Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 czerwca 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący - SędziaAgata Zając (spr.)

Sędziowie:Grzegorz Tyliński

Małgorzata Kuracka

Protokolant:Patryk Pałka

po rozpoznaniu w dniu 27 czerwca 2019 roku w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) W.

przeciwko A. S.

o zapłatę

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 8 lutego 2017 r., sygn. akt XXV C 1576/15

I.  oddala obie apelacje;

I.  zasądza od (...) W. na rzecz A. S. kwotę 1350 zł (tysiąc trzysta pięćdziesiąt złotych) powiększoną o należny podatek VAT tytułem zwrotu części kosztów postępowania apelacyjnego obejmujących wynagrodzenie pełnomocnika z urzędu;

II.  przyznaje adwokatowi P. P. od Skarbu Państwa- Sądu Okręgowego w W.kwotę 2700 zł (dwa tysiące siedemset złotych) powiększoną o należny podatek VAT tytułem części kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt VI ACa 1582/17

UZASADNIENIE

(...) W. – Zakład (...) w (...) (...) W. pozwem z dnia 3 marca 2009 r. wniosło o zasądzenie od pozwanych A. S. i K. S. (1) kwoty 114 111,91 zł ,,wraz z odsetkami ustawowymi od dnia wymagalności do dnia zapłaty” , tytułem odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu użytkowego położonego w W. przy ul. (...).

Powód wywodził, iż pozwani są dłużni powodowi należności za bezumowne korzystanie z lokalu za okres od 1 kwietnia 2001 r. do 28 lutego 2007 r. wraz ze wskazanymi w uzasadnieniu pozwu ustawowymi odsetkami za poszczególne miesiące i od wskazanych tam dat.

Pozwana A. S. złożyła 27 sierpnia 2009 r. pismo, w którym oświadczyła, że uchyla się od zapłaty roszczeń przedawnionych.

Postanowieniem z 24 września 2010 r. Sąd Okręgowy, z powodu śmierci pozwanego K. S. (1), na podstawie art. 174 § 1 pkt. 1 k.p.c. zawiesił postępowanie w sprawie.

Następcy prawni po zmarłym K. S. (1) nie zostali ustaleni oraz upłynął okres pięciu lat od daty postanowienia o zawieszeniu postępowania z powodu śmierci pozwanego, stąd postanowieniem z 5 października 2015 r. Sąd Okręgowy na podstawie art. 182 § 1 k.p.c. umorzył postępowanie w stosunku do pozwanego K. S. (1), zaś w stosunku do pozwanej A. S. podjął postępowanie.

Ostatecznie powód wnosił o zasądzenie od A. S. kwoty 114 111,91 zł wraz ze wskazanymi w piśmie procesowym z 27 czerwca 2016 r. ustawowymi odsetkami za poszczególne miesiące i od wskazanych tam dat.

Pozwana A. S. wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu. Pozwana podniosła zarzut przedawnienia co do roszczeń z tytułu bezumownego korzystania za okres do marca 2006 r., z uwagi na upływ trzyletniego terminu dla roszczeń związanych z działalnością gospodarczą. Zdaniem pozwanej powód nie udowodnił podstawy faktycznej swojego żądania bowiem żadna z not księgowych nie była wystawiana na nazwisko pozwanej, w związku z czym brak dowodów, że korzystała ona bezumownie z przedmiotowego lokalu. Pozwana jedynie technicznie pomagała w prowadzeniu sklepu w lokalu. Odrzuciła ona też spadek po zmarłym mężu.

Odnosząc się do stanowiska strony pozwanej, powód w piśmie złożonym na rozprawie 25 stycznia 2017 r. wskazał, pozwana prowadziła działalność gospodarczą wraz z mężem, czego dowodem jest wyciąg z rejestru znajdujący się w aktach oraz że podniesiony zarzut przedawnienia jest bezzasadny, gdyż odszkodowanie za bezumowne korzystanie jest świadczeniem jednorazowym i podlega dziesięcioletniemu okresowi przedawnienia.

Wyrokiem z dnia 8 lutego 2017 r. Sąd Okręgowy w Warszawie zasądził od A. S. na rzecz (...) W. – Zakładu (...) w (...) (...) W. kwotę 19 286,52zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1 października 2008 r. do dnia zapłaty, oddalił powództwo w pozostałym zakresie, zasądził od (...) W. – Zakładu (...) w (...) (...) W. na rzecz A. S. kwotę 1 419 zł, powiększoną o podatek VAT, tytułem zwrotu części kosztów zastępstwa procesowego z urzędu, przyznał adwokatowi P. P. od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w W.kwotę 2 181 zł, powiększoną o podatek VAT, tytułem części kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

K. S. (1) i A. B. (1) zawarli z Przedsiębiorstwem (...) (dalej (...)) w dniu 2 kwietnia 1990 r. umowę o najem lokalu użytkowego o pow. 98,30 m ² położonego przy ul. (...) (obecnie ul (...)) w W.. Najemcy zobowiązali się wpłacać na konto (...) do 10-go dnia każdego miesiąca czynsz miesięczny z tytułu najmu obejmujący także odpowiednie opłaty za media. Zgodnie z § 6 umowę zawarto na czas nieokreślony zastrzegając dla każdej ze stron prawo wypowiedzenia umowy z trzymiesięcznym okresem wypowiedzenia.

W wynajętym lokalu K. S. (1) ze wspólnikiem A. B. (1) prowadzili sklep z zabawkami i artykułami piśmienniczymi.

Pismem z 14 grudnia 1990 r. (...) wypowiedziało z dniem 31 grudnia 1990 r. powyższą umowę najmu lokalu zachowując trzymiesięczny okres wypowiedzenia i wyznaczając jego upływ na dzień 31 marca 1991 r. Następnie pismem z 02 kwietnia 1991 r. A. B. (1) i K. S. (1) zostali wezwani do opuszczenia i przekazania w dniu 04 kwietnia 1991 r. lokalu użytkowego przy ul. (...) w W..

Pomimo wezwania, najemcy nie opuścili lokalu, natomiast zgłosili się 10 lutego 1993 r. do Zarządu (...) celem podpisania umowy najmu. Z powodu zaległości czynszowych odmówiono podpisania umowy z A. B. (1) i K. S. (1).

Po pewnym czasie A. B. (1) zrezygnował ze współpracy z K. S. (1), natomiast działalność gospodarczą w przedmiotowym lokalu przy ul. (...) kontynuowali A. i K. małżonkowie S. prowadząc w tym lokalu od września 1996 r. sklep pod nazwą (...), nie posiadając tytułu prawnego do zajmowanego lokalu (zaświadczenie o wpisie o działalności gospodarczej k. 229).

W dniu 31 stycznia 2000 r. powód skierował do K. S. (1) i A. B. (1) wezwanie do zapłaty miesięcznie kwoty 1561,94 zł, która obejmowała odszkodowanie z tytułu bezumownego korzystania z lokalu użytkowego przy ul. (...) w W. (479,70 zł) oraz opłaty za wodę, ogrzewanie i wywóz śmieci. Następnie w piśmie z 9 maja 2001 r. wskazano, że miesięczne odszkodowanie z za bezumowne korzystanie z lokalu użytkowego zostało ustalone na kwotę 1 607,21 zł. Zaznaczono też, że opłaty za świadczenia dodatkowe (ogrzewanie, woda, wywóz śmieci) wynoszą 1085,39 zł. Zatem łączna miesięczna należność wynosi 2.692,60 zł.

Powód kierował do A. B. (1) i K. S. (1) kolejne wezwania do zapłaty należności z tytułu bezumownego korzystania z lokalu w pismach z 13 października 2000 r. (kwota zaległości 47.234,64 zł) i 17 kwietnia 2001 r. (kwota zaległości 80.610,93 zł za okres od 1.06.1993 r. o 31.03.2001 r.).

Mimo, że działalność gospodarczą w tym lokalu prowadzili małż. S. powód w okresie od kwietnia 2001 r. do lutego 2007 r. wystawiał co miesiąc noty księgowe z tytułu bezumownego korzystania z przedmiotowego lokalu przy ul (...) wskazując jako zobowiązanych do zapłaty A. B. i K. S., każda nota na kwotę 1 607,21 zł (łącznie 71 not księgowych) i wysyłał te noty na adres przedmiotowego lokalu użytkowego, zaś pozwana kwitowała odbiór tych not . Małżonkowie już w tym okresie nie mieszkali razem, żyli w faktycznej separacji, mieli wspólne dziecko. Pozwana w prowadzonym sklepie pracowała jako sprzedawca do grudnia 2004 r., zaś wszystkimi formalnościami związanymi z prowadzeniem sklepu zajmował się jej mąż. A. S. odbierała korespondencję od powoda, którą przekazywała mężowi K. S. (1), ale nie interesowała się kwestiami finansowymi związanymi z prowadzeniem sklepu (...). Działalność gospodarcza pozwanych nie została wyrejestrowana z rejestru ewidencji działalności gospodarczej.

Na skutek czynności podejmowanych przez komornika sądowego, przedmiotowy lokal został opróżniony i wydany powodowi 16 czerwca 2008 r.

W piśmie z 16 września 2008 r. powód wezwał ostatecznie pozwanych A. S. i K. S. (1) na ich adres domowy do zapłaty sumy 123 498,61 zł, na którą to kwotę składała się należność główna 114 111,91 zł za korzystanie z przedmiotowego lokalu użytkowego za okres od 1 kwietnia 2001 r. do 28 lutego 2007 r. i odsetki w wysokości 9386,70 zł; wezwanie to odebrała pozwana.

Aktualnie w wyniku postepowania egzekucyjnego Komornik pobiera z emerytury pozwanej A. S. kwotę 334,73 zł z tytułu zaległych należności dotyczących przedmiotowego lokalu na rzecz(...) W..

Pozwany K. S. (1) zmarł (...) W dniu 28 grudnia 2010 r. pozwana A. S. (żona) i P. S. (syn) odrzucili spadek po K. S. (1). To samo uczyniła także 17 czerwca 2011 r. matka zmarłego A. S..

Dokonując powyższych ustaleń faktycznych Sąd Okręgowy oparł się na zgromadzonych w aktach sprawy dokumentach, w tym dokumentów przedłożonych przez powoda, których wiarygodność nie była podważana przez stronę pozwaną, a także zeznaniach pozwanej A. S..

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy za częściowo zasadny uznał podniesiony przez pozwaną zarzut przedawnienia wskazując, że co do zasady, zatem, roszczenia o wynagrodzenie z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości przedawniają się, zgodnie z treścią art. 118 k.c., w terminie dziesięcioletnim, jednak dla roszczeń związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą ustawodawca przewidział trzyletni okres przedawnienia.

Sąd Okręgowy uznał, że roszczenie powoda wynika z prowadzonej przez niego działalności gospodarczej wskazując, że działalność gospodarcza gminy wykonywana w ramach zadań własnych, w tym gospodarka nieruchomościami, charakteryzuje się powtarzalnością działań, ich zawodowym charakterem i uczestnictwem w obrocie gospodarczym, zaś art. 9 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 r. (Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591) umożliwia gminie jako jednostce samorządu terytorialnego prowadzenie działalności gospodarczej.

Sąd Okręgowy wskazał na orzeczenia Sądu Najwyższego, w których za działalność gospodarczą gminy zostało uznane np. administrowanie lokalami mieszkalnymi i użytkowymi wchodzącymi w skład zasobu gminnego, czy administrowanie nieruchomościami oddanymi w wieczyste użytkowanie (uchwała Sądu Najwyższego z 06 sierpnia 1996 r., sygn. akt III CZP 84/96, Lex nr 25823, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 sierpnia 2001 r., sygn. akt V CKN 756/00, Legalis nr. 52010) oraz na wyrok z dnia 5 stycznia 2011 r. III CSK 72/10, w którym Sąd Najwyższy wskazał, iż wszczęta przez gminę sprawa o zapłatę wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości wchodzącej w skład zasobu gminnego jest związana z działalnością gospodarczą gminy i do roszczeń z tego tytułu ma zastosowanie termin trzyletni przedawnienia przewidziany w art. 118 k.c.

Sąd Okręgowy uznał, że powód (...) W., zarządzając nieruchomościami użytkowymi wchodzącymi w zasoby miasta stołecznego, prowadzi działalność gospodarczą, wobec czego uwzględnił zarzut przedawnienia podniesiony przez pozwaną w zakresie roszczenia obejmującego okres do marca 2006 r. – na trzy lata przed wniesieniem pozwu.

W pozostałej części Sąd Okręgowy uznał powództwo za zasadne.

Sąd Okręgowy dał wiarę twierdzeniom pozwanej, nie kwestionowanym przez powoda, że z końcem 2004 r. przestała pracować w przedmiotowym lokalu, a od 2005 r. nie interesowała się tym co działo się z zajmowanym lokalem i w nim nie przebywała, uznając jednak, że okoliczność ta nie ma to znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy z uwagi na fakt, iż w okresie objętym żądaniem pozwu A. S. miała zarejestrowaną na siebie i męża działalność gospodarczą pod adresem ul. (...) w W. i lokal ten nie został wydany przez nich powodowi.

W ocenie Sądu Okręgowego, wieloletnia bierność A. S. wobec całej sytuacji związanej z przedmiotowym lokalem nie może wyłączać jej odpowiedzialności, gdyż pozwana i jej mąż wspólnie zarejestrowali i prowadzili działalność gospodarczą w lokalu przy ul. (...) w W. i w równym stopniu odpowiadali za zobowiązania wynikające z tej działalności zarówno majątkiem wspólnym, jak i osobistym, a to w jaki sposób dzieli pomiędzy sobą obowiązki pozostaje bez znaczenia.

W ocenie Sądu Okręgowego istotne znaczenie ma pozostawanie A. i K. S. (1) w związku małżeńskim i związany z tym obowiązujący ich ustrój majątkowy – tj. wspólność ustawowa oraz prowadzenie przez małżonków A. i K. S. (1) wspólnie działalności zarobkowej, skoro na obydwojga była zarejestrowana działalność gospodarcza w przedmiotowym lokalu użytkowym. Okoliczność, że małżonkowie nie mieszkali razem nie wpływa na ich wspólną odpowiedzialność, gdyż zgodnie z art. 36 § 1 k.r.o. oboje małżonkowie są obowiązani współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym, w szczególności udzielać sobie wzajemnie informacji o stanie majątku wspólnego, o wykonywaniu zarządu majątkiem wspólnym i o zobowiązaniach obciążających majątek wspólny. W ocenie Sądu Okręgowego, przepis ten zobowiązuje małżonków do wzajemnej lojalności i sprawnej, przejrzystej komunikacji umożliwiającej dbałość o wspólne interesy. Być może A. S. pozostawała w błędnym przekonaniu, że kwestie związane z działalnością gospodarczą są uregulowane przez jej męża, a on nie wyprowadzał jej z tego błędu, ale pozwana, zgodnie z ww. przepisem, powinna sama zainteresować się tym czy zostały załatwione wszystkie formalności związane z zakończeniem działalności gospodarczej. Tym bardziej, skoro odbierała wezwania do zapłaty, noty księgowe, powinna była zadbać o właściwy zarząd swoim majątkiem i uchronić go przez negatywnymi konsekwencjami. Interesy małżonków w stosunkach zewnętrznych może reprezentować jeden z małżonków, więc A. S. mogła sama podjąć działania celem ustalenia przyczyn otrzymywanych not księgowych czy też zmierzających do wyrejestrowania działalności gospodarczej i zakończenia korzystania z lokalu użytkowego.

Zdaniem Sądu Okręgowego oboje małżonkowie A. i K. S. (2) zaciągnęli zobowiązanie – prowadzili wspólnie działalność gospodarczą w przedmiotowym lokalu, natomiast stosownie do art. 370 k.c. jeżeli kilka osób zaciągnęło zobowiązanie dotyczące ich wspólnego mienia, są one zobowiązane solidarnie.

Tym samym Sąd Okręgowy uznał, że pozwana A. S. ponosi odpowiedzialność za zobowiązanie wobec powoda wynikające z bezumownego zajmowania lokalu położonego przy ul. (...) w W., który był wykorzystywany dla prowadzenia przez nią sklepu (...).

Sąd Okręgowy wskazał, że co do zasady wysokość stawki odszkodowania ustala się na podstawie uśrednionej rynkowej stawki czynszu za 1 m ² powierzchni użytkowej lokalu stosowanej na danym obszarze, dla podobnych nieruchomości. Powód od początku żądał 16,35 zł/m ², z pisma powoda z 17 kwietnia 2001 r. wynika, że wysokość opłat za bezumowne zajmowanie lokalu odpowiada przeciętnej stawce czynszu obowiązującej w analogicznych lokalach w najbliższej okolicy, w których jest prowadzona zbliżona działalność. Pozwana nie zakwestionowała i nie wykazała, aby dochodzona należność była wygórowana, w związku z czym Sąd Okręgowy uznał żądanie powoda z tytułu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z lokalu w wysokości 1 607,21 zł miesięcznie (16,35zł x 98,30 m ²) za uzasadnione i biorąc pod uwagę tą część roszczenia, która nie podlegała przedawnieniu w dacie wniesienia pozwu, tj. okres od marca 2006 r. do lutego 2007 r. (12 miesięcy), zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 19 286,52 zł (12 x 1 607,21 zł) tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z przedmiotowego lokalu na podstawie art. 225 k.c. w zw. z art. 224 § 2 k.c.

Sąd Okręgowy nie znalazł podstawy prawnej aby naliczać odsetki tak jak żądał powód – jak przy czynszu najmu wskazując, że wynagrodzenie za bezumowne korzystanie nie jest świadczeniem okresowym i jako takie jest wymagalne stosownie do art. 455 k.c. Z akt sprawy wynika, że wezwanie do zapłaty zostało skierowane do pozwanej pismem z 16 września 2008 r., które pozwana odebrała 30 września 2008 r., zatem uwzględniając treść art. 481 § 1 k.c. zasądzono odsetki od dnia 1października 2008 r.

O kosztach postępowania Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 i 100 k.p.c. oraz § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu i § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, przyjmując, że powód wygrał w 16,9 %. Na koszty procesu po stronie powodowej składała opłata od pozwu (5 706 zł) i koszty zastępstwa procesowego (3 600 zł), a po stronie pozwanej, która wygrała w 83,1% – koszty zastępstwa procesowego z urzędu (3 600 zł). Zatem, stosownie do wygranej, powód powinien otrzymać zwrot kosztów w kwocie 1 573 zł, a pozwana w kwocie 2 992 zł. Sąd Okręgowy rozliczając koszty procesu zasądził ich różnicę na rzecz pozwanej w wysokości 1 419 zł. Kwota ta stanowi część wynagrodzenia, którą pozwana powinna przekazać ustanowionemu dla niej pełnomocnikowi z urzędu. Pozostałą część wynagrodzenia pełnomocnika ustanowionego z urzędu, kwotę 2 181 zł, Sąd Okręgowy zasądził na rzecz adwokata P. P. z sum Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w W..

Apelacje od wyroku Sądu Okręgowego wniosły obie strony.

Powód zaskarżył wyrok w punktach 2, 3 i 4, zarzucając naruszenie art. 118 k.c. poprzez ustalenie, że powód (...) W. zarządzając nieruchomościami użytkowymi stanowiącymi zasoby (...) W. prowadzi działalność gospodarczą, wobec czego roszczenia powoda z tytułu zajmowania przez pozwaną bez tytułu prawnego lokalu użytkowego przy ul. (...) w W., jako związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, podlegają przedawnieniu z upływem trzech lat.

Powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i zaskarżonej części i uwzględnienie powództwa w tej części oraz o zasądzenie na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwana zaskarżyła wyrok w zakresie zasądzającym kwotę 19 286,52 zł z odsetkami i w punkcie 3, zarzucając:

1.  naruszenie art. 6 k.c. i art. 225 k.c. w zw. z art. 224 § 2 k.c. przez błędne

przyjęcie, że powód sprostał ciężarowi dowodu określonemu w art. 6 k.c. i udowodnił wysokość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z lokalu użytkowego przez pozwaną okresie od marca 2006 r. do lutego 2007 r. oraz że pozwana w tym czasie korzystała bezumownie z przedmiotowego lokalu i prowadziła w nim działalność gospodarczą wraz z mężem;

2.  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. przez przekroczenie granic swobodnej oceny

dowodów polegające na błędnej odmowie w części wiarygodności spójnymi i logicznym zeznaniom pozwanej, która konsekwentnie zeznała, że w przedmiotowym lokalu użytkowym pracowała jako ekspedientka do 2004 r., nie mając wiedzy o kwestiach formalnych i finansowych, którymi zajmował się jej zmarły mąż;

3.  naruszenie art. 122 § 1 k.p.c. poprzez niedoprecyzowanie w punkcie 3 wyroku,

że zasądzone na rzecz pozwanej koszty stanowią zwrot części kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu przez adw. P. P..

Pozwana wniosła o:

- zmianę wyroku przez oddalenie powództwa w całości i doprecyzowanie rozstrzygnięcia w punkcie trzecim przez dodanie, że zasądzone na rzecz pozwanej koszty stanowią zwrot części kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu przez adw. P. P.

- zasądzenie na rzecz zasądzone na rzecz adw. P. P. kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu apelacyjnym, powiększonych o należną stawkę podatku VAT, oświadczając, że nie zostały one opłacone ani w całości, ani w części.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Obie apelacje nie zasługują na uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny za bezzasadny uznał podniesiony przez pozwaną zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalony jest pogląd, że postawienie zarzutu obrazy art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, przy użyciu wyłącznie argumentów jurydycznych, że Sąd rażąco naruszył ustanowione w wymienionym przepisie zasady oceny wiarygodności i mocy dowodów i że naruszenie to miało wpływ na wynik sprawy (por. m.in. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2000 r., I CKN 1169/99, OSNC 2000/7-8 poz. 139 i z dnia 10 kwietnia 2000 r., V CKN 17/2000, OSNC 2000/10 poz. 189).

Jak wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 13 października 2004 r. III CK 245/04 przepis art. 233 § 1 k.p.c. określający obowiązujące zasady oceny dowodów może zostać naruszony w wyniku nieuwzględnienia przez sąd przy ocenie poszczególnych dowodów zasad logicznego rozumowania, doświadczenia życiowego, całokształtu zebranego materiału dowodowego, przeprowadzenia określonych dowodów niezgodnie z zasadami procedury cywilnej, na przykład niezgodnie z zasadą bezpośredniości. Postawienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania przez skarżącego uchybienia podstawowym regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów, tj. regułom logicznego myślenia, zasadzie doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktów.

Nie może więc być uznany za zasadny zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., który nie odnosi się do oceny dowodów dokonanej przez Sąd Okręgowy, a stanowi jedynie polemikę z prawidłowymi ustaleniami poczynionymi przez ten Sąd. Skarżąca w swojej apelacji nie podniosła zaś żadnych argumentów podważających prawidłowość oceny dokonanej przez Sąd Okręgowy.

Należy przede wszystkim zwrócić uwagę na rozbieżności w wyjaśnieniach i zeznaniach pozwanej składanych przed Sądem Okręgowym.

Na rozprawie w dniu 13 maja 2016 r. (k. 218 akt) pozwana zeznała, że zaczęła prowadzić sklep z mężem pod koniec lat 90 lub na początku 2000 r. i prowadzili razem sklep do 2004 r. Na rozprawie w dniu 16 września 2016 r. (k. 237) pozwana wskazała, że pracowała w sklepie do grudnia 2004 r., a kiedy przestała pracować to lokal przejął Zakład (...), później mąż pozwanej sklepu już nie prowadził. Następie pozwana wskazała, że powód dochodzi należności za okres od 2001 do 2007 r., czyli jak jeszcze pozwana była w sklepie.

Zeznając w dniu 25 stycznia 2017 r. (k. 256) pozwana zeznała, że zaczęła prowadzić sklep z mężem od 1996 r. do końca 2004 r., potem zapewne mąż zdał klucze i już tego nie prowadził. Od strony formalno-organizacyjnej wszystkie czynności załatwiał mąż, pozwana stała za ladą. Męża prawie w ogóle nie było w sklepie, więc jak coś przyszło z administracji to pozwana podpisywała i przekazywała mężowi. Dopiero w 2007 r. pozwana podjęła zatrudnienie w sklepie (...), gdzie pracuje do chwili obecnej.

Ze składanych przez pozwaną wyjaśnień wynika, że zajmowała się prowadzeniem sklepu do czasu przekazania lokalu powodowi i że inne zatrudnienie podjęła dopiero w 2007 r. Biorąc pod uwagę bezsporny fakt, że do wydania lokalu doszło w czerwcu 2007 r. i że jeszcze w 2007 r. pozwana kwitowała odbiór pism od powoda pod adresem sklepu prowadzonego w przedmiotowym lokalu, za niewiarygodne należy uznać twierdzenia pozwanej, że od 2004 r. nie zajmowała się działalnością prowadzoną wraz z mężem.

Za bezzasadne Sąd Apelacyjny uznał także zarzuty naruszenia naruszenie art. 6 k.c. i art. 225 k.c. w zw. z art. 224 § 2 k.c.

Niewątpliwie to na powodzie dochodzącym wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z lokalu stanowiącego bezspornie jego własność spoczywa ciężar wykazania, że w okresie objętym pozwem to pozwana z lokalu korzystała.

Powód wykazał jednak ten fakt załączonymi dowodami, w tym zaświadczeniem o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej: sklep (...), A. S., K. S. (1), W. (...), rozpoczęcie działalności gospodarczej 1 września 1996 r. Ponieważ nie został złożonym wniosek o wykreślenie powyższego wpisu, z jego istnieniem wiąże się domniemanie, że taka działalność była prowadzona przez oboje małżonków S. w okresie objętym pozwem. Zatem to pozwana, twierdząca, że w istocie działalność ta została zakończona wcześniej, powinna okoliczność tę wykazać.

Bezzasadne są też zarzuty pozwanej dotyczące wysokości należnego powodowi wynagrodzenia.

Roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy odpowiada pod względem wartości temu, co właściciel uzyskałby, gdyby ją wynajął, wydzierżawił lub oddał do odpłatnego korzystania.

Powód wskazał przesłanki jakimi kierował się określając wysokość należnego wynagrodzenia, odnosząc się do przeciętnej stawki czynszu obowiązującej w analogicznych lokalach w najbliższej okolicy, w których jest prowadzona zbliżona działalność, pozwana nie zakwestionowała wysokości żądania, zaś stawka 16,35 zł/m ² powierzchni lokalu nie może być uznana w ocenie Sądu Apelacyjnego za stawkę wygórowaną.

Za bezzasadne Sąd Apelacyjny uznał też zarzuty powoda dotyczące naruszenia art. 118 k.c. przez uznanie, że roszczenie powoda wynika z prowadzonej działalności gospodarczej.

Należy przy tym zauważyć, że uzasadnienie apelacji nie odpowiada treści zarzutu, gdyż skarżący przywołał orzecznictwo Sądu Najwyższego zawierające stanowisko, że roszczenie z tytułu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z rzeczy nie jest świadczeniem okresowym, przyjęte także przez Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

Tym niemniej Sąd Apelacyjny podziela ocenę Sądu I instancji, że roszczenie powoda, mimo iż jest roszczeniem uzupełniającym roszczenie windykacyjne, związane jest z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Sprawy gospodarki nieruchomościami stanowią zadania własne gminy określone w art. 7 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym. Pobieranie opłat za korzystanie z nieruchomości przez kontrahentów jest elementem gospodarowania nieruchomościami i zarządzania nimi. Wykonywanie zadań własnych gminy może stanowić działalność gospodarczą, a w sytuacji, gdy gmina dochodzi swego roszczenia określając jego wysokość według stawek za komercyjny wynajem lokalu, przyjąć należy, że roszczenie jest związane z prowadzeniem przez gminę działalności gospodarczej.

W orzecznictwie wskazuje się, że dla kwalifikacji roszczenia jako związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej w rozumieniu art. 118 k.c. nie ma znaczenia prawny charakter leżącego u jego podstaw zdarzenia - może być ono czynnością prawną, czynem niedozwolonym lub jakimkolwiek innym zdarzeniem, nie wytłaczając bezpodstawnego wzbogacenia, czy korzystania z cudzej rzeczy - decydujący jest związek roszczenia z działalnościom gospodarczą (tak Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 26 kwietnia 2002 r. III CZP 21/02, wyrokach z 16 lipca 2003 r. V CK 24/02, z 23 kwietnia 2003 r. I CKN 316/01, z 5 stycznia 2011 III CSK 72/10). Niewątpliwie działalność gospodarcza gminy wykonywana w ramach zadań własnych, w tym gospodarka nieruchomościami, musi charakteryzować się powtarzalnością działań, ich zawodowym charakterem, uczestnictwem w obrocie gospodarczym, czy podporządkowaniem zasadzie racjonalnego działania, jakkolwiek nie musi być nastawiona na zysk (por. wyrok Sadu Najwyższego z dnia 5 stycznia 2011 r. III CSK 72/10, uchwały Sądu Najwyższego z dnia 6 sierpnia 1996 r. III CZP 84/96 i z dnia 24 lipca 2013 r. III CZP 43/13). Przejawem takiej działalności może być zawieranie przez gminę różnego rodzaju umów dotyczących korzystania z nieruchomości komunalnych przez inne podmioty, zarządzania takimi nieruchomościami, inwestowania w nie. Za roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej uznać należy w rezultacie nie tylko roszczenia wprost wynikające z tego rodzaju działalności, ale i te, które pozostają z taka działalnością w dalszym związku, np. roszczenia windykacyjne mające na celu odzyskanie mienia gminnego udostępnionego innym podmiotom po ustaniu ich tytułu prawnego do władania nieruchomościami, roszczenia odszkodowawcze z tym związane, czy też roszczenia uzupełniające dochodzone we wskazanych sytuacjach.

W uzasadnieniu wyroku z dnia 17 stycznia 2018 r. IV CSK 50/17 (LEX nr 2558243) Sąd Najwyższy uznał, że na gruncie przepisu art. 118 k.c., który stanowi, że jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi 10 lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata, przyjmowane jest w orzecznictwie szerokie rozumienie pojęcia "działalność gospodarcza". Wyróżnione zostały specyficzne właściwości tego rodzaju aktywności: zawodowy, a zatem stały charakter, związana z nim powtarzalność podejmowanych działań, podporządkowanie zasadzie racjonalnego gospodarowania, działanie na własny rachunek, uczestnictwo w obrocie gospodarczym, podporządkowanie regułom gospodarki rynkowej, które powinny występować łącznie (por. uchwałę z dnia 6 grudnia 1991 r., III CZP 117/91; z dnia 11 października 2001 r., III CZP 49/01, OSNC 2002 nr 7-8, poz. 86; z dnia 9 marca 2017 r., III CZP 69/16; wyrok z dnia 17 grudnia 2015 r., I CSK 1003/14). W odniesieniu do rodzaju działalności jako podstawowe (zasadnicze) uznaje się działalność wytwórczą, budowlaną, handlową i usługową. Ponadto dla oceny istnienia przesłanki zastosowania art. 118 in fine k.c., pomiędzy tak rozumianą działalnością gospodarczą i dochodzonym roszczeniem majątkowym musi zachodzić związek przyczynowy o charakterze normalnym lub funkcjonalnym (por. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 14 maja 1998 r., III CZP 12/98, OSNC 1998 r., Nr 10, poz. 151; postanowienie z dnia 16 listopada 2012 r., III CZP 69/12 niepubl.). Nie należy do koniecznych wymagań uznania działalności za gospodarczą osiąganie zysku przez podmiot ją prowadzący. Brak zamiaru osiągania zysku wynika z rodzaju realizowanych zadań i celów takiej działalności, określonych także statutowo (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 1991 r., III CZP 117/91; uzasadnienie uchwały z dnia 26 kwietnia 2002 r., III CZP 21/02 i z dnia 27 czerwca 2013 r., III CZP 31/13, OSNC 2014 r., Nr 2, poz. 11; uchwałę z dnia 9 marca 2017 r., III CZP 69/16). Przeznaczanie dochodu (zysku) osiągniętego w ramach działalności gospodarczej na inne, określone cele, w tym związane z prowadzeniem takiej aktywności, nie przeczy zasadzie podporządkowania działalności gospodarczej regułom racjonalnego gospodarowania.

Działalność gospodarcza może być prowadzona przez osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, jeżeli przedmiot jej aktywności obejmuje prowadzenie działalności gospodarczej. Działalność gospodarczą mogą prowadzić jednostki samorządu terytorialnego, w tym w formach organizacyjnych obejmujących zakłady budżetowe, czy organizowanie warunków dla działalności innych podmiotów (por. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 30 listopada 1992 r., III CZP 134/92, OSNC 1993 Nr 5, poz. 79; z dnia 6 sierpnia 1996 r., III CZP 84/96, OSNC 1996 Nr 11, poz. 150). Realizacja przez gminę zadania własnego nie wyklucza oceny podejmowanych przez nią działań dla ich realizacji jako działalności gospodarczej (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 1993 r., III CZP 156/92, OSNC 1993 Nr 9, poz. 152).

Niewątpliwie czynności związane z gospodarowaniem przez powoda własnym mieniem polegające na oddawaniu lokali użytkowych w dzierżawę czy najem w celu osiągania zysków wypełniają przesłanki przewidziane dla pojęcia "działalność gospodarcza", należą do stałej aktywności gminy w odniesieniu do gospodarowania nieruchomościami, charakteryzują się powtarzalnością działań, są podporządkowane zasadzie racjonalnego gospodarowania i podejmowane na własny rachunek, łączą się także z uczestnictwem w obrocie gospodarczym. Roszczenie o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości lokalowej po wygaśnięciu umowy najmu, przewidziane w art. 225 w związku z art. 224 § 2 k.c., jest związane z prowadzoną przez gminę działalnością gospodarczą, a termin przedawnienia tego roszczenia wynosi trzy lata.

Mając powyższe na względzie i uznając zarzuty obu apelacji za bezzasadne, na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c.