Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 października 2021 roku.

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w następującym składzie:

Przewodniczący Sędzia Katarzyna Powalska

Protokolant Elwira Kosieniak

po rozpoznaniu w dniu 20 października 2021 roku w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa P. P. (1)

przeciwko S. W.

o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Rejonowego w Łasku

z dnia 25 lutego 2021 roku, sygn. akt I C 455/17

I.  z apelacji powoda zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 1 w ten sposób, że obniża przyznane pozwanemu od powoda wynagrodzenie w wysokości 13 975 złotych do wysokości 10 769 ( dziesięć tysięcy siedemset sześćdziesiąt dziewięć) złotych, umarzając postępowanie apelacyjne w pozostałym zakresie;

II.  oddala apelację pozwanego;

III.  zasądza od pozwanego S. W. na rzecz powoda P. P. (1) 2 460,71 ( dwa tysiące czterysta sześćdziesiąt 71/100 ) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym;

IV.  nakazuje pobrać od pozwanego S. W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Sieradzu 1 190,75 ( jeden tysiąc sto dziewięćdziesiąt 75/100 ) złotych tytułem poniesionych wydatków;

V.  nakazuje pobrać od powoda P. P. (1) na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Sieradzu 761,31 ( siedemset sześćdziesiąt jeden 31/100 ) złotych tytułem poniesionych wydatków.

Sygn. akt I Ca 236/21

UZASADNIENIE

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Łasku z dnia 25 lutego z 2021 r. wydanym w sprawie I C 455/17 z powództwa P. P. (1) przeciwko S. W. zobowiązano pozwanego do złożenia oświadczenia woli w przedmiocie przeniesienia prawa własności nieruchomości położonej w miejscowości B. gmina L. stanowiącej działkę gruntu nr (...) o pow. 0,0180 ha, powstałej z działki gruntu nr (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...) zgodnie z mapą – projektem podziału sporządzonym przez geodetę uprawnionego B. Z. 27 stycznia 2020 r., przyjętą do ewidencji materiałów państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego prowadzonej przez Starostę (...) 30 stycznia 2020 r. (P. (...).2020.280) na rzecz powoda P. P. (1) za zapłatą przez P. P. (1) na rzecz S. W. wynagrodzenia w kwocie 13 975 zł (pkt 1. wyroku), zaś w pozostałym zakresie oddalono powództwo (pkt 2.). Ponadto, zasądzono od pozwanego na rzecz powoda kwotę 4 267 zł tytułem zwrotu kosztów procesu z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty (pkt 3.), obciążono i nakazano pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa -Sądu Rejonowego w Łasku kwotę 123,73 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych (pkt 4.), jak również obciążono i nakazano pobrać od powoda na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Łasku kwotę 3 066,08 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych (pkt 5.).

Powyższe orzeczenie zapadło w oparciu o następujące ustalenia i wnioski, których istotne elementy przedstawiają się następująco:

Nieruchomość objęta pozwem położona jest w miejscowości B. gmina L. przy ul. (...). Stanowi część działki gruntu nr (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...). Działka ta w latach dziewięćdziesiątych wchodziła w skład większej działki gruntu nr (...), którą nabyli małżonkowie M. i S. P..

W 1994 r. z działki owej powstały min. działki nr (...). Wówczas na działce (...) funkcjonowały dwa budynki, granica między działkami biegła od narożnika budynku do ul. (...). Aktem notarialnym z 30 grudnia 1994 r. M. i S. małżonkowie P. darowali działkę gruntu 36/4 swej córce A. P. (1) oraz jej małżonkowi powodowi P. P. (1). Równocześnie M. i S. P. przekazali także córce i zięciowi faktyczne władztwo nad fragmentem działki nr (...).

W 1996 r. S. P. oraz P. P. (1) otrzymali decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu w związku z budową budynku gospodarczego na działkach (...). Powód i jego żona w tym samym roku dostali pozwolenie na budowę budynku gospodarczego na działce nr (...). W 1998 r. otrzymali potwierdzenie, iż zgłosili fakt użytkowania budynku gospodarczego na działce (...). P. P. (1) otrzymał również projekt budowy owego budynku. Powód wybudował na tym fragmencie budynek gospodarczy. Był on stawiany jako garaż, później był wykorzystywany jako magazyn.

Powód następnie wzniósł ogrodzenie między „swoją” częścią a częścią teściów od narożnika owego budynku gospodarczego do ulicy (...). Naniesienia te powód wniósł z własnych środków. Powód zdawał sobie sprawę, że przedmiotowy fragment działki nr (...) nie został formalnie przeniesiony na niego ani na jego żonę. Na działce nr (...) M. P. prowadziła działalność gospodarczą pod firmą Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Usługowe (...).

Postanowieniem z 15 kwietnia 2003 r. ogłoszono upadłość tego przedsiębiorstwa. W ramach postępowania upadłościowego syndyk przedsiębiorstwa 18 kwietnia 2005 r. sprzedał przedmiotowe przedsiębiorstwo, w tym wchodzące w jego skład ruchomości i nieruchomości, pozwanemu S. W.. Samą sprzedaż poprzedziło sporządzenie operatu szacunkowego przez firmę (...) s.c. w Ł. – K. K. i K. S.. W trakcie oględzin przedsiębiorstwa (...) byli oprowadzeniu przez pracowników przedsiębiorstwa (...), którzy wskazywali im składniki majątku, w tym i budynki wchodzące w jego skład.

Podczas oględzin obecny był również S. P., który nie wspominał ani rzeczoznawcom ani syndykowi J. K. o fakcie umiejscowienia przedmiotowego budynku na działce (...). W akcie notarialnym syndyk upadłego przedsiębiorstwa (...) oświadczył, że na działce (...) znajdują się: budynek mieszkalny, budynek produkcyjny, budynek magazynowo-garażowy, budynek biurowo-handlowy. Podobne pomieszczenia zostały wymienione i szerzej opisane w operacie szacunkowym. Pozwany nie wiedział wówczas, że na działce (...) stoi przedmiotowy budynek gospodarczy. Był przekonany, że stanowi on osobną nieruchomość. A. P. (2) – żona powoda – zmarła 19 lutego 2008 r. Spadek po niej nabył powód.

Na początku maja 2017 r. pozwany usunął powoda z przedmiotowego budynku garażowego, przesunął także istniejące dotychczas ogrodzenie. Powód wniósł pozew o przywrócenie naruszanego posiadania, sprawa została zarejestrowana w Sądzie Rejonowym w Łasku pod sygn. akt I C 489/17. Prawomocnym wyrokiem z 7 listopada 2017 r. Sąd Rejonowy w Łasku nakazał pozwanemu przywrócenie powodowi posiadania budynku gospodarczego usytuowanego na działce nr (...) oraz pasa gruntu w kształcie trójkąta biegnącego od wschodniego narożnika w/w budynku gospodarczego do ulicy (...).

Wartość gruntu zajętego przez przedmiotowy budynek gospodarczy oraz pasa gruntu ograniczonego ogrodzeniem biegnącym od narożnika owego budynku do ul. (...) wynosi 13 975 zł. Wartość owego ogrodzenia to 5 083 zł, wartość utwardzenia terenu z kostki betonowej to 2 446 zł, zaś wartość samego budynku to 74 207 zł. Teren objęty żądaniem jest wyznaczony przez pkt 565-566-567-22-21-23-25-565, ma pow. 0,0180 ha i został określony jako działka gruntu nr (...) na zewidencjonowanej mapie sporządzonej przez biegłego geodetę,

Sąd Rejonowy przyjął, że wprawdzie powód był samoistnym posiadaczem spornej nieruchomości w złej wierze, tak jednak z uwagi na szczególne okoliczności i wzgląd na zasady współżycia społecznego, należy w niniejszej sprawie dopuścić zastosowanie instytucji z art. 231 § 1 k.c. uznając, że wszystkie pozostałe wymienione w tym przepisie przesłanki zostały spełnione. W zakresie wartości przedmiotowej nieruchomości, w tym wartości wzniesionego budynku i samego zajętego pod niego gruntu oraz wzajemnej relacji tych wielkości Sąd oparł się na opinii biegłego.

Apelację od tego orzeczenia wywiodły obie strony procesu. Pełnomocnicy pozwanego w dwóch złożonych apelacjach (potraktowanych przez Sąd jako wzajemnie uzupełniających się) zaskarżyli wyrok w całości.

Skarżący w osobie adw. G. K., skarżąc wyrok w zakresie pkt 1, 3 i 4 zarzucił mu:

1.  Naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art. 5 k.c. poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy jak wynika ze zgromadzonego materiału dowodowego powód także M. P. wiedzieli od momentu nabycia tj. od dnia 18.04.2005 r. przez pozwanego majątku przedsiębiorstwa (...) w skład, którego wchodził sporny budynek i fragment gruntu, że tenże budynek i fragment gruntu są własnością pozwanego i go o tym fakcie nie informował, a zatem powód nie zasługuje na ochronę prawną, ponieważ jest sprzeczna ona z zasadami współżycia społecznego, w szczególności z poszanowaniem prawa cudzej własności;

2.  Naruszenie prawa materialnego, Art. 6 kc oraz art. 231 § l kc, poprzez błędną ich zastosowanie i przyjęcie ze pomimo złej wiary powoda samoistnego posiadacza pomimo okoliczności, iż powód miał wiedze ze nieruchomość gruntowa i budynkowa na działce nr (...) nie stanowi jego własności bowiem nie posiadał tytułu prawnego do tej nieruchomości gruntowej i budynkowej i godził się z tym stanem rzeczy co wprost wynika z zeznań świadka M. P. z dnia 27.09.2017 r. oraz z treści aktu notarialnego darowizny z dnia 30.12.1994 rep A nr 2905/94 notariusz E. D. który to akt darowizny obejmował jedynie działkę nr (...) a nie obejmował działki (...) a także przesłuchania informacyjnego powoda z dnia 07 sierpnia 2017 r. tym samym powód wiedział, że nie posiada tytułu prawnego do tej nieruchomości skoro nie otrzymał jej w drodze darowizny lub pod innym tytułem prawnym a kwestia dlaczego ta działka nie znalazła się w operacie szacunkowym przedsiębiorstwa (...) nie ma znaczenia bowiem przez kilkanaście lat ani M. P. ani powód nie podjęli jakichkolwiek czynności prawnych zmierzających do uregulowania stanu prawnego a dokonując darowizny części swojego majątku obejmującego tylko działkę (...) wiedzieli ze pozostałe działki wchodzą w skład przedsiębiorstwa i stanowią jego zorganizowana część co rodzi domniemanie że mieli pełną świadomość że nie mają tytułu prawnego do tej nieruchomości i powód jest posiadaczem samoistnym w złej wierze a tym samym może on ewentualnie żądać odszkodowania, zaś strona powodowa nie wykazała ze uzyskała przeniesienie własności tej działki w drodze aktu notarialnego oraz aby dokonywała opłat za ta nieruchomość bowiem nie przedstawiła dokumentu w postaci dowodów opłat urzędowych podatkowych ani nawet nie wykazała ze budowa budynku była wykonywania przez powoda bowiem dokumentacja załączona przez pozwanego wskazuje iż budowa budynku następowała przez S. i M. P.

3.  Naruszenie przepisów postępowania, art. 225 kpc art. 227 k.p.c. w zw z art. 217 § 1 k.p.c, art. 232 kpc, art. 233 § 1 k.p.c, art. 244 § 1 k.p.c, art. 245 k.p.c, art. 299 k.p.c. poprzez brak dania wiary zeznaniom pozwanego, które korelują z dowodami urzędowymi i dokumentami prywatnymi w szczególności w postaci aktu notarialnego, wypis z rejestru gruntów 24 kwietnia 2003 r. wydanym na S. P. oraz M. P., wyników pomiarów hałasu z 15 grudnia 2000 r. firmie (...), decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu z 11 września 1986 r. wydanym na S. P., Zamówienie z dnia 8 czerwca 1999 r. wydanie WZ z 21 sierpnia 1999 r. opinią rzeczoznawcy Z. C., załącznikiem do mapy podziału, protokołem z 9 września 1994 r. wraz z protokołem granicznym oraz pominiecie okoliczności iż powód nie załączył jakichkolwiek dokumentów z których by wynikała budowa spornego budynku na gruncie pozwanego.

4.  Naruszenie przepisów postępowania, art. 299 kpc poprzez przyjęcie ze powód złożył zeznania na rozprawie w dniu 07 sierpnia 2021 r. w sytuacji gdy powód nie złożył zeznań a został przesłuchany informacyjne a przesłuchania w charakterze strony powód zrezygnował, tym samym brak jest dowodu z przesłuchania strony powodowej

5.  Naruszenie przepisów postępowania, art. 278 § 1 kpc poprzez pominięcie przez Sąd uwzględnienia wniosku dowodowego strony pozwanej z dnia 26.10.2018 r. o wydanie uzupełniającej opinii przez biegłego mgr inż. J. O. która to opinia mogła wpłynąć na rozstrzygnięcie Sadu co do wysokości chociażby ustalenia wyższej wartości 0,0180 ha gruntu działki (...)

6.  Naruszenie przepisów postępowania, art. 196 § 1 kpc poprzez ustalenie przez Sad Instancji iż legitymacja procesowa czynna przysługuje powodowi w sytuacji gdy brak jest aktu notarialnego przenoszącego własność na rzecz powoda przez M. i S. P., brak jest postanowienia o zasiedzeniu nieruchomości przez powoda, a tym samym legitymacją procesowa czynna przysługuje M. P. i spadkobiercom S. P. zgodnie z zasada supercifcies solo cedit, oraz zgodnie z treścią przepisu 231 § l kc który mówi o samoistnym posiadaczu w dobrej wierze a takim posiadaczem powód nie jest co stanowi o niespełnieniu przesłanek ustawowych po stronie powoda wymagających łącznego spełniania do przeniesienia własności.

Przy tak sformułowanych zarzutach pełnomocnik pozwanego w osobie adw. G. K. wniósł o:

1.  Uchylenie wyroku Sądu I instancji i oddalenie powództwa

2.  Skorygowanie kosztów procesu za I instancje stosownie do ostatecznego wyniku sprawy

3.  Zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania przed Sądem II instancji, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego, według norm przepisanych

Apelację na rzecz strony pozwanej wywiódł również pełnomocnik pozwanego w osobie adw. Ł. H., który zaskarżył wyrok w całości, zarzucając mu obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art. 231 k.p.c, art. 6 k.c, art. 5 k.c, art. 336 k.c. a nadto obrazę przepisów postępowania tj. art. 227 k.p.c, 229 k.p.c, 233 k.p.c. 278 § 1-3 k.p.c. oraz art. 327 § 1-3 k.p.c. mającą istotny wpływ na wynik sprawy, polegającą na dowolnej, a nie swobodnej ocenie zebranego w sprawie materiału dowodowego, w sposób niewszechstronny, ogólny, sprzecznie z zasadami logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego, co skutkowało błędnymi ustaleniami faktycznymi w sprawie, a w konsekwencji obrazą przepisów prawa materialnego w zakresie oceny, że powód, jako posiadacz samoistny, wzniósł budynek gospodarczy-garażowy posadowiony na działce numer (...), na własny koszt, który to budynek przenosi znacznie wartość działki pod nim znajdującej się, i pomimo braku spełnionej przesłanki dobrej wiary, uprawniony był do wystąpienia z żądaniem przeniesienia na jego rzecz własności części działki pozwanego znajdującej się pod tym budynkiem, wydzielonej przez biegłego geodetę, za wynagrodzeniem wynoszącym 13.975 zł (w ocenie pozwanego i tak zaniżonym), podczas gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy i prawidłowa jego ocena powinny skutkować przyjęciem, że nie spełnione zostały przesłanki do uwzględnienia żądania z art. 231 k.c. ani jakiegokolwiek innego skutkującego wywłaszczeniem pozwanego, albowiem:

1. oprócz wyjaśnień informacyjnych powoda (albowiem nie był przesłuchiwany w trybie art. 299 kp.c. w przeciwieństwie do powoda) i zeznań jego teściowej (niewątpliwie zeznającej w kierunku dla zięcia korzystnym), które Sąd uwzględnił w całości i na ich podstawie poczynił ustalenia faktyczne w sprawie, brak jest jakichkolwiek miarodajnych dowodów wskazujących na to, że to powód, a nie jego teść, wzniósł a zarazem sfinansował budynek znajdujący się na spornej nieruchomości, albowiem:

a)  Sąd oparł się na dokumentach złożonych przez stronę powodową - k. 17-18 decyzje o warunkach zabudowy, o pozwoleniu na budowę, co do których jednak nie ma wzmianki o ich prawomocności; także dziennik budowy nie ma żadnych wzmianek o osobie inwestora, a niewątpliwie taka informacja w dzienniku budowy znajdować się powinna (zazwyczaj na pierwszej stronie, która jednak z nieznanych przyczyn załączona do akt nie została);

b)  nie zostały przedłożone jakiekolwiek dokumenty odnoszące się do kosztów związanych z finansowaniem przez powoda tak materiałów służących do budowy tego budynku gospodarczego na działce (...), jak i robocizny,

c)  powód nie wykazał chociażby, że posiadał środki materialne pozwalające na wzniesienie jemu tej nieruchomości, podczas gdy jego teść, prowadzący w owym czasie dobrze prosperujące przedsiębiorstwo, takie środki posiadał i budowę finansował, co potwierdzają załączone przez pozwanego do akt sprawy faktury, które miał możliwość odnaleźć,

d)  powód wskazał w informacyjnych wyjaśnieniach na inne materiały wykorzystane do budowy budynku, aniżeli te które wynikają z dokumentów, w tym opinii sporządzonej w niniejszej sprawie na zlecenie pozwanego,

e)  wzniesiony budynek ze względów konstrukcyjnych nie odpowiada temu, co wynika z dokumentów przedłożonych przez powoda na okoliczność uzyskania pozwolenia na budowę, przebiegu budowy oraz uzyskania możliwości użytkowania, a nadto jest ściśle powiązany funkcjonalnie i technicznie z pozostałymi nieruchomościami znajdującymi się na nieruchomości pozwanego m. in. przez jego wygląd, poprzez spady dachu i odwodnienia prowadzące na działkę (...) do szamba pozwanego na tej działce, przyłącze wodne i elektryczne które powiązane jest z działką (...) a nie działką (...) powoda, co wykazał pozwany w swoim piśmie i załączonej do akt sprawy prywatnej opinii i co wskazuje na wzniesienie tego budynku przez teścia powoda, a Sąd okoliczności tych nie wziął pod uwagę i nawet nie zweryfikował ani przy pomocy oględzin na gruncie ani przy pomocy biegłego z zakresu budownictwa posiadającego wiadomości specjalne w tym zakresie ani w inny przewidziany przepisami procedury cywilnej sposób,

f)  nieruchomość pozwanego była już zabudowana innymi budynkami w dacie wzniesienia budynku na działce (...), które to okoliczności wskazują w sposób niebudzący wątpliwości na to, że to nie powód wzniósł budynek znajdujący się na spornej nieruchomości, natomiast jego poprzednik prawny, a w konsekwencji powód nie jest uprawniony do nabycia prawa własności gruntu znajdującego się pod budynkiem za wynagrodzeniem,

2. powód nie był i nie jest posiadaczem samoistnym nieruchomości, albowiem oprócz faktycznego korzystania (co jest cechą wielu stosunków prawnych), to brak jest jakichkolwiek dowodów pozwalających na przyjęcie, że władał nią właśnie jak posiadacz samoistny a nie zależny - np. na zasadzie użyczenia, w szczególności na brak posiadania samoistnego wskazuje to, że:

⚫

powód nie opłacał żadnych danin odnoszących się do gruntu;

⚫

powód nie ponosił wielu kosztów dotyczących budynku znajdującego się na spornym gruncie, albowiem odprowadzenia wady i ścieków znajdowały się na nieruchomości pozwanego (wcześniej teścia powoda) i prowadziły do jego nieruchomości, a więc powód zależny był od podmiotu trzeciego,

⚫

brak jest jakichkolwiek dowodów, aby w jakichkolwiek dokumentach prywatnych czy urzędowych nawet już po dacie wybudowania budynku, pozwany wskazywał siebie jako uprawnionego z tytułu korzystania z tej nieruchomości jak właściciel i wykonywał władztwo nad nieruchomością w sposób charakterystyczny dla właściciela;

⚫

nieruchomość należąca wcześniej do S. P. mogła zostać przeniesiona na wyłączną własność powoda na mocy aktu notarialnego, a jednak tego nie uczyniono pozostawiając tę nieruchomość we własności P. i brak jest jakiegokolwiek dowodu - dokumentu, który wskazywałby na wolę S. P. w zakresie oddania nieruchomości zięciowi w posiadanie samoistne,

- które to okoliczności w ocenie strony pozwanej wskazują na to, że nie sposób przypisać powodowi przestanki samoistnego posiadania nieruchomości, a w konsekwencji prawa do nabycia prawa własności gruntu znajdującego się pod budynkiem za wynagrodzeniem na zasadzie art. 231 k. c,

3. powód nie był w dobrej wierze wznosząc nieruchomość, ani nie zachodzą żadne szczególne okoliczności odnoszące się do osoby powoda, które zostałyby ujawnione w postępowaniu, które pozwalałyby Sądowi na powołanie się na zasady współżycia społecznego jako podstawę do uwzględnienia żądania, albowiem:

a)  postępowanie dotyczy wyłącznie budynku gospodarczego - garażu, a nie nieruchomości mieszkalnej, stanowiącej dom, azyl dla powoda i jego rodziny - nie sposób przyjąć, że poniosą niepowetowaną stratę w związku z jego utratą,

b)  sytuacja materialna powoda, jako właściciela kilku nieruchomości jest dobra; nie zostały przedstawione żadne szczególne okoliczności dotyczące osoby powoda i jego sytuacji prawnej lub faktycznej, które przemawiałyby przeciwko uwzględnieniu żądania,

c)  Sąd powołując się na tę przesłankę nie przeprowadził żadnego postępowania dowodowego celem określenia tego czy zasady współżycia społecznego nie przemawiają przeciwko uwzględnieniu żądania, w szczególności mając na względzie sytuację pozwanego i jego stan zdrowia,

d)  pozwany wiedział, że przedsiębiorstwo rodziców upadło, jego budynek został wzniesiony na gruncie nabytym przez pozwanego w toku postępowania upadłościowego, a jednak nie poczynił nigdy wcześniej, z własnej woli starań w celu wyjaśnienia sprawy z pozwanym, dokonania wzajemnych rozliczeń, uiszczenia należności publicznoprawnych, co wskazuje na jego złe zamiary względem pozwanego związane z nieujawnianiem stanu prawnego budynku i korzystania z niego bez jego wiedzy

- co wskazuje na brak jakichkolwiek przestanek do przyjęcia, że powód uprawniony był do wystąpienia z żądaniem z art. 231 k.c. i powołanie się przez Sąd orzekający w niniejszej sprawie na orzeczenie Sądu Najwyższego wydane w innej sprawie, o innym stanie faktycznym i prawnym, aby doprowadzić do pozytywnego rozstrzygnięcia na korzyść powoda, na aprobatę nie zasługuje;

4. brak jest podstaw do przyjęcia, że wartość nieruchomości pod budynkiem rzekomo wzniesionym przez powoda wynosi tylko 13.975 zł i takie powinno być wynagrodzenie na rzecz powoda, a w konsekwencji że wartość budynku w ocenie Sądu przenosi jej wartość, w sytuacji gdy:

a)  Sąd nie wykazał w treści uzasadnienia, że wartość budynku w sposób znaczący przenosi wartość części działki gruntu o numerze 36/3 pod nim znajdującej się i że tym samym spełniona jest przesłanka z art. 231 k.c,

b)  Sąd pominął (nie rozpoznał) wniosku powoda o dopuszczenie uzupełniającej opinii biegłego sądowego z zakresu (...) celem wydania uzupełniającej opinii odnoszącej się do zarzutów sformułowanych w toku postępowania przez stronę pozwaną,

c)  Sąd nie zweryfikował okoliczności podniesionych w toku postępowania przez stronę pozwaną odnoszących się sporządzonej wyceny, a nadto zaniechał zweryfikowania przez biegłego nakładów poczynionych przez S. P. na nieruchomości, co do czego dokumenty zostały złożone przez stronę powodową i które, ewentualnie, powinny być rozliczone z korzyścią dla pozwanego,

d)  Sąd nie uaktualnił wyceny sporządzonej przez biegłego J. O. w sytuacji, gdy wartość nieruchomości gruntowych - działek budowlanych na przestrzeni dwóch lat, od kiedy sporządzano opinię znacznie wzrosła,

- podczas gdy Sąd wziął te okoliczności pod uwagę, to ustaliłby że wartość budynku nie przenosi w sposób znaczący wartości gruntu pod nim, pozwalając tym samym na przeniesienie prawa własności gruntu na rzecz pozwanego, a nadto ustaliłby rzeczywistą wartość gruntu i, w razie uwzględnienia powództwa, zasądziłby wynagrodzenie w wyższej kwocie, nie narażając tym samym powoda na rażącą stratę.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty, skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia w całości poprzez oddalenie powództwa w całości jako pozbawionego uzasadnionych podstaw oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania pierwszoinstancyjnego i apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego w postępowaniu pierwszoinstancyjnym i apelacyjnym w wysokości według norm prawem przepisanych, ewentualnie zaś o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości oraz o przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Rejonowy. Pełnomocnik złożył również stosowne wnioski dowodowe.

Apelację od orzeczenia wniósł również pełnomocnik powoda, zaskarżając go w części, tj. w zakresie pkt 1 i 2 wyroku, zarzucając mu:

1. sprzeczność istotnych ustaleń Sąd z treścią zebranego materiału dowodowego poprzez naruszenie przepisu postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, a to art. 233 § 1 kpc przez dokonanie oceny dowodu z opinii biegłego rzeczoznawcy w sposób niewszechstronny, bowiem z pominięciem oczywistego błędu zawartego w tejże opinii, a dającego się skorygować z uwzględnieniem wszystkich okoliczności stanowiących podstawę opinii,

2. błędne ustalenie, że powód winien jest zapłacić pozwanemu kwotę 13.975,00 zł obliczoną za powierzchnię 289,70 m2, podczas gdy zobowiązanie przeniesienia własności gruntu odnosi się do powierzchni 180 m2, za którą powód winien zapłacić pozwanemu 8.683,20 zł,

3. powyższy błąd skutkuje, że powód uległ pozwanemu w odniesieniu do żądania ustalenia zapłaty w kwocie 9.000,00 zł, podczas gdy w rzeczywistości zobowiązanie do zapłaty powinno być o 316,80 zł niższe od kwoty wskazanej w pozwie.

Formułując zarzuty jak wyżej, skarżąca strona powoda wniosła o:

1. określenie kwoty zapłaty na kwotę 8.683,20 zł w miejsce kwoty 13.975,00 zł należnej od P. P. (1) na rzecz S. W.,

2. uchylenie w całości punktu 2 wyroku i o umorzenie postępowania w zakresie kwoty 316,80 zł stanowiącej różnicę między kwotą określoną w pozwie na 9.000,00 zł a kwotą 8.683,20 zł,

3. o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych wraz z opłatą sądową od apelacji.

W złożonych przez obie strony odpowiedziach na apelacje, wzajemnie wniosły one o ich oddalenie jako bezzasadnych.

W toku postępowania przed Sądem Okręgowym pełnomocnik powoda wniósł ostatecznie o określenie wynagrodzenia na poziomie 10.769,00 zł i cofnął apelację zakresie różnicy pomiędzy kwotami 10.769,00 zł a 8.683,20 zł.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Jedynie apelacja powoda zasługiwała na uwzględnienie przez pryzmat zarzutów w niej podniesionych, co skutkowało koniecznością modyfikacji wyroku Sądu I instancji w postulowanym kierunku.

Argumentacja zawarta we wniesionym na rzecz strony pozwanej środku zaskarżenia okazała się w całości niezasadna.

Zasadnicza część wyprowadzonych przez pełnomocników strony pozwanej zarzutów koncentrowała się wokół zagadnień: po pierwsze – uznania, że powód P. P. (1) był samoistnym posiadaczem spornej nieruchomości; po drugie – czy takowe posiadanie samoistne może być uznane za posiadanie w dobrej wierze oraz, po trzecie – czy istotnie budynek posadowiony na spornym gruncie budował powód P. P. (1). W ocenie Sądu Okręgowego ustalony przez Sąd I instancji stan faktyczny – który Sąd Odwoławczy podziela i uznaje za własny – pozwalał na niebudzącą wątpliwości ocenę powyższych kwestii i wyciągnięcie wniosków, które legły u podstaw orzeczenia pierwszoinstancyjnego, także wziąwszy pod uwagę zasady współżycia społecznego, na które Sąd musi mieć wzgląd za sprawą brzmienia art. 5 k.c.

Odnosząc się do kwestii samoistności posiadania P. P. (1) spornego fragmentu działki, Sąd Okręgowy nie dostrzegł błędu w analizie dokonanej przez Sąd Rejonowy. Nie ma wątpliwości, że powód był samoistnym posiadaczem spornej nieruchomości na skutek rozporządzenia na jego rzecz przez teściów. Takowe oddanie mu nieruchomości miało jednak charakter nieformalny, co nie zmieniało woli stron, a jedynie nie wywoływało skutków prawnych. Powyższe – choć ma wpływ na ocenę posiadania w dobrej albo złej wierze – nie dyskwalifikuje uznania P. P. (1) jako samoistnego posiadacza spornego fragmentu działki. Takie działanie teściów powoda, choć niewywołujące skutków w sferze prawa własności nieruchomości, przeniosło jednak rzeczywiste władztwo nad fragmentem działki nr (...). Jak wskazał powód już na etapie postępowania apelacyjnego – teściowie wraz z formalnym przeniesieniem własności działki (...) wydali córce i zięciowi „dodatkowe 100 metrów, aby miał dogodniejszy dojazd do garażu”. Takie działanie teściów było jak najbardziej zrozumiałe. Uzasadnienie takiego działania wynika również z tego, że zarówno działka (...) jak i działka (...) stanowiła pierwotnie własność Państwa P., zatem darując zięciowi działkę (...) owa nieruchomość niejako i tak „pozostała w rodzinie”. Zaniechanie lub odłożenie w czasie formalnoprawnego uregulowania kwestii własności spornego, granicznego fragmentu nieruchomości w sytuacji gdy władztwo nad nią sprawuje członek rodziny, z którym Państwo P. żyli zgodnie, jest zrozumiałe z punktu widzenia doświadczenia życiowego Sądu. Nie jest również działaniem, które można by kwalifikować jako naruszające zasady współżycia społecznego.

Zgromadzony materiał dowodowy, w tym zeznania świadka M. P. nie pozostawiają wątpliwości, że budowę garażu organizował i przeprowadzał P. P. (1). Powód czynił to dla siebie i na własny rachunek, zaś budowa była wyłączną inwestycją powoda. Szereg zarzutów podnoszonych przez stronę pozwaną, a sprowadzających się do twierdzenia, iż to nie powód, lecz jego teść był rzeczywistym inwestorem, nie znajduje potwierdzenia w materiale dowodowym. Nie osłabia oceny Sądu Rejonowego fakt, iż dokumentacja związana z budową garażu jest uboga, jak również fakt, że budynek jest wykonany z tożsamych materiałów, co budowle wznoszone na nieruchomości teścia powoda. Nawet gdyby przyjąć, że teściowie wspomagali materialnie budowę powoda na spornej nieruchomości, nie przekreśla to możliwości identyfikowania P. P. (1) jako zasadniczego inwestora. Co więcej, taka pomoc byłaby w pełni zrozumiała biorąc pod uwagę prawidłowe stosunki rodzinne, w realiach których doszło do zabudowy spornej części działki. Z tych względów ocenę wyrażoną przez Sąd Rejonowy należy uznać za w pełni poprawną i znajdującą się pod ochroną art. 233 § 1 k.p.c.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalony jest pogląd, zgodnie z którym zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. może być uznany za zasadny jedynie w wypadku wykazania, że ocena materiału dowodowego jest rażąco wadliwa czy w sposób oczywisty błędna, dokonana z przekroczeniem granic swobodnego przekonania sędziowskiego, wyznaczonych w tym przepisie. Sąd II instancji ocenia bowiem legalność oceny dokonanej przez Sąd Rejonowy, czyli bada czy zostały zachowane kryteria określone w art. 233 § 1 k.p.c. Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału, dokonując wyboru określonych środków dowodowych. Jeżeli z danego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena Sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona tylko wtedy gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo - skutkowych (por. przykładowo postanowienie z dnia 11 stycznia 2001 r., I CKN 1072/99, Prok. i Pr. 2001 r. Nr 5, poz. 33, postanowienie z dnia 17 maja 2000 r., I CKN 1114/99, wyrok z dnia 14 stycznia 2000 r., I CKN 1169/99, OSNC 2000 r. Nr 7-8, poz. 139). Tego rodzaju uchybień nie sposób doszukać się w niniejszej sprawie.

Problemem koniecznym do rozważenia w niniejszej sprawie była wreszcie kwestia przesądzenia o dobrej albo złej wierze samoistnego posiadania powoda. Zgodnie bowiem z art. 231 § 1 k.c., samoistny posiadacz gruntu w dobrej wierze, który wzniósł na powierzchni lub pod powierzchnią gruntu budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby właściciel przeniósł na niego własność zajętej działki za odpowiednim wynagrodzeniem. Brzmienie tego przepisu jednoznacznie wskazuje, że zastosowanie dobrodziejstwa instytucji z art. 231 k.c. adresowane jest wyłącznie do posiadacza w dobrej wierze. W tym zakresie Sąd Okręgowy zgadza się z wnioskami Sądu Rejonowego wywiedzionymi z poczynionych ustaleń, sprowadzających się tego, że posiadaniu P. P. (1) nie sposób przypisać charakteru dobrej wiary. Powód nie zaprzeczał bowiem, iż zdawał sobie sprawę, iż czynność przeniesienia własności nieruchomości musi mieć formę aktu notarialnego. Wiedza powoda w tym aspekcie jest niewątpliwa, zwłaszcza wziąwszy pod uwagę fakt, że wcześniej powód stawał przecież do aktu notarialnego przy okazji przeniesienia na jego osobę własności działki (...). W uchwale Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 1991 r., sygn. III CZP 108/91 wskazano, że osoba, która weszła w posiadanie nieruchomości na podstawie umowy mającej na celu przeniesienie własności zawartej bez zachowania formy aktu notarialnego, nie jest samoistnym posiadaczem w dobrej wierze. Przyjęcie złej wiary powoda jest zatem w niniejszej sprawie niewątpliwe. Tym niemniej, Sąd Okręgowy w pełni aprobuje powołanie się przez Sąd Rejonowy na utrwaloną i wieloletnią już linię orzeczniczą Sądu Najwyższego, zgodnie z którą brak dobrej wiary w warunkach opisanych powyżej nie wyklucza zastosowania art. 231 § 1 k.c. Jest to możliwe w wypadkach, w których budowla została wzniesiona przez posiadacza samoistnego w złej wierze, tj. takiego, który wiedział lub powinien był wiedzieć, że nie jest właścicielem, jeżeli za traktowaniem tego posiadacza na równi z posiadaczem w dobrej wierze przemawiają, ze względu na szczególne okoliczności sprawy, zasady współżycia społecznego (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2001 r., sygn. III CKN 297/00, LEX nr 52383).

Przekładając powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy zważyć należy, iż owe szczególne okoliczności występujące w niniejszej sprawie mają dwojaki charakter. Zauważyć należy, że – jak już wskazywano – oddanie gruntu P. P. (1) pozostawało w sferze dobrych relacji rodzinnych. Władztwo nad gruntem zostało przekazane powodowi i jego zmarłej później żonie przez teściów, dla których formalnoprawne uregulowanie stosunków własnościowych tegoż fragmentu działki (...) miało charakter drugorzędny. Stan ten utrzymywał się przez wiele lat i powód bez ograniczeń korzystał ze spornej nieruchomości jak właściciel.

Z drugiej strony, rozpatrując wystąpienie „szczególnych okoliczności sprawy” należy mieć wzgląd również na okoliczności tyczące się samego już wejścia do upadłego przedsiębiorstwa teściów powoda syndyka, a następnie sprzedaży przedsiębiorstwa przez syndyka pozwanemu S. W.. Nie ulega wątpliwości, co potwierdza sam pozwany, że ani syndyk ani pozwany przy sprzedaży nieruchomości w żadnym stopniu nie obejmowali swoją świadomością faktu, iż sporna część działki wchodzi w skład nabywanej przez powoda nieruchomości. Również w sporządzonym operacie szacunkowym, na podstawie którego S. W. zdecydował się na zakup nieruchomości, nie figurował sporny fragment działki ani też naniesione na nią budowle. Skoro sporna część nie była objęta ani operatem ani też świadomością pozwanego w momencie zakupu, można by niejako rzec, iż pozwany za tę część nabywanej nieruchomości w istocie nigdy nie zapłacił. W ocenie Sądu Okręgowego głęboko niesprawiedliwym byłoby w takiej sytuacji odmówienie powodowi możliwości żądania przeniesienia własności działki zajmowanej przez niego przez wiele lat. Nie ma zarazem wątpliwości, że dysproporcja wartości między postawionym budynkiem a wartością samego gruntu jest znaczna. Warto zauważyć, że dysproporcja ta jest znaczna także wobec zaktualizowanego oszacowania wartości nieruchomości, dokonanego w postępowaniu apelacyjnym przez powołanego biegłego na dzień 30 maja 2021 r. ( wartość samego gruntu – 10 769 złotych contra wartość naniesienia na nim – 76 841 złotych ).

Tym samym, nie sposób uznać zarzuty naruszenia prawa materialnego za zasadne. Takiego zapatrywania Sądu Okręgowego nie osłabiają również podnoszone przez stronę pozwaną okoliczności, jak chociażby te, iż budowla naniesiona na sporną nieruchomość nie jest wykorzystywana przez powoda do celów mieszkaniowych, nie stanowi też „azylu” dla jego i jego rodziny. W realiach niniejszej sprawy okoliczności te nie mają jednak pierwszoplanowego znaczenia w kontekście przyjęcia występowania „szczególnych okoliczności sprawy”. Również powoływane orzecznictwo nie wymaga, ażeby naniesione budowle były wznoszone dla zaspokajania celów mieszkaniowych lub innych podstawowych potrzeb człowieka. Na marginesie można zauważyć, że w stanie faktycznym który legł u podstaw przywoływanego już wyroku Sądu Najwyższego w sprawie III CKN 297/00 budynkami postawionymi na tak spornym gruncie były stodoła, szopa i kurnik.

Powyższe względy skłaniają Sąd Okręgowy do zaaprobowania rozważań Sądu Rejonowego oraz uznanie, że zarzuty podniesione w apelacji strony pozwanej przez obu pełnomocników stanowią jedynie polemikę z ustaleniami Sądu I instancji i nie mogły prowadzić do modyfikacji orzeczenia pierwszoinstancyjnego w postulowanym przez pozwanego kierunku.

Uznając trafność rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego co do zasady, Sąd zdecydował się jednakże na modyfikację zaskarżonego wyroku pod kątem wysokości przyznanego pozwanemu od powoda wynagrodzenia. W toku postępowania przed Sądem II instancji dopuszczono dowód z uzupełniającej opinii biegłego z zakresu szacowania wartości nieruchomości. Biegły uwzględniając blisko trzyletni upływ czasu od wydania ostatniej opinii w sprawie, oszacował wartość prawa własności do gruntu stanowiącego część działki (...) o powierzchni 180 m ² na kwotę 10.769,00 zł ( przy przyjęciu po 59,83 zł/m ² ) i właśnie tę kwotę Sąd Okręgowy uznał za właściwą, dostrzegając jednocześnie popełniony na etapie postępowania przed sądem pierwszej instancji błąd rachunkowy poprzez zawyżenie powierzchni zajętej pod budynkiem działki. Opierając się na założeniach biegłego geodety, niewątpliwym jest, że chodzi o areał o powierzchni 180 m ², co przy cenie wskazanej wyżej za jeden metr kwadratowy daje wartość 10 769 złotych. Tym samym na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. należało z apelacji powoda zmienić zaskarżony wyrok w kierunku postulowanym przez stronę powodową, zaś z uwagi na cofnięcie apelacji w zakresie różnicy pomiędzy kwotami 10.769,00 zł a 8.683,20 zł Sąd umorzył postępowanie na podstawie art. 355 k.p.c. w zw. 391 § 1 k.p.c. w tej części.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., przyjmując, że – w odniesieniu do zakresu uwzględnionej apelacji powoda - w 61%, i łącznych kosztach procesu na tym etapie 2 558,55 zł. pozwany jest odpowiedzialny za ich 61%, co oznacza kwotę 1.560,71 zł, które to należy pomniejszyć o poniesione koszty zastępstwa procesowego poniesione przez pozwanego (jednak tylko jednego pełnomocnika) w kwocie 900 zł. Wysokość kosztów profesjonalnego zastępstwa prawnego po obu stronach (przy ustaleniu wartości przedmiotu sporu na 5.291,80 zł) Sąd ustalił w oparciu o § 2 pkt 4 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie.

Biorąc powyższe pod uwagę, z apelacji powoda pozwany powinien zwrócić powodowi 660,71 zł kosztów procesu ( 1560,71 – 900 = 660,71). Do kwoty tej należy jednak odnieść koszty procesu ustalone z perspektywy apelacji pozwanego, którą ten z kolei przegrał w całości. W związku z tym, kierując się dyspozycją z art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. pozwany winien zwrócić powodowi kwotę 1.800 zł tytułem poniesionych kosztów zastępstwa procesowego. Tak ustaloną wysokość kosztów profesjonalnego zastępstwa prawnego po obu stronach przy ustaleniu wartości przedmiotu sporu na 13.957 zł Sąd ustalił w oparciu o § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie.

W konsekwencji, sumując koszty procesu na skutek obu apelacji pozwany winien zwrócić powodowi łącznie 2.460,71 zł (660,71 zł + 1.800,00 zł) tytułem zwrotu kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym, o czym orzeczono w punkcie III. wyroku.

O wydatkach poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa orzeczono na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 100 k.p.c. w z zw. z art. 391 § 1 k.p.c. Wydatki poniesione tymczasowo przez Skarb Państwa (wiążące się z pierwszą wydaną w sprawie opinią biegłego) wyniosły 1.952,06 zł. Przyjmując analogiczną zasadę stosunkowego rozdzielania kosztów, nakazano pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Sieradzu 1.190,75 zł (o czym orzeczono w punkcie IV. wyroku) zaś od powoda 761,31 zł (o czym orzeczono w punkcie V. wyroku).