Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 czerwca 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Jacek Nowicki

Sędziowie: SA Małgorzata Kaźmierczak

SO (del.) Maciej Rozpędowski (spr.)

Protokolant: protokolant Halszka Mróz

po rozpoznaniu w dniu 5 czerwca 2018 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P.

przeciwko W. S. (1), A. S.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 30 marca 2017 r. sygn. akt XII C 2184/16

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanych solidarnie na rzecz powoda kwotę 4.050 zł z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Małgorzata Kaźmierczak Jacek Nowicki Maciej Rozpędowski

I ACa 1300/17

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 30 marca 2017 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu w sprawie z powództwa (...) Spółki z o.o. z siedzibą w P. przeciwko W. S. (1) i A. S. o zapłatę uchylił w całości nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym wydany dnia 12 lutego 2016 r. w sprawie XII Nc 42/16 Sądu Okręgowego w Poznaniu, zasądził od pozwanych, solidarnie, na rzecz powoda kwotę 134.826 zł zastrzegając pozwanym prawo do powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie ich odpowiedzialności do nieruchomości o powierzchni 9,1400 ha położonej w miejscowości G., zapisanej w księdze wieczystej KW (...), oddalając w pozostałej części powództwo, kosztami sądowymi obciążając strony w takim zakresie w jakim dotąd je poniosły, natomiast kosztami pozasądowymi obciążając powoda w 38/100 części, a pozwanych w 62/100 części i z tego tytułu zasądzając od pozwanych, solidarnie, na rzecz powoda kwotę 3460 zł.

Podstawą rozstrzygnięcia Sądu I instancji były następujące ustalenia i rozważania:

W pozwie z dnia 1 lutego 2016 r. powód (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. domagał się wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym i zobowiązania pozwanych W. S. (1) i A. S., aby zapłacili powodowi solidarnie kwotę 215.640,35 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 29 grudnia 2015 r. i kosztami procesu w terminie 14 dni od otrzymania nakazu zapłaty. W uzasadnieniu pozwu powód podał, że jest posiadaczem weksla własnego in blanco wystawionego przez pozwanych na rzecz Banku (...) P. M. - S. w S., na zabezpieczenie Umowy nr (...) o kredyt obrotowy, jaką pozwany W. S. (1) zawarł z Bankiem w dniu (...)r. Zgodnie z deklaracją wekslową pozwani upoważnili remitenta do wypełnienia weksla w każdym czasie, na sumę odpowiadającą kwocie kredytu, odsetek, prowizji i kosztów wynikających z Umowy. Pismem z dnia 14 lutego 2012 r. Bank wypowiedział Umowę z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia. Pozwani odebrali pismo dnia 17 lutego 2012 r. W dniu 12 października 2015 r. powód nabył od Banku wierzytelność wynikającą z Umowy, która wynosiła wówczas 213.364,93 zł. Składały się na nią następujące należności: należność główna (kapitał) – 134.826,00 zł, odsetki naliczone przez Bank do dnia 12 października 2015 r. – 77.345,79 zł, koszty i prowizje naliczone przez Bank – 1.193,14 zł. Wraz z wierzytelnością przeszły na rzecz powoda zabezpieczenia Umowy, w szczególności weksel wystawiony przez pozwanych. Weksel wypełniony został na kwotę 215.640,35 zł, na którą składają się kwoty: 213.364,93 zł – wierzytelność nabyta przez powoda od Banku, 2.275,42 zł – odsetki ustawowe liczone od kwoty 134.826,00 zł od dnia 13 października 2015 r. do dnia 28 grudnia 2015 r. Termin zapłaty weksla oznaczony został na dzień 28 grudnia 2015 r. Powód wezwał pozwanych do zapłaty pismem z dnia 15 grudnia 2015 r. , jednakże do dnia złożenia pozwu weksel nie został wykupiony przez pozwanych.

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu nakazowym dnia 12 lutego 2016 r., sygn. akt XII Nc 42/16 Sąd Okręgowy w Poznaniu orzekł, by pozwani zapłacili kwotę 215.640,35 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 29 grudnia 2015 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 17.113 zł tytułem kosztów postępowania, w tym kwotę 14.417 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego, w terminie dwóch tygodni od doręczenia nakazu, albo wnieśli w tymże terminie zarzuty.

W zarzutach od nakazu zapłaty pozwani wnieśli m.in. o uchylenie nakazu zapłaty, oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanych zwrotu kosztów

postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

1

I ACa 1300/17

Zaskarżonemu nakazowi zapłaty skarżący zarzucili brak prawidłowego wskazania i wykazania wysokości oraz podstaw kalkulacji roszczenia wekslowego wynikającego ze stosunku podstawowego, brak wymagalności całości roszczenia w związku z nieprawidłowym doręczeniem wypowiedzenia umowy kredytowej, wypełnienie weksla niezgodnie z deklaracją, polegające na jego wypełnieniu wbrew treści upoważnienia – nieprawidłowa wysokość odsetek w związku z konsekwencjami wynikającymi z pkt 2, przedawnienie roszczenia ze stosunku podstawowego (w przypadku uznania wypowiedzenia przez Sąd za prawnie skuteczne), wypełnienie weksla niezgodnie z deklaracją – wypełnienie go przez powoda przez powoda podczas gdy weksel mógł być wypełniony tylko przez bank oraz polegające na wpisaniu w miejsce remitenta powoda, podczas gdy zgodnie z treścią deklaracji wekslowej okoliczność ta nie została pozostawiona do swobodnego uznania wierzyciela.

Postanowieniem z dnia 3 czerwca 2016 r. Sąd Okręgowy wstrzymał wykonanie nakazu zapłaty z dnia 12 lutego 2016 r.

Na skutek wniesionego przez powoda zażalenia, postanowieniem z dnia 26 września 2016 r. Sąd Apelacyjny w Poznaniu zmienił zaskarżone postanowienie w ten sposób, że oddalił wniosek pozwanych o wstrzymanie wykonania nakazu zapłaty.

Postanowieniem z dnia 12 stycznia 2017 r. Sąd Okręgowy zwolnił pozwanych od kosztów sądowych częściowo, tj. od opłaty sądowej od zarzutów od nakazu zapłaty, oddalając wniosek pozwanych o zwolnienie od kosztów w pozostałej części.

Pismem z dnia 2 lutego 2017 r. pełnomocnik powoda sprecyzował wniosek ewentualny zamieszczony w odpowiedzi na zarzuty pozwanych od nakazu zapłaty w ten sposób, że na wypadek uznania przez Sąd, że wierzytelność powoda uległa przedawnieniu wniósł o zasądzenie solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwoty 134.826 zł z zastrzeżeniem prawa do powoływania się przez pozwanych w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności do nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Międzychodzie prowadzi księgę wieczystą nr (...) oraz o zasądzenie od pozwanych solidarnie na rzecz powoda zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oaz opłaty skarbowej od złożonego pełnomocnictwa.

W toku dalszego postępowania strony podtrzymały swoje stanowiska w sprawie.

Sąd Okręgowy ustalił, że pozwani w dniu 22 lipca 2009 r. wystawili weksel własny in blanco (dalej (...)) i wręczyli go Bankowi (...) P. M. – S. w S. (dalej Bank). Weksel wystawiony został na zabezpieczenie Umowy nr (...) o kredyt obrotowy, którą pozwany W. S. (1) zawarł z Bankiem w dniu 22 lipca 2009 r. (dalej (...)) na mocy której Bank udzielił pozwanemu kredytu obrotowego na finansowanie bieżących potrzeb obrotowych związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą w kwocie 150.000 zł na okres od dnia 22 lipca 2009 r. do dnia 30 czerwca 2019 r.

Na podstawie umowy poręczenia z dnia 22 lipca 2009 r. pozwana A. S. poręczyła za wykonanie wynikającego z Umowy zobowiązania pozwanego W. S. (1) do zwrotu kwoty kredytu.

Zgodnie z deklaracją wekslową pozwani upoważnili Bank do wypełnienia w każdym czasie, na sumę odpowiadającą kwocie wykorzystanego przez pozwanych kredytu wraz z odsetkami, prowizją i kosztami, w przypadku niedotrzymania umownego terminu spłaty kredytu oraz we

2

I ACa 1300/17

wszystkich tych przypadkach, gdy służy Bankowi prawo ściągnięcia wierzytelności przed nadejściem terminu płatności. Bank miał prawo opatrzyć Weksel datą płatności według swego uznania, zawiadamiając pozwanych o tym listem poleconym.

Pismem z dnia 14 lutego 2012 r. Bank wypowiedział Umowę z zachowaniem 30 – dniowego okresu wypowiedzenia. Pozwani odebrali pismo w dniu 17 lutego 2012 r.

Wypowiedzenia umów bankowych o kredyt zawartych pomiędzy Bankiem a pozwanymi o numerach: (...), (...), (...), (...), (...) były kierowane każdorazowo na adres zamieszkania pozwanych przy os. generała W. S. (2) (...) (...)-(...) S. i odbierane przez pracownika pozwanych – kuzyna P. P..

W dniu 6 kwietnia 2012 r. Bank wystawił przeciwko pozwanym Bankowy tytuł egzekucyjny nr (...) (dalej (...)) z tytułu zobowiązania pozwanych wynikającego z Umowy, opatrzony w dniu 23 kwietnia 2012 r. klauzulą wykonalności przez Sąd Rejonowy w Szamotułach w sprawie I Co 1271/12.

Na podstawie umowy przelewu wierzytelności zawartej w dniu 12 października 2015 r. powód nabył od Banku wynikającą z Umowy wierzytelność Banku względem pozwanych.

Pismem z dnia 15 grudnia 2015 r. powód wezwał pozwanych do wykupu Weksla w terminie do dnia 28 grudnia 2015 r. Wezwanie to zostało doręczone pozwanym dnia 17 grudnia 2015 r.

Pozwani są współwłaścicielami na prawach ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej nieruchomości w postaci działek położonych w miejscowości G. o powierzchni 9,1400 ha dla której Sąd Rejonowy w Szamotułach V Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w M. prowadzi księgę wieczystą o nr (...). W dziale IV księgi wieczystej widnieje m.in. hipoteka umowna zwykła na sumę 150.000 zł ustanowiona na zabezpieczenie wierzytelności kapitałowej wynikającej z Umowy oraz hipoteka umowna kaucyjna w kwocie 75.000 zł na zabezpieczenie wierzytelności odsetkowej wynikającej z Umowy. Jako wierzyciel hipoteczny został wpisany powód.

Stan faktyczny Sąd I instancji ustalił w oparciu o dokumenty zgromadzone w aktach sprawy których wiarygodność ani moc dowodowa nie były kwestionowane przez strony. Sąd także nie znalazł podstaw aby to czynić z urzędu.

Podstawę ustaleń faktycznych Sądu Okręgowego stanowiły także zeznania stron z ograniczeniem do strony pozwanej, które Sąd opatrzył przymiotem wiarygodności jedynie w zakresie w jakim były zgodne z pozostałym materiałem dowodowym przyjętym za podstawę ustaleń. Sąd uznał, że pozwani jako bezpośrednio zainteresowani wynikiem postępowania mogli zeznawać w sposób dla siebie korzystny, taka sytuacja zaś miała miejsce w szczególności w zakresie w jakim pozwani zaprzeczyli iż uzyskali wiadomość o wypowiedzeniu Umowy przez Bank. Twierdzenia te stoją, zdaniem Sądu Okręgowego, w oczywistej sprzeczności z dokumentami świadczącymi o tym, że adres zamieszkania pozwanych wskazany na potwierdzeniach odbioru był właściwym adresem, na który należało dokonywać doręczeń, podanym i zasadniczo stosowanym przez samych pozwanych, zaś osoba odbierająca korespondencję – P. P. była osobą do tego upoważnioną jako ich pracownik i krewny.

Sąd Okręgowy oddalił wniosek o przesłuchanie świadka P. P.. Okoliczności na które świadek został powołany, czyli kwestia skuteczności doręczenia pozwanym

3

I ACa 1300/17

wypowiedzenia Umowy i zapoznania się z tym wypowiedzeniem została już, według Sądu Okręgowego, w sposób dostateczny wykazana przedłożonymi w sprawie potwierdzeniami odbioru wraz z umieszczonymi tam adnotacjami. Ze względu na treść potwierdzeń odbioru, pokrewieństwo i powinowactwo (kuzyn) P. P. z pozwanymi i stałą współpracę z nimi w ramach prowadzonej działalności gospodarczej doręczenie pozwanym wypowiedzenia Umowy było, w ocenie Sądu I instancji, prawidłowe, co warunkowało następnie wymagalność roszczenia powoda dochodzonego pozwem.

Sąd Okręgowy zważył, że powództwo okazało się jedynie częściowo zasadne.

Sąd wydał nakaz zapłaty przeciwko zobowiązanym z weksla, należycie wypełnionego, którego prawdziwość i treść nie nasuwały wątpliwości. Pozwani w ustawowym terminie wnieśli zarzuty od powyższego nakazu, wnosząc o oddalenie powództwa w całości.

Sąd Okręgowy wskazał, że w rozpoznanej sprawie powód dochodził roszczenia z weksla, który zabezpieczał wierzytelność z tytułu umowy kredytu. Wypełniony przez powoda weksel spełniał wszystkie wymagania dotyczące formy i treści, przewidziane w ustawie z dnia 28 kwietnia 1936 r. - Prawo wekslowe (Dz. U. Nr 37, poz. 282 dalej jako „Prawo wekslowe”). Niezupełny w chwili wystawienia, weksel mógł zostać wypełniony później, co wynika z art. 10 przywołanej ustawy.

W zarzutach od nakazu zapłaty pozwani zakwestionowali uprawnienie do wypełnienia weksla przez powoda – jako indosatariusza – uznając, że ze względu na treść deklaracji wekslowej takie uprawnienie mu nie przysługiwało. Wbrew temu stanowisku, Sąd Okręgowy wskazał, że jak zostało już przesądzone postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 26 września 2016 r. (sygn. akt I ACz 1839/16) wydanym w niniejszej sprawie, dopiero wyraźne zastrzeżenie obowiązku wypełnienia weksla przez pierwszego wekslobiorcę pozbawiało by prawidłowości takie wypełnienie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 2010 r., I CSK 387/10), a co za tym idzie mogłoby przemawiać za wstrzymaniem wykonalności weksla. W deklaracji wekslowej nie zawarto zastrzeżenia, że żaden inny podmiot (indosant), w przypadku przeniesienia weksla, nie będzie takim uprawnieniem dysponował. Okoliczność wpisania w treści weksla jako wystawcy spółki (...) Spółki z o.o. zamiast Banku (...) w świetle zawartej umowy przelewu wierzytelności, postanowień deklaracji wekslowej (k.15) oraz treści art. 14 pkt 1 ustawy Prawo wekslowe, nie może być postrzegana jako powodująca nieprawidłowość wypełnienia weksla. Tak więc Sąd Okręgowy uznał, że powód był w pełni uprawniony do wypełnienia weksla na sumę zadłużenia wynikającego z Umowy wraz z odsetkami.

Odnosząc się do kwestii wymagalności wierzytelności zabezpieczonej wekslem, nie ulegało wątpliwości Sądu Okręgowego, że stała się ona wymagalna już w dacie 19 marca 2012 r. Wypowiedzenie Umowy zostało dostarczone na adres zamieszkania pozwanych, będący jednocześnie adresem, pod którym prowadzą oni działalność gospodarczą w dniu 17 lutego 2012 r. (ul. (...), (...)-(...) S.). Korespondencja została odebrana przez ich pracownika P. P., który wedle adnotacji, jest również kuzynem pozwanych (k. 17). Ponadto, pozwani na wszystkich dokumentach złożonych w sprawie (w szczególności na Umowie, umowie poręczenia z dnia 22 lipca 2009 r. oraz na deklaracji wekslowej) podawali wskazany adres jako właściwy do dokonywania doręczeń. Z uwagi na powyższe, również w ocenie Sądu należało uznać, że doręczenie wypowiedzenia Umowy P. P. stworzyło pozwanym możliwość zapoznania się z treścią tego dokumentu. W tym zakresie, Sąd Okręgowy podziela stanowisko Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 października 2015 r. (sygn. akt I ACa 513/15), w którym wytłumaczono, że prawidłowe skierowanie oświadczenia polega na wysłaniu go na adres zamieszkania osoby fizycznej lub adres siedziby rejestrowej osoby prawnej. Niemożność

4

I ACa 1300/17

doręczenia pod którymkolwiek z adresów, pod którym według wszelkiego prawdopodobieństwa powinien być możliwy kontakt z adresatem, obciąża tego ostatniego. Stosownie do treści art. 61 § 1 k.c. w świetle zgromadzonego materiału dowodowego, nie sposób zatem zakładać, że oświadczenie Banku o wypowiedzeniu Umowy nie doszło do wiadomości pozwanych. To zaś wyklucza uznanie, że roszczenie z tytułu Umowy nie stało się wymagalne po upływie okresu wypowiedzenia, co nastąpiło dnia 19 marca 2012 r.

Wraz z wymagalnością roszczenia rozpoczęciu uległ bieg terminu przedawnienia roszczenia (art. 120 § 1 k.c.). Do przedawnienia roszczeń z umowy kredytu bankowego ma zastosowanie artykuł 118 k.c., co oznacza, że roszczenie Banku – poprzednika prawnego strony powodowej - jako związane z prowadzeniem działalności gospodarczej polegało 3-letniemu terminowi przedawnienia (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z 10.10.2003 r., II CK 113/02, wyrok Sądu Najwyższego z 30.01.2007 r., IV CSK 356/06, wyrok Sądu Najwyższego z 2.10.2008 r., II CSK 212/08). Uznając zatem wypowiedzenie umowy kredytowej za skuteczne z dniem 19 marca 2012 r. termin dochodzenia roszczeń z tytułu tej umowy upłynął dnia 19 marca 2015 r. (art. 112 k.c.). Wpływu na moment przedawnienia nie posiada, według Sadu Okręgowego, fakt wystawienia przez Bank bankowego tytułu egzekucyjnego w dniu 6 kwietnia 2012 r., wszczęcia postępowania klauzulowego w sprawie I Co 1271/12 przed Sądem Rejonowym w Szamotułach, zakończonego postanowieniem z dnia 23 kwietnia 2012 r. o nadaniu klauzuli wykonalności ani wszczęcia na tej podstawie postępowania egzekucyjnego. Zgodnie z utrwalonym już stanowiskiem w orzecznictwie wystawienie bankowego tytułu egzekucyjnego nie odpowiada żadnemu z wymagań określonych w art. 123 § 1 pkt 1 k.c., od których ustawodawca uzależnił wystąpienie skutku w postaci przerwania biegu przedawnienia. Wystawienie takiego tytułu nie może być tym samym uznane za surogat wytoczenia powództwa, powodujący przerwę biegu przedawnienia (por. wyrok Sądu najwyższego z dnia 30 lipca 2003 r. II CKN 363/01). Zgodnie natomiast ze stanowiskiem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 29 czerwca 2016 r. (sygn. akt III CZP 29/16) wydanej na kanwie analogicznego stanu faktycznego, nabywca wierzytelności nie będący bankiem nie może powoływać się na przerwę biegu przedawnienia spowodowaną wszczęciem postępowania egzekucyjnego na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności (art. 123 § 1 pkt 2 k.c.). Nie ulegał wątpliwości Sądu Okręgowego, że co do zasady zarówno złożenie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu, jak i wszczęcie postępowania egzekucyjnego na podstawie takiego tytułu wykonawczego przerywa na podstawie art. 123 § 1 pkt 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. bieg przedawnienia jako czynność przedsięwzięta bezpośrednio w celu egzekwowania roszczeń (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia 2004 r., III CZP 101/03, wyroki z dnia: 23 listopada 2011 r., IV CSK 156/11, z dnia 12 stycznia 2012 r., II CSK 203/11, z dnia 17 grudnia 2004 r., II CK 276/04, z dnia 22 stycznia 2008 r., V CSK 386/07, z dnia 21 maja 2010 r., II CSK 614/09, z dnia 4 października 2012 r., I CSK 90/12). Rozpoczęcie na nowo biegu przedawnienia następuje bądź z chwilą prawomocnego zakończenia postępowania klauzulowego, bądź z chwilą zakończenia postępowania egzekucyjnego, w tym jego umorzenia (art. 826 k.p.c.) a wyjątek stanowi umorzenie na podstawie art. 823 lub 825 pkt 1 k.p.c. albo zwrot wniosku, które niweczą materialnoprawne skutki przerwy przedawnienia (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 lutego 2015 r., III CZP 103/14, wyroki z dnia 10 października 2003 r., II CK 113/02, z dnia 23 stycznia 2007 r., V CSK 386/07, z dnia 14 kwietnia 2011 r., IV CSK 439/11, z dnia 19 listopada 2014 r., II CSK 196/14). W razie cesji wierzytelności na nabywcę przechodzi ogół uprawnień przysługujących dotychczasowemu wierzycielowi, wszystkie właściwości, przywileje i braki, a więc ustawodawca zakłada identyczność wierzytelności cesjonariusza z wierzytelnością cedenta (art. 509 § 2 k.c.). Co do zasady, nabywca wstępuje w sytuację prawną cedenta, w tym również w zakresie przedawnienia, zbycie wierzytelności jest bowiem irrelewantne dla jego biegu.

5

I ACa 1300/17

Sąd Okręgowy wskazał, że w przypadku wierzytelności objętej bankowym tytułem wykonawczym sytuacja prawna cesjonariusza kształtuje się jednak odmiennie od sytuacji prawnej nabywcy wierzytelności objętej innym tytułem wykonawczym. Uprawnienie do wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego przysługiwało jedynie bankom i tylko na ich rzecz mogła być nadana klauzula wykonalności; nadanie klauzuli na rzecz cesjonariusza nie będącego bankiem nie było dopuszczalne (uchwały Sądu najwyższego z dnia 2 kwietnia 2004 r., III CZP 9/04, z dnia 22 lutego 2006 r., III CZP 129/05, z dnia 19 lutego 2015 r., III CZP 103/14). Cesjonariusz nie mógł kontynuować egzekucji wszczętej przez bank, bo w postępowaniu egzekucyjnym nie ma zastosowania art. 192 pkt 3 k.p.c., a więc cesjonariusz, który nie mógł się powołać na bankowy tytuł egzekucyjny, przejście uprawnień i uzyskać klauzuli wykonalności na podstawie art. 788 § 1 k.p.c., musiał ustalić istnienie roszczenia w drodze procesu sądowego, uzyskać nowy tytuł wykonawczy i dopiero na jego podstawie egzekwować roszczenie. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 listopada 2014 r., II CSK 196/14, przerwanie biegu przedawnienia na podstawie art. 123 § 1 pkt 1 k.p.c. następuje, co do zasady, tylko pomiędzy stronami postępowania, jeżeli z istoty łączącego je stosunku prawnego wynika, że są materialnie zobowiązane lub uprawnione, a więc skutek przerwania zachodzi tylko w podmiotowych i przedmiotowych granicach czynności podjętej przez wierzyciela. Wniosek o wszczęcie egzekucji wywołuje zatem skutek przerwy wtedy, gdy pochodzi od wierzyciela wskazanego w tytule egzekucyjnym, na rzecz którego została wydana klauzula wykonalności; nie jest bowiem wystarczająca tożsamość wierzytelności lecz konieczna jest również identyczność osób, na rzecz których czynność ta została dokonana. Skutki prawne postępowania egzekucyjnego wszczętego na podstawie bankowego tytułu wykonawczego związane są więc tylko z podmiotami w nim uczestniczącymi na podstawie tego tytułu w granicach podmiotowych i przedmiotowych ukształtowanych treścią klauzuli wykonalności. Nie może umknąć uwadze, zdaniem Sądu I instancji, że przerwa biegu przedawnienia została spowodowana czynnością banku zmierzającą do egzekwowania roszczenia, podczas gdy nabywcy nie będącemu bankiem miałaby służyć do jego dochodzenia. Nabywca wierzytelności nie będący bankiem nabywa wierzytelność w swej treści i przedmiocie tożsamą z wierzytelnością zbywającego banku, ale nie wchodzi w sytuację prawną zbywcy wywołaną przerwą biegu przedawnienia i rozpoczęciem biegu na nowo. Czynność wszczęcia postępowania egzekucyjnego przez bank wywołuje materialnoprawny skutek przerwy biegu przedawnienia jedynie w stosunku do wierzyciela objętego bankowym tytułem wykonawczym, natomiast nabywca wierzytelności nie będący bankiem, nawet jeżeli nabycie nastąpiło po umorzeniu postępowania egzekucyjnego i rozpoczęciu biegu terminu przedawnienia w stosunku do banku na nowo, nie może się powołać na przerwę biegu przedawnienia wywołaną wszczęciem postępowania egzekucyjnego przez pierwotnego wierzyciela będącego bankiem. Wyjątkowość przywileju wystawiania bankowego tytułu egzekucyjnego prowadzi do wniosku, że skoro nie może on być podstawą egzekucji na rzecz innych osób, niż w nim wskazane za wyjątkiem następstwa prawnego po stronie wierzyciela innego banku, to również materialnoprawne skutki wszczęcia postępowania egzekucyjnego jako czynności wierzyciela - banku prowadzącej do przerwy biegu przedawnienia dotyczą wyłącznie tego wierzyciela i nie dotyczą nabywcy nie będącego bankiem.

Mając na uwadze przytoczone argumenty Sąd I instancji za niezasadny i bezskuteczny uznał zarzut strony powodowej co do przerwania biegu przedawnienia swojego roszczenia wskutek najpierw, wszczęcia postępowania klauzulowego na podstawie Bankowego tytułu wykonawczego, a następnie wszczęcia egzekucji przez Bank. Z treści umowy przelewu wierzytelności z dnia 12 października 2015 r. zawartej pomiędzy powodem a Bankiem wynika, że w momencie jej zawarcia, Weksel był wekslem in blanco nie wypełnionym. Jego wypełnienie nastąpiło – jak wynika z dołączonego do pozwu wezwania do wykupu weksli z dnia 15 grudnia 2015 r. - pomiędzy datą przelewu wierzytelności w październiku 2015 r. a doręczeniem wezwania pozwanym w grudniu 2015 r. Z tego wynika w sposób jednoznaczny, że w chwili wypełnienia weksla roszczenie ze stosunku podstawowego było przedawnione, a co za tym idzie wypełnienie weksla przez powoda

6

I ACa 1300/17

nie mogło skutkować powstaniem obowiązku wekslowego po stronie pozwanych. W tym kontekście Sąd Okręgowy podzielił w całej rozciągłości stanowisko przedstawione przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 sierpnia 2010 r. (sygn. akt I CSK 616/09) zgodnie z którym: „treścią upoważnienia do uzupełnienia weksla in blanco wręczonego w celu zabezpieczenia roszczenia jest objęte jedynie uzupełnienie weksla przed upływem terminu przedawnienia roszczenia podlegającego zabezpieczeniu”. W konsekwencji pozwani, którzy złożyli podpis na wekslu in blanco - w razie uzupełnienia tego weksla niezgodnie z upoważnieniem - czyli po upływie terminu przedawnienia roszczenia podlegającego zabezpieczeniu – mogą skutecznie powoływać się, że nie są zobowiązani wekslowo względem powoda (art. 10 PrWeksl).

Mając na uwadze powyższe, z uwagi na upadek podstawy do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym poprzez brak możliwości powoływania się na weksel zgodnie z art. 485 § 2 k.p.c., Sąd I instancji stwierdził, iż nakaz zapłaty podlegał uchyleniu na podstawie art. 496 k.p.c. w całości (punkt I).

Według Sądu Okręgowego powództwo okazało się jednak częściowo zasadne z innych przyczyn.

Odpowiedzialność solidarna pozwanych wynika z umowy kredytu, a zabezpieczeniami kredytu były zarówno weksel jak i hipoteka zwykła i kaucyjna. Pozwani pozostają małżeństwem i funkcjonuje między nimi ustawowa wspólność majątkowa małżeńska. Powód, na skutek umowy cesji, prawnie skutecznie przejął od poprzednika prawnego wierzytelność z roszczeniami wynikającymi z zabezpieczeń. Zgłoszenie w toku niniejszego postępowania roszczenia ewentualnego wynikającego z tej samej wierzytelności, ale innego rodzaju zabezpieczenia nie powinno skutkować oddaleniem powództwa po uchyleniu nakazu zapłaty. W tym konkretnym przypadku, według Sądu Okręgowego, ewentualne roszczenie powoda nie było roszczeniem „nowym” w rozumieniu art. 495§2 k.p.c., bowiem dotyczyło wierzytelności wynikającej z tego samego źródła, czyli z konkretnej umowy kredytowej.

Zgodnie z art. 77 ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 707 ze zm. dalej jako u.k.w.h.) przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej. Przepisu tego nie stosuje się do roszczeń o świadczenia uboczne. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 października 2016 r. (sygn. akt I CSK 616/15) artykuł 77 u.k.w.h. ma zastosowanie bez względu na to, czy właścicielem przedmiotu hipoteki jest dłużnik osobisty, czy też osoba trzecia. W tym pierwszym przypadku - jeżeli dłużnik podniesie zarzut przedawnienia - powództwo w zakresie odpowiedzialności osobistej nie będzie zasadne, natomiast w zakresie odpowiedzialności rzeczowej powinno zostać uznane za zasadne. Tym samym sąd powinien zasądzić świadczenie z ograniczeniem odpowiedzialności dłużnika do przedmiotu hipoteki (art. 319 k.p.c.), przy czym nie może zasądzić kwoty wyższej niż suma hipoteki. Inaczej mówiąc, jeżeli właściciel nieruchomości jest zarazem dłużnikiem osobistym, to wprawdzie przedawnienie nie pozbawia wierzyciela hipotecznego uprawnienia do zaspokojenia się z nieruchomości, jednakże tylko do wysokości sumy hipoteki. Analogiczne stanowisko zajęte zostało przez Sąd Apelacyjny we Wrocławiu i Sąd Apelacyjny w Łodzi zgodnie z którym przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką pociąga za sobą tylko skutki w sferze obligacyjnej. Nie pozbawia natomiast wierzyciela hipotecznego uprawnienia do zaspokojenia się z nieruchomości co oznacza, że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie przysługuje zarzut przedawnienia i to niezależnie od tego, czy jest też dłużnikiem osobistym, czy tylko rzeczowym. Odpowiedzialność rzeczowa jest wyłączna, dłużnik osobisty może bowiem obronić się zarzutem przedawnienia jeżeli

7

I ACa 1300/17

nie jest jednocześnie dłużnikiem rzeczowym (art. 117 k.c.). Jeżeli nim jest, a dojdzie do przedawnienia i dłużnik zgłosi taki zarzut, to będzie odpowiadał tylko rzeczowo, a sąd, uwzględniając powództwo, ograniczy zgodnie z art. 319 k.p.c. jego odpowiedzialność do obciążonej nieruchomości. Przepis ten wzmacnia pozycję prawną wierzyciela hipotecznego w stosunku do właściciela obciążonej nieruchomości (wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 26 stycznia 2012 r., I ACa 1374/11, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 10 kwietnia 2015 r., I ACa 1492/14, I. Hierapolitańska, A. Drewicz – Tułodziecka, K. Hryćków – Mycka, P. Kuglarz, Ustawa o księgach wieczystych i hipotece oraz przepisy związane. Komentarz. Wyd. 3, Warszawa 2017.).

Skoro na nieruchomości dłużników widnieje także zabezpieczenie hipoteczne, co do którego zarzut przedawnienia roszczenia ze stosunku podstawowego nie odnosi skutku, to zdaniem Sądu Okręgowego, na podstawie art. 65 § 1 u.k.w.h. zasądzeniu podlegało roszczenie w zakresie zabezpieczonym hipoteką umowną maksymalnie do kwoty 150.000 zł, w zakresie ograniczonym żądaniem strony powodowej sprecyzowanym w piśmie z dnia 2 lutego 2017 r. tj. do kwoty 134.826 zł, uwzględniając dyspozycję art. 319 k.p.c. – czyli z zastrzeżeniem prawa powoływania się przez pozwanych w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności do nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Międzychodzie prowadzi księgę wieczystą nr (...).

Mając to na uwadze, Sąd Okręgowy uwzględnił roszczenie powoda w wyżej opisanym zakresie (punkt II) oddalając powództwo w pozostałej części (punkt III).

Sąd Okręgowy wskazał, że koszty sądowe obejmują łączną opłatę w kwocie 10.782 zł i opłaty od zażaleń. Powód uiścił opłatę w wysokości zbliżonej do obciążających go kosztów sądowych /k. 174/, a pozwani zostali zwolnieni od kosztów sądowych częściowo, a mianowicie od opłaty od zarzutów /k.261- postanowienie z dnia 12 stycznia 2017 r./. Dla Sądu Okręgowego oczywistym było, że ich sytuacja majątkowa nie zmieniła się do daty wyrokowania. Koszty zastępstw procesowych stron wynoszą łącznie 28.834 zł /2x14.417 zł/ z czego 38%, to kwota 10.957 zł, a 62%, to kwota 17.877 zł. O kosztach pozasądowych Sąd orzekł w oparciu o art. 100 k.p.c. stosunkowo je rozdzielając odpowiednio do zakresu uwzględnienia żądań stron. Należna powodowi od pozwanych kwota wynosi więc 3460 zł /14.417- 10.957 zł/.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego złożyli pozwani, zaskarżając orzeczenie w całości.

Zaskarżonemu wyrokowi pozwani zarzucili:

1.  naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, w tym naruszenie:

a) art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 6 k.c. poprzez:

- przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów polegające na uznaniu, iż powód wykazał dokumentami prywatnymi wysokość rzekomego zobowiązania pozwanych z tytułu umowy kredytowej nr (...), podczas gdy powód nie zaproponował jakiegokolwiek dokumentu źródłowego, dotyczącego wysokości rzekomego zobowiązania pozwanych, w tym wyciągu z ksiąg bankowych pierwotnego wierzyciela,

- uznanie za wiarygodne zestawień przedłożonych przez powoda, w tym w szczególności wydruków “tabel” jako uzasadniających wykazanie wysokości roszczenia powoda, podczas gdy wydruki te w żaden sposób nie stanowią dokumentów prywatnych, na podstawie których można byłoby dokonywać ustaleń w niniejszym postępowaniu,

8

I ACa 1300/17

- pominięcie okoliczności, iż korespondencja kierowana przez wierzyciela pierwotnego do pozwanych, w tym wypowiedzenie umów kredytowych, nie była doręczana pozwanym, ani nie mieli oni wiedzy o jej treści, albowiem korespondencję odbierał w miejscu prowadzenia działalności gospodarczej P. P., który nie miał do tego jakiegokolwiek upoważnienia i który nie przekazał pozwanym informacji o tej korespondencji,

w sytuacji gdy zaskarżony wyrok został oparty na podstawie wierzytelności hipotecznej tj. roszczeniu wierzyciela hipotecznego względem dłużnika rzeczowego, nie zaś wierzytelności wekslowej, stąd ciężar dowodowy spoczywa w całości na stronie powodowej.

b) art. 245 k.p.c. oraz art. 309 k.p.c. poprzez uznanie, iż przedstawione przez powoda niepodpisane „tabele” mogą stanowić jakikolwiek dowód dotyczący wysokości dochodzonego przez pow7oda roszczenia,

c) art. 217 § 1 i § 2 k.p.c. w związku z art. 227 k.p.c. w związku z art. 162 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku dowodowego o przesłuchanie świadka P. P. na okoliczność m. in. tego, czy pozwani otrzymali wypowiedzenia umowy kredytowej, co doprowadziło do błędnego przekonania i uznania przez Sąd pierwszej instancji, że zarówno wypowiedzenie umowy kredytowej, jak i treść tego dokumentu była znana pozwanym i mogła stanowić podstawę do dokonywania ustaleń w niniejszej sprawie,

d) art. 495 § 2 k.p.c. w zw. z art. 193 k.p.c. i art. 321 k.p.c. poprzez:

- uznanie, iż odwołanie się przez powoda do treści art. 77 ustawy o księgach wieczystych i hipotece stanowiło skuteczną zmianę powództwa w niniejszej sprawie, podczas gdy, zmiana powództwa i przejście na grunt odpowiedzialności rzeczowej pozwanych, w świetle art. 495 § 2 k.p.c. w ogóle nie było możliwe w niniejszym postępowaniu,

- uznanie, że uwzględnienie podstaw faktycznych i prawnych z innego stosunku niż stosunek podstawowy, tj. roszczenia wierzyciela hipotecznego względem dłużnika rzeczowego jest dopuszczalne w celu rozszerzenia żądania pozwu, podczas gdy zgodnie z obowiązującą linią orzeczniczą uwzględnienie takich podstaw może służyć tylko do utrzymania nakazu zapłaty, w innym przypadku dochodzi do naruszenia art. 495 § 2 k.p.c.

e) art. 187 § 1 pkt. 1 i 2 k.p.c. poprzez zasądzenie na rzecz powoda dochodzonej kwoty, podczas gdy podstawa faktyczna i prawna powództwa opisana w pozwie dotyczyła tylko i wyłącznie odpowiedzialności wekslowej pozwanych, a nie odpowiedzialności rzeczowej,

f) art. 321 § 1 k.p.c. poprzez uchylenie nakazu zapłaty i zasądzenie na rzecz powoda kwoty dochodzonej w powództwie na podstawie innej niż wskazana i powołana przez powoda — co stanowiło o orzeczeniu ponad żądanie powoda.

2. Naruszenie przepisów prawa materialnego, w tym naruszenie art. 513 § 1 k.c. poprzez jego niezastosowanie i pominięcie w całości zarzutów przysługujących pozwanym wobec powoda jako nabywcy wierzytelności, w tym istnienia jak i wysokości (rozmiaru) rzekomego zobowiązania i błędnym uznaniu, że pozwanym nie przysługiwały podniesione wobec powoda zarzuty, jak i ewentualnie błędnej oceny tych zarzutów i nie wcięcie ich pod uwagę przez Sąd pierwszej instancji.

Mając na uwadze powyższe zarzuty skarżący wnieśli o zmianę wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości, w tym zmianę rozstrzygnięcia o kosztach postępowania i zasądzenie zwrotu kosztów postępowania od powoda na rzecz pozwanych oraz o zasądzenie od powoda na rzecz

9

I ACa 1300/17

pozwanych zwrotu kosztów postępowania w drugiej instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej odrzucenie w zakresie zaskarżania punktów I i III wyroku oraz oddalenie apelacji w pozostałym zakresie, z zasądzeniem od pozwanych solidarnie na rzecz powoda kosztów postępowania apelacyjnego, kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 5 400 zł.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja pozwanych jest bezzasadna.

Sąd odwoławczy podziela dokonane przez Sąd Okręgowy ustalenia faktyczne oraz wywiedzione wnioski prawne. Zarzuty apelacji nie podważają rozstrzygnięcia Sądu I instancji.

Bezzasadny okazał się zarzut apelacyjny, opisany powyżej w punkcie 1. a) opierający się o naruszenie przepisu art. 233 § 1 kpc.

Dla skutecznego podniesienia zarzutu naruszenia przepisu art. 233 § 1 kpc niezbędne było wykazanie przez skarżących, że Sąd I instancji naruszył granice swobodnej oceny dowodów.

Według Sądu odwoławczego takiego zarzutu apelujący skutecznie nie wykazali.

W wyroku z dnia 31 sierpnia 2005 r. Sąd Apelacyjny w Poznaniu ( I ACa 456/05, niepublikowane) wskazał, że „ocena mocy i wiarygodności dowodów, przeprowadzona w pisemnym uzasadnieniu orzeczenia, mogłaby być skutecznie podważona w postępowaniu odwoławczym tylko wówczas, gdyby wykazano, że zawiera ona błędy logiczne, wewnętrzne sprzeczności, jest niepełna itp.” , podnosząc podobnie w wyroku z dnia 24 maja 2005 r. (I A Ca 1098/04, niepublikowane ) , że „dokonywanie oceny dowodu przez Sąd I instancji bez naruszenia zasad logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego mieści się w granicach swobodnej oceny dowodów”. W wyroku z dnia 7 października 2005 r. (IV CK 122/05) Sąd Najwyższy jednoznacznie wskazał, że „jeżeli wnioski wyprowadzone przez sąd orzekający z zebranego materiału dowodowego są logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, ocena tego sądu nie narusza przepisu art. 233 § 1 k.p.c. i musi się ostać, choćby z materiału tego dawały się wysnuć również wnioski odmienne. Tylko wówczas, gdy brakuje logiki w powiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych związków przyczynowo - skutkowych, przeprowadzona przez sąd orzekający ocena dowodów może być skutecznie podważona”.

Mając na uwadze powyższe należy stwierdzić, że ocena zebranych, istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy dowodów i ustalenie na tej podstawie okoliczności faktycznych dokonana przez Sąd I instancji jest prawidłowa, mieszcząc się w granicach swobodnej oceny dowodów i została przeprowadzona zgodnie ze wskazanymi wyżej zasadami. Skarżący we wniesionym środku odwoławczym nie podważyli, w opisany wyżej sposób, oceny dowodów dokonanej przez Sąd Okręgowy, przy czym zarzuty apelujących oparte są na wybiórczym, a nie całościowym potraktowaniu materiału dowodowego, stanowiąc jedynie polemikę z prawidłowymi, mieszczącymi się w ramach art. 233 § 1 kpc, ustaleniami faktycznymi Sądu I instancji.

Moc dokumentu prywatnego jest słabsza aniżeli moc dokumentu urzędowego, ponieważ dokument prywatny nie korzysta z podstawowego domniemania, że treść dokumentu prywatnego jest zgodna ze stanem rzeczywistym ( domniemanie zgodności z prawdą).

10

I ACa 1300/17

Powyższe nie stoi jednak na przeszkodzie aby orzekający w ramach swobodnej oceny dowodów ( art. 233 § 1 kpc ) Sąd uznał treść dokumentu prywatnego za zgodną z rzeczywistym stanem rzeczy. Odwzorowanie dokumentu urzędowego poświadczone za zgodność z oryginałem przez osobę nie będącą wystawca tego dokumentu , np. tak ja w niniejszej sprawie poświadczenie

przez pełnomocnika powoda kserokopii dokumentu urzędowego jakim jest bankowy tytuł egzekucyjny zaopatrzony na podstawie postanowienia sądu w sądową klauzulę wykonalności, należy traktować jako dokument prywatny. Należy jednakże zauważyć, że stanowiący podstawę prowadzenia przez komornika sądowego tytuł wykonawczy w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego zaopatrzonego w sądową klauzulę wykonalności, z którego dowód został przeprowadzony, jest dokumentem urzędowym.

Wbrew zarzutom apelujących przedstawienie przez powoda umowy kredytowej, z której między innymi wynika kwota kredytu, jak i zasady i terminy jej spłaty, przedstawienie przez powoda szczegółowego sposobu wyliczenia objętej sporem należności, bezsporna między stronami okoliczność, że poprzednik prawny powoda wystawił bankowy tytuł egzekucyjny, na podstawie którego po uzyskaniu sądowej klauzuli wykonalności prowadził egzekucję( K. 239 – 242), brak zastrzeżeń pozwanych wyrażonych wobec poprzednika prawnego powoda co do treści pisma skierowanego do pozwanych wypowiadających umowę, które zawierało wskazanie wysokości zadłużenia i jego składników( K. 16 – 18 ), brak wytoczenia przez pozwanych powództwa przeciwegzekucyjnego, skoro kwestionowali objęte bankowym tytułem egzekucyjnym roszczenie, treść pisma pozwanych z dnia 13 czerwca 2016 r. do Banku o złożenie wniosków o umorzenie egzekucji z uwagi na przelew wierzytelności (243 – 244), podnoszenie jedynie ogólnikowych zarzutów przez pozwanych wobec wysokości i składowych dochodzonej należności, bez wskazania z jakich względów co do zasady oraz szczegółowo w zakresie wysokości, roszczenie powoda jest bezzasadne, uprawniało Sąd Okręgowy w granicach art. 233 § 1 kpc do poczynienia ocen i ustaleń, że wiarygodne jest twierdzenie powoda w zakresie wysokości dochodzonego roszczenia, obecnie ograniczającego się do należności głównej. Wbrew stanowisku pozwanych powód w pozwie oraz w szczególności w piśmie z dnia 21 grudnia 2016 r., w odpowiedzi na zarzuty, przedstawił szczegółowo sposób wyliczenia dochodzonej kwoty, z wyszczególnieniem jej składników. Wyliczenia powoda stanowiły wystarczającą podstawę do ewentualnego sformułowania szczegółowych zarzutów przez pozwanych w zakresie stanu zadłużenia np. przedstawienie przez skarżących własnych wyliczeń opartych o dowody spłaty zaciągniętego kredytu, tym bardziej, iż pozwani w zarzutach podnieśli, że kwestionują wysokość kwoty wekslowej, wskazując iż nie mieli takiego zadłużenia wobec Banku z tytułu umowy kredytowej. Tym samym zarzut apelacyjny naruszenia art. 513 § 1 kc okazał się również bezzasadny, gdyż ogólnikowe zarzuty pozwanych wobec szczegółowo wskazanej przez powoda wysokości dochodzonego roszczenia pieniężnego, okazały się bezzasadne.

Sąd odwoławczy podziela ustalenia oraz rozważania Sądu I instancji w zakresie skutecznego doręczenia pozwanym pism obejmujących wypowiedzenie przedmiotowej umowy.

W uzupełnieniu zasadnego stanowiska Sądu Okręgowego należy wskazać, że zgodnie z treścią zawartej umowy kredytowej, która została zawarta w ramach prowadzonej przez pozwanego działalności gospodarczej i zobowiązaniu o takim charakterze pozwana udzieliła poręczenia, Bank zastrzegł, że pismo Banku o wypowiedzeniu kredytu ma skutek prawny po skierowaniu pisma do kredytobiorcy przesyłką poleconą na ostatni wskazany przez niego adres (§ 11 ust. 2 umowy). Pismo z dnia 14 lutego 2012 r. obejmujące wypowiedzenie umowy, ze szczegółowym wskazaniem składników zadłużenia, zostało wysłane do pozwanych na podany w umowie adres, adres który pozwani podali w zarzutach od nakazu zapłaty oraz na który zostały doręczone skarżącym odpisy nakazu zapłaty i pozwu.

11

I ACa 1300/17

Wobec powyższego oddalenie przez Sąd Okręgowy wniosku dowodowego pozwanych o przesłuchanie wskazanego świadka było prawidłowe, a zarzut apelacyjny naruszenia przepisów art. 217 §§ 1 i 2 kpc w zw. z art. 227 kpc bezzasadny.

Niezasadny jest również zarzut skarżących naruszenia art. 245 kpc oraz art. 309 kpc poprzez uznanie niepodpisanych przez powoda „tabel” jako dowód wysokości roszczenia. Uwzględniając podane wyżej podstawy ustaleń Sądu I instancji w zakresie wysokości dochodzonego przez powoda roszczenia należy wskazać, iż te „tabele” stanowiły dowód w zakresie wyliczenia odsetek, a one nie zostały ostatecznie zasądzone przez Sąd I instancji. Ponadto wskazane „tabele” w świetle art. 309 kpc mogą stanowić inny środek dowodowy, którego, co należy dodać, moc dowodową ocenia Sąd.

Podobnie bezzasadne są zarzuty apelujących naruszenia art. 187 § 1 pkt 1 i 2 kpc poprzez zasądzenie na rzecz powoda dochodzonej kwoty, w sytuacji gdy podstawa faktyczna i prawna powództwa opisana w pozwie dotyczyła tylko i wyłącznie odpowiedzialności wekslowej pozwanych, a nie odpowiedzialności rzeczowej, naruszenia art. 321 § 1 kpc poprzez zasądzenie dochodzonej kwoty na podstawie innej niż wskazana i powołana przez powoda, co stanowi, według skarżących, orzeczenie ponad żądanie, naruszenia przepisów art. 193 § 1 kpc w zw. z art. 495 § 2 kpc poprzez uznanie, że uwzględnienie podstaw faktycznych i prawnych z innego stosunku niż stosunek podstawowy, tj. roszczenia wierzyciela hipotecznego względem dłużnika rzeczowego jest dopuszczalne w celu rozszerzenia żądania pozwu, podczas gdy zgodnie z obowiązującą linią orzeczniczą uwzględnienie takich podstaw może służyć tylko do utrzymania nakazu zapłaty, w innym przypadku dochodzi do naruszenia art. 495 § 2 k.p.c. i uznanie, iż odwołanie się przez powoda do treści art. 77 ustawy o księgach wieczystych i hipotece stanowiło skuteczną zmianę powództwa w niniejszej sprawie, podczas gdy, zmiana powództwa i przejście na grunt odpowiedzialności rzeczowej pozwanych, w świetle art. 495 § 2 k.p.c. w ogóle nie było możliwe w niniejszym postępowaniu.

Powód w pozwie powołuje się wprawdzie w pierwszej kolejności na weksle jako zabezpieczenie, lecz dalej wskazuje, że wraz z przelaną wierzytelnością przeszły na powoda zabezpieczenia umowy, w szczególności weksel wystawiony przez pozwanych, czyli powołuje się już w pozwie na stosunek podstawowy, w tym zabezpieczenia uzyskane przez poprzednika prawnego, czyli należy przyjąć, iż powołuje się również na zabezpieczenie hipoteczne.

W zarzutach od nakazu zapłaty pozwani podnieśli zarzut przedawnienia roszczenia ze stosunku podstawowego, przy tym, jak już wskazano, nie twierdzili, że nie mieli w ogóle zadłużenia z tej umowy lecz, że nie mieli takiego zadłużenia . Powód w odpowiedzi na zarzuty pozwanych wniósł, z uwagi na treść zarzutów, między innymi o dowód z umowy nr (...) z zabezpieczeniem hipoteką i o dowód z wydruku z elektronicznej KW (...) na okoliczność zabezpieczenia hipoteką umowy o kredyt obrotowy nr (...).

Należy przyjąć, iż takie stanowiska stron, w tym treść pozwu i zarzutów umożliwiły przeniesienie sporu na grunt stosunku podstawowego, w którym obok zabezpieczenia wekslowego ustanowiono również zabezpieczenie hipoteczne. Należy zauważyć, iż zabezpieczenie hipoteczne spłaty kredytu stanowiło jedno z postanowień umowy kredytowej, jedno z jej zabezpieczeń, czyli było objęte stosunkiem podstawowym. Celowe jest przytoczenie w tym miejscu poglądu Sądu Najwyższego wyrażonego w wyroku z dnia 17 marca 2016 r. ( V CSK 442/15) zgodnie z którym „w orzecznictwie utrwalił się pogląd, że w sytuacji, w której powód powołał się jedynie na dołączony do pozwu weksel, a roszczenie wekslowe okaże się bezpodstawne, sąd powinien umożliwić powodowi zmianę podstawy żądania przez przytoczenie faktów uzasadniających

12

I ACa 1300/17

cywilnoprawne roszczenie zabezpieczone wekslem. Wymaga tego pierwszeństwo stosunku podstawowego wobec stosunku wynikającego z weksla, zasada równości stron, bo skoro pozwanemu wolno na obronę przed roszczeniem wekslowym powoda powoływać się na fakty dotyczące stosunku podstawowego, to trzeba również powodowi umożliwić powołanie takich faktów dla ratowania nakazu przed uchyleniem, a także ekonomia procesowa, gdyż w razie niedopuszczenia zmiany podstawy żądania sąd uchyliłby wprawdzie nakaz i oddalił powództwo, ale powód mógłby niezwłocznie wytoczyć pozwanemu nowe powództwo, oparte tylko na faktach uzasadniających roszczenie cywilnoprawne, które przy zasadności tej podstawy musiałoby być uwzględnione. Przyjmowano zatem, że sąd, rozpoznając zarzuty od nakazu zapłaty wydanego na podstawie weksla, może - w granicach nakazu - uwzględnić podstawy faktyczne i prawne, wynikające ze stosunku podstawowego. Podkreślano jednak, że dopuszczalna w takim zakresie zmiana podstawy faktycznej żądania może służyć tylko do utrzymania nakazu zapłaty, nie zaś do rozszerzenia żądania pozwu” . Na tle okoliczności rozpoznawanej sprawy Sąd Najwyższy stwierdził w uzasadnieniu swego wyroku, że „…w tej sytuacji podniesione w apelacji zarzuty naruszenia art. 321 § 1 w związku z art. 193 k.p.c. , art. 187 § 1 pkt 2 kpc i art. 496 k.p.c. okazały się nieuzasadnione. W szczególności nie można zarzucić Sądowi Okręgowemu w niniejszej sprawie wyrokowania co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzenia ponad żądanie.”.

Należy zauważyć, że powód poza stanowiskiem przedstawionym w piśmie z dnia 21 grudnia 2016 r. – odpowiedzi na zarzuty - wyrażając swe stanowisko oparte o przepis art. 77 ukwh oraz art. 319 kpc, na rozprawie w dniu 12 stycznia 2017 r. został zobowiązany do sprecyzowania wniosku ewentualnego zawartego w odpowiedzi na zarzuty z dnia 21 grudnia 2016 r. ( K. 194) dotyczący zasądzenia kwoty wskazanej w pozwie na podstawie przepisów ogólnych z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanych. Powód w piśmie z dnia 2 lutego 2017 r. sprecyzował swoje żądanie ewentualne.

Takie stanowisko podwoda zajęte po wniesieniu przez pozwanych zarzutów i jako odpowiedź na te zarzuty, po sprecyzowaniu pismem z dnia 2 lutego 2017 r. , umożliwiało Sądowi Okręgowemu uwzględnienie dochodzonego, ograniczonego w toku procesu roszczenia powoda. Opisane stanowisko powoda nie można traktować w okolicznościach niniejszej sprawy jako zmianę powództwa. Wbrew zarzutom pozwanych omawiana podstawa odpowiedzialności pozwanych, uwzględniona przez Sąd Okręgowy, nie wynika z innego, niż podstawowy, stosunku prawnego.

W wyroku z dnia 3 lutego 2016 r. ( V CSK 314/15) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że „Dochodząc wierzytelności wekslowej wierzyciel nie musi wykazywać podstawy prawnej zobowiązania, może powołać się tylko na treść weksla. W stosunkach między wystawcą a remitentem samodzielność zobowiązania wekslowego ulega jednak złagodzeniu. Jeżeli zobowiązanie wekslowe jest ważne, wystawca może bowiem - w braku skutecznych zarzutów wekslowych - przeciwstawić zarzuty oparte na jego stosunkach osobistych z wierzycielem, czyli zarzuty dotyczące stosunku podstawowego. Może zatem kwestionować samo istnienie lub rozmiar roszczenia wekslowego ze względu na jego związek ze stosunkiem podstawowym. Spór przenosi się wówczas z płaszczyzny stosunku wekslowego na płaszczyznę stosunku prawa cywilnego, nie dochodzi jednak do zmiany powództwa, ponieważ przedmiotem rozpoznania jest nadal to samo roszczenie wekslowe, a powód jedynie przydaje mu dodatkowe uzasadnienie faktyczne i prawne.”

Bezzasadna okazała się argumentacja prawna podniesiona przez stronę pozwaną na rozprawie apelacyjnej, w przedmiocie rzekomej niekonstytucyjności przepisu art. 77 ukwh. Należy zwrócić uwagę na istotnie odmienną sytuację tak faktyczną jak i prawną stanowiącą przedmiot rozważań Trybunału Konstytucyjnego w sprawie SK 40/12, w stosunku do okoliczności niniejszej sprawy. Posługując się pewnym uproszczeniem należy wskazać, że w rozpatrywanej przez

13

I ACa 1300/17

Trybunał sytuacji, poza kwestiami nierównego traktowania różnego rodzaju należności podatkowych i podatników, obciążenie hipoteczne nieruchomości ze skutkami prawnymi wynikającymi z uregulowań ordynacji podatkowej, było dokonywane w ramach zabezpieczenia, w oparciu o nieostre, ogólnikowe przesłanki, którymi kierował się organ podatkowy. W niniejszej sprawie zabezpieczenie hipoteczne kredytu nastąpiło na podstawie umowy stron, w której w sposób dobrowolny pozwani takie zabezpieczenie ustanowili, z konsekwencjami prawnymi takiego zabezpieczenia, których powinni być świadomi albo zachowując należytą staranność w prowadzeniu swych spraw, powinni taką wiedzę uzyskać przed podpisaniem aneksu do umowy kredytowej.

Sąd Okręgowy przyjął redakcję swego wyroku uchylając w całości przedmiotowy nakaz zapłaty i orzekając o części roszczenia, jednakże w istocie, nie wykraczając poza zakres żądania pozwu i treść nakazu, utrzymał nakaz zapłaty w uwzględnionej części roszczenia w mocy.

Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny na podstawie przepisu art. 385 kpc oddalił apelację pozwanych jako bezzasadną.

O kosztach postepowania apelacyjnego orzeczono odpowiednio do jego wyniku na podstawie przepisów art. 108 § 1 kpc w zw. z art. 98 § 1 i 3 kpc oraz §§ 1 i 2 pkt 6 i § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych w zw. z § 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. zmieniającego wskazane rozporządzenie w sprawie opłat za czynności radców prawnych, przy uwzględnieniu daty złożenia apelacji i zmian wprowadzanych tym rozporządzeniem.

SSA Małgorzata Kaźmierczak SSA Jacek Nowicki SSO del. Maciej Rozpędowski

14