka R. S. (k.235-236).

Powód Teatr Wielki im. S. M. w P. zatrudniał pozwanego K. M. (1) od 15 września 1977 r. do 30 czerwca 2010 r. na stanowisku muzyk orkiestry – skrzypce, a następnie od 1 lipca 2010 r. do 18 czerwca 2014 r. na stanowisku muzyk orkiestrowy – (...) skrzypce. Dnia 1 kwietnia 1982 r. Dyrekcja Teatru Wielkiego przydzieliła pozwanemu pokój w mieszkaniu służbowym, położonym w lokalu mieszkalnym przy ul. (...), w którym pozwany zamieszkał. Do zamieszkania wraz z pozwanym uprawniona była jego żona J. M. (1). Dnia 10 stycznia 1985 r. powód zawarł z pozwanym umowę najmu przydzielonego mu pokoju, położonego w ww. lokalu mieszkalnym, na mocy, której na rzecz Teatru zobowiązany był uiszczać czynsz w kwocie 371 zł (netto) miesięcznie.

Bezsporne, a nadto dowód:

-

pismo z dnia 1982 r. o przydzieleniu pozwanemu pokoju w mieszkaniu służbowym (k.155),

-

umowa z dnia 10.01.1985 r. (k.258- 259),

-

pismo z dnia 29 marca 1982 r. o przydziale mieszkania służbowego (k. 257)

Powód w dniu 21 października 1993 roku zawarł z pozwanym K. M. (1) umowę użyczenia ww. lokalu, umowa ta oznaczona została jako umowa najmu, jednakże pozwany i jego rodzina z tytułu zajmowania ww. lokalu nie płacili na rzecz powoda czynszu najmu, opłacali oni jedynie opłaty administracyjne do Spółdzielni. Umowa użyczenia zawarta została na czas trwania stosunku pracy K. M. (1), nie dłuższy jednak niż do czasu uzyskania przez pracownika lub współmałżonka innego mieszkania (§ 2 pkt 1 Umowy). Zgodnie z § 3 umowy osobami uprawnionymi do wspólnego zamieszkiwania z najemcą byli J. M. (1) (żona) oraz M. M. (1) (syn), M. M. (2) (syn) i A. M. (obecnie C., córka).

Dowód:

-

umowa najmu z dnia 21 października 1993 r. (k.10-13),

-

zeznania świadka H. M. (k.233-235),

-

zeznania świadka R. S. (k.235-236).

Pozwany K. M. (1) ponosił drobne nakłady połączone ze zwykłym używaniem przedmiotowego lokalu, a także dokonywał remontów na własny koszt. Pozwany na podstawie porozumienia z powodem dokonał wymiany okien. Pozwany ponosił również inne opłaty, takie jak należności za telewizję kablową.

Dowód:

-

faktura za opłaty z dnia 18.03.2010 r. (k.266),

-

dowód wpłaty z dnia 01.04.2010 r. (k.267),

-

faktura za opłaty z dnia 23.04.2010 r. (k.268),

-

dowód wpłaty z dnia 30.04.2010 r. (k.269),

-

faktura za opłaty z dnia 24.05.2010 r. (k.270),

-

dowód wpłaty z dnia 31.05.2010 r. (k.271),

-

porozumienie dot. wymiany okien z dnia 20.12.2005 r. (k.278)

Pismem z dnia 23 października 2001 r. powód wypowiedział pozwanemu K. M. (1) umowę użyczenia (oznaczoną jako umowa najmu), z zachowaniem 3-miesięcznego terminu wypowiedzenie, wzywając go jednocześnie do wydania mieszkania w dniu 31 stycznia 2002 r. Jako przyczynę wypowiedzenia umowy wskazano § 2 ust. 3 umowy najmu lokalu z dnia 21 października 1993 roku, zgodnie z którym teatr (powód) zastrzegł sobie prawo zmiany przydziału mieszkania w zależności od potrzeb oraz stanu rodzinnego pracownika za uprzednim trzy miesięcznym wypowiedzeniem dotychczasowej umowy. W roku 2001, a także obecnie, powód zatrudnia większą niż wcześniej ilość pracowników (artystów) z zagranicy, w tym z Japonii, czy Ukrainy. Podczas występów w P., powód zobowiązany jest do zapewnienia artystom z zagranicy zakwaterowania. W tym celu powód udostępnia artystom mieszkania rotacyjne, tj. również lokal zajmowany obecnie przez pozwanych. K. M. (1) odebrał pismo i potwierdził własnoręcznym podpisem jego odbiór na egzemplarzu powoda w dniu 25 października 2001 r. Pomimo tego, pozwany nie opróżnił i nie zdał mieszkania we wskazanym terminie. Powód w piśmie z dnia 06 listopada 2001 r. wskazał, iż powyższe wypowiedzenie umowy jest nieskuteczne.

Dowód:

-

wypowiedzenie z dnia 23.10.2001 r. wraz z pokwitowaniem jego odbioru przez pozwanego K. M. (1) (k.245),

-

pismo z dnia 06.11.2001 r. (k.264-265),

-

zeznania świadka H. M. (k.233-235),

-

zeznania świadka R. S. (k.235-236).

Dnia 18 czerwca 2014 r. powód rozwiązał z pozwanym K. M. (1) umowę o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia, wskazując jako podstawę prawną art. 53 § 1 pkt 1 b k.p. Przyczyną wypowiedzenia stosunku pracy była niezdolność do pracy pozwanego K. M. (1) trwająca dłużej, niż okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku (182 dni) oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze trzy miesiące. Od dnia 2 lipca 2013 r, pozwany K. M. (1) cierpiał na depresję, zaburzenia adaptacyjne oraz towarzyszące choroby - zwyrodnienie kręgosłupa i nadgarstka.

W dniu 26 czerwca 2014 r. powód wypowiedział pozwanemu K. M. (2) także umowę użyczenia (oznaczoną jako umowa najmu) w związku z rozwiązaniem umowy o pracę dnia 18 czerwca 2014 r. oraz wezwał go do niezwłocznego wydania mieszkania służbowego stanowiącego własność Teatru. Wezwanie to pozostało bezskuteczne. Pozwany po skierowaniu do niego wezwania, dnia 26 czerwca 2014 r., zobowiązał się telefonicznie do wydania lokalu, umówił termin jego wydania i przekazania kluczy z pracownikiem powoda H. M. na dzień 1 lipca 2014 r. Jednakże, w tym dniu pozwany telefonicznie odwołał zaplanowane wydanie przedmiotowego lokalu. Kolejno, pozwem z dnia 28 czerwca 2014 r. pozwany wystąpił o uznanie za bezskuteczne oświadczenia woli powoda o rozwiązaniu z nim stosunku pracy oraz z roszczeniem o przywrócenie pozwanego do pracy.

Powództwo K. M. (1) zostało prawomocnie oddalone przez Sąd I instancji, a rozstrzygnięcie to zostało utrzymane w mocy wyrokiem Sądu Okręgowego w Poznaniu, z dnia 9.10.2017 r., za sygn. akt II VII Pa 72/17.

Dnia 17 lipca 2014 r. powód ponowił wezwanie o dobrowolne opróżnienie i wydanie lokalu, pozostało ono jednak bezskuteczne. Powód wzywał jeszcze kilkukrotnie K. M. (1) i zamieszkujących z nim pozwanych do opróżnienia z rzeczy i osób spornego lokalu oraz do wydania go (wezwanie z dnia 6 listopada 2017 r., wezwanie z dnia 22 października 2018 r.). Wezwania te również pozostały bezskuteczne.

Bezsporne, a nadto dowód:

-

księga rejestrowa powoda wraz ze statutem (k.34-41),

-

rozwiązanie umowy o pracę z dnia 16.06.2014 r. wraz z potwierdzeniem odbioru (k.30-32),

-

historia choroby (k.145-149),

-

zaświadczenie o stanie zdrowia pozwanego z dnia 25.06.2014 r. (k.157),

-

świadectwo pracy (k.33),

-

wezwanie do wydania mieszkania służbowego (k.18),

-

wezwanie z dnia 17.07.2014 r. o dobrowolne opróżnienie i wydanie lokalu (k.19),

-

wezwanie z dnia 06.11.2017 r. wraz z potwierdzeniem odbioru (k.20- 24),

-

wezwanie z dnia 22 października 2018 r. wraz z potwierdzeniem odbioru (k.25- 29, 32),

-

zeznania świadka H. M. (k.233-235),

-

zeznania świadka R. S. (k.235-236),

-

pozew o przywrócenie do pracy z dnia 28.06.2014 r. (k.156),

-

przesłuchanie pozwanego K. M. (1) (k.289-291),

-

przesłuchanie w imieniu powoda R. J. (k.287-289).

Pozwani nie mają orzeczonego stopnia niepełnosprawności, nie figurują w rejestrze osób bezrobotnych Powiatowego Urzędu Pracy w P., w rejestrach (...) Centrum (...), jako wnioskodawcy i świadczeniobiorcy zryczałtowanego dodatku energetycznego, świadczeń rodzinnych, zasiłku dla opiekuna, świadczeń pomocy osobom uprawnionym do alimentów, świadczeń pomocy materialnej dla uczniów, świadczenia Dobry start”, świadczenia wychowawczego, czy jako dłużnicy alimentacyjni. Nie figurują oni ponadto w ewidencji KRUS, ani w bazie danych Filii Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w P..

Bezsporne, a nadto dowód:

-

pismo z Powiatowego Urzędu Pracy z 7 maja 2019 r. (k.74),

-

pismo z dnia 9 maja 2019 r. (k.79),

-

pismo z dnia 13 maja 2019 r. (k.84),

-

pismo z dnia 13.05.2019 r. (k.86).

Pozwany K. M. (1) ma 62 lata, z zawodu jest muzykiem i mechanikiem. Pozwany od 2 lipca 2013 r. choruje na depresję, zaburzenia adaptacyjne oraz towarzyszące choroby- zwyrodnienie kręgosłupa i nadgarstka. Objawy depresyjne nasilają się u pozwanego pod wpływem jego sytuacji życiowej. K. M. (1) leczy się psychiatrycznie, zażywa regularnie leki. Pozwany pozostaje na utrzymaniu żony, uzyskuje on drobne dochody z dorywczej gry na skrzypcach, nie pobiera on emerytury i renty, ani świadczeń z opieki społecznej. W 2018 r. pozwany uzyskał roczny dochód w wysokości 6.177,58 zł. Pozwany jest współwłaścicielem (w udziale ½ na prawach wspólności majątkowej małżeńskiej z J. M. (1)) dwóch nieruchomości: lokalu mieszkalnego położonego przy ul. (...) w K. o powierzchni mieszkalnej (...) m ² oraz lokalu mieszkalnego, położonego przy ul. (...) I 53/6 w G. o powierzchni mieszkalnej (...) m ². Lokal położony w G. jest przez pozwanych stale wynajmowany ich rodzinie. Obecnie pozwany wraz z żoną J. M. (1) zamieszkuje w lokalu w K.. Na Os. (...) przebywa jedynie, gdy jego córka A. M. potrzebuje pomocy w opiece nad wnukami. Pozwany wraz z małżonką spłacają kredyt zaciągnięty na zakup mieszkania przy ul. (...) w K.. Pozwany wraz z żoną zobowiązany jest co miesiąc uiszczać na rzecz wierzyciela hipotecznego ratę w wysokości 1.939,00 zł (netto). Ponadto ponosi on wspólnie z małżonką koszt ubezpieczenia kredytu w wysokości 145,00 zł miesięcznie (netto), koszty utrzymania mieszkania w wysokości 500,00 zł (netto) oraz koszty dojazdów do K. w kwocie 500,00 zł (netto). Do dnia dzisiejszego K. i J. M. (1) nie opróżnili ze swoich rzeczy, nie wydali kluczy, ani nie zdali lokalu nr (...) położonego w P. na Osiedlu (...). Pozwany K. M. (1) nadal jest zameldowany w lokalu mieszkalnym nr (...) na osiedlu (...) i pod tym adresem odbiera korespondencję.

Dowód:

-

historia choroby (k.145-149),

-

zaświadczenie o stanie zdrowia pozwanego z dnia 25.06.2014 r. (k.157),

-

informacja o przebytej rehabilitacji leczniczej w ramach prewencji ZUS (k.158-159),

-

wynik badania diagnostycznego (k.160),

-

pismo z Urzędu Skarbowego P. –W. z dnia 13.05.2019 r. (k.108),

-

informacja z ZUS z dnia 04.06.2019 r. (k.112),

-

oświadczenie o stanie rodzinnym majątku dochodach i źródłach utrzymania K. M. (1) (k.201-203),

-

wydruk zaświadczenia z bazy (...)-SAD (k.97),

-

przesłuchanie pozwanego K. M. (1) (k.289-291).

Pozwana J. M. (1) ma lat 61, z zawodu jest nauczycielką, nie pobiera emerytury i renty, ani zasiłków z opieki społecznej. Jest zatrudniona na pełen etat, na czas nieokreślony w Zespole Szkół (...) w P., z tego tytułu pobiera miesięczne wynagrodzenie w wysokości 3.924,43 zł netto. Pozwana podejmuje się prac dorywczych po godzinach pracy, w utrzymaniu wspomaga ją rodzina i przyjaciele. W 2018 r. pozwana uzyskała roczny dochód w wysokości 83.761,93 zł netto. Na jej utrzymaniu pozostaje mąż, ponosi ona w większości opłaty związane z utrzymaniem domu oraz pomaga finansowo córce A. C. i wnukom F. i J. C... Pozwana leczy się z powodu nowotworu centralnego układu nerwowego mózgu. Od 2011 r. pozwana zamieszkuje wraz z mężem w mieszkaniu własnościowym w K.. Natomiast do 2011 r. mieszkała w przedmiotowym lokalu na osiedlu (...). Pozwana jest współwłaścicielką (w udziale ½ na prawach wspólności majątkowej małżeńskiej z K. M. (1)) dwóch nieruchomości: lokalu mieszkalnego położonego przy ul. (...) w K. o powierzchni mieszkalnej (...) m ² oraz lokalu mieszkalnego, położonego przy ul. (...) I 53/6 w G. o powierzchni mieszkalnej (...) m ². Lokal mieszkalny położony przy ul. (...) w K. został przystosowany do potrzeb mieszkalnych pozwanej i jej męża K. M. (1). Na mieszkaniu tym ciąży kredyt, który pozwani wspólnie spłacają. Lokal położony w G. jest przez pozwanych stale wynajmowany ich rodzinie. Do dnia dzisiejszego K. i J. M. (1) nie opróżnili ze swoich rzeczy, nie wydali kluczy, ani nie zdali lokalu nr (...) położonego w P. na Osiedlu (...). Pozwana J. M. (1) nadal jest zameldowana w lokalu mieszkalnym nr (...) na osiedlu (...) i pod tym adresem odbiera korespondencje.

Dowód:

-

pismo z Urzędu Skarbowego P. –W. z dnia 13.05.2019 r. (k.108),

-

informacja z ZUS z dnia 4.06.2019 r. (k.120),

-

zaświadczenie o zarobkach z dnia 4.06.2019 r. (k.152),

-

informacja o przychodach z innych źródeł oraz o dochodach i pobranych zaliczkach na podatek dochodowy w roku 2018 (k.153-154),

-

oświadczenie o stanie rodzinnym majątku dochodach i źródłach utrzymania J. M. (1) (k.198-200),

-

wydruk zaświadczenia z bazy (...)-SAD (k.98),

-

przesłuchanie pozwanej J. M. (1) (k.285-286).

Pozwany M. M. (1) ma 34 lata, z zawodu jest technikiem informatykiem, zamieszkuje w spornym lokalu nr (...) położony w P. na Osiedlu (...) od urodzenia. Nie pobiera on emerytury i renty, zatrudniony jest na podstawie umowy o pracę na czas określony, zawartej dnia 8.03.2019 r., w Mały Cesarz Tran V. N., na stanowisku pomoc kuchenna, za miesięcznym wynagrodzeniem wynoszącym 432,80 zł (netto). W 2018 r. uzyskał roczny dochód w wysokości 2.825.99 zł (netto). Pozwany ma problemy ze zdrowiem i nie czuje się na siłach żeby podjąć pracę w pełnym wymiarze. Nie zdiagnozowano u niego żadnej choroby, odczuwa on jednak bóle mięśni i skurcze. Nie otrzymuje emerytury, nie ma prawa do renty, nie pobiera żadnych zasiłków z opieki społecznej, nie posiada również zaświadczenia o niepełnosprawności. Nie ma żadnych oszczędności, ani innego lokalu do któregom mógłby się wyprowadzić w razie orzeczenia eksmisji.

Dowód:

-

pismo z Urzędu Skarbowego P. –W. z dnia 13.05.2019 r. (k.108),

-

informacja z ZUS z dnia 5.06.2019 r. (k.120),

-

zaświadczenie o zarobkach (k.131),

-

umowa o pracę z dnia 8.03.2019 r. (k.228),

-

oświadczenie o stanie rodzinnym majątku dochodach i źródłach utrzymania M. M. (1) (k.204-206),

-

przesłuchanie pozwanego M. M. (1) (k.292-293).

Pozwana A. C. ma 32 lata, z zawodu jest technikiem dentystycznym, zamieszkuje obecnie wraz z małoletnimi synami F. i J. C. w lokalu nr (...) położony w P. na Osiedlu (...). W przedmiotowym lokalu pozwana mieszkała od urodzenia, w 2012 roku gdy urodził się pierwszy syn pozwana wyprowadziła się wraz z mężem do K.. Tam mieszkała do 2019 roku. Od czerwca 2019 roku wraz z obojgiem synów mieszkała ww. lokalu w P.. Pozwana A. C. zatrudniona jest na podstawie umowy zlecenia, w dwóch klubach fitness, jako instruktor fitness i otrzymuje wynagrodzenie zmienne, zależne od ilości przepracowanych godzin. Jej miesięcznie wynagrodzenie wynosi ok 2.000,00 zł (netto). Nie ma ustalonego prawa do emerytury i renty. Jest współwłaścicielką mieszkania położonego w K. w ¼ części. W mieszkaniu tym zamieszkuje obecnie jej były mąż z nową partnerką życiową. Były mąż pozwanej spłaca kredyt zaciągnięty przez nich na zakup ww. lokalu. Od byłego męża pozwana otrzymuje alimenty na dzieci w łącznej wysokości 1.500,00 złotych (netto), po 750,00 złotych (netto) na każde dziecko. Pozwana spłaca zaciągnięty na zakup samochodu kredyt. Miesięczna rata tego kredytu wynosi 320,00 złotych miesięcznie, oprócz tego pozwana ponosi koszty ubezpieczenia wynoszące ok. 350 – 400 złotych, płatne co drugi lub trzeci miesiąc. Ponosi ona także wydatki związane z utrzymaniem mieszkania w wysokości 600,00 złotych miesięcznie oraz koszty związane z bieżącymi remontami w mieszkaniu. Na utrzymaniu pozwanej A. C. pozostaje dwóch małoletnich synów. Pozwana jest osobą zdrową, od lipca 2019 roku otrzymuje świadczenie 500+ przysługujące jej na każde dziecko. Nie pobiera innych zasiłków z opieki społecznej. Nie posiada również zaświadczenia o niepełnosprawności. Pozwana nie posiada innego lokalu do którego mogłaby wyprowadzić się razem z dziećmi. Ośrodek życia pozwanej i jej synów znajduje się w P., to tutaj dzieci chodzą do przedszkola i szkoły, a pozwana w P. ma dwa miejsca pracy, z których utrzymuje swoją rodzinę. Nie posiada ona ponadto innych oszczędności. Nie ma ona środków, by wynająć mieszkanie na wolnym rynku.

Dowód:

-

pismo z (...) Centrum (...) z dnia 24.06.2019 r. (k.185),

-

pismo z dnia 19.06.2019 r. z Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie (k.181),

-

pismo z Powiatowego Urzędu Pracy w P. z 18.06.2019 r. (k.178),

-

pismo z KRUS (k.177),

-

umowa zlecenia z dnia 01.04.2019 r., (k.181),

-

umowa zlecenia z dnia 14.05.2019 r. (k.150-150v),

-

pisemne oświadczenie A. C. z dnia 07.06.2019 r. (k.125),

-

zeznanie o wysokości osiągniętego dochodu w roku 2018 (k.126-129),

-

informacja z ZUS z dnia 04.06.2019 r. (k.110),

-

oświadczenie o stanie rodzinnym majątku dochodach i źródłach utrzymania A. C. (k.191-193),

-

przesłuchanie pozwanej A. C. (k. 291-292).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o zaoferowany przez strony materiał dowodowy, a mianowicie przedłożone przez strony dokumenty oraz zeznania świadków, a także zeznania pozwanych i osoby reprezentującej powoda.

Za wiarygodne uznano zgromadzone w sprawie dokumenty prywatne, których treść ani autentyczność nie budziła wątpliwości i nie była przez strony kwestionowana. Za przydatne dla rozstrzygnięcia sprawy Sąd uznał dowody z dokumentów prywatnych, przypisując im znaczenie jakie wynika z art. 245 k.p.c.

Zeznania świadków H. M. i R. S., pozwanych K. M. (1), A. C. i M. M. (1) oraz działającej w imieniu powoda R. J. Sąd uznał za wiarygodne w pełni, były one bowiem spontaniczne, logiczne i korespondowały ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym. Zeznania pozwanej J. M. (2) również zasługiwały na przymiot wiarygodności w znacznej części, Sąd nie dał jedynie wiary twierdzeniom pozwanej dotyczącym wysokości jej miesięcznego wynagrodzenia. Pozwana podała bowiem, iż zarabia 3.600,00 zł netto, natomiast z zaświadczenie o zarobkach z dnia 4.06.2019 r. (k.152) wynika, iż pozwana zarabia 3.924,43 zł. W pozostałym zakresie Sąd uznał zeznania pozwanej J. M. (2) za wiarygodne i spójne.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Powództwo okazało się zasadne.

Powód w niniejszym postępowaniu domagał się od pozwanych opróżnienia, opuszczenia i wydania zajmowanego przez nich lokalu mieszkalnego. Podstawą prawną roszczenia powoda było tzw. roszczenie windykacyjne, uregulowane w art. 222 § 1 k.c. w zw. z art. 251 k.c.

Z treści art. 222 § 1 k.c. wynika, że właściciel może żądać od osoby, która faktycznie włada jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienia do władania rzeczą. Właściciel własnościowego prawa do lokalu korzysta z takiej samej ochrony jak właściciel (art. 251 k.c.).

Jak wynika z brzmienia przepisu przesłankami zastosowania roszczenia windykacyjnego jest przede wszystkim okoliczność, aby osoba, która występuje z takim roszczeniem była właścicielem danej rzeczy, aby ta rzecz znajdowała się w faktycznym władaniu innej osoby, a przy tym, aby osoba ta nie była uprawniona do władania rzeczą, tzn. aby nie przysługiwało jej prawo, dzięki któremu może rzeczą dysponować (np. najem, użyczenie).

Jak wynika z art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne, zatem w sporze o nakazanie najemcy opróżnienia lokalu wynajmujący musi dowieść, że w sposób prawnie skuteczny dokonał wypowiedzenia umowy najmu lub że umowa ta wygasła, a zatem, że istnieje ważna przyczyna domagania się eksmisji najemcy i pozostałych domowników.

Zastosowanie w tej sprawie miały nadto przepisy ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (tekst jednolity Dz.U. z 2005 r. Nr 31 poz. 266 z późn. zm.) zwanej dalej ustawą o ochronie praw lokatorów.

W niniejszej sprawie bezspornym pozostawał fakt, iż powodowi przysługiwało spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w P. na osiedlu (...). Jednocześnie nie budziło wątpliwości, iż pozwani M. M. (1), A. C., J. C. i F. C. na dzień wniesienia pozwu i później, aż do dnia zamknięcia rozprawy, zamieszkiwali w spornym lokalu. Pozwani A. C., M. M. (1), F. C. i J. C. mieszkając w tym lokalu swobodnie z niego korzystają, dysponują w takim zakresie, w jakim jest to niezbędne dla zabezpieczenia ich potrzeb mieszkaniowych, a zatem faktycznie władają tym lokalem, a taka sytuacja – jak wskazano powyżej – umożliwia skorzystanie z roszczenia windykacyjnego. Co do pozwanych K. M. (1) i J. M. (1), stwierdzić należało, iż nie przestali korzystać z mieszkania na osiedlu (...), pomimo, iż zajmowali również mieszkanie w K.. Nie zmienia to jednak faktu, że pozwani w dalszym ciągu byli zameldowani w lokalu na os. (...) w P. i pod tym adresem odbierali kierowaną do nich korespondencję. Dodatkowo wskazać należy, że pozwana J. M. (1) podała, że w ciągu tygodnia zamieszkuje w lokalu na os. (...) w P., a w weekendy w K..

Istota sporu sprowadzała się od ustalenia czy pozwani zajmowali wspomniany lokal bez tytułu prawnego. Ustalenia wymagało zatem, czy doszło do wygaśnięcia stosunku prawnego, na podstawie którego pozwani zajmowali lokal.

Powód, wnosząc o nakazanie, aby pozwani wydali lokal mieszkalny położony w P. na Os. (...) powoływała się początkowo na przysługujące jej wcześniej prawo do tego lokalu, w toku sprawy podniosła jednak, iż stosunek prawny łączący powoda z pozwanymi stanowi umowę użyczenia.

W niniejszej sprawie sporną kwestią pozostawała zatem okoliczność, czy lokal numer (...) położony na Osiedlu (...) w P. był przedmiotem umowy najmu czy użyczenia. Kwestią sporną w sprawie pozostawał fakt uiszczania przez pozwanych opłat z tytułu zajmowania lokalu, a w konsekwencji to, czy zawarta przez strony umowa była umową najmu czy też umową użyczenia. Rozstrzygnięcie tej kwestii miało kluczowe znaczenie dla sprawy, gdyż rzutowało na ewentualną skuteczność lub jej brak dla czynności dokonania wypowiedzenia umowy przez powoda.

Najistotniejszą różnicą między umową użyczenia a umową najmu jest odpłatność najmu (art. 659 § 1 i 2 k.c.) wobec nieodpłatności użyczenia (art. 710 k.c.) (Kozieł Grzegorz. Art. 659. W: Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania - część szczególna, wyd. II. LEX, 2014).

Zgodnie z art. 659 § 1 k.c. do przedmiotowo istotnych elementów treści czynności prawnej pozwalających zakwalifikować określoną umowę, jako umowę najmu, należą: zobowiązanie się wynajmującego do oddania najemcy rzeczy do używania na czas oznaczony lub nieoznaczony oraz zobowiązanie się najemcy do płacenia wynajmującemu umówionego czynszu. Przesłanki te są elementami koniecznymi i nieodłącznymi, których dopiero łączne spełnienie pozwala na zakwalifikowanie danej umowy jako umowy najmu. Brak którejkolwiek z przesłanek powoduje, iż jest to rodzajowo innego typu umowa nazwana, przy spełnieniu określonych ustawowo dla tego rodzaju umowy przesłanek lub umowa nienazwana. Czynsz jest ekwiwalentem należnym wynajmującemu w zamian za używanie rzeczy przez najemcę. Zobowiązanie się najemcy do zapłaty czynszu jest koniecznym elementem umowy najmu; w przeciwnym razie mamy do czynienia z użyczeniem (art. 710 k.c.) (por. Zakrzewski Piotr. Art. 659. W: Kodeks cywilny. Komentarz. Tom IV. Zobowiązania. Część szczególna (art. 535-764(9)). Wolters Kluwer Polska, 2018). Wysokość czynszu musi być ustalona w momencie zawierania umowy najmu lub należy wtedy co najmniej ustalić sposób, który pozwoli ustalić jego wysokość najpóźniej w momencie, w którym czynsz ma być uiszczony.

Z kolei użyczenie jest umową korzystania z cudzej rzeczy. Cechą charakterystyczną użyczenia, odróżniającą je od najmu, jest nieodpłatność. W myśl art. 718 § 1 zdanie 1 k.c., po zakończeniu użyczenia biorący do używania obowiązany jest zwrócić użyczającemu rzecz w stanie niepogorszonym. Rzecz powinna być zatem zwrócona bezpośrednio po ustaniu umowy użyczenia; wezwanie dłużnika przez wierzyciela do zwrotu rzeczy nie jest konieczne (por. Gudowski Jacek. Art. 718. W: Kodeks cywilny. Komentarz. Tom IV. Zobowiązania. Część szczegółowa, wyd. II. Wolters Kluwer Polska, 2017).

Obok czynszu najemca może mieć obowiązek wnoszenia innych świadczeń, noszących nazwę świadczeń dodatkowych (zob. art. 670 k.c.) lub innych opłat niezależnych od właściciela (zob. art. 8–9 u.o.p.l.), choć art. 659 k.c. nie wspomina o nich. Są to np. opłaty za dostawy energii, gazu, centralnego ogrzewania, energii elektrycznej, wywozu nieczystości. Ich wysokość jest niezależna od woli wynajmującego. Nie należy ich utożsamiać z czynszem. W tym miejscu wskazać należy, że zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 roku o spółdzielniach mieszkaniowych (tekst jednolity Dz.U. z 2013 r. Nr 31 poz. 1222 z późn. zm.) członkowie spółdzielni, którym przysługują spółdzielcze prawa do lokali, są obowiązani uczestniczyć w pokrywaniu kosztów związanych z eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości w częściach przypadających na ich lokale, eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości stanowiących mienie spółdzielni przez uiszczanie opłat zgodnie z postanowieniami statutu.

Analizując treść umowy łączącej strony niniejszego procesu, odwołać należy się również do treści art. 65 § 2 k.c., w myśl którego w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt analizowanej sprawy, stwierdzić należało, iż wbrew twierdzeniom pozwanych, łącząca strony umowa stanowiła umowę użyczenia. Pozwani co miesiąc przekazywali na rzecz powoda kwoty, które w tytule przelewu oznaczane były jako „czynsz”. W rzeczywistości kwoty te przeznaczane były przez powoda na rzecz Spółdzielni Mieszkaniowej, na pokrycie kosztów związanych z eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości. Kwoty te, choć uiszczane były na konto powoda, nie stanowiły opłat z tytułu czynszu najmu. Na podkreślenie zasługuje fakt, iż zawarta dnia 21 października 1993 r. umowa nie zawierała podstawowej przesłanki statuującej umowę najmu, tj. nie zawierała zobowiązania najemcy do płacenia czynszu na rzecz wynajmującego. Paragraf 4 ust. 1 wskazanej umowy zawiera co prawda zobowiązanie się pracownika do płacenia czynszu najmu, jednak treść ta (wynikająca zapewne z gotowego formularza), nie została uzupełniona w „wykropkowanym” miejscu żadną kwotą. Dalszy ustęp 2 zawiera zobowiązanie pracownika do uiszczania we własnym zakresie opłat związanych z eksploatacją mieszkania, takich jak energia elektryczna, gaz, telefon itp., które nie stanowią czynszu najmu. Pozwany K. M. (1) uiszczał tylko opłaty eksploatacyjne i zaliczki na fundusz remontowy lokalu. Nigdy zaś nie uiszczał czynszu najmu na rzecz powoda. Wprawdzie opłaty te były dokonywane przelewem na konto powoda, jednakże ten ostatni nie pobierał ich dla siebie, lecz przekazywał na rzecz spółdzielni mieszkaniowej. W związku z powyższym nie została spełniona jedna z podstawowych przesłanek pozwalająca na uznanie spornej umowy za umowę najmu.

Umowa ta zawiera natomiast przedmiotowo istotne elementy treści czynności prawnej, pozwalające na jej zakwalifikowanie jako umowy użyczenia zawartej na czas oznaczony, nie dłuższy jednak niż na czas trwania stosunku pracy pozwanego K. M. (1) z powodem. Zgodnie z dominującą linią orzeczniczą brak wskazania w umowie terminu, na jaki umowa została zawarta, przy jednoznacznym określeniu celu, dla którego rzecz została oddana do korzystania, rodzi domniemanie o oznaczonym czasie trwania stosunku, poprzez zdarzenie, w jakim jest przeznaczenie jego przedmiotu (tak wyr. Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 3 listopada 2014 r., sygn. I ACa 438/14, LEX nr 1540918). W związku z tym, iż umowa użyczenia została zawarta przez powoda z pozwanym K. M. (1) na czas oznaczony, tj. nie dłużej niż na czas wykonywania przez pozwanego pracy na rzecz powoda, ustalenia wymagała okoliczność, czy doszło do rozwiązania umowy o pracę, a w konsekwencji do wygaśnięcia stosunku użyczenia lokalu zajmowanego przez pozwanych.

Zgodnie z art. 365 § 1 k.p.c., orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. Moc wiążąca rozumiana jako związanie stron, sądów, innych organów państwowych i innych organów administracji publicznej oznacza obowiązek respektowania zawartej w orzeczeniu sądu skonkretyzowanej, indywidualnej normy prawnej. Ma ono znaczenie prejudycjalne przy rozstrzyganiu spraw przez inne sądy, organy państwowe i inne organy administracji publicznej. Zakazane jest prowadzenie postępowania dowodowego na okoliczności podważające ustalenia faktyczne zawarte w wiążącym orzeczeniu (wyroki Sądu Najwyższego : z dnia 20 stycznia 2011 r., I UK 239/10, LEX nr 738532; z dnia 20 maja 2011 r., IV CSK 563/10, LEX nr 864020; z dnia 7 kwietnia 2011 r., I PK 225/10, LEX nr 896456; z dnia 5 października 2012 r., IV CSK 67/12, LEX nr 1231342; z dnia 20 listopada 2014 r., V CSK 6/14, LEX nr 1604655; z dnia 27 czerwca 2014 r., V CSK 433/13, LEX nr 1514746).

W sprawie z powództwa K. M. (1) o uznanie za bezskuteczne oświadczenia woli powoda o rozwiązaniu z nim stosunku pracy oraz o przywrócenie do pracy, toczącej się przed Sądem Pracy- Sądem Rejonowym Poznań Grunwald i J. w P., a następnie przed Sądem Okręgowym w Poznaniu, powództwo to zostało oddalone przez Sąd I instancji, a apelacja przez K. M. (1) oddalona. Wobec powyższego wyrok oddalający powództwo uprawomocnił się. Sąd rozpoznający niniejszą sprawę był związany rozstrzygnięciem zapadłym przed Sądem Pracy. Związanie wyrokiem sądu cywilnego oznacza brak możliwości zignorowania zarówno ustaleń faktycznych stanowiących bezpośrednio podstawę rozstrzygnięcia, jak i podstawy prawnej. Nie jest dopuszczalne odmienne ustalenie zaistnienia, przebiegu i oceny istotnych dla danego stosunku prawnego zdarzeń faktycznych w kolejnych procesach sądowych między tymi samymi stronami, chociażby przedmiot tych spraw się różnił.

Stosunek pracy pozwanego K. M. (1) ustał, a powyższe – w związku z kwestionowaniem przez K. M. (1) rozwiązania stosunku pracy – zostało prawomocnie przesądzone wyrokiem sądu. Wraz z rozwiązaniem stosunku pracy doszło również do wygaśnięcia umowy użyczenia, jako że okres jej trwania został powiązany z okresem trwania stosunku pracy pozwanego K. M. (1). Tym samym zaktualizował się po stronie pozwanego obowiązek zwrócenia użyczającemu lokalu mieszkalnego w stanie niepogorszonym. Lokal mieszkalny użyczony pozwanym jest lokalem służbowym przeznaczonym na realizację potrzeb mieszkaniowych pracowników powoda. Skoro umowa o pracę z pozwanym została rozwiązana, został zrealizowany cel dla którego lokal został użyczony oraz dobiegł końca termin na jaki została zawarta umowa użyczenia. Kwestia wypowiedzenia umowy użyczenia nie miała więc żadnego znaczenia dla jej ustania, gdyż umowa dobiegła końca z mocy prawa. Powód w związku z powyższym wezwał pozwanych do opróżnienia i wydania lokalu.

Już samo zatem prawomocne przesądzenie o tym, iż doszło do rozwiązania stosunku pracy pozwanego K. M. (1) z powodem jako pracodawcą było wystarczające dla wykazania braku legitymowania się przez pozwanych skutecznym względem powoda prawem do zajmowania lokalu.

W sprawie niniejszej rozwiązanie umowy użyczenia nastąpiło na skutek upływu okresu na jaki została ona zawarta, nie było zatem konieczne dokonywanie jej wypowiedzenia. Niezależnie od powyższego powód domagając się eksmisji pozwanych powoływał się na rozwiązanie umowy użyczenia na skutek jej wypowiedzenia w oparciu o przesłanki z art. 716 k.c., a mianowicie podniósł, że lokal mieszkalny położony na os. (...) w P. stał się potrzebny, przy czym powodów, dla których obecnie lokal stał się powódce potrzebny, nie można było przewidzieć w chwili zawarcia umowy. Na marginesie jedynie wskazać zatem trzeba, że zgodnie z art. 716 k.c., jeżeli biorący używa rzeczy w sposób sprzeczny z umową albo z właściwościami lub z przeznaczeniem rzeczy, jeżeli powierza rzecz innej osobie nie będąc do tego upoważniony przez umowę ani zmuszony przez okoliczności, albo jeżeli rzecz stanie się potrzebna użyczającemu z powodów nieprzewidzianych w chwili zawarcia umowy, użyczający może żądać zwrotu rzeczy, chociażby umowa była zawarta na czas oznaczony. Ze względu na daremny charakter użyczenia obowiązki i ograniczenia biorącego w użyczenie zostały określone bardzo szeroko (np. art. 712 § 2 k.c., art. 713 k.c., art. 714 k.c. czy cytowany wyżej art. 716 k.c.). Wzmacniają one wyraźnie pozycję użyczającego, czego wyrazem jest także specjalny sposób ochrony jego interesów, polegający na możności odebrania rzeczy przed upływem terminu użyczenia, jeżeli rzecz stała się potrzebna użyczającemu z powodów nieprzewidzianych w chwili zawarcia umowy (art. 716 in fine k.c.). Użyczony pozwanym lokal stał się niezbędny powodowi jako użyczającemu, ze względu na chęć nawiązania stosunku pracy z artystami pochodzącymi spoza granic kraju, którym powód musiałby zapewnić miejsce zamieszkania. Tym samym – gdyby nie fakt, że umowa użyczenia przestała wiązać strony na skutek rozwiązania stosunku pracy – powód wzywając pozwanych do opuszczenia lokalu, a następnie wytaczając powództwo o eksmisję pozwanych, powołując się przy tym na przesłanki z art. 716 k.c. również doprowadziłby do rozwiązania umowy.

W chwili obecnej żaden z pozwanych nie posiada tytułu prawnego do zajmowania spornego lokalu. Pozwani A. C., M. M. (1), F. C. i J. C. nadal w nim zamieszkują – a więc i nim faktycznie władają – nie będąc do tego uprawnionymi. Odnośnie pozwanych K. i J. M. (1), wskazać należy, że w żaden sposób nie wykazali opróżnienia lokalu ze swoich rzeczy ani tego, żeby jako osoby uprawnione i faktycznie zajmujące wcześniej ten lokal, zgłosiły powodowi fakt jego opuszczenia albo oddali klucze. Tym samym – skoro pozwani nie posiadają w chwili obecnej tytułu prawnego do zajmowania spornego lokalu, a mimo to faktycznie nim władają nie będąc do tego uprawnionymi – stwierdzić należało, że spełnione zostały wszystkie warunki skorzystania z art. 222 § 1 k.c. i żądanie powoda o nakazanie opróżnienia i opuszczenia lokalu przez pozwanych uznać należało za zasadne. W związku z powyższym Sąd w punkcie 1. sentencji wyroku nakazał pozwanym opróżnienie, opuszczenie i wydanie powodowi lokalu mieszkalnego numer (...) położonego na os. (...) w P..

W dalszej kolejności należało rozważyć, czy pozwani są „lokatorami” w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2005 r., nr 31, poz. 266 ze zm.). Ustawowa definicja lokatora została zawarta w art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy, zgodnie z którym lokatorem jest najemca lokalu lub osoba używająca lokal na podstawie innego tytułu prawnego niż prawo własności. Pojęcie tytułu prawnego jest pojęciem bardzo szerokim, gdyż może wywodzić się zarówno z prawa rzeczowego (własność, użytkowanie wieczyste), jak również mieć charakter obligacyjny wynikający z umowy (umowa najmu, dzierżawy, użyczenia, inne umowy). Przywołana definicja lokatora obejmuje zatem również osoby, które korzystają z prawa do lokalu na podstawie umowy użyczenia (lub stosunków prawnorodzinnych, np. art. 281 k.r.o.), (por. uchwały Sądu Najwyższego: z dnia 13 czerwca 2003 r., III CZP 36/03, OSNC 2004, nr 4, poz. 52; z dnia 13 czerwca 2003 r., III CZP 40/03, OSNC 2004, nr 6, poz. 89, oraz z dnia 23 września 2004 r., III CZP 50/04, OSNC 2005, nr 9, poz. 154). Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 kwietnia 2005 r., II CK 655/04 (MoP 2005, nr 10, s. 479): "Osobie korzystającej z mieszkania na podstawie umowy użyczenia może przysługiwać w przypadku eksmisji prawo do lokalu socjalnego".

W orzecznictwie w szczególności eksponowana jest funkcja ochronna ustawy, znajdująca wyraz przede wszystkim w art. 14 oraz art. 24 w.w. ustawy. Wskazuje się, że uprawnienie do korzystania z lokalu, a tym samym status lokatora, może stanowić pochodną od prawa najemcy. Chodzi w szczególności o domowników oraz osoby, którym najemca użyczył lokalu, a więc osoby, które nie objęły lokalu w posiadanie samowolnie, lecz do zamieszkania doszło za wiedzą i zgodą najemcy, a więc w sposób skuteczny także wobec wynajmującego. „Inny tytuł prawny”, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy może mieć bowiem oparcie w różnych stosunkach prawnych, w tym również w stosunkach prawnorodzinnych (zob. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 1959 r., 1 CO 1/59, OSN 1959, nr 4, poz. 95 oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca 2001 r., III CZP 28/01, OSNC 2002, nr 2, poz. 17, a także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 2005 r., II CK 655/04, „Monitor Prawniczy” 2005, nr 10, s. 479 i wyrok Sądu Najwyższego z 14 lutego 2008 r., II CSK 484/07, lex 496377).

Pozwani do momentu rozwiązania umowy o pracę z K. M. (1) oraz jednoczesnego wygaśnięcia umowy użyczenia lokalu zajmowali sporny lokal na podstawie tejże umowy, a zatem nie zajęli lokalu samowolnie i posiadali do niego tytuł prawny (por. art. 2 ust. 1 w.w. ustawy). W uchwale składu 7 sędziów z dnia 20 maja 2005 r., III CZP 6/05 (OSNC 2006, nr 1, poz. 1), Sąd Najwyższy stwierdził, że: "W wyroku nakazującym opróżnienie lokalu mieszkalnego przez osobę, która samowolnie go zajmuje, sąd nie orzeka co do lokalu socjalnego". Sąd Najwyższy w uchwałach z dnia 27 czerwca 2001 r.: III CZP 28/01 (OSNC 2002, nr 2, poz. 17) i III CZP 35/01 (OSNC 2001, nr 12, poz. 173) wskazał, że obowiązek orzeczenia przez sąd o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego lub o braku takiego uprawnienia odnosi się tylko do byłego najemcy lokalu podlegającego opróżnieniu i osób z nim stale w tym lokalu zamieszkałych, które utraciły swoje zależne od najemcy prawo do zajmowania lokalu, nie odnosi się natomiast do osób, które nigdy nie miały tytułu prawnego do lokalu. Z uzasadnienia tych uchwał wynika, że osoby stale zamieszkujące z najemcą i wywodzące od tego swój tytuł do zamieszkiwania muszą być traktowane jako mające prawo zależne do zajmowania lokalu, wobec czego także do nich odnosi się obowiązek orzekania o uprawnieniu do lokalu socjalnego. Nie ulega wątpliwości, że uchwały te należy odnieść również do osób wywodzących swój tytuł do zamieszkiwania z faktu zajmowania lokalu wspólnie z jego użytkownikiem, jak ma to miejsce w przedmiotowej sprawie. W szczególności A. C. wraz z dziećmi – J. C. i F. C. również korzystała z lokalu w ramach stosunków prawnorodzinnych. Nie można stwierdzić, iż zajęła ona lokal samowolnie, bowiem z poczynionych ustaleń faktycznych wynika, iż od urodzenia mieszkała w przedmiotowym lokalu aż do 2012 roku, kiedy to zamieszkała wraz z mężem. Obecnie jednak pozwana w związku z rozstaniem się z mężem i orzeczeniem rozwodu, wróciła do lokalu wraz z małoletnimi dziećmi. Swój tytuł prawny do zajmowania lokalu pozwana A. C. wraz z dziećmi F. C. i J. C., wywodzi z prawa użyczenia przysługującego jej ojcu, K. M. (1), a zatem muszą oni być traktowani jako osoby mające prawo zależne do zajmowania lokalu.

Pozwany K. M. (1) jako osoba korzystająca z mieszkania na podstawie umowy użyczenia posiadał status lokatora w przedmiotowej sprawie. Podobnie – z powodów opisanych w poprzednim akapicie – za lokatorów należało również uznać pozostałych członków rodziny pozwanego: jego małżonkę, J. M. (1), syna M. M. (1), córkę A. C. oraz wnuki J. C. i F. C..

Wobec stwierdzenia tej okoliczności (przymiotu „lokatorów” po stronie pozwanych) Sąd miał obowiązek orzeczenia w wyroku nakazującym opróżnienie lokalu o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego bądź o braku takiego uprawnienia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 2005 r., II CK 655/2004). Zgodnie bowiem z art. 14 ust. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów, w wyroku nakazującym opróżnienie lokalu sąd orzeka o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego bądź o braku takiego uprawnienia wobec osób, których nakaz dotyczy.

Dodatkowo należało mieć na względzie, że Sąd zobowiązany był z urzędu rozważyć kwestię przyznania pozwanym uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego. Zgodnie bowiem z art. 14 ust 1 ww. ustawy w wyroku nakazującym opróżnienie lokalu sąd orzeka o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego bądź o braku takiego uprawnienia wobec osób, których nakaz dotyczy. Art. 14 ust 3 powołanej ustawy stanowi natomiast, że Sąd badając z urzędu, czy nie zachodzą przesłanki do otrzymania lokalu socjalnego, orzeka o uprawnieniu do lokalu socjalnego, biorąc pod uwagę dotychczasowy sposób korzystania z lokalu oraz szczególną sytuację materialną i rodzinną. Dalej - zgodnie z treścią art.14 ust. 4 cyt. ustawy Sąd nie może orzec o braku uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego wobec: kobiety w ciąży, małoletniego, niepełnosprawnego w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 1998 r. Nr 64, poz. 414, Nr 106, poz. 668, Nr 117, poz. 756 i Nr 162, poz. 1118 i 1126, z 1999 r. Nr 20, poz. 170, Nr 79, poz. 885 i Nr 90, poz. 1001 oraz z 2000 r. Nr 12, poz. 136 i Nr 19, poz. 238) lub ubezwłasnowolnionego oraz sprawującego nad taką osobą opiekę i wspólnie z nią zamieszkałą, obłożnie chorych, emerytów i rencistów spełniających kryteria do otrzymania świadczenia z pomocy społecznej, osoby posiadającej status bezrobotnego, osoby spełniającej przesłanki określone przez radę gminy w drodze uchwały, chyba że osoby te mogą zamieszkać w innym lokalu niż dotychczas używany.

Odnośnie sytuacji pozwanych K. M. (1) i J. M. (1) należy stwierdzić, iż nie zaistniały żadne obligatoryjne warunki przyznania im uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego. Bezspornym w sprawie jest fakt posiadania przez pozwanych K. i J. M. (1) prawa własności do dwóch nieruchomości: jednej położonej w G. przy ul. (...) I 53/ 6 o łącznej powierzchni 55,81 m ² oraz drugiej położonej w K. przy ul. (...), o łącznej powierzchni 94,6 m. ² Na dzień zamknięcia rozprawy K. i J. M. (1) zamieszkiwali na stałe w nieruchomości położonej w K., Nieruchomość położona w G. jest przez nich stale wynajmowana dalszej rodzinie, w związku z czym Sąd nie mógł w przedmiotowej sprawie stwierdzić, że którekolwiek z pozwanych mogłoby zaspokoić w tym mieszkaniu swoje potrzeby mieszkaniowe.

Pozwani K. M. (1) i J. M. (1) nie są ani niepełnosprawni w rozumieniu ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej ani małoletni. Pozwany K. M. (1) powoływał się wprawdzie na dolegliwości zdrowotne – uraz kręgosłupa szyjnego spowodowany zawodową grą na skrzypcach, problemy z głosem, nadciśnienie i depresję. Nie posiada jednak zaświadczenia o niepełnosprawności. Żadna z wymienionych okoliczności dotyczących stanu zdrowia pozwanego nie stanowi przesłanki do przyznania lokalu socjalnego. Pozwany nie pracuje, jednak nie jest w chwili obecnej zarejestrowany jako osoba bezrobotna. Przede wszystkim jednak pozwani K. i J. M. (1) posiadają tytuły prawne do dwóch lokali mieszkalnych, tj. jednego położonego w K., przy ul. (...), o powierzchni 94,60 m2, w którym obecnie zamieszkują oraz do lokalu położonego w G. o powierzchni 55,81 m2, który jest stale wynajmowany. Ich sytuacja materialna i lokalowa pozwala im na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych we własnym zakresie. Sąd zatem uznał, że brak było podstaw do przyznania pozwanym uprawnienia do lokalu socjalnego.

Odnośnie natomiast przyznania uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego przez pozwanego M. M. (1) należy stwierdzić, iż nie zaistniały żadne obligatoryjne warunki takiegoż orzeczenia w stosunku do tej pozwanego. Nie jest on ani niepełnosprawny w rozumieniu ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej ani małoletni. Nie jest także w chwili obecnej zarejestrowany jako osoba bezrobotna, albowiem pracuje. Sytuacja materialna pozwanego nie pozwala mu wprawdzie na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych we własnym zakresie, ale może on zamieszkać w innym lokalu – w K. wraz z rodzicami, na co pozwala metraż mieszkania. Mając na uwadze metraż wynoszący 94,60 m2, należy uznać, iż pomimo że w mieszkaniu tym sporą część lokalu zajmują instrumenty muzyczne (na co wskazywali pozwani K. i J. M. (1)), to w dalszym ciągu swobodnie mogą taki lokal zajmować 3 dorosłe osoby. Sąd zatem uznał, że brak było podstaw do przyznania pozwanemu uprawnienia do lokalu socjalnego.

Wobec powyższego w punkcie 2. sentencji wyroku orzeczono o braku uprawnienia pozwanych K. M. (1), J. M. (1) i M. M. (1) do otrzymania lokalu socjalnego.

W niniejszej sprawie zachodziły natomiast warunki do obligatoryjnego orzeczenia o uprawnieniu pozwanych A. C., F. C. i J. C. do otrzymania lokalu socjalnego. Zgodnie z brzmieniem art. 14 ust. 4 pkt 2 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego sąd nie morze orzec o braku uprawnienia do lokalu socjalnego wobec osoby małoletnich oraz osoby sprawującej nad nimi opiekę i wspólnie z nimi zamieszkałej, jeżeli osoby te nie mogą zamieszkać w innym lokalu niż dotychczas używanym, a ich sytuacja materialna nie pozwala na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych we własnym zakresie. Pozwana A. C. sprawuje stale opiekę nad małoletnimi synami i zamieszkuje wraz z nimi w spornym lokalu. A. C. jest rozwiedziona, a na mocy wyroku rozwodowego Sąd ustalił miejsce pobytu małoletnich każdorazowo w miejscu zamieszkania ich matki. Pozwana wraz z dziećmi mają ośrodek interesów życiowych w P., tutaj wykonuje pracę, z której utrzymuje siebie i małoletnich, tutaj też dzieci uczęszczają do przedszkola i szkoły. Pozwana osiąga miesięcznie dochód w kwocie nieprzekraczającej 2000 zł (netto) miesięcznie, ponadto otrzymuje alimenty na dzieci w łącznej kwocie 1500 zł (netto) oraz świadczenie wychowawcze 500+ w łącznej kwocie 1000 zł (netto).

Ponadto, zgodnie z art. 14 ust. 4 pkt 6 ustawy sąd nie morze orzec o braku uprawnienia do lokalu socjalnego wobec osoby spełniającej kryteria określone przez radę gminy w drodze uchwały. Obecnie obowiązuje na terenie Miasta P. uchwała nr XXX/443/VII/2016 z dnia 7 czerwca 2016 r. w sprawie zasad wynajmowania lokali wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu Miasta P., z uwzględnieniem zmian wprowadzonych, uchwałą Nr LVIII/1092/VII/2017 Rady Miasta P. z dnia 5 grudnia 2017 r. i uchwałą Nr LXIX/1252/VII/2018 Rady Miasta P. z dnia 26 czerwca 2018 r. Na podstawie uregulowań Rozdziału 3 § 5 pkt 1 uchwały umowy najmu lokalu socjalnego mogą być zawierane z osobami, które osiągają dochody uprawniające do uzyskania lokalu socjalnego i zostały umieszczone na liście socjalnej. Następnie z § 6 ust. 1 pkt 2 uchwały stanowi, że przez dochody, o których mowa w § 5, rozumie się dochody osiągane przez osoby, których średni miesięczny dochód na osobę zgłoszoną do wniosku, osiągnięty w okresie 12 miesięcy poprzedzających rok ustalenia projektu listy socjalnej lub w okresie 12 miesięcy poprzedzających rok, w którym zawierana jest umowa najmu lokalu socjalnego, nie przekracza w gospodarstwie wieloosobowym 125% kwoty najniższej emerytury na dzień 1 stycznia roku, w którym tworzony jest projekt listy lub na dzień 1 stycznia roku, w którym zawierana jest umowa najmu. Jak wynika zaś z art. 85 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych od dnia 1 marca 2019 r. kwota najniższej emerytury wynosi 1.100 zł miesięcznie, przy czym jest to kwota brutto.

Łączny dochód pozwanych nie przekracza 3.500 zł (świadczenia 500 + nie należy bowiem zaliczać do dochodu), a gospodarstwo domowe składa się z trzech osób. W związku z powyższym dochód na jedną osobę w tworzonym przez pozwanych gospodarstwie domowym wieloosobowe wynosi 1167 zł (netto). Pozwana A. C. nie osiąga jednak dochodów stałych, są one zmienne, zależne od ilości przeprowadzonych zajęć. Kwota ta nieznacznie przekracza dochód na jedną osobę w wysokości 125 % kwoty najniższej emerytury. Pozwana nie ma oszczędności pozwalających jej na znalezienie mieszkania na wolnym rynku, ani możliwości zamieszkania w innym lokalu. Pozwana co prawda jest współwłaścicielką mieszkania w K. w ¼ części, na które to mieszkanie zaciągnięty został kredyt hipoteczny, ale obecnie w ich mieszkaniu zamieszkuje jej były mąż wraz z nową partnerką. Pozwana spłaca samochód po 320 zł miesięcznie oraz ponosi opłaty za mieszkanie w kwocie 600 zł/miesiąc. Ponadto pozwana nie może wprowadzić się do żadnego z mieszkań, do którego tytuł prawny mają jej rodzice, gdyż mieszkanie w K. jest już zajęte przez państwa M., a jego metraż użytkowy nie pozwala na codzienne funkcjonowanie sześcioosobowej (przy uwzględnieniu brata M.) rodziny. Mieszkanie w G. wynajmowane jest zaś stale innym członkom rodziny.

W związku z powyższym należy stwierdzić, iż w świetle przedstawionych dowodów zaistniały przesłanki obligatoryjnego orzeczenia lokalu socjalnego na rzecz A. C. i jej małoletnich synów. W lokalu mieszkają małoletni wraz z opiekującą się nimi matką, nie mają oni faktycznej możliwości, by zamieszkać w innym lokalu niż dotychczas używany, a ich sytuacja materialna nie pozwala na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych we własnym zakresie.

Mając na uwadze powyższe, Sąd w pkt. 3. wyroku orzekł o uprawnieniu pozwanych A. C., F. C. i J. C. do otrzymania lokalu socjalnego i zgodnie z art. 14 ust. 6 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. w punkcie 4. wyroku nakazał wstrzymać wykonanie opróżnienia lokalu do czasu złożenia tym pozwanym przez Gminę M. P. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego.

O kosztach procesu Sąd orzekł w pkt. 5, 6 i 7 wyroku na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. i art. 102 k.p.c. Sąd nie znalazł podstaw do zastosowania art. 102 k.p.c., w stosunku do pozwanych J., K., M. M. (1) oraz A. C., zgodnie z którym w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Pozwani dysponują bowiem dochodami, które umożliwiają im pokrycie kosztów procesu, które w niniejszej sprawie nie były wysokie.

Na koszty postępowania złożyły się opłata sądowa od pozwu w kwocie 200 zł, kwota 240 zł obejmująca wynagrodzenie pełnomocnika powoda określona na podstawie § 7 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radcy prawnego (Dz.U. 2015.1080 z późn zm.) oraz kwota 17,00 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. Ponadto jako strona przegrywająca proces pozwani K. M. (1), J. M. (1) i M. M. (1) zostali obciążeni solidarnie kwotą 280,00 zł na rzecz interwenienta ubocznego Miasta P. po stronie powodowej tytułem zwrotu kosztów procesu, na które złożyły się kwota 40 zł tytułem opłaty sądowej od interwencji ubocznej oraz kwota 240 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Wobec powyższego o kosztach procesu Sąd orzekł w pkt. 5 i 6 na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. zasądzając je od pozwanych J. M. (1), K. M. (1), M. M. (1) oraz A. C. solidarnie jako przegrywających sprawę.

W stosunku do małoletnich pozwanych F. i J. C. Sąd na podstawie art. 102 k.p.c. odstąpił od obciążania ich kosztami postępowania, uznając, że sytuacja rodzinna i majątkowa pozwanych stanowią szczególne okoliczności uzasadniające zastosowanie wskazanego przepisu. Podkreślić należy bowiem, iż zgodnie z art. 102 k.p.c. w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Do kręgu "wypadków szczególnie uzasadnionych" należą okoliczności zarówno związane z samym przebiegiem procesu, jak i leżące na zewnątrz. Do pierwszych zaliczane są sytuacje wynikające z charakteru żądania poddanego rozstrzygnięciu, jego znaczenia dla strony, subiektywne przekonanie strony o zasadności roszczeń, przedawnienie. Drugie natomiast wyznacza sytuacja majątkowa i życiowa strony, z tym zastrzeżeniem, że niewystarczające jest powoływanie się jedynie na trudną sytuację majątkową, nawet jeśli była podstawą zwolnienia od kosztów sądowych i ustanowienia pełnomocnika z urzędu. Całokształt okoliczności, które mogłyby uzasadniać zastosowanie tego wyjątku powinien być oceniany z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 2011 r., I CZ 26/11, LEX nr 1101325, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 1974 r., II CZ 223/73, Lex nr 7379).

Zdaniem Sądu Rejonowego w niniejszej sprawie zaistniał szczególnie uzasadniony wypadek pozwalający na nieobciążanie pozwanych kosztami procesu. Sąd zauważył bowiem, iż pozwani są osobami małoletnimi i nie osiągają żadnych dochodów, pozostając na utrzymaniu rodziców. Okoliczność, iż pozwani są małoletni sama w sobie nie przesądza o tym, że nie powinni zostać obciążeni obowiązkiem zwrotu przeciwnikowi kosztów zastępstwa procesowego. Zważyć jednak należy, iż podstawę zastosowania tego przepisu stanowią konkretne okoliczności danej sprawy, przekonujące o tym, że w danym przypadku obciążenie małoletnich kosztami procesu na rzecz przeciwnika byłoby niesłuszne. Małoletni nie posiadają zgromadzonego majątku, z którego mogliby pokryć koszty procesu. Otrzymują oni co miesiąc alimenty w kwocie po 750 zł miesięcznie, są one jednak przeznaczone do zaspakajanie ich osobistych bieżących potrzeb. Matka małoletnich osiąga miesięczny dochód w wysokości ok. 2000 zł i została zobowiązana do pokrycia kosztów procesu solidarnie z pozostałymi pozwanymi. W tej sytuacji nałożenie na małoletnich kosztów procesu spowodowałoby zwiększone obciążenie tymi kosztami gospodarstwa domowego, jakie prowadzi A. C. wraz z małoletnimi, w stosunku do obciążenia innych pozwanych. W związku z tym Sąd orzekł jak w pkt 7. sentencji wyroku.

Asesor sądowy Paulina Matysiak