Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 października 2022 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Anna Bańcerowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 października 2022 roku w Warszawie

sprawy Grupa (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.

przeciwko Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W.

z udziałem A. F. (1)

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

na skutek odwołania Grupa (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W.

z dnia 2 maja 2019 r., numer (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza, że A. F. (1) jako pracownik u płatnika składek Grupa (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu od 3 stycznia 2018 roku do 31 grudnia 2018 roku;

2.  Przyznaje kuratorowi Grupa (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. adw. M. Ł. (1) ze Skarbu Państwa – kasa Sądu Okręgowego Warszawa-Praga tytułem wynagrodzenie kwotę 180,00 zł (sto osiemdziesiąt złotych) powiększoną o podatek od towarów i usług oraz tytułem zwrotu wydatków kwotę 6,50 zł (sześć złotych pięćdziesiąt groszy).

UZASADNIENIE

Grupa (...) sp. z o.o. w W. w dniu 12 czerwca 2019r. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. z dnia 5 maja 2019r., znak (...), stwierdzającej, że A. F. (1) jak pracownik u płatnika składek Grupa (...) sp. z o.o. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 3 stycznia 2018r. do 31 grudnia 2018r. Odwołująca się spółka wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji względnie o jej zmianę i ustalenie, że A. F. (1) podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu oraz wypadkowemu od 3 stycznia 2018r. do 31 grudnia 2018r. oraz o zasądzenie od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. kosztów procesu.

Uzasadniając swe stanowisko, strona odwołująca się wskazała, że przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy, pod jego kierownictwem i za wynagrodzeniem. Jedna strona deklaruje zatem wolę świadczenia pracy, natomiast druga – stworzenie stanowiska pracy i zapewnienie świadczenia pracy za wynagrodzeniem. W ocenie odwołującej się, wszystkie ww. elementy występują w rozpatrywanej sprawie. Praca była rzeczywiście wykonywana i na dowód tego został przedstawiony plik korespondencji mailowej. Świadczy ona o tym, że A. F. (1) wykonywała pracę, a co więcej, bezpośrednio realizowała wolę zarządu, ustalając chociażby schemat organizacyjny w spółce, określając reguły świadczenia pracy przez innych pracowników (sposób korzystania z urlopu czy ewidencjonowania wejść i wyjść) i zasady korzystania z samochodów służbowych, a także negocjowała z kontrahentami spółki spłaty zadłużenia. Według strony odwołującej się, już chociażby pobieżna lektura przedmiotowej korespondencji jasno dowodzi, że A. F. (1) rzeczywiście pełniła funkcję dyrektora zarządzającego, bezpośrednio nadzorując w imieniu spółki całość funkcjonowania spółki.

W dalszej części uzasadnienia odwołania Grupa (...) sp. z o.o. zacytowała treść wyroku Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 2005r., I UK 236/04, OSNP 2006, nr 1-2, poz. 28, zgodnie z którym „sama chęć uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego jako motywacja do podjęcia zatrudnienia nie świadczy o zamiarze obejścia prawa, jeśli stosunek był rzeczywiście realizowany” (odwołanie z dnia 7 czerwca 2019r., k. 4-6 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w odpowiedzi na odwołanie z dnia 11 lipca 2019r. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oraz o zasądzenie od odwołującej się spółki na rzecz organu rentowego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego radcy prawnego według norm przepisanych.

Organ rentowy, uzasadniając swe stanowisko, wskazał, że w jego ocenie, celem i zamiarem stron stosunku pracy nie była faktyczna realizacja postanowień umowy o pracę, a jedynie uzyskanie przez ubezpieczoną statusu pracownika oraz zamierzone krótkotrwałe wykonywanie pracy za wynagrodzeniem, które miałoby stanowić podstawę do wyliczenia zasiłków z ubezpieczenia chorobowego. W związku z tym uzasadnione jest uznanie zawartej przez strony umowy o pracę za nieważną na podstawie art. 58 § 1 Kodeksu cywilnego.

Zdaniem organu rentowego zaznaczenia wymagał fakt, że płatnik, który wypłaca zasiłki pracownikom, może powyższe kwoty zaliczyć w ciężar składek albo zażądać ich zwrotu. W związku z tym działanie płatnika w przedmiotowej sprawie, polegające na ustaleniu wysokiej podstawy wymiaru składek A. F. (1), miało wymierne korzyści również dla finansów spółki. Ponadto zatrudnienie ubezpieczonej z bardzo wysokim wynagrodzeniem, nie znajduje racjonalnego uzasadnienia w sytuacji, kiedy płatnik posiada zadłużenie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. Na dzień 18 czerwca 2019r. zaległości w opłacaniu składek wynosiły 2.479.839,44 zł.

Uwzględniając powyższe, organ rentowy uznał, że A. F. (1) od 3 stycznia 2018r. do 31 grudnia 2018r. nie spełnia warunków do podlegania ubezpieczeniom społecznym jako pracownik u płatnika składek Grupa (...) sp. z o.o. (odpowiedź na odwołanie z dnia 11 lipca 2019r., k. 27-28 a.s.).

A. F. (1) wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji względnie o jej zmianę i ustalenie, że podlega ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od 3 stycznia 2018r. do 31 grudnia 2018r. (pismo procesowe z dnia 3 stycznia 2020r., k. 84-85 a.s.).

Z uwagi na braki w organach Grupa (...) sp. z o.o., uniemożliwiające jej reprezentację na skutek rezygnacji S. D. – jedynego członka zarządu - z funkcji prezesa zarządu, postanowieniem z dnia 3 września 2021r. Sąd na podstawie art. 69 k.p.c. w związku z art. 460 § 2 k.p.c. ustanowił kuratora dla spółki w osobie adw. M. Ł. (1) (postanowienie z dnia 3 września 2021r., k. 372 a.s.)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. F. (1) (nazwisko panieńskie B.) w okresie od 3 lutego 2000r. do 29 czerwca 2002r. była słuchaczem kursu samodzielnych księgowych – księgowych bilansistów, zorganizowanego przez Stowarzyszenie (...) w (...) Oddział (...) w W. i ukończyła go z wynikiem ogólnym bardzo dobrym. Uzyskała certyfikat księgowy nr (...), uprawniający do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych (kopia zaświadczenia o ukończeniu kursu z dnia 29 czerwca 2000r., kopia certyfikatu księgowego nr (...) – akta organu rentowego).

Od 1 kwietnia 1998r. do 31 sierpnia 1998r. ubezpieczona była zatrudniona w (...) sp. z o.o. na stanowiskach: sekretarka oraz analityk finansowy (kopia świadectwa pracy z dnia 31 grudnia 1998r. - akta organu rentowego). Od 1 września 1998r. do 30 listopada 1998r. A. F. (1) pracowała w Grupie (...) s.c. J. M., P. B. na stanowisku asystentki dyrektora działu finansowego (kopia świadectwa pracy z dnia 1 grudnia 1998r. – akta organu rentowego). Następnie od 1 stycznia 1999r. do 31 maja 2002r., w wymiarze ¼ etatu, pracowała w Polskiej Agencji Rozwoju Regionalnego na stanowiskach sekretarka-recepcjonistka, asystent głównej księgowej oraz specjalista w sekcji księgowości (kopia świadectwa pracy z dnia 29 maja 2002r. - akta organu rentowego). W okresie od 1 maja 2002r. do 31 sierpnia 2004r. była pracownikiem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, zatrudnionym na stanowisku księgowego (kopia świadectwa pracy z dnia 31 sierpnia 2004r. – akta organu rentowego). Z kolei w okresie od 16 sierpnia 2004r. do 22 maja 2006r. pracowała w Straży Miejskiej (...) W. na stanowisku głównego księgowego (kopia świadectwa pracy z dnia 22 maja 2006r. – akta organu rentowego). Następnie, od 23 maja 2006r. do 31 marca 2009r. była zatrudniona w Izbie Wytrzeźwień w (...) W. na stanowisku głównego księgowego (kopia świadectwa pracy z dnia 31 maja 2009r. – akta organu rentowego).

Płatnik składek Grupa (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. (dalej (...)) zajmował się działalnością ochroniarską, m.in. w zakresie imprez odbywających się na S. Narodowym. Spółka prowadziła dwa biura – jedno w głównej siedzibie, tj. przy ul. (...) w W., drugie przy ul. (...). Spółka została zarejestrowana w KRS w dniu 1 września 2015r. (odpis pełny z KRS, k. 332 – 336 a.s.).

W latach 2013-2014 A. F. (1) nawiązała współpracę z grupą spółek (...). Jako podmiot zewnętrzny, obsługiwała pod względem księgowym działalności S. D. i podmiotów, które były przez niego zarządzane. W 2017r., ze względu na wcześniejszą współpracę, zadzwonił do ubezpieczonej S. D., a podczas spotkania, do którego doszło, poinformował A. F. (1), że ma wezwania do urzędów skarbowych odnośnie zwrotu VAT i rozliczeń współczynnikowych, a poza tym jest zobowiązany do zapłaty 200.000 zł. Ponadto wskazał, że występują różne nieprawidłowości i w związku z tym chciał, by ubezpieczona przyjechała do siedziby spółki i przejrzała dokumenty. A. F. (1) w tym czasie pracowała w sektorze finansów publicznych, więc uzgodniła ze S. D., że choć nie będzie mogła podjąć stałej współpracy, to przyjedzie zapoznać się z dokumentacją spółki. Ostatecznie w 2017r. ubezpieczona wykonywała czynności dla płatnika na podstawie umowy zlecenia, a jednocześnie zawarła takie same umowy ze spółkami powiązanymi ze spółką Grupa (...) sp. z o.o. Współpraca obejmowała doradztwo w sprawach finansowych (zeznania A. F. (1), k. 575 - 576 verte a.s.).

A. F. (1) od 2014r. znajduje się pod stałą opieką lekarską ze względu na depresję. Poza tym jest samotną matką i z tego powodu często korzystała ze zwolnień lekarskich, aby sprawować opiekę nad dzieckiem, gdy było chore. Z inicjatywny ubezpieczonej, za porozumieniem stron, został rozwiązany jej stosunek pracy w podmiocie z sektora finansów publicznych, bowiem nie była w stanie pracować ze względu na nawrót depresji (zeznania A. F. (1), k. 575 verte a.s.).

S. D. zaproponował ubezpieczonej nawiązanie stosunku pracy. Potrzeba utworzenia stanowiska, na którym pracowała ubezpieczona, wynikała z tego, że spółka rozwijała się i miała dużo klientów. Przed zatrudnieniem ubezpieczonej i utworzeniem jej stanowiska, zadaniami, które wykonywała ubezpieczona, zajmował się S. D. i częściowo K. G.. W dniu 2 stycznia 2018r. Grupa (...) sp. z o.o. zawarła z A. F. (1) umowę o pracę na czas nieokreślony w wymiarze ½ etatu do 28 lutego 2018r., a od 1 marca 2018r. na pełny etat. Termin rozpoczęcia pracy ustalono na dzień 3 stycznia 2018r., zaś jako miejsce wykonywania pracy określono W.. W umowie wskazano również, że A. F. (1) została zatrudniona na stanowisku dyrektora zarządzającego, za wynagrodzeniem wynoszącym: do 28 lutego 2018r. - 12.180,00 zł brutto, a od 1 stycznia 2018r. - 24.500,00 zł brutto. Ponadto uzgodniono, że wypłata wynagrodzenia nastąpi przelewem na konto (kopia umowy o pracę na czas nieokreślony z dnia 2 stycznia 2018r. - akta organu rentowego).

W dniu 3 stycznia 2018r. A. F. (1) przeszła instruktaż ogólny BHP oraz odbyła badania wstępne potwierdzające jej zdolność do pracy, a w dniu 4 stycznia 2018r. przeszła instruktaż stanowiskowy (karta szkolenia wstępnego w dziedzinie BHP; orzeczenie z dnia 3 stycznia 2018r. - akta organu rentowego).

Zanim ubezpieczona podjęła pracę w spółce (...) jako pracownik, A. F. (2) była kierownikiem biura, natomiast K. G. była odpowiedzialna za przelewy, finanse i gromadzenie dokumentów dla biura księgowego. Po podjęciu pracy przez ubezpieczoną, doszło do zatrudnienia K. K.. W początkowym okresie pracy ubezpieczonej, kiedy ubezpieczona pracowała także dla podmiotu z sektora finansów publicznych, miała dwóch pracodawców i wykonywała pracę dla obu. Zgodnie z ustaleniami ze S. D., na godzinę 8.00 stawiała się w siedzibie (...), gdzie miała spotkania z pracownikami i załatwiała różne inne sprawy, a później jechała do drugiego pracodawcy i ok. 13.00-14.00 wracała do pracy w siedzibie spółki (...), gdzie przebywała do czasu ukończenia powierzonych jej zadań, czasem do godzin wieczornych. U pracodawcy z sektora finansów publicznych nie miała normowanego czasu pracy ze względu na okoliczność, że pełniła tam funkcję kierowniczą. Była więc w stanie pracować dla obu pracodawców (zeznania A. F. (1), k. 575 - 576 verte a.s.).

Do obowiązków A. F. (1) na stanowisku dyrektora zarządzającego należał nadzór nad sprawami finansowymi i księgowymi spółki, weryfikacja faktur VAT od kontrahentów spółki pod kątem ich zgodności z zawartymi umowami oraz co do faktycznego wykonania przedmiotu umowy. Ponadto zadaniem ubezpieczonej było dokonywanie płatności za faktury VAT kontrahentów spółki lub nadzór nad osobami z działu finansowego dokonującymi wskazanych płatności, w szczególności nad K. G., K. K. oraz A. F. (2). Dodatkowo ubezpieczona jeździła z prezesem zarządu na spotkania, podczas których prowadzono negocjacje handlowe i w nich uczestniczyła (wyjaśnienia płatnika z dnia 25 marca 2019r. - akta organu rentowego; zeznania A. F. (2), k. 184 a.s.).

A. F. (1) w okresie wykonywania pracy wysyłała wiadomości e-mail do pracowników spółki, a poza tym ustalała schemat organizacyjny w spółce, określając reguły świadczenia pracy przez innych pracowników i zasady korzystania z samochodów służbowych, jak również negocjowała z kontrahentami spółki spłatę zadłużenia (korespondencja e-mail z okresu od 25 czerwca 2018r. do 5 października 2018r., k. 14-25 a.s.; pismo do PIP w W. z podpisem A. F. (1) z dnia 27 września 2018r., k. 13 a.s.; zeznania J. K., k. 446 a.s; zeznania S. D., k. 559-560 a.s.).

A. F. (2) pracowała razem z ubezpieczoną i przygotowywała dla niej dokumenty, zaś A. F. (1), jako główna księgowa, podpisywała je. Ubezpieczona przez pewien czas była również przełożoną K. B., K. K., T. S. oraz K. G.. Nadzorowała także pracę działu kadr i płac, m.in. weryfikowała poprawność wyliczania wynagrodzeń i terminy ich wypłaty. Ponadto przeglądała przychodzącą do spółki korespondencję, a następnie rozdzielała ją wśród pracowników. W trakcie wykonywania pracy miała kontakt służbowy m.in. z M. Ł. (2), który był prokurentem w spółce, a także z K. Z. (1), który zwracał się do ubezpieczonej w sprawach finansowych, np. jeśli chodziło o płatności faktur. Z kolei Ł. G. odbierał od ubezpieczonej zaliczki finansowe, dzwonił do niej, kiedy kontrahenci kontaktowali się z nim w sprawie płatności. W kwestiach finansowych ubezpieczona współpracowała również z M. W.. Miało to miejsce m.in. podczas rozliczania imprez masowych oraz planowania pensji dla pracowników (zeznania A. F. (2), k. 183 a.s.; zeznania K. B., k. 183 a.s.; zeznania J. R., k. 185-186 a.s.; zeznania M. Ł. (2), k. 443 a.s.; zeznania J. K., k. 446 a.s.; zeznania K. Z. (1), k. 446 verte a.s.; zeznania K. K., k. 447 a.s.; zeznania J. L., k. 447 a.s.; zeznania Ł. G., k. 448 a.s.; zeznania A. W., k. 448 a.s.; zeznania T. S., k. 497 a.s., zeznania M. W., k. 497 verte - 498 a.s.; pisemne zeznania K. G., k. 563-566 a.s.).

A. F. (1) wykonywała pracę na rzecz (...) w siedzibie spółki lub w biurze przy ulicy (...) w W.. Ze względu na zajmowane stanowisko nie miała ustalonych godzin pracy. Często zaczynała pracę od spotkania z prezesem i do biura przy ulicy (...) przyjeżdżała ok. 11.00-12.00. Pracę ubezpieczonej nadzorował prezes zarządu spółki S. D., który pracował przy ul. (...) i często spotykał się z ubezpieczoną (zeznania A. F. (2), k. 183 a.s.; zeznania K. B., k. 183 a.s.; zeznania J. R., k. 185-186 a.s.; zeznania M. Ł. (2), k. 443 a.s.; zeznania J. K., k. 446 a.s.; zeznania K. Z. (1), k. 446 verte a.s.; zeznania K. K., k. 447 a.s.; zeznania J. L., k. 447 a.s.; zeznania Ł. G., k. 448 a.s.; zeznania K. Z. (2), k. 448 a.s.; zeznania T. S., k. 497 a.s.; zeznania M. W., k. 497 verte - 498 a.s.; zeznania S. D., k. 559-660 a.s.; pisemne zeznania K. G., k. 563-566 a.s.).

Spółka (...) od czasu jej założenia wykazywała w kolejnych latach wzrostowy trend przychodów ze sprzedaży. W 2017r. w porównaniu z poprzednim rokiem, przychody spółki wzrosły ponad 48 - krotnie. Wówczas zysk netto spółki wyniósł 458.434,20 zł. Z kolei w 2018r. spółka poniosła stratę w wysokości 524.912,63 zł. Na dzień 18 czerwca 2019r. spółka posiadała zaległości w opłacaniu składek do organu rentowego w kwocie 2.479.839,44 zł (bilans sporządzony na dzień 31 grudnia 2018r., k. 35-36 a.s.; rachunek zysków i strat sporządzony za okres 1 stycznia 2018r. do 31 grudnia 2018r.; k. 37 a.s.; bilans sporządzony na dzień 31 grudnia 2017r., k. 45-47 a.s.; rachunek zysków i strat sporządzony za okres 1 stycznia 2017r. do 31 grudnia 2017r., k. 48 a.s.; sprawozdanie finansowe za rok obrotowy kończący się 31 grudnia 2017r., k. 49-54 a.s.).

M. W., na polecenie S. D., wręczył ubezpieczonej wypowiedzenie umowy o pracę (zeznania M. W., k. 498v a.s.). Po rozwiązaniu umowy o pracę z A. F. (1) z dniem 31 grudnia 2018r. nie zatrudniono nowej osoby na jej stanowisko pracy. Obowiązki dyrektora zarządzającego przejął prezes zarządu oraz pracownicy działu finansowego. Po rozwiązaniu umowy o pracę z ubezpieczoną (...) złożyła zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa przez A. F. (1) na szkodę spółki. W związku z tym toczyło się śledztwo o sygn. akt PR 5 Ds. 48.2019, które prowadziła Prokuratura Rejonowa. W lipcu 2021r. ubezpieczona została zatrzymana i dowieziona do Prokuratury, wyszła za kaucją. Miała dozór policji i zakaz kontaktowania się z S. D., nałożony przez Prokuraturę (wydruk z NOE SAD, k. 272 - 273 a.s.).

W dniu 19 sierpnia 2019r. S. D. złożył rezygnację z funkcji prezesa zarządu w Grupa (...) sp. z o.o. (rezygnacja, k. 275 a.s.; dokumenty potwierdzające pokwitowanie przyjęcia rezygnacji z członkostwa w zarządzie, k. 323-324 a.s.).

Za okres od 1 stycznia 2019r. do 25 stycznia 2019r. A. F. (1) zgłosiła roszczenie o zasiłek chorobowy po ustaniu zatrudnienia. Płatnik w złożonych dokumentach rozliczeniowych wykazał wypłacony ubezpieczonej zasiłek opiekuńczy: od 17 stycznia 2018r. do 26 stycznia 2018r. oraz od 29 stycznia 2018r. do 9 lutego 2018r. oraz zasiłek chorobowy: od 19 lutego 2018r. do 13 czerwca 2018r., od 22 sierpnia 2018r. do 11 września 2018r., od 19 listopada 2018r. do 19 grudnia 2019r. i od 28 grudnia 2018r. do 31 grudnia 2018r. (okoliczności bezsporne).

W dniu 2 maja 2019r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. wydał decyzję nr (...), w której stwierdził, że A. F. (1) jako pracownik u płatnika składek Grupa (...) sp. z o.o. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 3 stycznia 2018r. do 31 grudnia 2018r. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że celem i zamiarem stron stosunku pracy nie była faktyczna realizacja postanowień umowy o pracę, a jedynie uzyskanie przez A. F. (1) statusu pracownika oraz zamierzone krótkotrwałe wykonywanie pracy za wynagrodzeniem, które miałoby stanowić podstawę do wyliczenia zasiłków z ubezpieczenia chorobowego. Ponadto organ rentowy podkreślił, że zatrudnienie ubezpieczonej z rażąco wysokim wynagrodzeniem nie ma racjonalnego uzasadnienia w sytuacji, gdy płatnik posiada zadłużenie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (decyzja ZUS z dnia 2 maja 2019r. - akta organu rentowego).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o wymienione dokumenty oraz na podstawie zeznań świadków: A. F. (2), K. B., J. R., M. Ł. (3), J. K., K. Z. (1), K. K., J. L., Ł. G., K. Z. (2), A. W., T. S., M. W., S. D., K. G., a także w oparciu o zeznania ubezpieczonej A. F. (1).

Dokumenty zostały ocenione jako wiarygodne, tym bardziej, że ich treść koresponduje z tym na co wskazują osobowe środki dowodowe. Ponadto Sąd dał wiarę zeznaniom ubezpieczonej A. F. (1), która przekonująco przedstawiła okoliczności, które doprowadziły do zawarcia w dniu 2 stycznia 2018r. umowy o pracę, a także zakres zadań realizowanych na rzecz spółki Grupa (...).

Na wiarę zasługiwały także zeznania ww. świadków, którzy zgodnie potwierdzili, że A. F. (1) świadczyła pracę na rzecz odwołującej się spółki od 3 stycznia 2018r. do 31 grudnia 2018r., a także przedstawili zakres wykonywanych przez nią prac i miejsce świadczenia pracy oraz opisali swoje z ubezpieczoną kontakty i sprawy, które z nią załatwiali. Oceniając zeznania wymienionych świadków, Sąd miał na uwadze, że świadkowie w tym czasie, kiedy miała być zatrudniona A. F. (1), także pracowali na rzecz płatnika składek, kontaktowali się z ubezpieczoną w sprawach finansowych, niektórzy z nich byli jej podwładnymi, a S. D. przełożonym, posiadali zatem wiedzę odnośnie tego, co było w sprawie sporne. Przy tym ich relacje – choć mające różny stopień szczegółowości z uwagi na zakres i częstotliwość kontaktów z ubezpieczoną oraz ze względu na upływ czasu – okazały się spójne. Nie było zatem podstaw, aby zeznaniom świadków odmówić wiary.

Jedynym świadkiem, którego zeznania okazały się nieprzydatne, jest M. T., która do końca sierpnia 2017r. świadczyła pracę na rzecz odwołującej się spółki, a następnie była niezdolna do pracy i korzystała z urlopu macierzyńskiego, zaś po jego zakończeniu nie wróciła już do pracy, gdyż spółka została sprzedana. Wobec powyższego nie miała wiedzy dotyczącej wykonywania przez A. F. (1) pracy na podstawie umowy o pracę na rzecz Grupa (...) sp. z o.o. w okresie między 3 stycznia 2018r. i 31 grudnia 2018r.

Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. pominął wniosek organu rentowego o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego rewidenta, zgłoszony na okoliczność, czy płatnik składek posiadał finansowe możliwości zatrudnienia A. F. (1) z wynagrodzeniem w wysokości 12.180,00 zł brutto przez pierwsze dwa miesiąca obowiązywania umowy o pracę, a następnie podwyższenia wynagrodzenia do kwoty 24.500,00 zł (postanowienie z dnia 4 października 2022r., k. 576 verte). Zdaniem Sądu, nie zachodziła konieczność przeprowadzenia takiego dowodu, ponieważ Sąd w ww. zakresie, którego dotyczy teza dowodowa wskazana przez Zakład, samodzielnie dokonał ustaleń na podstawie złożonych przez spółkę bilansów i sprawozdań finansowych dotyczących spornego okresu, które potwierdzają, że spółka posiadała możliwości finansowe zatrudnienia ubezpieczonej za wynagrodzeniem wskazanym w umowie. Ponadto, wspomnieć należy jeszcze, że spór w rozpatrywanej sprawie dotyczy kwestii podlegania ubezpieczeniom społecznym, nie zaś wysokości podstawy wymiaru składek. Wobec tego prowadzenie na szeroką skalę postępowania dowodowego co do możliwości finansowych spółki jest bezcelowe, tym bardziej że zgromadzone dowody niezbicie potwierdziły – że bez względu na stan finansów płatnika składek – A. F. (1) wykonywała pracę, a to właśnie ta okoliczność, a nie wysokość ustalonego wynagrodzenia, które Zakład może obniżyć wydając odrębną decyzję, jest decydująca.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

(...) spółki z o.o. podlegało uwzględnieniu.

Przed przystąpieniem do analizy okoliczności, jakie zaistniały w rozpatrywanej sprawie, tytułem wstępu wskazać należy, że zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym reguluje ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2022r. poz. 1009 – dalej „u.s.u.s.”). Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami. Na podstawie ww. ustawy, tj. w myśl art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1, pracownicy podlegają również ubezpieczeniu chorobowemu i wypadkowemu. Objęcie ubezpieczeniem z tytułu zatrudnienia, zgodnie z art. 13 pkt 1 u.s.u.s., następuje od dnia nawiązania stosunku pracy do jego ustania. Sam stosunek pracy i definicję pracownika określa ustawa z dnia 26 czerwca 1974r. Kodeks pracy (tekst jedn. Dz. U. 2020r. poz. 1320 – dalej „k.p.”). Zgodnie z art. 2 k.p. pracownikiem jest osoba zatrudniona między innymi na podstawie umowy o pracę. Użyty w powyższym przepisie zwrot „zatrudniona” oznacza istnienie między pracownikiem a pracodawcą szczególnej więzi prawnej o charakterze zobowiązaniowym, tj. stosunku pracy. Istotą tego stosunku jest – w świetle art. 22 § 1 k.p. – uzewnętrznienie woli umawiających się stron, z których jedna deklaruje chęć wykonywania pracy określonego rodzaju w warunkach podporządkowania pracodawcy, natomiast druga – stworzenia stanowiska pracy i zapewnienia świadczenia pracy za wynagrodzeniem. Celem i zamiarem stron umowy o pracę winna być każdorazowo faktyczna realizacja treści stosunku pracy, przy czym oba te elementy wyznaczają: ze strony pracodawcy – realna potrzeba ekonomiczna i umiejętności pracownika, zaś ze strony pracownika – ekwiwalentność wynagrodzenia uzyskanego za pracę.

W przedmiotowej sprawie Zakład Ubezpieczeń Społecznych ocenił, że zawarcie przez A. F. (1) umowy o pracę z płatnikiem składek oraz zgłoszenie jej do ubezpieczeń społecznych nosi znamiona świadomego i zorganizowanego działania, którego celem było uzyskanie w sposób nieuprawniony świadczeń z ubezpieczenia społecznego, co w konsekwencji czyni powyższe czynności nieważnymi w rozumieniu art. 58 § 1 k.c. i art. 58 § 2 k.c.

Wedle przepisów Kodeksu cywilnego o nieważności oświadczeń woli można mówić w trzech przypadkach. Z art. 83 § 1 k.c. wynika, że nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Pozorność umowy wyraża się w braku zamiaru wywołania skutków prawnych przy jednoczesnym zamiarze stworzenia okoliczności mających na celu zmylenie osób trzecich. Przy czym należy odróżnić nieważność spowodowaną pozornością czynności prawnej od nieważności czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy (art. 58 § 1 k.c.). Czynność prawna mająca na celu obejście ustawy polega na takim ukształtowaniu jej treści, które z formalnego punktu widzenia nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest przez ustawę zakazane. Pojęcia obejścia prawa i pozorności są sobie znaczeniowo bliskie i niejednokrotnie pokrywają się. Ustalenie, czy umowa zmierza do obejścia prawa, czy jest pozorna wymaga poczynienia konkretnych ustaleń faktycznych dotyczących okoliczności jej zawarcia, celu jaki strony zamierzały osiągnąć, charakteru wykonywanej pracy i zachowania koniecznego elementu stosunku pracy, jakim jest wykonywanie pracy podporządkowanej (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 1995r., I PZP 7/95, OSNAPiUS 18/95, poz. 227, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1997r., I PKN 276/97, OSNAPiUS13/98, poz. 397). Czynność prawna może być również sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, przez które rozumie się na ogół obowiązujące w stosunkach między ludźmi reguły postępowania, które za podstawę mają uzasadnienie ocenne, a nie prawne. Odwołują się one do powszechnie uznawanych w całym społeczeństwie lub w danej grupie społecznej wartości i ocen właściwego, przyzwoitego, rzetelnego, lojalnego czy uczciwego zachowania. Zasady te obejmują nie tylko reguły moralne, lecz także obyczajowe (por. np. Z. Radwański (w:) System prawa prywatnego, t. 2, 2002, s. 240 i n.; M. Safjan (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. I, 2008, s. 327).

W analizowanej sprawie, uwzględniając poczynione ustalenia faktyczne, Sąd Okręgowy nie podzielił stanowiska organu rentowego. W oparciu o cytowane na wstępie przepisy, dla objęcia ubezpieczeniem społecznym z tytułu wykonywania pracy zasadnicze znaczenie ma nie to, czy umowa o pracę została zawarta i czy jest ważna, ani również faktyczny cel zgłoszenia danej osoby do ubezpieczeń społecznych (jako nienaruszające art. 58 § 1 lub 2 k.c. albo 83 § 1 k.c.), lecz tylko to, czy strony umowy pozostawały w stosunku pracy (art. 8 ust. 1 u.s.u.s.). O tym zaś, czy strony istotnie w takim stosunku pozostawały i stosunek ten stanowi tytuł ubezpieczeń społecznych, nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy (essentialia negotii), a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Dla objęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi wymagane jest zatem ustalenie, czy zatrudnienie miało charakter rzeczywisty i polegało na wykonywaniu odpłatnej pracy określonego rodzaju, na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem.

W ocenie Sądu Okręgowego zgromadzony w sprawie materiał dowodowy potwierdza, że strony kwestionowanej przez ZUS umowy faktycznie realizowały taki stosunek prawny, który posiada cechy typowe dla stosunku pracy. Sąd ustalił, że ubezpieczona zawierając umowę o pracę w dniu 2 stycznia 2018r., została zatrudniona na stanowisku dyrektora zarządzającego i pracę tego rodzaju faktycznie wykonywała. Potwierdzili to zeznający w sprawie świadkowie: A. F. (2), K. B., J. R., M. Ł. (2), J. K., K. Z. (1), K. K., J. L., Ł. G., K. Z. (2), A. W., T. S., M. W. i K. G., którzy w spornym okresie również byli zatrudnieni w odwołującej się spółce, a także S. D., który w 2018r. pełnił funkcję prezesa zarządu i był bezpośrednim przełożonym ubezpieczonej. Z zeznań wymienionych świadków oraz z dołączonych do odwołania dokumentów - wiadomości e-mail oraz pisma ubezpieczonej skierowanego do Państwowej Inspekcji Pracy, wynika że A. F. (1) świadczyła pracę polegającą na nadzorze nad sprawami finansowymi oraz kadrowo – płacowymi spółki. Zajmowała się również ustaleniem schematu organizacyjnego obowiązującego w spółce, weryfikacją faktur VAT od kontrahentów spółki, dokonywaniem płatności na rzecz kontrahentów spółki, jak również sprawowaniem nadzoru nad osobami z działu kadr i płac oraz z działu finansowego, w szczególności nad K. G., K. K. oraz A. F. (2), co zresztą znalazło odzwierciedlenie w przedstawionym ubezpieczonej pisemnym zakresie obowiązków, w dokumentach dołączonych do odwołania oraz w zeznaniach wskazanych pracownic. Pracownice te, jak również inne osoby zeznające w charakterze świadków, z którymi A. F. (1) miała kontakty, oznaczyły czas i miejsce wykonywania pracy przez ubezpieczoną, potwierdziły jej dyspozycyjność i nienormowany czas pracy, jak również opisały sprawy, z którymi zwracały się do ubezpieczonej bądź ubezpieczona do nich.

Wobec powyższego, zdaniem Sądu, nie było podstaw, aby kwestionować, że praca powierzona A. F. (1), jako dyrektorowi zarządzającemu, była przez nią wykonywana. Tym samym nie było też przesłanek, by przyjąć pozorność poddanej analizie umowy o pracę. Zgodnie z tym, co było wskazane, o pozorności danej umowy decydują okoliczności określone w art. 83 § 1 k.c., które występować muszą w czasie składania przez strony oświadczeń woli. Umowa o pracę jest zawarta dla pozoru i nie może w związku z tym stanowić tytułu do objęcia pracowniczym ubezpieczeniem społecznym, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli gdy strony z góry zakładają, że nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Jeżeli jednak pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca tę pracę przyjmował, to w takim przypadku nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę (tak m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z 5 października 2005r., I UK 32/05, OSNP 2006/15-16/249 oraz w wyroku z 12 lipca 2012r., II UK 14/12, Lex nr 1216864).

Brak pozorności umowy o pracę nie wyklucza jednak stwierdzenia jej nieważności w oparciu o art. 58 § 1 k.c. Powołany przepis stanowi, że czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Jak jednak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 lutego 2012r. „sama chęć uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego jako motywacja do podjęcia zatrudnienia nie świadczy o zamiarze obejścia prawa, podobnie jak inne cele stawiane sobie przez osoby zawierające umowy o pracę, takie jak na przykład chęć uzyskania środków utrzymania.” (I UK 265/11, Lex nr 1169836).

W przedmiotowej sprawie organ rentowy stawiał zarzut, że strony stosunku pracy zmierzały do uzyskania przez A. F. (1) świadczeń z FUS, tym bardziej, że zatrudnienie ubezpieczonej z bardzo wysokim wynagrodzeniem - zdaniem ZUS - nie ma racjonalnego uzasadnienia w sytuacji, gdy płatnik posiada wysokie zadłużenie względem ZUS. Oczywiście rację ma organ rentowy, że na koncie płatnika składek stwierdzono wysokie zadłużenie, jednak trzeba pamiętać o tym, że taki stan zadłużenia, ZUS wskazał na dzień 18 czerwca 2019r., podczas gdy decyzja o zatrudnieniu ubezpieczonej została podjęta pod koniec roku 2017. Wówczas stan finansów spółki kształtował się inaczej, podobnie jak i zadłużenie względem organu rentowego. W owym czasie (w 2017r.) przychody spółki w porównaniu z poprzednim rokiem (2016r.), wzrosły ponad 48 - krotnie. Zysk netto spółki za 2017r. wyniósł 458.434,20 zł. To oznacza więc, że kiedy spółka decydowała się na zatrudnienie ubezpieczonej, jej sytuacja finansowa nie wyglądała tak źle, jak starał się wskazać organ rentowy. Wprawdzie w roku 2018 doszło do jej pogorszenia, bo spółka poniosła stratę w wysokości 524.912,63 zł, niemniej jednak istotne jest, że w momencie zatrudniania A. F. (1) stan finansów spółki wyglądał inaczej. Być może z perspektywy obecnej można ocenić go nie najlepiej, ale wtedy, gdy ubezpieczona została do pracy przyjęta, następował rozwój spółki. Spółka miała więcej kontraktów, zatrudniła wielu pracowników i w perspektywie miała się rozwijać. To zaś, że potem nastąpiło zahamowanie rozwoju, nie może wpływać na ocenę rzeczywiście istniejącej potrzeby zatrudnienia A. F. (1) na stanowisku dyrektora zarządzającego, tym bardziej że ubezpieczona posiada kwalifikacje do tego rodzaju pracy. Ponadto znała spółki z grupy spółek (...), zarządzanych przez S. D., a i ówczesny prezes zarządu znał potencjał i kwalifikacje ubezpieczonej. Nawiązanie przez strony współpracy nie może być więc ocenione jako zmierzające do obejścia prawa czy też sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Odnosząc się do zarzutu organu rentowego dotyczącego wygórowanej wysokości wynagrodzenia ubezpieczonej, wskazać należy, że zdaniem Sądu tego rodzaju okoliczność, jakie wynagrodzenie strony ustaliły, nie przesądza o ważności lub nieważności umowy o pracę, a jedynie może stanowić podstawę do zbadania przez organ rentowy prawidłowości ustalenia podstawy wymiaru składek. Zaskarżona decyzja wysokości podstawy wymiaru składek jednak nie dotyczy, bo przesądza o samym tylko niepodleganiu ubezpieczeniom przez A. F. (1), Sąd nie zajmował się zatem szczegółowo tym zagadnieniem. Sąd miał na względzie zadłużenie spółki względem ZUS, o czym częściowo była już mowa, aczkolwiek trzeba podkreślić, iż sam fakt zadłużenia nie wyklucza możliwości zatrudnienia pracownika, nawet z wysokim wynagrodzeniem, tym bardziej że na rynku działa wiele podmiotów, które prowadząc działalność i zatrudniając pracowników, podejmują wynikające z różnych okoliczności decyzje o nieregulowaniu składek. Tego rodzaju sytuacja nie oznacza jednak nieważności umów takich pracowników, który w tego rodzaju podmiotach pracują bądź dopiero są zatrudniani. W przypadku ubezpieczonej organ rentowy dodatkowo przypisał A. F. (1) chęć uzyskania czy też podwyższenia świadczeń z FUS. Zdaniem Sądu, nawet gdyby ubezpieczona chciała uzyskać takie świadczenia, to okoliczność ta nie jest naganna, gdyż zawarcie umowy o pracę w tym celu, aby uzyskać tytuł do objęcia ubezpieczeniem społecznym czy żeby uzyskać świadczenia z ubezpieczenia społecznego bądź je podwyższyć, nie oznacza, że umowa została zawarta z obejściem prawa, nawet gdyby był to jedyny cel przyświecający przystępującemu do umowy pracownikowi. Pogląd taki jest utrwalony w orzecznictwie. W orzecznictwie przyjmuje się, że nie jest obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną, a skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego i wypadkowego, to podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia, nie może być kwalifikowane jako obejście prawa. O czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana ( por. wyroki Sądu Najwyższego: z 5 października 2005r., I UK 32/05, LEX 191088 oraz z 2 lipca 2008r., II UK 334/07).

W przedmiotowej sprawie również inne elementy ustalonego stanu faktycznego, poza omówionymi, mają wpływ na końcowe rozstrzygnięcie, a mianowicie pracodawca po podpisaniu umowy o pracę przeszkolił ubezpieczoną oraz wprowadził ją w zakres obowiązków. Dodatkowo ubezpieczona przedstawiła zaświadczenie lekarskie, które potwierdziło, że jest osobą zdolną do wykonywania pracy. Z kolei w trakcie trwania stosunku pracy, pracodawca wypłacał ubezpieczonej wynagrodzenie za świadczoną pracę, na co wskazują potwierdzenia przelewów, a ubezpieczona wykonywała pracę podporządkowaną, o jakiej mowa w art. 22 k.p. Podporządkowanie przejawiało się wykonywaniem poleceń bezpośredniego przełożonego S. D., a także świadczeniem pracy ściśle w miejscu wskazanym przez pracodawcę - w siedzibie spółki oraz poza siedzibą. Jeśli chodzi natomiast o czas pracy, to z racji zajmowanego stanowiska dyrektora zarządzającego ubezpieczona miała nienormowany czas pracy i wykonywała pracę w różnych godzinach, w zależności od potrzeb pracodawcy.

Nie można pominąć, że w czasie trwania zatrudnienia ubezpieczona wielokrotnie była niezdolna do pracy bądź sprawowała opiekę nad członkami rodziny, pamiętać jednak trzeba, że wtedy, kiedy była do pracy zdolna, to ją wykonywała. Nieobecności, o których była mowa, a które organ rentowy wyszczególnił w odpowiedzi na odwołanie, związane były z chorobą, na którą cierpi od wielu lat – depresją. Jak powszechnie wiadomo, choroba ta może mieć różny przebieg. Okresowo chory może nie móc świadczyć pracy, w innych zaś okresach może być zdolny do jej wykonywania, to jednak nie wyklucza takiego chorego z rynku pracy i tak też było w przypadku ubezpieczonej. A. F. (1), mimo choroby, od wielu lat była aktywna zawodowo, co przybierało różną formę i miała prawo – mimo tej przewlekłej choroby – poszukiwać kolejnego zatrudnienia, tym razem na podstawie umowy o pracę w Grupa (...) sp. z o.o. Nawet, gdyby w przypadku tego zatrudnienia ochrona ubezpieczeniowa, jaką dała jej umowa o pracę, była jedynym celem czy motywem zatrudnienia, to i tak, zgodnie z tym co zostało wskazane, nie jest to naganne i nie prowadzi do nieważności umowy o pracę. Taka nieważność nie wynika też z tego, że ubezpieczona, jako matka samotnie wychowująca dzieci, zapewne wiedziała czy przypuszczała, że w sytuacji braku innego opiekuna i choroby dziecka, będzie musiała korzystać ze świadczeń z FUS.

Uwzględniając powyższe, Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw, by przypisać postępowaniu stron, w związku z zawarciem umowy o pracę, działania niezgodne z zasadami współżycia społecznego czy też zmierzające do obejścia prawa (art. 58 § 1 i 2 k.c.). Z tych też względów, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdził, że A. F. (1) jako pracownik u płatnika składek Grupa (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu od 3 stycznia 2018 roku do 31 grudnia 2018 roku.

O wynagrodzeniu adw. M. Ł. (1) Sąd orzekł na podstawie § 1 ust. 1 i 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 marca 2018r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej (Dz. U. z 2018r. poz. 536) w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015r. poz. 1800), ustalając wysokość wynagrodzenia jako kwotę 180 zł powiększoną o stawkę podatku od towarów i usług, zaś zwrot wydatków na kwotę 6,50 zł – zgodnie z wnioskiem kuratora.