Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 kwietnia 2022 r.

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Piotrkowie Trybunalskim,

Wydział V w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SR Beata Grabiszewska (del.)

po rozpoznaniu w dniu 28 kwietnia 2022 r. w Piotrkowie Trybunalskim

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa K. W.

przeciwko Szkole (...) w M.

o odszkodowanie w związku z dyskryminującym wypowiedzeniem umowy o pracę
oraz z powództwa K. W.

przeciwko Szkole (...) w M.

o zadośćuczynienie

na skutek apelacji powódki K. W. i pozwanej Szkoły (...)
(...) w M. od wyroku Sądu Rejonowego
w Tomaszowie Mazowieckim IV Wydziału Pracy z dnia 10 września 2020 r. sygn.
akt IV P 66/19

1.  oddala obie apelacje;

2.  nie obciąża powódki K. W. kosztami procesu na rzecz pozwanej
Szkoły (...) w M. za
postępowanie apelacyjne.

Sygn. akt V Pa 20/21

UZASADNIENIE

W pozwie złożonym dnia 21 lipca 2014 roku powódka K. W. wnosiła o zasądzenie od pozwanego Zespołu (...) w M. kwoty 32.722,85 zł tytułem szkody majątkowej poniesionej w związku z dyskryminującym i niezgodnym z prawem rozwiązaniem stosunku pracy oraz kwoty 2.520,00 zł tytułem zwrotu kosztów leczenia poniesionych z tytułu rozstroju zdrowia spowodowanego niezgodnym z prawem rozwiązaniem stosunku pracy.

Ponadto powódka wniosła o zasądzenie od pozwanego na jej rzecz kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu wskazała, iż jest zatrudniona w pozwanym Zespole Szkół od 1 września 1984 roku w charakterze nauczyciela z wynagrodzeniem miesięcznym brutto 4.045,04 zł. Czterema pismami z dnia 25 maja 2011 roku, doręczonymi powódce w dniu 6 czerwca 2011roku, pozwany pracodawca rozwiązał z nią stosunek pracy z dniem 31 sierpnia 2011 roku za trzymiesięcznym okresem wypowiedzenia. Jako przyczynę wypowiedzenia pozwany pracodawca, powołując się na art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela, wskazał zmiany organizacyjne powodujące zmniejszenie liczby oddziałów w szkole, uniemożliwiające dalsze zatrudnienie powódki na stanowisku nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć. Od wypowiedzenia K. W. odwołała się do sądu pracy, który wyrokiem z dnia 31 lipca 2011 roku, wydanym w sprawie sygn. akt IV P 248/11 przywrócił ją do pracy na poprzednich warunkach pracy i płacy oraz zasądził na jej rzecz kwotę 4.045,04 zł tytułem wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy (błędnie nazwanego w wyroku odszkodowaniem). Apelacja pozwanego została oddalona wyrokiem Sądu Okręgowego w Piotrkowie Tryb. z dnia 28 marca 2013 roku, wydanym w sprawie sygn. akt V Pa 212/12. Pracodawca przywrócił powódkę do pracy w dniu 4 kwietnia 2013 roku oraz wypłacił (w dniu 13 czerwca 2013 roku) zasądzone wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy.

W wyniku niezgodnego z prawem oraz dyskryminującego wypowiedzenia stosunku pracy K. W. pozostawała bez zatrudnienia i dochodów przez okres ponad 19 miesięcy, a zasądzone wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy nie pokrywało w całości szkody majątkowej, która wynosiła 88.848,35 złotych, a która to szkoda obejmowała:

- utracone miesięczne dochody: 4.054,04 zł x 19 m-cy = 76.855,76 zł;

- utraconą 13 pensję: 76.855,76 zł x 8,5 %= 6.532,73 zł;

- utracone świadczenie urlopowe: 1.093,93 zł : 12 m-cy x 19 mc-cy = 1.732,00 zł;

- utracone świadczenie socjalne: 2011 r. – świadczenie świąteczne 200 zł, w 2012 r.- dopłaty do wczasów – 900 zł oraz dopłaty do kolonii dla dziecka – 800 zł;

- utracony jednorazowy dodatek wyrównawczy 484,75 zł : 9 x 19 m-cy = 1.023,36 zł;

- utracony dochód za 3 dni miesiąca kwietnia 2013 r.: 4.045,04 zł : 30 dni x 3 dni = 404,50 zł.

Ponieważ w okresie pozostawania bez pracy powódka otrzymywała zasiłek chorobowy oraz świadczenie rehabilitacyjne, tak wyliczone odszkodowanie należy pomniejszych o w/w świadczenia w kwocie 52.080,46 zł jak również o kwotę zasadzoną wyrokiem z dnia 31 lipca 2011 roku w wysokości 4.045,04 zł.

Powódka K. W. podnosiła również, że w wyniku dokonanego wypowiedzenia doznała rozstroju zdrowia w postaci przewlekłej reakcji adaptacyjnej o typie depresyjno - lękowym mieszanym, zaburzeń lękowo - depresyjnych uwarunkowanych sytuacyjnie, zaburzeń osobowości. Z tego tytułu była zmuszona podjąć leczenie specjalistyczne i poniosła koszty w wysokości 2.520,00 zł obejmujące:

- wizyty u psychologa w P. – 800 zł;

- dojazd do psychologa w P.- 500 zł;

- wizyty u neurologa w O.- 420 zł;

- dojazdy do poradni ogólnej i neurologicznej – 400 zł;

- dojazdy do poradni zdrowia psychicznego w Ł. – 500 zł

- koszt zakupu leków - 200 zł, które to koszty powinien ponieść pozwany pracodawca na podstawie art. 444 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p. i art. 91 Karty Nauczyciela.

W odpowiedzi na pozew złożonej w dniu 8 sierpnia 2014 roku reprezentowany przez pełnomocnika pozwany pracodawca wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa prawnego wg norm przepisanych.

Pozwany zakwestionował roszczenia powódki zarówno co do zasady, jak i wysokości podnosząc, że w przypadku powódki istniały problemy zarówno z jej dyspozycyjnością, jak i dyscypliną pracy. Uzyskanie przez powódkę uprawnień emerytalnych stanowiło tylko jedno z kryteriów (a zarazem ostanie w kolejności) doboru pracowników do zwolnienia. Zostało ono zastosowane tylko i wyłącznie dlatego, że w pozwanej szkole były zmiany organizacyjne, które wymagały zmniejszenia zatrudnienia, a zatem bezpodstawne jest twierdzenie powódki, jakoby doszło do dyskryminującego rozwiązania z nią umowy o pracę. Główną przyczyną wadliwości wypowiedzenia umowy o pracę były względy formalne, gdyż sądy rozpatrujące sprawę odwołania od wypowiedzenia uznały, że zostało ono doręczone dopiero w dniu 6 czerwca 2011 roku, a tym samym naruszono przepisy o rozwiązaniu stosunku pracy z nauczycielem.

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew wskazano także, że - wbrew twierdzeniom powódki - wręczone jej wypowiedzenie umowy o pracę nie stanowi czynu niedozwolonego, skoro jest czynnością przewidzianą przepisami prawa pracy.

Koszty leczenia nie zostały w żaden sposób udowodnione, a ponadto brak jest związku przyczynowego pomiędzy leczeniem powódki a wypowiedzeniem jej umowy o pracę. Świadczenia socjalne nie mają natomiast charakteru roszczeniowego i fakt, że pracownik z nich nie skorzystał nie daje podstawy do żądania jakiegokolwiek ekwiwalentu.

Na rozprawie w dniu 26 marca 2016 roku pełnomocnik powódki popierając wniesione powództwo w kształcie sprecyzowanym w pozwie wnosił o zasądzenie kosztów procesu wg norm przepisanych.

Na rozprawie w dniu 27 lutego 2018 roku pełnomocnik pozwanego podnosząc zarzut przedawnienia dochodzonego roszczenia wskazał, iż do uszczerbku na zdrowiu powódki doszło w chwili doręczenia jej wypowiedzenia umowy o pracę, a zatem data wymagalności roszczenia rozpoczyna się w dniu 6 czerwca 2011 roku, podczas gdy pozew został złożony w dniu 21 lipca 2014 roku.

Pełnomocnik powódki wskazał, że zarzut przedawnienia należy uznać za niezgodny z zasadami współżycia społecznego i z tego względu nie zasługuje on na uwzględnienie.

W piśmie procesowym z dnia 1 października 2018 roku powódka rozszerzyła wniesione powództwo o kwotę 4.930,00 zł tytułem zwrotu kosztów dalszego leczenia, poniesionych w związku z rozstrojem zdrowia spowodowanym niezgodnym z prawem rozwiązaniem stosunku pracy.

Wyrokiem z dnia 24 października 2018 roku Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim zasądził od pozwanej Szkoły (...) w M. na rzecz powódki K. W. kwotę 15.058,55 złotych odszkodowania tytułem dyskryminującego wypowiedzenia umowy o pracę i oddalił powództwo w pozostałym zakresie.

Na skutek apelacji strony pozwanej Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim wyrokiem z dnia 3 czerwca 2019 roku uchylił powyższy wyrok Sądu Rejonowego i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Tomaszowie Mazowieckim, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach procesu za instancję odwoławczą.

Sąd II instancji wskazał, iż w sprawie niniejszej - biorąc pod uwagę treść żądania powódki odszkodowania tytułem wyrównania szkody majątkowej poniesionej przez powódkę z tytułu dyskryminującego i niezgodnego z prawem rozwiązania z powódką stosunku pracy oraz odszkodowania tytułem kosztów leczenia poniesionych przez powódkę - istotą sprawy było ustalenie, czy doszło do nierównego traktowania powódki oraz czy to zróżnicowanie spowodowane jest lub było niedozwoloną przyczyną (art. 18 ^3b § 1 pkt 1 w związku z art. 18 ^3a § 1 i 4 k.p.). Sąd Rejonowy samodzielnie takich ustaleń nie poczynił. Oparł się na stwierdzeniach zawartych w uzasadnieniach wyroków Sądu Rejonowego i Sądu Okręgowego zapadłych w sprawie sygn. akt IV P 248/11, co skutkowało naruszeniem przez Sąd I instancji art. 365 § 1 k.p.c. poprzez uznanie za wiążącą oceny zawartej w uzasadnieniach wyroków w powołanej powyżej sprawie. Sąd II instancji wskazał, że związanie sądu prawomocnym orzeczeniem dotyczy sentencji orzeczenia, a nie jego uzasadnienia. Zakresem prawomocności materialnej jest objęty tylko ostateczny wynik rozstrzygnięcia, a nie jego przesłanki (powołując uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 15 stycznia 2015 roku, wydanego w sprawie IV CSK 181/14). Sąd Rejonowy opierając się na treści uzasadnień pominął poczynienie własnych ustaleń dotyczących oceny przyczyn nierównego traktowania, ich charakteru i związku z osobą powódki. Podstawą prawną do odszkodowania, oprócz nierównego traktowania, jest zaistnienie zróżnicowania spowodowanego niedozwoloną przyczyną rozumianą jako dyskryminacja ze względu na cechy i przymioty osobiste pracownika – art. 18 ^3a § 1 i 2 k.p., nie zaś okoliczności związane ze stosunkiem pracy.

Kolejną istotną kwestią jest podniesiony przez pełnomocnika pozwanego zarzut przedawnienia. O ile Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku odniósł się do zarzutu przedawnienia roszczenia
o odszkodowanie z tytułu zwrotu kosztów leczenia, nie poczynił żadnych odniesień do tożsamego zarzutu zgłoszonego w stosunku do roszczenia
o odszkodowanie za szkodę majątkową.

Sąd Okręgowy wskazał, że przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy winien przeprowadzić postępowanie dowodowe dotyczące zaistnienia nierównego traktowania w stosunku do powódki, ustalenia przyczyn tegoż nierównego traktowania, czy mają charakter dyskryminujący w rozumieniu art. 18 ^3a § 1 k.p. W tym celu powinien przesłuchać strony, przeprowadzić dowody wnioskowane przez pozwanego w odpowiedzi na pozew i ewentualnie zgłoszone w toku postępowania przez strony.

W przypadku ustalenia, że zaistniało nierówne traktowanie i miało ono charakter dyskryminujący powódkę ze względu na cechy osobiste,Sąd Rejonowy winien rozpoznać zarzut przedawnienia roszczenia o wyrównanie szkody majątkowej. W tym celu konieczne jest ustalenie daty wymagalności roszczenia lub roszczeń i odniesienie tej daty do terminu wniesienia powództwa, biorąc pod uwagę treść art. 291 k.p.

Sąd Rejonowy winien także dokonać ponownie oceny terminu powstania wymagalności roszczenia o zwrot kosztów leczenia, bowiem przyjmując przedawnienie tegoż roszczenia wskazał, iż oparł się na bezspornych dowodach, a jak podała w apelacji powódka, okoliczności te były przez nią kwestionowane.

W przypadku uznania, iż powódce przysługuje roszczenie
o odszkodowanie i stwierdzenia niezasadności zarzutu przedawnienia Sąd Rejonowy przy ustalaniu wysokości świadczenia winien wziąć pod uwagę, że powódka zgłosiła roszczenie oparte na kwotach brutto, a zasadą prawa pracy jest ustalanie wysokości świadczeń wywodzących się ze stosunku pracy w oparciu o kwoty brutto, a nie netto (Sąd I instancji wydając zaskarżony wyrok oparł się na kwotach netto).

W kolejnym pozwie, złożonym w dniu 23 września 2014 roku, powódka K. W. wniosła o zasądzenie od pozwanego Zespołu (...) w M. kwoty 50.000 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę z tytułu rozstroju zdrowia spowodowanego niezgodnym z prawem rozwiązaniem przez pozwanego stosunku pracy oraz
o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki zwrotu kosztów procesu.

Uzasadniając żądanie powódka podała analogiczne okoliczności, jak w uzasadnieniu pozwu złożonego w dniu 21 lipca 2014 roku dodając, że pozwany pracodawca ponosi odpowiedzialność za doznaną przez powódkę krzywdę, a wysokość zadośćuczynienia z tego tytułu powódka wstępnie określiła na kwotę 50.000 zł.

W odpowiedzi na powyższy pozew, reprezentowany przez pełnomocnika pozwany pracodawca, wniósł po oddalenie powództwa argumentując, iż pracodawca może ponosić odpowiedzialność na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego (art. 415 k.c.) tylko wtedy, gdy jego działanie (wypowiedzenie) polegało na zamierzonym naruszeniu przepisów
o rozwiązywaniu umowy o pracę w tym trybie (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 sierpnia 2010 roku, II PK 28/10). Tymczasem strona pozwana podejmując decyzję o redukcji etatów, kierowała się jedynie przyczynami określonymi w art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela, tj. zmianami organizacyjnymi i zmniejszeniem liczby oddziałów o jeden oraz zmniejszeniem liczby godzin o 42. Tym samym przyczyną wypowiedzenia umowy o pracę nie był fakt uzyskania przez powódkę uprawnień emerytalnych.

Pozwany pracodawca zaprzeczył także, jakoby rzekomy rozstrój zdrowia powódki był w jakimkolwiek stopniu związany z wypowiedzeniem jej umowy o pracę. Wskazywał, że w 1999 roku powódka doznała poważnych obrażeń głowy w wypadku komunikacyjnym, co niewątpliwie miało wpływ na jej zdrowie fizyczne i psychiczne. Do kolejnego urazu głowy u powódki doszło w dniu 29 maja 2014 roku.

Pozwany powołał się także na uchwałę składu siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca 2009 roku, wydaną w sprawie I PZP 2/09 głoszącą, iż pracownik, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy na poprzednich warunkach przez sąd pracy po ustaleniu, że wypowiedzenie przez pracodawcę umowy o pracę na czas nieokreślony było nieuzasadnione lub naruszało przepisy o wypowiadaniu umów o pracę, nie ma prawa do odszkodowania na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego ponad przysługujące mu na podstawie art. 45 k.p. wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy.

Niezależnie od powyższego pozwany podniósł zarzut przedawnienia roszczenia powódki. Do wadliwego wypowiedzenia umowy o pracę doszło w dniu 6 czerwca 2011 roku, a wadliwe rozwiązanie umowy o pracę miało miejsce w dniu 31 sierpnia 2011 roku. W związku z tym, że pozew o zadośćuczynienie został złożony 23 września 2014 roku, doszło do przedawnienia roszczenia powódki, gdyż zgodnie z art. 442 ¹ § 1 k.c. roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia. Z uwagi na fakt, że powódka domaga się zadośćuczynienia za rzekomy rozstrój zdrowia będący następstwem rzekomego czynu niedozwolonego w postaci wadliwego rozwiązania umowy o pracę w dniu 31 sierpnia 2011 roku należy uznać, że doszło do przedawnienia jej roszczenia.

Postanowieniem z dnia 6 sierpnia 2015 roku Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim odmówił odrzucenia pozwu K. W. przeciwko Zespołowi Szkół (...) w M. o zadośćuczynienie.

Postanowieniem z dnia 2 sierpnia 2019 roku Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim na podstawie art. 219 k.p.c. połączył sprawę z powództwa K. W. przeciwko Zespołowi Szkół (...) w M. o zadośćuczynienie ze sprawą z powództwa K. W. przeciwko Zespołowi Szkół (...) w M. o odszkodowanie z tytułu naruszenia zasad równego traktowania w zatrudnieniu.

W piśmie nadanym pocztą w dniu 7 listopada 2019 roku pełnomocnik powódki rozszerzył powództwo o odsetki ustawowe za opóźnienie od dochodzonych od pozwanego kwot za okres od 21 października 2016 roku do dnia zapłaty, wnosząc o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki:

1.  32.744,62 zł tytułem wyrównania szkody majątkowej poniesionej przez powódkę z tytułu dyskryminującego i niezgodnego z prawem rozwiązania przez pozwaną stosunku pracy (odszkodowania utraconych zarobków),

2.  2.520 zł tytułem kosztów leczenia, poniesionych przez powódkę w związku z rozstrojem zdrowia, będącego następstwem okoliczności, o których mowa w punkcie 1,

3.  50.000 zł tytułem zadośćuczynienia za rozstrój zdrowia w związku
z niezgodnym z prawem wypowiedzeniem umowy o pracę

- wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 21 października 2016 roku do dnia zapłaty co do wszystkich wymienionych powyżej kwot.

Pełnomocnik powódki wniósł ponadto o zasądzenie kosztów procesu za wszystkie instancje według norm przepisanych.

Na rozprawie w dniu 3 lutego 2020 roku pełnomocnik powódki wskazał, że popiera powództwo także w zakresie rozszerzonego roszczenia
o zwrot kosztów leczenia w kwocie 4.930 zł, zgłoszonego w piśmie powódki
z dnia 1 października 2018 roku.

Wyrokiem z dnia 10 września 2020 roku Sąd Rejonowy
w Tomaszowie Mazowieckim zasądził od pozwanej Szkoły (...) w M.na rzecz powódki K. W. kwotę 26.699,58 zł tytułem odszkodowania w związku z dyskryminującym wypowiedzeniem umowy o pracę z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 21 października 2016 roku do dnia zapłaty, oddalił powództwo o odszkodowanie w pozostałej części, zasądził od pozwanej Szkoły na rzecz powódki kwotę 1.017,60 zł tytułem zwrotu kosztów procesu za obie instancje i nakazał pobrać od pozwanej Szkoły na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim kwotę 1.335 zł tytułem opłaty od uwzględnionej części powództwa.

Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim oddalił w całości powództwo o zadośćuczynienie, zasądził od powódki K. W. na rzecz pozwanej Szkoły (...). (...) w M. kwotę 1.800 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Wyrokowi w punkcie pierwszym Sąd ten nadał rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty 4.045,04 zł.

Podstawę wyroku stanowiły następujące ustalenia faktyczne
i rozważania prawne Sądu Rejonowego:

K. W. urodziła się (...). Od 1 września 1981 roku rozpoczęła pracę zawodową jako nauczyciel w Szkole (...) w B. (filia J.), następnie w Szkole (...) w K.. Z dniem 1 września 2001 roku powódka została przeniesiona na stanowisko nauczyciela w Szkole (...) w M..

W dniu 21 lutego 2003 roku uzyskała stopień awansu zawodowego nauczyciela dyplomowanego.

W roku szkolnym 2010/2011 K. W. była zatrudniona
w pełnym wymiarze czasu pracy nauczyciela.

Powódka posiada kwalifikacje do prowadzenia zajęć w przedszkolu oraz w klasach I-III w szkole podstawowej, a ponadto do nauczania informatyki, matematyki i przyrody.

W dniu 15 marca 2011 roku na posiedzeniu Rady Pedagogicznej zostały zatwierdzone kryteria zwalniania nauczycieli na podstawie art. 20 Karty Nauczyciela przedstawione przez dyrektora szkoły. Zgodnie z tymi kryteriami przy doborze nauczyciela do zwolnienia należało uwzględnić:

1. podstawę nawiązania stosunku pracy (mianowanie, umowa o pracę);

2. kwalifikacje zawodowe oraz stopień awansu zawodowego nauczyciela,
w tym okres zatrudnienia na stanowisku nauczyciela przedmiotu, którego liczba godzin nie zmniejszeniu oraz staż pracy w szkole;

3. ocenę pracy nauczyciela, jego osiągnięcia w nauczaniu i wychowaniu uczniów oraz zaangażowanie w pracę szkoły;

4. dyspozycyjność w pracy, przestrzeganie dyscypliny pracy;

5. stan rodzinny, posiadanie innych źródeł dochodu, w tym nabycie uprawnień emerytalnych.

Na posiedzeniu Rady Pedagogicznej w dniu 28 kwietnia 2011 roku został pozytywnie zaopiniowany arkusz organizacyjny szkoły na rok 2011/2012.

W kwietniu 2011 roku K. W. została ustnie poinformowała przez dyrektora szkoły, że jest kwalifikowana do wypowiedzenia umowy o pracę z uwagi na uprawnienia emerytalne.

Na posiedzeniu Rady Pedagogicznej w dniu 28 kwietnia 2011 roku dyrektor szkoły oficjalnie poinformowała powódkę, że zostanie z nią rozwiązany stosunek pracy na podstawie art. 20 Karty Nauczyciela.

Pismem z dnia 25 maja 2011 roku pozwany pracodawca wypowiedział K. W. stosunek pracy z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia. Nauczycielski stosunek pracy powódki uległ rozwiązaniu z dniem 31 sierpnia 2011 roku.

Jako przyczynę dokonanego wypowiedzenia pozwany pracodawca wskazał, powołując się na art. 20 ust.1 pkt 2 Karty Nauczyciela, zmiany organizacyjne powodujące zmniejszenie liczby oddziałów w szkole, uniemożliwiające dalsze zatrudnienie powódki na stanowisku nauczyciela
w pełnym wymiarze zajęć.

W oświadczeniu pracodawcy nie wskazano kryteriów, z powodu których to właśnie powódka K. W. została wytypowana do zwolnienia z pracy.

Na dzień wypowiedzenia stosunku pracy powódka K. W. spełniała warunki do uzyskania prawa do wcześniej emerytury bez względu na wiek, gdyż posiadała 20 letni staż pracy nauczycielskiej i 30 letni okres zatrudnienia. Przyczyną wypowiedzenia powódce nauczycielskiego stosunku pracy było nabycie przez nią uprawnień emerytalnych. Nie badano i nie zastosowano innych kryteriów wyboru pracownika do rozwiązania z nim stosunku pracy.

Od dnia 1 września 2011 roku do dnia 26 lutego 2011 roku powódka K. W. przebywała na zwolnieniu lekarskim i z tego tytułu otrzymywała zasiłek chorobowy, a następnie w okresie od dnia 27 lutego 2011 roku do 20 lutego 2012 roku przebywała na świadczeniu rehabilitacyjnym.

W okresie od dnia 1 września 2011 roku do dnia 20 lutego 2013 roku powódce K. W. zostały wypłacone świadczenia tj. zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne w łącznej kwocie 48.713,96 zł brutto.

Na skutek złożonego przez powódkę odwołania od otrzymanego wypowiedzenia umowy o pracę, Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim wyrokiem z dnia 31 lipca 2012r., wydanym w sprawie sygn. akt IV P 248/11 przywrócił powódkę do pracy na poprzednich warunkach pracy
i płacy oraz zasądził na jej rzecz kwotę 4.045,04 zł tytułem wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy pod warunkiem podjęcia pracy.

Na skutek apelacji wniesionej od powyższego wyroku przez pełnomocnika pozwanej szkoły, Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 28 marca 2013 roku, wydanym w sprawie sygn. akt V Pa 212/12 oddalił wniesioną apelację
i zasądził na rzecz powódki kwotę 255,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego za instancję odwoławczą.

W uzasadnieniu wyroku Sąd Okręgowy, podzielając stanowisko Sądu I instancji, wskazał m.in. to, że przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe wykazało, iż kryteria doboru pracowników do zwolnienia z pozwanego Zespołu Szkół dyskryminowały powódkę, gdyż jak to wynika z zeznań dyrektora szkoły przesłuchanego w charakterze strony o wyborze powódki do zwolnienia zadecydowało kryterium nieobiektywne w postaci spełnienia przez powódkę warunków do uzyskania prawa do wcześniejszej emerytury.

Sąd Okręgowy wskazał ponadto w uzasadnieniu wydanego wyroku,
że przeprowadzone przez Sąd Rejonowy postępowanie dowodowe nie wykazało istnienia jakiejkolwiek inicjatywy po stronie pozwanej, która mogłaby wskazywać, iż oprócz powódki były brane pod uwagę również inne osoby, którymi pozwany mógłby rozwiązać stosunek pracy,
a potwierdzeniem powyższej okoliczności są zeznania Dyrektora Szkoły, która stwierdziła, iż: „ Ja wiedziałam, że kryterium emerytalne spełnia tylko powódka i to kryterium zadecydowało o tym, że zwolniłam powódkę”.

Powódka K. W. przez okres 19 miesięcy pozostawała bez pracy.

W dniu 3 kwietnia 2013 roku, po wydaniu wyroku przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w sprawie sygn. akt V Pa 212/12, powódka stawiła się w pozwanej szkole, zgłaszając swoją gotowość podjęcia pracy i jeszcze tego samego dnia otrzymała skierowanie na badania lekarskie.

Z dniem 4 kwietnia 2013 roku powódka K. W. rozpoczęła pracę w pozwanej szkole w wymiarze 18/18 godzin tygodniowo.

W okresie od 30 sierpnia 2013 roku do 6 września 2013 roku w pozwanej szkole przeprowadzona została kontrola przez Państwową Inspekcję Pracy w zakresie przestrzegania przepisów prawa pracy, w szczególności w zakresie rozwiązywania stosunków pracy, zmiany warunków pracy i płacy, wykonywania prawomocnych wyroków sądowych oraz zbadania, czy w pozwanej szkole zachodzą przypadki dyskryminacji lub nierównego traktowania.

Na skutek dokonanego wypowiedzenia umowy o pracę, z psychiatrycznego punktu widzenia doszło u powódki K. W. do umiarkowanych zaburzeń nerwicowych, powodujących długotrwały uszczerbek na zdrowiu w wysokości 5%, a ponadto istnieje związek przyczynowo skutkowy między w/w zaburzeniami, a zwolnieniem powódki z pracy.

Z psychologicznego punktu widzenia w związku z wypowiedzeniem stosunku pracy powódka K. W. doznała rozstroju zdrowia o charakterze epizodu depresyjnego łagodnego stopnia, a powstałe zaburzenia funkcjonowania psychologicznego pozostają w związku przyczynowo skutkowym ze zwolnieniem z pracy.

Na mocy uchwały Rady Miejskiej w O., z dniem 1 września 2017 roku Zespół Szkól (...) w M. został przekształcony w ośmioletnią Szkołę (...) (...) w M..

Hipotetyczne wynagrodzenie powódki K. W. w okresie od 1 września 2011 roku do 31 sierpnia 2012 roku wyniosłoby 46.664,04 zł brutto, a w okresie od 1 września 2012 roku do marca 2013 roku - 28.413,00 zł brutto.

Za rok 2012 powódce K. W. nie zostało wypłacone dodatkowe wynagrodzenie roczne - tzw. „trzynastka”.

Dokonując oceny zgromadzonego materiału dowodowego Sąd oparł się na opiniach biegłych, które zostały sporządzone w oparciu o dokumentację medyczną i badanie powódki K. W.. Sąd I instancji uznał je za wyczerpujące z fachowo uzasadnionymi wnioskami końcowymi.

Uzasadniając swoje rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy wskazał, że przepisy Kodeksu pracy w art. 18 ^3a i nast. regulują kwestie równego traktowania w zatrudnieniu. Z mocy art. 91c ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 roku Karta Nauczyciela (jednolity tekst Dz.U. z 2018 r., poz. 967) znajdują one zastosowanie także do nauczycielskiego stosunku pracy.

Zgodnie z art. 18 ^3a § 1 k.p. pracownicy powinni być równo traktowani w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w tym podnoszenia kwalifikacji zawodowych, w szczególności bez względu: na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, a także bez względu na zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony albo w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy. W myśl § 2 tegoż artykułu równe traktowanie w zatrudnieniu oznacza niedyskryminowanie w jakikolwiek sposób, bezpośrednio lub pośrednio, z przyczyn określonych w § 1, przy czym katalog tych przyczyn nie został ujęty w sposób zamknięty.

Stosownie do treści art. 18 ^3a § 3 k.p. dyskryminowanie bezpośrednie istnieje wtedy, gdy pracownik z jednej lub kilku przyczyn określonych w § 1 był, jest lub mógłby być traktowany w porównywalnej sytuacji mniej korzystnie niż inni pracownicy.

Przepis art.18 ^3a § 4 k.p. stanowi, że dyskryminowanie pośrednie istnieje wtedy, gdy na skutek pozornie neutralnego postanowienia, zastosowanego kryterium lub podjętego działania występują lub mogłyby wystąpić niekorzystne dysproporcje albo szczególnie niekorzystna sytuacja w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych wobec wszystkich lub znacznej liczby pracowników należących do grupy wyróżnionej ze względu na jedną lub kilka przyczyn określonych w § 1, chyba że postanowienie, kryterium lub działanie jest obiektywnie uzasadnione ze względu na zgodny z prawem cel, który ma być osiągnięty, a środki służące osiągnięciu tego celu są właściwe i konieczne.

Dalej Sąd I instancji wskazał, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2019 roku, III PK 50/18) wyjaśniono, że pod pojęciem "zasady równego traktowania w zatrudnieniu" z art. 18 ^3d k.p. należy rozumieć zarówno dyskryminację ze względu na niedozwolone kryterium różnicujące (art. 18 ^3a k.p.), jak i inne, poza dyskryminacją, przypadki nierównego traktowania w zatrudnieniu. Normatywne wyróżnienie dyskryminacji jako kwalifikowanej postaci nierównego traktowania służy przeciwdziałaniu najbardziej nagannym i szkodliwym społecznie przejawom nierównego traktowania. Uzasadnia to wdrożenie takich szczególnych rozwiązań prawnych, służących zwalczaniu tego rodzaju nierówności, jak konstrukcja dyskryminacji bezpośredniej i pośredniej (art. 18 ^3a § 4 k.p.), zachęcania do nierównego traktowania z wyżej wymienionych powodów (art. 18 ^3a § 5 pkt 1 w związku z art. 18 ^3a § 2 k.p.), molestowania (art. 18 ^3a § 5 pkt 2 i § 6 k.p.), a także szczególny rozkład ciężaru dowodu w sprawach o dyskryminację (art. 18 ^3b § 1 k.p.). Przepisy Kodeksu pracy odnoszące się do dyskryminacji nie mają zastosowania w przypadkach nierównego traktowania niespowodowanego przyczyną uznaną za podstawę dyskryminacji. Jeśli zatem pracownik zarzuca naruszenie przepisów odnoszących się do dyskryminacji, to powinien wskazać przyczynę, ze względu na którą był dyskryminowany, a przynajmniej okoliczności pozwalające na identyfikację takiej przyczyny.

Kontynuując rozważania Sąd Rejonowy stwierdził, iż podstawą prawną roszczenia pracownika o odszkodowanie od pracodawcy, który naruszył zasadę równego traktowania w zatrudnieniu, jest przepis art. 18 ^3d k.p., nie zaś przepisy Kodeksu cywilnego o odpowiedzialności z tytułu czynów niedozwolonych lub z tytułu niewykonania albo nienależytego wykonania zobowiązania, czy też z tytułu naruszenia dóbr osobistych. W rezultacie pracownik nabywa prawo do odszkodowania na podstawie art. 18 ^3d k.p. wtedy, gdy zostanie spełniona jedyna, wymieniona w tym przepisie, przesłanka odpowiedzialności odszkodowawczej pracodawcy, a mianowicie zostanie wykazane, że pracodawca naruszył wobec pracownika zasadę równego traktowania w zatrudnieniu.

Odpowiedzialność odszkodowawcza pracodawcy na podstawie art. 18 ^3d k.p. jest oparta na zasadzie bezprawności, na co wskazuje zawarte w tym przepisie określenie: "pracodawca naruszył zasadę równego traktowania w zatrudnieniu.".Wprawdzie przepis art. 18 ^3d k.p. posługuje się terminem "zasada równego traktowania w zatrudnieniu", zdefiniowanym w art. 18 ^3a k.p. jako "niedyskryminowanie w jakikolwiek sposób", to jednak zasady tej nie należy redukować do zakazu dyskryminacji ze względu na niedozwolone kryterium różnicujące, ponieważ zasada ta obejmuje także inne, poza dyskryminacją, przypadki niedozwolonego nierównego traktowania
w zatrudnieniu.

Dalej Sąd I instancji wskazał, że odszkodowanie przewidziane w art. 18 ^3d k.p. powinno być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające. Odszkodowanie powinno zatem wyrównywać uszczerbek poniesiony przez pracownika, powinna być zachowana odpowiednia proporcja między odszkodowaniem a naruszeniem przez pracodawcę obowiązku równego traktowania pracowników, a także odszkodowanie powinno działać prewencyjnie. Ustalając jego wysokość należy więc brać pod uwagę okoliczności dotyczące obu stron stosunku pracy, zwłaszcza do odszkodowania mającego wyrównać szkodę niemajątkową pracownika, będącego - według przyjętej w Polsce nomenklatury - zadośćuczynieniem za krzywdę. Odszkodowanie za dyskryminację - tak w rozumieniu dyrektyw, jak i przepisu art. 18 ^3d k.p. - może dotyczyć szkody majątkowej i niemajątkowej (krzywdy).Przepis art. 18 ^3d k.p. należy interpretować w ten sposób, że zadośćuczynienie za krzywdę wyrządzoną pracownicy naruszeniem przez pracodawcę zasady równego traktowania jest odstraszające i dolegliwe dla pracodawcy, gdy jest zasądzone w wysokości w pełni pokrywającej doznaną krzywdę.

Odszkodowanie lub zadośćuczynienie pieniężne z tytułu naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu powinno być skuteczne (w pełni rekompensować doznane przez pracownika krzywdę i cierpienie wyrządzone naruszeniem tej zasady przez pracodawcę), proporcjonalne do doznanej przez pracownika krzywdy oraz dolegliwe dla pracodawcy i zarazem odstraszające go od naruszania zasady równego traktowania w zatrudnieniu (art. 18 3d k.p. w związku z art. 25 i art. 18 dyrektywy 2006/54/ WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lipca 2006 r. w sprawie wprowadzenia w życie zasady równości szans oraz równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia i pracy, Dz.Urz.UE 2006 L 204, s. 23 oraz art. 4 ust. 3 TUE).

Sąd Rejonowy wywodził, że wysokość należnego zadośćuczynienia (art. 18 3d k.p.) ustala się nie w oparciu o kwotę należnego wynagrodzenia za pracę pomnożoną przez liczbę miesięcy (lat), lecz przy uwzględnieniu takich okoliczności leżących po stronie pracodawcy jak, w szczególności: częstotliwość i okres praktyk dyskryminacyjnych; ich ewentualną kumulację i stopień nasilenia; charakter tych praktyk jako dyskryminacji bezpośredniej albo pośredniej; stopień zawinienia pracodawcy; jego stosunek do osoby dyskryminowanej lub grupy pracowników, a w szczególności czy nie jest on rezultatem uprzedzeń i stereotypów, pozycję pracodawcy na rynku pracy; jego oficjalne deklaracje odnośnie do prowadzonej przezeń polityki antydyskryminacyjnej w stosunku do zatrudnionych; wielkość i status majątkowy pracodawcy.

Naruszeniem zasady równego traktowania w zatrudnieniu jest różnicowanie przez pracodawcę sytuacji pracownika z jednej lub kilku przyczyn określonych w art. 18 ^3a § 1 k.p., którego skutkiem jest m.in. rozwiązanie stosunku pracy. Pracownik, który domaga się odszkodowania na podstawie art. 18 ^3d k.p., powinien określić (podać) przypuszczalne (według jego oceny) kryterium nieusprawiedliwionego różnicowania jego sytuacji w porównaniu z innymi pracownikami, aby jednoznacznie zamanifestować, że domaga się odszkodowania w związku z naruszeniem przez pracodawcę zakazu dyskryminacji jako kwalifikowanej postaci nierównego traktowania w zatrudnieniu, a nie z innego tytułu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2018 roku, I PK 54/17). W tego rodzaju sporach pracownik, jako powód, powinien jedynie wskazać fakty, które uprawdopodobniają wystąpienie dyskryminacji i kryterium, które mogło stanowić podstawę bezzasadnego zróżnicowania sytuacji pracowników, a pracodawca, jako pozwany, powinien udowodnić, że kierował się obiektywnymi względami (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2018 roku, II PK 245/16).

Osoba, wobec której pracodawca naruszył zasadę równego traktowania w zatrudnieniu, ma prawo do odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie odrębnych przepisów (art. 18 ^3d k.p.).

Odnosząc się do staniu faktycznego sprawy Sąd Rejonowy stwierdził, iż K. W. była jedynym nauczycielem, któremu w 2011 roku pozwany wypowiedział nauczycielski stosunek pracy. Pozwany pracodawca nie wykazał przy tym, aby w szkole przeprowadzono zmiany organizacyjne uniemożliwiające dalsze zatrudnienie K. W. na stanowisku nauczyciela w dotychczasowym wymiarze czasu pracy. Wyłącznym kryterium zastosowanym przez pracodawcę był fakt nabycia przez powódkę uprawnień emerytalnych. Co więcej, K. W. była wówczas jedynym pracownikiem takie uprawnienia posiadającym, a tym samym jedynym pracownikiem, który spełniał przyjęte przez pozwanego kryterium, czego pracodawca miał pełną świadomość. Działanie takie stanowiło przejaw dyskryminacji pracownika ze względu na wiek i nabyte uprawnienie emerytalne, a zatem ze względu na niedozwolone kryterium różnicowania.

Sąd I instancji podkreślał, że odwołanie się przez pracodawcę do innych jeszcze kryteriów doboru pracowników do zwolnienia było tylko działaniem pozornym, nie mającym żadnego wpływu na dobór nauczyciela do zwolnienia. Wcześniejsza emerytura jest prawem, a nawet przywilejem, z którego nauczyciel może skorzystać, jeżeli sam tego chce i rozwiąże stosunek pracy, a wykorzystywanie tego stanu jest nadużyciem prawa do rozwiązania stosunku pracy z nauczycielem.

Skutkiem naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu jest zgodnie z art. 18 ^3d k.p. prawo pracownika do odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę.

Dalej Sąd wskazał, ze hipotetyczne wynagrodzenie powódki K. W. w okresie od 1 września 2011 roku do 31 sierpnia 2012 roku wyniosłoby46.664,04 zł brutto, a w okresie od 1 września 2012 roku do marca 2013 roku - 28.413 zł brutto. Gdyby powódka K. W. pracowała na stanowisku, jakie zajmowała przed rozwiązaniem z nią stosunku pracy, uzyskałaby wynagrodzenie w wysokości 75.077,04 zł (brutto). Określając wysokość odszkodowania Sąd uwzględnił, że powódka w okresie od 1 września 2011 roku do 26 lutego 2012 roku przebywała na zasiłku chorobowym, a w okresie od 27 lutego 2012 roku do 20 lutego 2013 roku pobierała świadczenie rehabilitacyjne i z tego tytułu zostały jej wypłacone należne świadczenia w kwocie 52.080,46 zł (brutto).Ponadto Sąd wskazał, że przy określeniu wysokości odszkodowania należy uwzględnić hipotetyczne wynagrodzenie, jakie mogłaby uzyskać pracując, świadczenia wypłacone K. W. z ubezpieczenia społecznego (zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjny), ale także wypłacone przez pracodawcę wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy, zasądzone wyrokiem Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckiem z dnia 31 lipca 2012 roku (sygn. akt IV P 248/11). W szacunkowych wyliczeniach Sąd nie uwzględnił tych świadczeń pracowniczych, które nie mają charakteru roszczeniowego.

Sąd Rejonowy podkreślał, że wyliczenia te mają charakter hipotetyczny i orientacyjny, a dokładne wyliczenie dochodów powódki K. W. nie jest możliwe, co wynika między innymi z informacji Centrum Usług (...) z dnia 16 kwietnia 2018 roku. Dlatego też w sprawie znajduje zastosowanie art. 322 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli w sprawie o naprawienie szkody, o dochody, o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia lub o świadczenie z umowy o dożywocie sąd uzna, że ścisłe udowodnienie wysokości żądania jest niemożliwe, nader utrudnione lub oczywiście niecelowe, może w wyroku zasądzić odpowiednią sumę według swej oceny opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy. Zdaniem Sądu Rejonowego kwota 26.699,58 zł stanowi odpowiednie odszkodowanie z tytułu dyskryminacji w zatrudnieniu powódki K. W. w pozwanej Szkole (...) w M. i tę kwotę zasądził od pozwanej na jej rzeczwraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 21 października 2016 roku do dnia zapłaty.

W pozostałym zakresie, Sąd dochodzone roszczenie o odszkodowanie z tytułu naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu oddalił, uznając je za bezzasadne.

Sąd I instancji nie podzielił zarzutu pozwanego pracodawcy,
iż w okresie przebywania na zwolnieniu lekarskim K. W. szkody nie poniosła, bo i tak tylko w tej wysokości (w jakiej w tym okresie faktycznie uzyskała) mogłaby otrzymać świadczenie. Twierdzenie to opiera się bowiem na założeniu, że niezależnie od działań pozwanego pracodawcy powódka i tak w tym samym okresie przebywałaby na zwolnieniu lekarskim i świadczeniu rehabilitacyjnym. Tak jednak nie jest, skoro – jak ustalono – to na skutek dokonanego przez pracodawcę wypowiedzenia z naruszeniem zasady niedyskryminacji doszło u powódki do zaburzeń nerwicowych skutkujących 5% długotrwałym uszczerbkiem na zdrowiu oraz epizodu depresyjnego.

Sąd Rejonowy nie uwzględnił roszczenia powódki o odszkodowanie z tytułu poniesionych przez nią kosztów leczenia, bowiem z opinii biegłego z zakresu psychiatrii wynika, iż świadczenia dostępne te były dostępne jako refundowane przez NFZ (k. 146). Także i biegła psycholog wskazała w opinii, że w zakresie leczenia psychiatrycznego i terapii psychologicznej istniała ich dostępność bliżej zamieszkania opiniowanej w ramach świadczeń refundowanych przez NFZ (k. 150). Niezależnie od tego Sąd wskazał, że K. W. nie przedstawiła dowodów potwierdzających wysokość poniesionych wydatków z tytułu kosztów leczenia, dlatego też uznał, że roszczenie w tym zakresie nie zostało wykazane (art. 6 k.c. w zw. z art. 300 k.p. oraz art. 232 k.p.c.).

Jeśli chodzi o żądanie zasądzenia od pozwanego pracodawcy kwoty 50.000 zł tytułem zadośćuczynienia Sąd I instancji wskazał, że pozew
o zapłatę zadośćuczynienia został złożony w dniu 23 września 2014 roku. Jak zeznała powódka w toku postępowania o zapłatę (o zwrot wypłaconej jej odprawy), toczącego się przed Sądem Rejonowym w Tomaszowie Mazowieckim pod sygnaturą IV P-Pm 207/13 (odpis protokołu k. 254 akt sprawy niniejszej) depresję miała od czerwca 2011 roku, czyli od doręczenia jej oświadczenia pracodawcy o wypowiedzeniu stosunku pracy. Z kolei przesłuchana w charakterze strony w sprawie niniejszej zeznała, że w marcu i kwietniu 2011 roku była załamana wiadomością, że ma być z pracy zwolniona. Wtedy też kupiła leki powszechnie dostępne (k. 312 odwrót).

Odnosząc się do zgłoszonego przez pełnomocnika pozwanego zarzutu przedawnienia Sąd wskazał, że kwestię przedawnienia roszczeń wynikających ze stosunku pracy normuje przepis art. 291 § 1 k.p., zgodnie z którym roszczenia ze stosunku pracy ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Natomiast art. 295 § 1 k.p. stanowi, że bieg przedawnienia przerywa się przez każdą czynność przed właściwym organem powołanym do rozstrzygania sporów lub egzekwowania roszczeń przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia albo przez uznanie roszczenia.

Sąd odwołał się do ugruntowanegoorzecznictwem Sądu Najwyższego poglądu, że początek biegu przedawnienia tych roszczeń rozpoczyna się od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o uszkodzeniu ciała lub rozstroju zdrowia i osobie ponoszącej odpowiedzialność z tego tytułu, nawet gdyby nie wystąpił jeszcze uszczerbek majątkowy (vide: wyrok z dnia 19 maja 1999 r., II UKN 647/98, OSNAPiUS 2000 nr 15, poz. 589, wyrok z dnia 21 grudnia 2004 r., I PK 122/04, OSNP 2005 nr 24, poz. 390; wyrok z dnia 16 sierpnia 2005 r., I UK 19/05, OSNP 2006 nr 13-14, poz. 219).

Dowiedzeniem się o szkodzie jest moment, w którym poszkodowany zdał sobie sprawę z ujemnych następstw zdarzenia wskazujących na fakt powstania szkody; innymi słowy, gdy ma świadomość doznanej szkody, a nie moment uzyskania pewności co do związku przyczynowego między zdarzeniem a jego skutkiem w postaci szkody. Wystarczające jest, że poszkodowany dowie się o szkodzie, choćby nie znał jej rozmiarów.

Mając na uwadze, iż pismo o wypowiedzeniu umowy o pracę zostało doręczone powódce w dniu 6 czerwca 2011 roku i z tą datą sama powódka łączy powstanie u niej depresji Sąd stwierdził, iż od tej daty należy liczyć termin 3- letni, o którym mowa w art. 291 § 1 k.p. Rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło natomiast z dniem 31 sierpnia 2011 roku. Dlatego też, zdaniem Sądu Rejonowego, roszczenie o zadośćuczynienie uległo przedawnieniu w całości i z tego powodu zostało ono oddalone. Pozew o zadośćuczynienie został bowiem złożony 23 września 2014 roku, a zatem po upływie 3 lat nawet od rozwiązania stosunku pracy. Podkreślić jednak należy, iż zdarzeniem szkodę wywołującym było wręczenie powódce oświadczenia pracodawcy o wypowiedzeniu stosunku pracy. Rozwiązanie stosunku pracy z dniem 31 sierpnia 2011 roku było jego konsekwencją.

Sąd I instancji doszedł do przekonania, iż w zakresie szkody obejmującej utracone zarobki do przedawnienia nie doszło. Wymagalność roszczenia odszkodowawczego z tego tytułu powstawała odrębnie dla każdego kolejnego miesiąca pozostawania K. W. bez pracy (niezależnie od pobieranych świadczeń z ubezpieczenia społecznego, które były niższe niż wynagrodzenie, jakie uzyskałaby powódka pracując), począwszy od pierwszego miesiąca po rozwiązaniu stosunku pracy, czyli od września 2011 roku. Pozew z żądaniem odszkodowania złożono natomiast 21 lipca 2014 roku, a zatem przed upływem terminu przedawnienia.

Roszczenie o zwrot kosztów leczenia w związku z uszczerbkiem na zdrowiu, którego doznała na skutek niezgodnego z prawem wypowiedzenia stosunku pracy S. uznał za przedawnione, przyjmując jako początek biegu terminu przedawnienia 6 czerwca 2011 roku, podkreślając jednocześnie, że roszczenie w tym zakresie nie zostało udowodnione.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zostało dokonane przez Sąd Rejonowy odrębnie w stosunku do każdego roszczenia z połączonych spraw.

W zakresie odszkodowania Sąd uwzględnił powództwo w 66%, apodstawę prawną rozstrzygnięcia o kosztach, o których mowa w punkcie 3 wyroku stanowił przepis art. 100 k.p.c., który przewiduje zasadę stosunkowego rozliczenia kosztów. Zgodnie z tą zasadą Sąd zasądził od pozwanej Szkoły (...) w M. na rzecz powódki K. W. kwotę 1.017,60 zł tytułem zwrotu kosztów procesu za obie instancje.

O nieuiszczonych kosztach sądowych Sąd orzekł w punkcie 4 na podstawie art. 113 ust.1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jednolity Dz.U. z 2020 r. poz. 755).
W pozostałym zakresie nieuiszczone koszty sądowe Sąd przejął na rachunek Skarbu Państwa (punkt 8 wyroku).

O kosztach postępowania w zakresie żądania zadośćuczynienia, sąd orzekł na podstawie art. 98 §§ 1 i 3 k.p.c., biorąc pod uwagę, że powództwo w tym zakresie zostało oddalone w całości. Z tego względu Sąd zasądził od powódki K. W. na rzecz pozwanej Szkoły (...) w M. kwotę 1.800 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (punkt 6 wyroku).

Podstawę prawną rozstrzygnięcia punktu 7 wyroku stanowił przepis art. 477 ² § 1 k.p.c.

Wyrok Sądu Rejonowego zaskarżyły apelacją obie strony procesu.

Powódka skarżąc wyrok w punkcie 5 zarzuciła,

że wyrok został wydany w oparciu o nieprawidłowo przeanalizowany materiał dowodowy oraz nieprawidłowe zastosowanie przepisów materialnoprawnych i przepisów prawa procesowego.

Zdaniem powódki Sąd I instancji w sposób nieuprawniony uwzględnił zarzut przedawnienia roszczenia o zadośćuczynienie w sytuacji, gdy zgodnie z treścią art. 442(1) § 1 kc powinien mieć zastosowanie 10-letni okres przedawnienia, którego powódka nie przekroczyła, występując z żądaniem zadośćuczynienia.

Wskazując na powyższe powódka wniosła o zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez zasądzenie od strony pozwanej zadośćuczynienia w kwocie 50.000 zł.

W odpowiedzi na apelację powódki pełnomocnik pozwanej wniósł
o jej oddalenie i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pełnomocnik pozwanej skarżąc wyrok w punktach 1, 3, 4 i 7 zarzucił wyrokowi:

I.  naruszenie przepisów postępowania:

1.  art. 233 § 1 kpc w zw. z art. 217 § 3 kpc w zw. z art. 227 kpc w zw. z art. 328 § 2 kpc poprzez brak wszechstronnego rozpatrzenia materiału dowodowego w celu ustalenia faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy obejmującego:

a.  arkusz organizacyjny na rok szkolny 2011/2012, uchwałę rady pedagogicznej pozwanej placówki z dnia 28 kwietnia 2021 roku, przesłuchania pozwanej z dnia 26 marca 2015 roku, skutkujących błędnym uznaniem, iż w pozwanej placówce nie miały miejsca zmiany organizacyjne, w związku z którymi doszło do wypowiedzenia umowy o pracę z powódką i przyjęcie, że do wypowiedzenia doszło jedynie z uwagi na uzyskanie uprawnień emerytalnych przez powódkę;

b.  oświadczenie o wypowiedzeniu umowy o pracę powódki
i potwierdzenie odbioru przesyłki zawierającej oświadczenie
o wypowiedzeniu umowy o pracę z dnia 6 czerwca 2011 roku, uzasadnienia wyroku Sądu I i II instancji w sprawie o przywrócenie powódki do pracy wskazujących, że do wypowiedzenia umowy
o pracę doszło z naruszeniem art. 23 ust. 2 pkt 1 ustawy Karta Nauczyciela, w konsekwencji pominięcia faktu, iż istniała inna wadliwość wypowiedzenia wystarczająca do przywrócenia powódki do pracy, co skutkowało uznaniem przez Sąd I instancji, że wyłącznie naruszenie zakazu dyskryminacji skutkowało orzeczeniem o przywróceniu powódki do pracy;

c.  arkusz organizacyjny na rok szkolny 2011/2012, uchwałę rady pedagogicznej pozwanej placówki z dnia 28 kwietnia 2021 roku, przesłuchania pozwanej z dnia 26 marca 2015 roku, z których wynikało, że gdyby nie wypowiedziano powódce umowy o pracę doszłoby do zmniejszenia wymiaru etatu powódki, a tym samym wynagrodzenie, które otrzymywałaby powódka byłoby mniejsze i nie wystąpiłaby różnica pomiędzy hipotetycznym wynagrodzeniem,
a otrzymywanym przez powódkę zasiłkiem chorobowym
i świadczeniem rehabilitacyjnym, a w konsekwencji nie wystąpiłaby szkoda majątkowa, na podstawie której Sąd orzekł o wysokości odszkodowania;

2.  art. 232 kpc w zw. z art. 3 kpc w zw. z art. 227 kpc w zw. z art. 6 kc w zw. z art. 300 kp poprzez przyjęcie, że pozwana nie wywiązała się
z obowiązku udowodnienia okoliczności, z której wywodzi skutki prawne, tj. iż wystąpiły w pozwanej placówce zmiany organizacyjne, uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę z powódką, a w konsekwencji niewłaściwe przyjęcie przez sąd, że to uzyskanie uprawnień emerytalnych stanowiło przyczynę rozwiązania umowy o pracę, mimo że pozwana przedstawiła dowody na wystąpienie zmian organizacyjnych stanowiących przyczynę rozwiązania umowy o pracę z powódką;

3.  art. 217 § 3 kpc w zw. z art. 227 kpc w zw. z art. 328 § 2 kpc poprzez pominięcie, bez podania przyczyny w uzasadnieniu wyroku, części zebranego w sprawie i niekwestionowanego materiału dowodowego,
tj. arkusza organizacyjnego na rok 2011/2012 (w aktach sprawy IV P 248/11, k. 11), wyroku z dnia 31 lipca 2012 roku w sprawie IV P 248/11, przesłuchania stron (dyrektora pozwanej placówki) z dnia 25 marca 2015 roku, co w konsekwencji spowodowało błędne ustalenie, że zasądzone powódce odszkodowanie jest odpowiednie;

4.  art. 98 § 1 kpc poprzez jego niewłaściwe zastosowanie w sprawie
i nieobciążenie powódki całością kosztów procesu w sytuacji, gdy powództwo powinno zostać oddalone w całości w obu połączonych sprawach;

5.  art. 477(2) § 2 kpc poprzez jego zastosowanie w sytuacji, gdy powództwo powinno zostać oddalone w całości;

II.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

1.  art. 11(3) kp i art. 18(3a) § 4 kp w zw. z art. 91c ustawy z dnia 26 stycznia 1982 roku Karta Nauczyciela poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że dokonanie przez pozwaną wyboru powódki do rozwiązania z jej osobą umowy o pracę o kryterium uzyskania uprawnień emerytalnych stanowiło w rzeczywistości dyskryminację powódki przy rozwiązywaniu umowy o prace ze względu na wiek podczas, gdy uzyskanie uprawnień emerytalnych było usprawiedliwionym i dozwolonym kryterium wyboru pracownika do zwolnienia;

2.  art. 18(3d) kp poprzez jego zastosowanie w sytuacji, gdy strona pozwana nie dopuściła się względem powódki naruszenia zakazu dyskryminacji;

3.  art. 18(3d) kp w zw. z art. 291 § 1 kp w zw. z art. 442(1)kc w zw. z art. 300 kp poprzez ich błędną wykładnię polegająca na przyjęciu,
że z uwagi na fakt, że szkoda majątkowa powódki wyrażająca się w różnicy pomiędzy nieotrzymywanym wynagrodzeniem, a „świadczeniami chorobowymi” zaktualizowała się po dniu 31 sierpnia 2011 roku, to bieg przedawnienia roszczenia odszkodowawczego za naruszenie zakazu dyskryminacji rozpoczyna się oddzielnie dla każdego utraconego wynagrodzenia miesięcznego, co spowodowało uwzględnienie roszczenia powódki, które w dacie jego zgłoszenia w dniu 21 lipca 2014 roku było przedawnione, mimo ustalenia, że powódka doznała rozstroju zdrowia i uzyskała wiedzę o sprawcy szkody w dniu 6 czerwca 2011 roku i z tym dniem jej roszczenie stało się wymagalne;

4.  art. 18(3d) kp w zw. z art. 361 § 2 kc w zw. z art. 300 kp poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, wyrażające się zasądzeniem zbyt wygórowanego odszkodowania bez uwzględniania wszystkich okoliczności sprawy;

5.  art. 18(3d) kp w zw. z art. 361 § 2 kc w zw. z art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych poprzez uznanie, że zasądzone odszkodowanie stanowiło rekompensatę rzeczywiście poniesionej szkody przez powódkę w okresie objętym pozwem, podczas gdy odszkodowanie w wysokości zasądzonej na rzecz powódki było różnicą pomiędzy wynagrodzeniem brutto, a otrzymanym rzez powódkę zasiłkiem chorobowym oraz świadczeniem rehabilitacyjnym, zwolnionym od podatku dochodowego od osób fizycznych.

Wskazując na powyższe zarzuty strona pozwana wniosła o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku w części, tj. w zakresie punktu 1 poprzez oddalenie powództwa w tej części, a w konsekwencji oddalenie powództwa w całości;

2.  zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej zwrotu kosztów postepowania za obie instancje według norm przepisanych, w tym nadwyżki opłaty od apelacji w ramach opłaty od wniosku o doręczenie uzasadnienia wyroku sądu I instancji.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o oddalenie apelacji strony pozwanej.

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

zważył co następuje:

Obie apelacje nie zasługują na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Okręgowego wyrok Sądu I instancji jest prawidłowy,
a podniesione zarzuty w obu apelacjach w nie zasługują na uwzględnienie.

Zdaniem Sądu Okręgowego postępowanie dowodowe przeprowadzone przez Sąd I instancji dla ustalenia okoliczności spornych między stronami
i jednocześnie istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy należy ocenić, jako wyczerpujące. Również ocena zgromadzonych w sprawie dowodów dokonana przez ten Sąd nie narusza reguł wynikających z art. 233 § 1 k.p.c. Wnioski, jakie w oparciu o zebrany materiał dowodowy wyprowadził Sąd Rejonowy są logicznie poprawne i zgodne z zasadami współżycia społecznego, co oznacza, że przeprowadzona ocena dowodów nie narusza zasady swobodnej oceny dowodów, o której stanowi powołany wyżej przepis.

Wbrew argumentacji podanej w apelacji nie można przyjąć, iż ocena mocy i wiarygodności dowodów w pisemnym uzasadnieniu orzeczenia zawiera błędy logiczne czy też istotne, wewnętrzne sprzeczności, a tylko
w razie wykazania tego typu uchybień zarzut naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. byłby uzasadniony.

Pogląd ten znalazł swoje rozwinięcie m.in. w wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 15 lutego 2005r. ( I ACa 513/05, LEX nr 186115), który trafnie zauważył, iż jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami, lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona.

Dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 kpc nie wystarcza bowiem stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości. Konieczne jest tu wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie sądu w tym zakresie. W szczególności skarżący powinien wskazać, jakie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłuszne im je przyznając (por. m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2001 r. IV CKN 970/00, opubl. LEX nr 52753).

Tymczasem zarzut naruszenia art. 233 § 1 kpc zawarty w apelacji nie spełnia wskazanych wymogów. Zarzuty dotyczące naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. stanowią tylko i wyłącznie polemikę z twierdzeniami Sądu Rejonowego.

Odnosząc się do apelacji powódki należy wskazać, że nie zasługuje na uwzględnienie zarzut, że Sąd I instancji w sposób nieuprawniony uwzględnił zarzut przedawnienia roszczenia o zadośćuczynienie w sytuacji, gdy zgodnie z treścią art. 442(1) § 1 kc powinien mieć zastosowanie 10-letni okres przedawnienia, którego powódka nie przekroczyła występując z żądaniem zadośćuczynienia.

Sąd Rejonowy wskazał, że kwestię przedawnienia roszczeń wynikających ze stosunku pracy normuje przepis art. 291 § 1 k.p., zgodnie
z którym roszczenia ze stosunku pracy ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.

Słusznie Sąd I instancji przyjął, iż roszczenie o zadośćuczynienie uległo przedawnieniu w całości. Sąd ten odwołał się do ugruntowanego
w orzecznictwie Sądu Najwyższego poglądu, że początek biegu przedawnienia tego roszczenia rozpoczyna się od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o uszkodzeniu ciała lub rozstroju zdrowia i osobie ponoszącej odpowiedzialność z tego tytułu, nawet gdyby nie wystąpił jeszcze uszczerbek majątkowy. Sąd Okręgowy podziela ten pogląd, bez potrzeby przytaczania powołanych przez Sąd I instancji orzeczeń na poparcie tego poglądu.

Zważyć należy, że pozew o zapłatę zadośćuczynienia został złożony
w dniu 23 września 2014 roku, a z zeznań powódki złożonych w toku postępowania o zwrot wypłaconej jej odprawy, toczącego się przed Sądem Rejonowym w Tomaszowie Mazowieckim pod sygnaturą IV P-Pm 207/13 wynika, iż depresję miała od czerwca 2011 roku, czyli od doręczenia jej oświadczenia pracodawcy o wypowiedzeniu stosunku pracy. Natomiast
powódka w niniejszej sprawie zeznała, że w marcu i kwietniu 2011 roku była załamana wiadomością, że ma być z pracy zwolniona. Wtedy też kupiła leki powszechnie dostępne. Pismo o wypowiedzeniu umowy o pracę zostało doręczone powódce w dniu 6 czerwca 2011 roku i z tą datą sama powódka łączy powstanie u niej depresji.

Dlatego też Sąd słusznie przyjął, iż od tej daty należy liczyć termin 3- letni, o którym mowa w art. 291 § 1 k.p. Zdarzeniem wywołującym szkodę niemajątkową u powódki było wręczenie jej oświadczenia pracodawcy
o wypowiedzeniu stosunku pracy.

Nie zasługują na uwzględnienie pozostałe zarzuty pozwanego dotyczące naruszenia przepisów postępowania (poza już omówionym zarzutem naruszenia art. 233 kpc).

O tym, co strona powinna udowodnić w konkretnym procesie, decyduje przede wszystkim przedmiot sporu, prawo materialne regulujące określone stosunki prawne oraz prawo procesowe normujące zasady postępowania dowodowego.

Chybiony jest zatem zarzut naruszenia art. 232 kpc w zw. z art. 3 kpc w zw. z art. 227 kpc w zw. z art. 6 kc w zw. z art. 300 kp.

Przepis art. 232 kpc stanowi, że strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Sąd może dopuścić dowód niewskazany przez stronę. Skoro art. 232 zdanie pierwsze jest adresowany do stron, nie do sądu i to strony obowiązane są przedstawiać dowody, to sąd nie jest władny tego obowiązku wymuszać. Natomiast przy ocenie dopuszczalności zarzutu opartego na tej regulacji należy zauważyć, że przepis ten nie stanowi podstawy wyrokowania sądu i nie może mieć wpływu na poprawność wydanego przez sąd rozstrzygnięcia. Norma prawna z art. 232 zdanie pierwsze, jako nakładająca na strony obowiązek (ciężar) procesowy wskazywania dowodów dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne, jest przepisem adresowanym do strony i nie może zostać naruszony przez sąd.

Należy podkreślić, iż Sąd I instancji kategorycznie nie stwierdził,
iż w pozwanej placówce nie doszło do zmian organizacyjnych. Wskazał natomiast, że pozwany pracodawca nie wykazał, aby w szkole przeprowadzono zmiany organizacyjne uniemożliwiające dalsze zatrudnienie K. W. na stanowisku nauczyciela w dotychczasowym wymiarze czasu pracy. Inaczej oznacza to, że pozwana nie wykazała, iż zakres zmian organizacyjnych w placówce uzasadniał rozwiązanie umowy o pracę
z powódką. Zaś z materiału dowodowego wynika, iż wyłącznym kryterium zastosowanym przez pracodawcę był fakt nabycia przez powódkę uprawnień emerytalnych.

Dla skuteczności zarzutu naruszenia przez sąd rozpoznający sprawę normy prawnej uregulowanej w art. 227 kpc konieczne jest wykazanie, że sąd przeprowadził dowód na okoliczności (fakty), które nie miały istotnego znaczenia w sprawie, a ponadto wykazanie, że ta wadliwość postępowania dowodowego mogła mieć wpływ na wynik sprawy albo gdy sąd odmówił przeprowadzenia dowodu na fakty mające istotne znaczenie w sprawie, wadliwie oceniając, iż nie mają one takiego charakteru. Formułując zarzut naruszenia prawa procesowego odniesiony do omawianego przepisu, należy równocześnie wskazać, jakie konkretne wnioski dowodowe zmierzające do wyjaśnienia istotnych okoliczności sprawy nie zostały przez sąd uwzględnione.

Istotnie Sąd I instancji nie odniósł się w uzasadnieniu wyroku do arkusza organizacyjnego na rok 2011/2012, a także przesłuchania strony pozwanej w dniu 25 marca 2015 roku.

Obraza przepisu art. 328 § 2 kpc może być skutecznym zarzutem apelacji tylko wtedy, gdy uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie posiada wszystkich koniecznych elementów, bądź zawiera tak kardynalne braki, które uniemożliwiają kontrolę instancyjną.

Podkreślić należy, iż Sąd I instancji wyjaśnił motywy podjętego rozstrzygnięcia w sposób umożliwiający przeprowadzenie kontroli instancyjnej zaskarżonego orzeczenia. Uzasadnienie zawiera wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia poprzez ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. Pominięcie ww. dowodów nie rzutuje na wynik postępowania, ani na ocenę dyskwalifikującą uzasadnienie, jako nie spełniające wymogów zawartych w art. 328 § 2 kpc. Jak wcześniej wyjaśniono, Sąd I instancji w uzasadnieniu orzeczenia kategorycznie nie stwierdził, iż w pozwanej placówce nie doszło do zmian organizacyjnych. Przy wyrokowaniu uwzględnił także późniejsze zeznania złożone w toku postępowania przez stronę pozwaną.

W ocenie Sądu Okręgowego treść uzasadnienia pozwala na odczytanie sfery motywacyjnej orzeczenia i poddanie go kontroli instancyjnej. Przede wszystkim wskazać należy, iż Sąd I instancji w zakresie kwestii najistotniejszych w sprawie, a zarazem stanowiących istotę sporu i przedmiot prowadzonego postępowania dowodowego poczynił niezbędne ustalenia faktyczne.

Dlatego też zarzut naruszenia art. 227 kpci z art. 328 § 2 kpc nie może odnieść skutku.

Konsekwencją niezasadności powyższych zarzutów, jest także nieuwzględnienie zarzutu naruszenia przepisów art. 98 § 1 kpc i art. 477(2) § 2 kpc. Zarzuty te mogłyby odnieść skutek jedynie w przypadku zmiany wyroku i oddalenia powództwa w całości. Sąd Okręgowy uznał natomiast wyrok Sądu I instancji za prawidłowy.

Chybione są także zarzuty strony pozwanej naruszenia przepisów prawa materialnego art. 11(3) kp, art. 18(3a) § 4 kp i art. 18(3d) kp.

Słusznie bowiem Sąd Rejonowy ustalił, iż działanie pozwanego pracodawcy stanowiło przejaw dyskryminacji pracownika ze względu na wiek i nabyte uprawnienie emerytalne, a zatem ze względu na niedozwolone kryterium różnicowania.

Prawo do równego i niedyskryminującego traktowania znajduje swoje podstawy w art. 32 ust. 2 Konstytucji RP, który stanowi, że nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.

Zgodnie z treścią art. 18(3a) § 1 kp pracownicy powinni być równo traktowani w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych, w szczególności bez względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony, w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy. Równe traktowanie w zatrudnieniu oznacza niedyskryminowanie w jakikolwiek sposób, bezpośrednio lub pośrednio, z ww. przyczyn (§ 2). Przepis § 3 wskazuje, że dyskryminowanie bezpośrednie istnieje wtedy, gdy pracownik z jednej lub z kilku przyczyn określonych w § 1 był, jest lub mógłby być traktowany w porównywalnej sytuacji mniej korzystnie niż inni pracownicy.

Natomiast zgodnie z treścią § 4 dyskryminowanie pośrednie istnieje wtedy, gdy na skutek pozornie neutralnego postanowienia, zastosowanego kryterium lub podjętego działania występują lub mogłyby wystąpić niekorzystne dysproporcje albo szczególnie niekorzystna sytuacja w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych wobec wszystkich lub znacznej liczby pracowników należących do grupy wyróżnionej ze względu na jedną lub kilka przyczyn określonych w § 1, chyba że postanowienie, kryterium lub działanie jest obiektywnie uzasadnione ze względu na zgodny z prawem cel, który ma być osiągnięty,
a środki służące osiągnięciu tego celu są właściwe i konieczne.

Dyskryminacją jest zatem różnicowanie sytuacji pracowników na podstawie niedozwolonego kryterium. Niedozwolone kryteria są przykładowo wymienione w art. 11(3) oraz art. 18(3a) § 1 kp. Katalog przesłanek dyskryminacyjnych jest otwarty. Do tych niedozwolonych kryteriów różnicowania sytuacji pracowników Sąd Najwyższy zalicza - poza kryteriami wprost wymienionymi w art. 11(3) oraz art. 18(3a) § 1 - okoliczności, które w szczególności nie mają oparcia w odrębnościach związanych z obowiązkami pracownika, sposobem ich wykonania, czy też kwalifikacjami (por. wyrok z dnia 5 października 2007 r., II PK 14/07, OSNP 2008, nr 21-22, poz. 311), oraz przymioty osobiste pracownika, niezwiązane z wykonywaną pracą (wyrok z dnia 4 października 2007 r., I PK 24/07, OSNP 2008, nr 23-24, poz. 347). W wyroku z dnia 2 października 2012 r., II PK 82/12, OSNP 2013, nr 17-18, poz. 202, Sąd Najwyższy określił w sposób pozytywny kryteria (przyczyny) dyskryminacji inne niż wymienione w art. 18(3a) § 1 kp. Stwierdził, że dyskryminacją jest nieusprawiedliwione obiektywnymi powodami gorsze traktowanie pracownika ze względu na niezwiązane z wykonywaną pracą cechy lub właściwości dotyczące go osobiście i istotne ze społecznego punktu widzenia, przykładowo wymienione w art. 18(3a) § 1 k.p.

Podkreślić należy, iż pozwany pracodawca nie wykazał, aby rozwiązanie umowy o pracę z powódką było uzasadnione jakimikolwiek okolicznościami obiektywnymi. Przypomnieć bowiem trzeba, iż K. W. była jedynym nauczycielem, któremu w 2011 roku pozwany wypowiedział nauczycielski stosunek pracy. Pozwany pracodawca nie wykazał, aby w szkole przeprowadzono takie zmiany organizacyjne, które uniemożliwiały dalsze zatrudnienie K. W. na stanowisku nauczyciela w dotychczasowym wymiarze czasu pracy. Zakres tych zmian nie był na tyle istotny, by wypowiedzieć umowę o pracę jakiemukolwiek innemu pracownikowi lub brać w ogóle pod uwagę jakiegokolwiek innego pracownika, typując powódkę do zwolnienia z pracy. Trudno mówić zatem
o obiektywnych okolicznościach uzasadniających rozwiązanie umowy o pracę z powódką, skoro zmiany w planach nauczania nie dotyczyły jedynie powódki. Wyłącznym kryterium zastosowanym przez pracodawcę był fakt nabycia przez powódkę uprawnień emerytalnych. Jednocześnie powódka była wówczas jedynym pracownikiem posiadającym takie uprawnienia, a tym samym jedynym pracownikiem, który spełniał przyjęte przez pozwanego kryterium. Z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, iż odwołanie się przez pracodawcę do innych jeszcze kryteriów doboru pracowników do zwolnienia było tylko działaniem pozornym, nie mającym żadnego wpływu na dobór nauczyciela do zwolnienia.

Zgodnie z art. 18(3d) kp osoba, wobec której pracodawca naruszył zasadę równego traktowania w zatrudnieniu, ma prawo do odszkodowania
w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie odrębnych przepisów. Przepis 18(3d)kp należy stosować – zgodnie z jego brzmieniem – do wszystkich przypadków nierównego traktowania
w zatrudnieniu. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2019 r., III PK 50/18, LEX nr 2692145).W powołanym wyroku III PK 50/18 Sąd Najwyższy podkreślił, że jedyną i zarazem wystarczającą przesłanką odpowiedzialności pracodawcy jest bezprawność jego zachowania, polegająca na naruszeniu zasady równego traktowania w zatrudnieniu, co obejmuje wszystkie przypadki niedozwolonego nierównego traktowania w zatrudnieniu.

Zasadniczą funkcją tego odszkodowania jest naprawienie szkody majątkowej. Taki pogląd wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22.02.2007 roku (I PK 242/06, OSNP 2008/7–8, poz. 98), gdy stwierdził, że pracownik może dochodzić odszkodowania w wysokości różnicy między wynagrodzeniem, jakie powinien otrzymywać bez naruszenia zasady równego wynagrodzenia, a wynagrodzeniem rzeczywiście otrzymywanym. Jak słusznie wskazał Sąd Rejonowy, odszkodowanie za dyskryminację powinno być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające (ww. wyrok SN w sprawie III PK 50/18).

Zasądzenie na rzecz powódki odszkodowania w kwocie stanowiącej różnicę pomiędzy hipotetycznym wynagrodzeniem, jakie mogłaby uzyskać pracując, pomniejszonym o wypłacone świadczenia z ubezpieczenia społecznego (zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjny oraz wypłacone przez pracodawcę wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy, odpowiada powyższym zasadom i stanowi rekompensatę rzeczywiście poniesionej przez powódkę szkody. Ustalone w ten sposób odkodowanie nie jest wygórowane.

Niekwestionowaną zasadą jest, że wysokość świadczeń wywodzących się ze stosunku pracy jest ustalana w oparciu o kwoty brutto.

W kontekście przedstawionych ustaleń i rozważań należy wskazać, iż nie zasługują na uwzględnienie zarzuty naruszenia przepisów art. 18(3d)
w związku z art. 361 § 2 kc w związku z art. 21 ust. 1pkt 3 ustawy z dnia 26 lipca 1999 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych w zw. z art. 300 kp.

Nie może odnieść skutku również zarzut naruszenia art. 18(3d) kp
w zw. z art. 291 § 1 kp w zw. z art. 442(1) kc w zw. z art. 300 kp.

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd I instancji prawidłowo przyjął, iż roszczenie o odszkodowanie obejmujące utracone zarobki nie uległo przedawnieniu. Sąd Okręgowy nie podziela jednak stanowiska Sądu Rejonowego, że wymagalność roszczenia odszkodowawczego powstawała odrębnie dla każdego kolejnego miesiąca pozostawania K. W. bez pracy (niezależnie od pobieranych świadczeń z ubezpieczenia społecznego), począwszy od pierwszego miesiąca po rozwiązaniu stosunku pracy, czyli od września 2011 roku. Odszkodowanie nie ma charakteru świadczenia okresowego, zatem data wymagalności jest tylko jedna. Nie wpływa to jednak na wynik postępowania i ocenę rozstrzygnięcia, bowiem pozew z żądaniem odszkodowania złożono 21 lipca 2014 roku, szkoda zaś zaktualizowała się po 31 sierpnia 2011 roku, tj. po rozwiązaniu stosunku pracy, a zatem przed upływem terminu przedawnienia.

Przepis art. 291 § 1kp stanowi, że roszczenia ze stosunku pracy ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Natomiast zgodnie z art. 442(1) § 1kc roszczenie
o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.

O „dowiedzeniu się o szkodzie” można mówić wtedy, gdy poszkodowany „zdaje sobie sprawę z ujemnych następstw zdarzenia wskazujących na fakt powstania szkody”; inaczej rzecz ujmując, gdy ma „świadomość doznanej szkody”. Szkoda przyszła powstaje nie jednocześnie, lecz dopiero za jakiś czas po zdarzeniu powodującym powstanie szkody, jako jego konieczna konsekwencja. Dopóki tak rozumiane dowiedzenie się o szkodzie nie nastąpi, dopóty bieg przedawnienia w ogóle nie może się rozpocząć (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21.10.2011 r., IV CSK 46/11, LEX nr 1084557).

Powódka o szkodzie dowiedziała się w istocie po rozwiązaniu stosunku pracy, co miało miejsce w dniu 31 sierpnia 2011 roku.

Mając na względzie powyższe Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, na podstawie art. 385 kpc, oddalił obie apelacje, jako bezzasadne.

O kosztach postępowania za II instancję Sąd orzekł na podstawie art. 391 § 1 kpc w zw. z art. 102kpc. Sąd nie obciążył powódki kosztami postępowania na rzecz strony pozwanej, biorąc pod uwagę długotrwałość procesu, skomplikowany charakter sprawy, subiektywne przekonanie powódki o słuszności żądań.