Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 10 lutego 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że E. R. jako pracownik u płatnika składek (...) nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od dnia 1 czerwca 2004 roku do dnia 27 sierpnia 2021 roku i od dnia 1 września 2021 roku do nadal.

W uzasadnieniu decyzji ZUS podniósł, że w przedmiotowej sprawie świadczenie pracy w ramach umowy o prace nie miało miejsca. W toku postepowania nie zostały przedstawione żadne dowody potwierdzające fakt rzeczywistego wykonywania pracy przez E. R..

(decyzja – k. 61 verte – 64 załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Odwołanie od w/w decyzji wniosła E. R. reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika wnosząc o jej zmianę poprzez orzeczenie, że podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym od dnia 1 czerwca 2004 roku jako pracownik u płatnika składek (...) oraz wniosła o zasądzenie na jej rzecz od organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

Zaskarżonej decyzji zarzucono:

1. naruszenie przepisów postępowania, tj. przepisu art. 7 kpa w zw. z art. 77 § 1 kpa i w zw. z art. 80 kpa, art. 81 kpa oraz art. 8 kpa, poprzez:

a) niepodjęcie w toku postępowania kontrolnego czynności niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia wszczętej z urzędu sprawy, zaniechanie zebrania i wnikliwego rozpatrzenia całego dostępnego organowi stanowiska i wyjaśnień ubezpieczonej, a także zaniechanie przeprowadzenia dowodu z zeznań osób posiadających realną wiedzę na temat przebiegu pracy ubezpieczonej a zarazem działanie wbrew zasadzie pogłębiania zaufania uczestników postępowania do władzy publicznej.

b) naruszenie reguł swobodnej oceny dowodów - art. 80 kpa, poprzez wnioskowanie w oparciu o kryteria wybiórcze, w tym niewłaściwe rozumiane i nieadekwatne do indywidulanych okoliczności rozstrzyganej oczekiwania, aby istniały dowody przybierające formę materialną [dokumentową lub e-mailową) dla uwiarygodnienia nawiązanego stosunku pracy.

2. naruszenie przepisów prawa materialnego,

a) tj. art. 83 § 1 kc w zw. z art. 300 kp w zw. z art. 6 ust. 1 pkt 1 usus w zw. z art. 11 ust. 1 usus i art. 12 ust. 1 usus w zw. z art. 2 kp i art. 22 kp oraz poprzez jego zastosowanie i uznanie oświadczeń woli stron umowy o pracę za złożone dla pozoru, podczas gdy z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego i wypadkowego. Tym samym, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń nie może być kwalifikowane jako czynność pozorna, jeżeli, tak jak w przedmiotowej sprawie, praca była faktycznie świadczona.

b) tj. art. 210 ksh w zw. art. 58 kc oraz art. 300 kp poprzez jego zastosowanie i uznanie, że zawarta przez strony w dniu 28 maja 2004 r. umowa o pracę jest nieważna, pomimo, że w dniu 14 września 2007 r. A. K. działająca jako pełnomocnik (...) oraz E. K. działająca jako prezes (...) potwierdziły w formie aktu notarialnego treść zawartej umowy o pracę, a tym samym konwalidowały brak zachowania właściwej formy umowy o pracę zawartej w dniu 28 maja 2004 r.

c) poprzez bezpodstawne odstąpienie od badania zamiaru stron jaki towarzyszył im przy zawarciu umowy, a w to miejsce automatyczne niejako przypisanie stronom zawartej umowy o pracę działania pozornego

3. błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, iż umowa o pracę zawarta między E. R. a (...), została zawarta dla pozoru, mimo iż E. R. wykonywała faktycznie pracę na rzecz Spółki w rozumieniu art. 22 § 1 kp, tj. - pracując w Spółce na pełny etat - wykonywała powierzone jej w ramach stosunku pracy zadania.

4. dowolną i wybiórczą ocenę zebranego materiału dowodowego, w efekcie czego Organ przyjął, iż w przedmiotowej sprawie świadczenie pracy przez E. R. w ramach umowy o pracę nie miało miejsca.

(odwołanie – k. 3-8)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podnosząc argumentację jak w zaskarżonej decyzji.

(odpowiedź na odwołanie – k. 80-81)

Na rozprawie w dniu 17 października 2022 roku pełnomocnik wnioskodawcy poparł odwołanie, pełnomocnik ZUS wniósł o jego oddalenie oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Z kolei zainteresowany w sprawie M. K. (1) przyłączył się do odwołania.

(końcowe stanowiska stron – rozprawa z dnia 17 października 2022 roku e-protokół (...):30:41 – 01:32:42 – płyta CD – k. 147)

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

E. R. ma wykształcenie wyższe. W dniu 30 czerwca 1987 roku ubezpieczona uzyskała tytuł magistra prawa.

(kopia dyplomu – k. 29-30, zaświadczenie – k. 31 i w aktach osobowych załączonych do sprawy

M. K. (1) jest synem wnioskodawczyni.

(okoliczność bezsporna)

(...). została wpisana do Krajowego Rejestru Sądowego w dniu 15 listopada 2003 roku. Na podstawie danych z w/w rejestru, od dnia 15 listopada 2003 roku do dnia 29 października 2008 roku ubezpieczona posiadała całość udziałów, tj. 100 udziałów o wartości 50 000,00 zł, od 30 października 2008 roku do dnia 14 listopada 2016 roku – 50 udziałów o wartości 25 000,00 zł, 50 udziałów o wartości 25 000,00 zł. w w/w okresie posiadał M. K. (1), od 15 listopada 2016 r. ubezpieczona posiada 49 udziałów o wartości 24 500,00 zł, a 49 udziałów o wartości 24 500,00 zł. w w/w okresie posiada M. K. (1).

Osobami wchodzącymi w skład zarządu są: E. R. od 15 listopada 2003 r. jako prezes zarządu, M. K. (1) od 8 stycznia 2003 r. do 14 listopada 2016 r. jako członek zarządu i od 15 listopada 2016 r. jako wiceprezes zarządu oraz M. K. (2) od 15 listopada 2016 r. jako członek zarządu.

(wypis z KRS – k. 3 verte – 7 załączonych do sprawy akt organu rentowego, zeznania wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 17 października 2022 roku e-protokół (...):29:13 – 01:30:41 w związku z e-protokół (...):04:13 – 00:19:08 – płyta CD – k. 147, zeznania M. K. (1) na rozprawie w dniu 17 października 2022 roku e-protokół (...):29:13 – 01:30:41 w związku z e-protokół (...):42:30 – 00:54:32 – płyta CD – k. 147)

W dniu 23 grudnia 2003 roku E. K. jako prezes spółki (...) zawarła z (...) Bankiem S.A. umowę o współpracy, na mocy której ów spółka zobowiązała się w zakresie swego przedsiębiorstwa do stałego pośredniczenia, za wynagrodzeniem przy zawieraniu umów na rzecz dającego zlecenie. Spółka wykonywała wynikające z umowy obowiązki w lokalu położonym w P. przy ul. (...).

(umowa o współpracy – k. 10-11)

Aby (...) mogła świadczyć na rzecz wskazanego banku czynności każdy z pracowników spółki był także pracownikiem banku zatrudnionym na 0,05 etatu.

(zeznania wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 17 października 2022 roku e-protokół (...):29:13 – 01:30:41 w związku z e-protokół (...):19:08 – 00:31:10 – płyta CD – k. 147, zeznania świadka M. B. na rozprawie w dniu 17 października 2022 roku e-protokół (...):58:52 – 01:03:52 – płyta CD – k. 147)

W dniu 28 maja 2004 roku pomiędzy (...), a E. R. została zawarta umowa o pracę na czas nieokreślony. Strony ustaliły następujące warunki umowy:

-

rodzaj umówionej pracy - dyrektor ds. sprzedaży,

-

miejsce wykonywanej pracy - P., ul. (...),

-

wymiar czasu pracy - 1 etat przy 8 godzinnej dobowej i 40 godzinnej tygodniowej normie czasu pracy,

-

wynagrodzenie zasadnicze brutto - 2000,00 zł.

W ów umowie o pracę zawartej w dniu 28 maja 2004 roku nie zostało wskazane kto reprezentował spółkę.

(umowa o pracę – k. 46 załączonych do sprawy akt organu rentowego, zeznania wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 17 października 2022 roku e-protokół (...):29:13 – 01:30:41 w związku z e-protokół (...):04:13 – 00:19:08 – płyta CD – k. 147)

W aneksach do umowy o pracę zawartej 28 maja 2004 r. zmieniało się wynagrodzenie E. R.:

-

aneksem z 31.10.2006 r. ustalono wynagrodzenie w wysokości 3000,00 zł;

-

aneksem z 30.03.2007 r. ustalono wynagrodzenie w wysokości 3750,00 zł;

-

aneksem z 1.12.2007 r. ustalono wynagrodzenie w wysokości 4000,00 zł;

-

aneksem z 30.03.2011 r. ustalono wynagrodzenie w wysokości 6000,00 zł; zmianie uległo również stanowisko. Według w/w aneksu rodzaj wykonywanej pracy to zastępca dyrektora ds. sprzedaży,

-

aneksem z 23.03.2018 r. ustalono wynagrodzenie w wysokości 8436,00 zł;

-

aneksem z 1.03.2019 r. ustalono wynagrodzenie w wysokości 9436,00 zł;

-

aneksem z 30.09.2019 r. ustalono wynagrodzenie w wysokości 11000,00 zł.

(aneksy – k. 39-49 załączonych do sprawy akt organu rentowego i w aktach osobowych załączonych do sprawy)

Z oświadczenia z dnia 9 grudnia 2005 roku wynikało, że ubezpieczona została zapoznana z ryzykiem zawodowym związanym z jej stanowiskiem pracy tj. dyrektora do spraw sprzedaży.

(oświadczenie w aktach osobowych załączonych do sprawy)

W dniu 14 września 2007 roku strony tj. (...), E. R. potwierdziły w formie aktu notarialnego fakt zawarcia spornej umowy o pracę oraz warunki, na jakich została zawarta.

(akt notarialny – k. 26-28 załączonych do sprawy akt organu rentowego, k. 12-13 i w aktach osobowych załączonych do sprawy, zeznania wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 17 października 2022 roku e-protokół (...):29:13 – 01:30:41 w związku z e-protokół (...):04:13 – 00:19:08 – płyta CD – k. 147)

Wnioskodawczyni wystawiono zaświadczenia i orzeczenia lekarskie do wykonywania pracy na w/w stanowisku pracy.

(zaświadczenia lekarskie, orzeczenia lekarskie, skierowanie w aktach osobowych załączonych do sprawy)

Z zaświadczeń z dnia 15 lutego 2011 roku i z dnia 4 stycznia 2017 roku wynikało, że ubezpieczona ukończyła szkolenie okresowe w formie kursu z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej dla pracodawcy i innej osoby kierującej pracownikami.

(zaświadczenie – k. 23-25 załączonych do sprawy akt organu rentowego i w aktach osobowych załączonych do sprawy)

Do obowiązków wnioskodawczyni jako pracownika spółki na stanowisku dyrektora ds. sprzedaży należało:

1.  sprawowanie nadzoru nad zespołem realizującym pracę w obszarze sprzedaży;

2.  odpowiedzialność za realizację celów wynikających z umowy partnerskiej;

3.  reprezentowanie banku w ramach podpisanej umowy ze spółką (...);

4.  uczestniczenie w aktywnej obsłudze klientów;

5.  pozyskiwanie nowych klientów do współpracy w zakresie obsługi pod logo banku;

6.  prowadzenie rekrutacji nowych pracowników oraz odpowiedzialność za sprawy kadrowe;

7.  nadzór nad bieżącym procesem szkolenia pracowników spółki;

8.  zastępowanie w obsłudze klientów pracowników będących na planowanych nieobecnościach;

9.  prowadzenie wykazu dokumentacji przekazywanej do archiwum;

10.  nadzorowanie obiegu gotówki w tym przekazywanie i przyjmowanie od konwoju środków pieniężnych;

11.  zarządzanie kosztami rzeczowymi.

(zakres czynności w aktach osobowych załączonych do sprawy, zeznania wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 17 października 2022 roku e-protokół (...):29:13 – 01:30:41 w związku z e-protokół (...):19:08 – 00:31:10 – płyta CD – k. 147, zeznania M. K. (1) na rozprawie w dniu 17 października 2022 roku e-protokół (...):29:13 – 01:30:41 w związku z e-protokół (...):42:30 – 00:54:32 – płyta CD – k. 147, zeznania świadka M. L. na rozprawie w dniu 17 października 2022 roku e-protokół (...):03:52 – 01:12:48 – płyta CD – k. 147, zeznania świadka J. F. na rozprawie w dniu 17 października 2022 roku e-protokół (...):12:48 – 01:20:34 – płyta CD – k. 147, zeznania świadka A. S. na rozprawie w dniu 17 października 2022 roku e-protokół (...):20:34 – 01:27:16 – płyta CD – k. 147)

Skarżąca miała swój pokój i tam przyjmowała klientów. Uczestniczyła w szkoleniach zlecanych przez bank, przygotowywała plany sprzedażowe, zajmowała się produktami sprzedażowymi.

(zeznania świadka M. L. na rozprawie w dniu 17 października 2022 roku e-protokół (...):03:52 – 01:12:48 – płyta CD – k. 147, zeznania świadka J. F. na rozprawie w dniu 17 października 2022 roku e-protokół (...):12:48 – 01:20:34 – płyta CD – k. 147)

Wnioskodawczyni podpisywała listy obecności.

(listy obecności – k. 14-78, zeznania wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 17 października 2022 roku e-protokół (...):29:13 – 01:30:41 w związku z e-protokół (...):19:08 – 00:31:10 – płyta CD – k. 147, zeznania świadka J. F. na rozprawie w dniu 17 października 2022 roku e-protokół (...):12:48 – 01:20:34 – płyta CD – k. 147, zeznania świadka A. S. na rozprawie w dniu 17 października 2022 roku e-protokół (...):20:34 – 01:27:16 – płyta CD – k. 147)

Wnioskodawczyni pracowała 8 godzin dziennie według ustalonego grafiku.

(zeznania wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 17 października 2022 roku e-protokół (...):29:13 – 01:30:41 w związku z e-protokół (...):31:10 – 00:42:30 – płyta CD – k. 147)

Z dniem 27 sierpnia 2021 roku umowa o pracę łącząca w/w strony z dnia 28 maja 2004 roku uległa rozwiązaniu na mocy porozumienia stron.

(świadectwo pracy – k. 32-34 i w aktach osobowych załączonych do sprawy, rozwiązanie umowy – k. 35 i w aktach osobowych załączonych do sprawy)

Kolejna umowa o pracę z dnia 31 sierpnia 2021 r. została zawarta między spółką (...) reprezentowaną przez M. K. (2) a E. R. na czas nieokreślony od 1 września 2021 r. Strony ustaliły następujące warunki zatrudnienia:

-

rodzaj pracy- zastępca dyrektora ds. sprzedaży,

-

miejsce wykonywani pracy- P., ul. (...),

-

wymiar czasu pracy - 1/1

-

wynagrodzenie - 11000,00 zł.

(umowa o pracę – k. 38 załączonych do sprawy akt organu rentowego i w aktach osobowych załączonych do sprawy, informacja o warunkach zatrudnienia w aktach osobowych załączonych do sprawy)

Z przedłożonego orzeczenia lekarskiego z dnia 1 września 2021 roku wynikało, że ubezpieczona była zdolna do podjęcia pracy.

(orzeczenie lekarskie – k. 50 załączonych do sprawy akt organu rentowego i w aktach osobowych załączonych do sprawy, skierowanie w aktach osobowych załączonych do sprawy)

Wnioskodawczyni została zapoznana z przepisami o równym traktowaniu w zatrudnieniu tj. z art. 11 ² i 11 ³ oraz rozdziałem II a działu Pierwszego kodeksu pracy.

(oświadczenie w aktach osobowych załączonych do sprawy)

Z oświadczenia z dnia 31 sierpnia 2021 roku wynikało, że ubezpieczona jako pracownik przedmiotowej spółki została zapoznana z ryzykiem zawodowym na zajmowanym przez nią stanowisku pracy.

(oświadczenie w aktach osobowych załączonych do sprawy)

Wnioskodawczyni wypłacane było wynagrodzenie.

(karty wynagrodzeń – k. 106-107, potwierdzenia wykonania przelewu – k. 108-119, oświadczenie o przelewach wynagrodzenia na konto bankowe w aktach osobowych załączonych do sprawy)

Ostatnio wnioskodawczyni stała się niezdolna do pracy od dnia 13 września 2021 roku.

(dokumentacja medyczna – k. 123-125, k. 130-134 verte)

Płatnik składek złożył za E. R. imienne raporty miesięczne o należnych składkach, w których wykazał miesięczne podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne za miesiące: od czerwca 2004 r. do stycznia 2006 r. – 2000,00 zł; luty 2006 r. - 1666,65 zł; marzec 2006 r. - 0,00 zł, kwiecień 2006 r. - 1599,98 zł; od czerwca 2006 r. do października 2006 r. - 2000,00 zł; od listopada 2006 r. do marca 2007 r. - 3000,00 zł; od kwietnia 2007 r. do listopada 2007 r. - 3750,00 zł; od grudnia 2007 r. do marca 2009 r. - 4000,00 zł; od kwietnia 2009 r. do marca 2011 r. - 5000,00 zł; kwiecień 2011 r. - 6000,00 zł; maj 2011 r. - 6600,00 zł; od czerwca 2011 r. do września 2012 r. - 6000,00 zł; październik 2012 r. - 4200,00 zł; od listopada 2012 r. do marca 2013 r. - 0,00 zł; kwiecień 2013 r. - 5000,00 zł; od maja 2013 r. do stycznia 2014 r. - 6000,00 zł; od lutego 2014 r. do lutego 2018 r. - 7000,00 zł; marzec 2018 r. 5366,67 zł; od kwietnia 2018 r. do lipca 2018 r. - 0,00 zł; sierpień 2018 r. - 6748,80 zł; od września 2018 r. do lutego 2019 r. - 8436,00 zł; od marca 2019 r. do września 2019 r. - 9436,00 zł; od października 2019 r. do lutego 2020 r. – 11000,00 zł; marzec 2020 r. - 10633,33 zł; od kwietnia do maja 2020 r.- 0,00 zł; czerwiec 2020 r. - 4033,33 zł; od lipca 2020 r. do lipca 2021 r. - 11000,00 zł; sierpień 2021 r.- 10000,00 zł; wrzesień 2021 r. - 4400,00 zł; od października 2021 r. do grudnia 2021 r. - 0,00 zł.

(okoliczność bezsporna)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej dokumentów, znajdujących się w aktach sprawy, w aktach organu rentowego oraz załączonych aktach osobowych wnioskodawczyni , które Sąd uznał za wiarygodne, gdyż ze sobą korespondowały i wzajemnie się uzupełniały. W ocenie Sądu zgromadzony w sprawie materiał dowodowy potwierdził, że wnioskodawczyni podjęła i faktycznie wykonywała pracę na rzecz (...) Sąd uznał, iż zarówno zeznania wnioskodawczyni, M. K. (1), świadków są spójne, konsekwentne, logiczne i znajdują potwierdzenie w zgromadzonej w sprawie dokumentacji. Również postawa świadków powołanych w sprawie nie budziła zastrzeżeń co do wiarygodności ich zeznań, były one dla Sądu przekonywujące, toteż we wskazanym wyżej zakresie Sąd dał im wiarę w pełni. Odnośnie potwierdzenia w formie aktu notarialnego w dniu 14 września 2007 roku faktu zawarcia spornej umowy o pracę oraz jej warunków, na jakich ów umowa została zawarta tutejszy sąd wypowie się szerzej w dalszej części uzasadniania, a mianowicie na gruncie rozważań prawnych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie zasługuje w części na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art.6 ust.1 punkt 1, art.8 ust.1 i art.11 ust.1 i art.12 ust.1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2022.0.1009 t.j.) pracownicy, to jest osoby pozostające w stosunku pracy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest organem upoważnionym do oceny ważności umowy o pracę, która stanowi podstawę ubezpieczenia. W świetle przepisu art. 68 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy do zakresu działania Zakładu należy między innymi realizacja przepisów o ubezpieczeniach społecznych, a w szczególności stwierdzanie i ustalanie obowiązku ubezpieczeń społecznych.

Zgodnie z art. 210 § 1 k.s.h. umowie między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z nim spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników. Zawarcie umowy o pracę, jej skuteczność i ważność oceniać należy jednak zgodnie z przepisami kodeksu pracy i kodeksu cywilnego.

W myśl art. 22 k.p. przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy, a pracodawca zobowiązuje się do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem. Sam jednak fakt złożenia przez strony oświadczeń zawierających formalne elementy określone w art. 22 k.p. nie oznacza jednak, że powstaje stosunek pracy. Do cech pojęciowych pracy stanowiącej przedmiot zobowiązania pracownika w ramach stosunku pracy należy osobiste i odpłatne jej wykonywanie w warunkach podporządkowania. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury, stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany.

Sąd Okręgowy w całości podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 24 lutego 2010 roku w sprawie o sygn. akt II UK 204/09 (lex nr 590241), iż o tym czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych.

W uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2010 roku w sprawie o sygn. akt I UK 43/10 (Lex nr 619658) można wyczytać, że umowa o pracę jest zawarta dla pozoru, a przez to nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli strony z góry zakładają, iż nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 roku, Nr 205, poz. 1585 ze zm.) wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalnego i rentowych oraz wypadkowego i chorobowego, to podjęcie zatrudnienia w celu objęcia tymi ubezpieczeniami i ewentualnie korzystania z przewidzianych nimi świadczeń nie jest obejściem prawa.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2010 roku w sprawie o sygn. akt I UK 74/10 (Lex numer 653664) stwierdzono zaś, że podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 w/w ustawy). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa sens istnienia umowy o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.

Należy wskazać, że organ rentowy ma prawo do badania, a także kwestionowania podstaw ubezpieczenia w tym umów o pracę, ponieważ rodzą one skutki w dziedzinie ubezpieczeń społecznych.

Jednak w takiej sytuacji to na organie rentowym spoczywa obowiązek udowodnienia pozorności umowy lub jej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, w myśl art. 6 k.c. Stanowisko takiej zajął także Sąd Najwyższy np. w wyroku z dnia 15 lutego 2007 r., I UK 269/06, OSNP 2008 nr 5-6, poz. 78 oraz w wyroku z dnia 24 sierpnia 2010 r. I UK 74/10, w którym stwierdził, iż:

„1. Na organie rentowym, który przyjął zgłoszenie do ubezpieczenia pracowniczego i nie kwestionował tytułu tego zgłoszenia oraz przyjmował składki, spoczywa ciężar dowodu, że strony umowy o pracę złożyły fikcyjne oświadczenia woli.

2. Podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 ustawy z 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa umowę o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.” (LEX nr 653664)

W niniejszej sprawie spór koncentrował się na ocenie, czy rzeczywiście w okresie od dnia 1 czerwca 2004 roku do dnia 27 sierpnia 2021 roku i od dnia 1 września 2021 roku faktycznie doszło do podjęcia i wykonywania przez ubezpieczoną pracy u płatnika składek (...) Tylko bowiem w takim wypadku stosunek pracy mógł być podstawą objęcia odwołującej się obowiązkowo ubezpieczeniem społecznym z tego tytułu.

Podnieść należy, że w dniu 28 maja 2004 roku pomiędzy BUSINESS (...) Sp. z o.o., a E. R. została zawarta umowa o pracę na czas nieokreślony. Kolejna umowa o pracę z dnia 31 sierpnia 2021 r. została zawarta między spółką (...) reprezentowaną przez M. K. (2) a E. R. na czas nieokreślony od 1 września 2021 roku.

Tutejszy sąd nie stracił również z pola widzenia , iż strony w dniu 14 września 2017 roku potwierdziły w formie aktu notarialnego fakt zawarcia spornej umowy o pracę oraz jej warunków, na jakich ów umowa została zawarta. Ponadto Sąd zgadza się z zawartym w odwołaniu od zaskarżonej decyzji twierdzeniem, iż nawet przy przyjęciu że umowa o pracę została dotknięta nieważnością, w szczególności wadliwą reprezentacją pracodawcy (spółki), to jednak nie sposób pominąć, że została ona tak jak na gruncie niniejszej sprawy następczo konwalidowana.

W tym znaczeniu przedmiotowa sporna umowa o pracę zawarta ze skarżącą nie jest bezwzględnie nieważna w oparciu o art. 58 k.c. w zw. z art. 300 k.p. i art. 210 k.s.h. W ocenie sądu nie sposób również uznać, że wnioskodawczyni nie wykonywała pracy u płatnika składek (...) od dnia 1 września 2021 roku.

Zaznaczyć należy, że podstawowym skutkiem niezastosowania się do zasad określonych w art. 210 § 1 k.s.h. jest bezwzględna nieważność dokonanej czynności na podstawie art. 58 k.c. W orzecznictwie dopuszcza się jednak, na zasadzie wyjątku, w kontekście zagadnienia nieważności umowy o pracę zawartej z naruszeniem art. 210 k.sh. nawiązywanie z członkami zarządu stosunku pracy w sposób dorozumiany. W wyroku z dnia 18 grudnia 2019 r., sygn akt I PK 204/18, LEX nr 2775331, Sąd Najwyższy podkreślił, że ocena, czy z członkiem zarządu spółki została zawarta umowa o pracę przez dopuszczenie do jej wykonywania, zależy od okoliczności konkretnej sprawy w zakresie dotyczącym celów, do jakich zmierzały strony, a przede wszystkim od tego, czy nawiązanie stosunku pracy w ten sposób nie miało na celu obejścia prawa (art. 210 § 1 k.s.h.) oraz od zachowania elementów konstrukcyjnych stosunku pracy .

Podkreślić należy, że orzecznictwo Sądu Najwyższego nie jest jednoznaczne w sprawie zawarcia umowy o pracę przez dopuszczenie do pracy z członkiem zarządu spółki. Sąd opowiedział się zarówno za takim rozwiązaniem (wyroki SN z: 7 stycznia 2000 r., 5 listopada 2003 r., 12 czerwca 2006 r.), jak i przeciwko takiej możliwości (wyrok SN z 15 czerwca 2005 r.). Ów Sąd podał, że status pracowniczy osób wykonujących funkcje organów zarządzających zakładami pracy, nie wynika z faktu spełniania przez nich wszystkich cech pracownika wynikających z art.22§l k.p., lecz z decyzji ustawodawcy o włączeniu tej grupy osób do kategorii pracowników, pomimo braku podporządkowania kierownictwu pracodawcy. Uznanie ich za pracowników jest zatem odstępstwem od zasady podporządkowania pracownika, jako koniecznej cechy stosunku pracy. Czyli status pracowniczy członka zarządu nie wynika z faktu spełnienia przez niego wszystkich cech stosunku pracy, lecz z decyzji ustawodawcy o włączeniu tych. osób do kategorii pracowników, pomimo braku podporządkowania kierownictwu pracodawcy, jednakże zawsze pod warunkiem, że w konkretnym wypadku spełnione zostały prawem określone wymagania formalne.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 listopada 2003 roku, I PK 633/02, z dnia 7 kwietnia 2009 roku, I PK 21508, z dnia 8 czerwca 2010 roku, I PK 16/10 wyrażał zapatrywanie, że nieważność umowy o pracę z członkiem zarządu spółki prawa handlowego spowodowana jej zawarciem z naruszeniem zasad reprezentacji nie wyklucza późniejszego nawiązania między spółką i jej członkiem zarządu stosunku per facta concludentia - w szczególności w skutek dopuszczenia pracownika do pracy, przyjmowania pracy przez pracodawcę i realizowania takiego stosunku prawnego który odpowiada stosunku pracy określonym w art. 22 k.p. na warunkach określonych w nieważnej umowie o pracę albo o treści innej niż wskazana w tej umowie.

Stanowisko wynikające z kwestii prawnych wynikających z wadliwej reprezentacji spółki kapitałowej Sąd Najwyższy zajął także w wyroku z dnia 2 lipca 2015 roku (III PK 142/14). Sąd Najwyższy uznał, że do umowy o pracę z członkiem zarządu spółki akcyjnej zawartej z naruszeniem art. 379 § 1 k.s.h. (analogicznie z naruszeniem art. 210 § 1 k.s.h. mają zastosowanie na zasadzie analogii przepisy art. 103§ 1 i 2 k.c. To zaś oznacza, że taka umowa nie jest czynnością bezwzględnie nieważną, lecz czynnością względnie nieważną niezupełną (negotium cludicans), która może być następczo konwalidowana.

W orzecznictwie zwrócono uwagę, że zakresem „kierownictwa” w odniesieniu do zatrudnionych członków zarządu obejmować należy zarówno wydawanie pracownikowi poleceń, jak też ogólniejszą zależność ekonomiczną od pracodawcy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1998 roku, II UKN 394/98). Pojęcie podporządkowania ewoluuje, obejmując swym zakresem również samodzielne organizowanie się pracownika w wybranym przez siebie czasie, zwłaszcza jeżeli dotyka stanowisk kierowniczych, cechujących się wysoką samodzielnością i decyzyjnością. Stąd, obejmuje swym zakresem nie tylko podporządkowanie osobowe, lecz także organizacyjne (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 września 1998 roku, I PKN 293/98). W przypadku próby łączenia statusu członka zarządu z pracą najemną w miejsce ścisłego hierarchicznego podporządkowania pracownika i obowiązku stosowania się do dyspozycji pracodawcy, nawet w technicznym zakresie działania pojawia się nowe podporządkowanie autonomiczne, polegające na wyznaczaniu pracownikowi przez pracodawcę zadań bez ingerowania w sposób ich wykonywania (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2006 roku, I PK 146/05).

Koncepcja autonomicznego podporządkowania członka zarządu, która została pozytywnie przyjęta w wyroku SN z 12.05.2011 r., II UK 20/11, w którym SN stwierdził, że wykonywanie pracy przez osoby zarządzające zakładem pracy w imieniu pracodawcy ma cechy specyficzne, tzn. zamiast hierarchicznego podporządkowania pracownika i obowiązku stosowania się do poleceń pracodawcy pojawia się podporządkowanie autonomiczne polegające na wyznaczeniu pracownikowi zadań bez ingerowania w sposób ich wykonania. W przypadku członków zarządu podległość wobec pracodawcy (spółki) wyraża się w respektowaniu uchwał wspólników i wypełnianiu obowiązków z k.s.h.

Autonomiczne podporządkowanie pracownika jest elementem kierownictwa pracodawcy w stosunku pracy i jest z nim immanentnie związane. W konsekwencji o autonomicznym podporządkowaniu pracowniczym członka zarządu można mówić tylko w sytuacji prawidłowo nawiązanego stosunku pracy. Samo autonomiczne podporządkowanie nie zastępuje brakującej albo nieważnej umowy o pracę. W praktyce, w sytuacji uznania umowy o pracę członka zarządu za nieważną z uwagi na naruszenie art. 210 § 1 k.s.h. wskazywanie na istnienie autonomicznego podporządkowania nie będzie wystarczające do uznania, że członek zarządu pozostaje ze spółką w stosunku pracy.

Wykonując prace na stanowisku prezesa zarządu ubezpieczona miała określone zadania, ale jako osoba samodzielna nie była podporządkowana co do czasu i miejsca świadczenia pracy. Ubezpieczona była rozliczana z efektywności pracy. Wykonywała prace na rzecz spółki i tym samym realizowała stosunek pracy. O tym czy strony nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych, nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art.22§l k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych. Przyjęcie koncepcji pracowniczego zatrudnienia musi graniczyć z pewnością, że w sprawie doszło do świadczenia pracy podporządkowanej, niezależnie od jego nasilenia i rodzaju.

W istocie w spornej umowie o pracę zawartej z ubezpieczoną w dniu 28 maja 2004 roku nie zostało wskazane kto reprezentował przedmiotową spółkę. Niemniej jednak faktyczne wykonywanie umowy o pracę, zawartej przez spółkę reprezentowaną w sposób wadliwy nie wyklucza możliwości faktycznego nawiązania stosunku pracy przez czynności konkludentne (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 12 maja 2015 roku, III APa 34/14, wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 18 lutego 2015 roku III AUa 793/14). Zatem, aby doszło do zawarcia ważniej umowy o pracę w sytuacji, w której wadliwość w zakresie reprezentacji spółki zaistniała, praca była wykonywana, musi być ona wykonywana z wiedzą i aprobatą spółki. Zdaniem tutejszego sądu istniejące organy spółki doskonale wiedziały bowiem o charakterze zatrudnienia wnioskodawczyni i nie miały w tym względzie żadnych zastrzeżeń. Wnioskodawczyni była traktowana jako pracownik, jej zatrudnienie miało odpłatny i ciągły charakter. Powołani w sprawie świadkowie potwierdzili, na czym polegała praca skarżącej oraz co należało do zakresu jej obowiązków. Nie bez znaczenia jest również fakt, że wnioskodawczyni tak jak inni pracownicy podpisywała listy obecności. Skarżąca miała swój pokój i tam przyjmowała klientów. Uczestniczyła w szkoleniach zlecanych przez bank, przygotowywała plany sprzedażowe, zajmowała się produktami sprzedażowymi. Ponadto pracowała 8 godzin dziennie według ustalonego grafiku. W świetle powyższego okoliczności te pozwalają na przyjęcie, że doszło do zawarcia spornych umów o pracę przez dopuszczenie ubezpieczonej jako członka zarządu do pracy, a wola spółki została wyrażona w sposób dorozumiany.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy w Łodzi,, działając na podstawie art. 477 ^{( 14)} § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, iż ustalił że wnioskodawczyni podlegała ubezpieczeniom społecznym tj. emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 14 września 2007 roku do dnia 27 sierpnia 2021 roku i od dnia 1 września 2021 roku jako pracownik u płatnika składek (...) w Ł. i zgodnie art. 477 ^{( 14)} § 1 k.p.c., oddalił odwołanie wnioskodawczyni w pozostałej części, uznając je za bezzasadne.

O kosztach procesu orzeczono zgodnie z art. 100 k.p.c. uwzględniając fakt, iż strony przegrały i wygrały proces w proporcjonalnym zakresie.

Zarządzenie: odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć

pełnomocnikowi ZUS za pośrednictwem P.I.