Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 lutego 2017 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Jarosław Łukasik (spr.)

Sędziowie: SSO Katarzyna Gajewska

SSO Stefania Zdunek-Waliczek

Protokolant sekr. sądowy Wioleta Bugajska

po rozpoznaniu w dniu 23 lutego 2017 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa R. Ś.

przeciwko M. L.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Chrzanowie IV Wydziału Pracy z dnia 9 lutego 2016r. sygn. akt IV P 292/15

I.  Zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddala powództwo i zasądza od R. Ś. na rzecz M. L. 1800 (jeden tysiąc osiemset) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

II.  Zasądza od R. Ś. na rzecz M. L. 1830 (jeden tysiąc osiemset trzydzieści) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Stefania Zdunek-Waliczek Jarosław Łukasik Katarzyna Gajewska

Sygn. akt VII Pa 71/16

UZASADNIENIE

Powód R. Ś. reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika wniósł pozew o zapłatę 1.937,25 euro, 1.360,00 funtów brytyjskich oraz 159 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 31 grudnia 2014 r. do dnia zapłaty tytułem ryczałtów za noclegi odbyte w trakcie podróży służbowych w okresie od 30 stycznia 2013 r. do 29 czerwca 2013 r. Domagał się również zasądzenia kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Wskazał, że był zatrudniony przez pozwaną od dnia 30 stycznia 2013 r. do dnia 29 czerwca 2013 r. na podstawie umowy o pracę na stanowisku kierowca transportu międzynarodowego. Wykonywał zlecenia transportowe samochodem ciężarowym i nocował w kabinie samochodu marki (...), który nie był wyposażany w klimatyzację postojową, dostęp do bieżącej wody. Powód twierdził, że dobrowolnie nie zgodził się na odbywanie noclegu w kabinie kierowcy.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie na jej rzecz od powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych. Zdaniem pozwanej celem regulacji dotyczącej kosztów noclegu nie jest wprowadzanie dodatkowego przysporzenia o charakterze abstrakcyjnym, tj. oderwanym od faktu rzeczywistego ponoszenia przez pracownika kosztów noclegu ale pokrycie kosztów rzeczywistego noclegu. Powód nie poniósł żadnych kosztów noclegu, natomiast poniósł je pracodawca, który nabył droższy pojazd z odpowiednim miejscem do spania.

Wyrokiem z 9 lutego 2016 r. Sąd Rejonowy w Chrzanowie Wydział IV zasądził od pozwanej na rzecz powoda 1937,25 euro, 1360 funtów brytyjskich i 159 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 31.12.2014 r. do dnia 31.12.2015 r. i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 01.01.2016 r. do dnia zapłaty (pkt 1); zasądził od pozwanej M. L. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Chrzanowie kwotę 811 złotych tytułem opłaty od pozwu, od uiszczenia której powód był zwolniony z mocy prawa nadał wyrokowi w punkcie 1 rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty 1 600 złotych i zasądził od pozwanej M. L. na rzecz powoda R. Ś. koszty zastępstwa procesowego w kwocie 1800 zł.

Podstawą orzekania był dla Sądu Rejonowego następujący stan faktyczny:

Powód był zatrudniony u pozwanej na podstawie umowy o pracę, w okresie od dnia 30 stycznia 2013 r. do dnia 29 czerwca 2013 r., na stanowisku kierowcy transportu międzynarodowego. Kierowcy zatrudniani przez pozwaną w trakcie wykonywania swych obowiązków, spali w podróży służbowej, w kabinach samochodów. W kabinie były dwa łóżka oraz ogrzewanie postojowe. Powód i inni kierowcy nie spali w hotelach. Nocleg w hotelu miał charakter wyjątkowy (np. w przypadku choroby kierowcy lub zepsucia się samochodu). Postoje odbywały się na niepłatnych parkingach.

W spornym okresie u pozwanej obowiązywał regulamin wynagradzania. Zgodnie z § 7 regulaminu pracownikowi przysługują diety oraz inne należności z tytułu podróży służbowej. Zgodnie z § 14 regulaminu w razie odbywania podróży służbowej z polecenia pracodawcy, na terenie kraju lub poza jego granicami, pracownikowi przysługuje dieta oraz ryczałt za nocleg.

Po odbyciu podróży służbowych powód dostarczał dokumenty: listy przewozowe CMR i pokwitowania poniesionych kosztów podróży. Kwoty należności z tytułu podróży służbowych były wyliczane przez program komputerowy. Pozwana raz w miesiącu obliczała szacunkowo kwotę należności z tytułu diet danego kierowcy, na którego konto była przelewana zaliczka na poczet podróży służbowych. Jeżeli zaliczka była za mała, kierowca dostawał dopłatę gotówkową w kasie. Z tytułu podróży służbowych pozwana wypłaciła powodowi kwoty, które nie obejmowały ryczałtów za nocleg.

Pismem z dnia 04.11.2013 r. powód wezwał pozwaną do dobrowolnej zapłaty kwot 1.500,00 funtów oraz 4.000,00 euro tytułem niewypłaconych ryczałtów za noclegi oraz nie w pełni wypłaconych diet z tytułu podróży służbowych w okresie od dnia 30 stycznia 2013 r. do dnia 29 czerwca 2013 r. Pozwana w piśmie z dnia 15.11.2014 r. odmówiła dobrowolnej zapłaty.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów, których prawdziwości strony nie kwestionowały. W oparciu o umowy o pracę Sąd ustalił okres zatrudnienia powoda u pozwanej, rodzaj świadczonej pracy oraz treść łączącego strony stosunku pracy. Na podstawie wydruków z rachunku bankowego, raportów kasowych oraz wyciągów bankowych ustalono wysokość wypłaconego wynagrodzenia oraz wypłacone powodowi kwoty z tytułu delegacji. Na podstawie poleceń wyjazdów służbowych i rozliczeń delegacji, a także wykazu sporządzonego przez powoda Sąd ustalił daty i miejsca podróży służbowych, które to fakty nie były zresztą kwestionowane przez stronę pozwaną. Sąd oparł się również na zeznaniach stron, które korespondowały z pozostałym materiałem dowodowym.

Sąd pierwszej instancji wywiódł, że spór stron koncentruje się na kwestii zasadności roszczenia o zapłatę ryczałtu za nocleg w wysokości 25 % limitu określonego w załączniku do rozporządzenia w sprawie należności z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju i obejmował okres po dniu 03 kwietnia 2010 r.. Podstawę prawną stanowił przepis art. 21a ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (j.t. Dz. U. z 2012 r., poz. 1155). Zgodnie z ww. ustawą kierowcom w podróży służbowej przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z wykonywaniem tego zadania służbowego ustalane na zasadach określonych w przepisach art. 77 ⁵ § 3-5 KP, które odsyłają wprost do (obowiązującego w czasie zatrudnienia powoda) rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalenia należności przysługujących w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (Dz. U. z 2002 r. Nr 236, poz. 1991). Zgodnie z ust. 1 rozporządzenia za nocleg przysługuje pracownikowi zwrot kosztów w wysokości stwierdzonej rachunkiem hotelowym w granicach ustalonego na ten cel limitu określonego w załączniku do rozporządzenia. W myśl ust. 2 w razie nieprzedłożenia rachunku za nocleg, pracownikowi przysługuje ryczałt w wysokości 25 % limitu, o którym mowa w ust. 1, a ust. 4 wyłącza stosowanie przepisów ust. 1 i 2, jeżeli pracodawca lub strona zagraniczna zapewnia pracownikowi bezpłatny nocleg. W świetle przytoczonych przepisów pracodawca powinien zapewnić kierowcy bezpłatny nocleg lub zwrócić poniesione przez kierowcę koszty związane z zapewnieniem sobie przezeń noclegu we własnym zakresie. W razie, gdy strony stosunku pracy nie uregulują w sposób odmienny zasad zwrotu pracownikowi kosztów noclegów, zastosowanie mają przepisy obowiązujące pracowników i pracodawców sfery budżetowej. Sąd przyjął, że sformułowany w art. 84 KP zakaz zrzeczenia się przez pracownika przysługującego mu prawa do wynagrodzenia dotyczy również należności majątkowych przeznaczonych na pokrycie kosztów związanych z podróżami służbowymi kierowców transportu międzynarodowego, dla którego podstawę stanowią przepisy art. 2 pkt 7 i art. 21a ustawy o czasie pracy kierowców oraz art. 77 ⁵ § 3–5 KP (por. M. Świątkowski, Diety czy wynagrodzenie? Reperkusje uchwały Sądu Najwyższego z 12 czerwca 2014 r., II PZP 1/14 w sferze polityki płacowej w polskim sektorze międzynarodowego transportu drogowego, Praca i Zabezpieczenie Społeczne 2015/1, s. 16).

Według Sądu Rejonowego rozbieżności orzecznictwa w kwestii noclegu w kabinie samochodu i związanych z tym roszczeń pracowniczych rozstrzygnęła Uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 12.06.2014 r., II PZP 1/14, która zawiera wskazania dotyczące ustalania zasad wypłacania pracownikom należności z tytułu kosztów noclegu. Sąd przyjął również, że orzecznictwo potwierdza, że wymagany standard noclegu dla kierowcy międzynarodowego jest czymś innym niż nocleg w kabinie samochodu (wyrok Sądu Najwyższego: z 18 listopada 2014 r., II PK 36/14, LEX nr 1567473; z 18 stycznia 2013 r., II PK 144/12, LEX nr 1375389; z 1 kwietnia 2011 r., II PK 234/10, OSNP 2012 nr 9-10, poz. 119 oraz uchwałę Sądu Najwyższego z 7 października 2014 r., l PZP 3/14, OSNP 2015 nr 4, poz. 47) i dostrzegł, że w uchwale z 07.10.2014 r., I PZP 3/14 (OSNP 2015/4/47) Sąd Najwyższy wskazał, że zapewnienie pracownikowi odpoczynku nocnego w kabinie samochodu nie spełnia wymogu bezpłatnego noclegu w rozumieniu cyt. rozporządzenia, nawet wówczas, gdy kabina samochodu spełnia kryteria godziwości.

Na podstawie przeprowadzonego postępowania dowodowego Sąd ustalił, że pozwana nie zapewniła powodowi bezpłatnego noclegu w rozumieniu ww. rozporządzeń. Postanowienie dotyczące wypłaty należności z tytułu noclegów podczas podróży służbowych znalazło się w regulaminie wynagradzania, jednak Sąd przyjął, że był to zapis martwy, ponieważ kierowcy poza wyjątkowymi i rzadkimi przypadkami nie spali w hotelach, a w kabinach samochodów.

W ocenie Sądu Rejonowego błędne jest stanowisko, że odbywanie noclegu w kabinie samochodu należy uznać za spełnienie przez pozwanego pracodawcę warunku zapewnienia powodowi bezpłatnego noclegu, gdyż przepisy wykonawcze ustanawiają minimalny standard wszystkich świadczeń z tytułu podróży służbowych,
a w razie braku regulacji wewnątrzzakładowych zastosowanie znajdują przepisy wykonawcze do kodeksu pracy. Sąd ocenił, że całkowicie chybione jest stanowisko strony pozwanej, że roszczenie powoda stanowi przejaw nadużycia prawa podmiotowego, w sytuacji, gdy strona pozwana nie realizowała zobowiązań, które dotyczą prawidłowego rozliczania kosztów podróży służbowych a pozwana nie umożliwiła kierowcom korzystania z innych form noclegu niż spanie w kabinie pojazdu.

W konkluzji Sąd Rejonowy stwierdził, że w sytuacji, gdy przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało, że powód nie przedstawił pozwanej rachunków za noclegi w hotelach, a strona pozwana nie zapewniła powodowi bezpłatnego noclegu, to pozwana powinna była rozliczyć się z powodem w terminie 14 dni od dnia zakończenia każdej podróży służbowej, czego pozwana w zakresie ryczałtów za nocleg nie uczyniła. Powód w okresie zatrudnienia u pozwanej nigdy nie otrzymał należnego mu ryczałtu za noclegi ani w wysokości określonej w ww. rozporządzeniu, ani w żadnej innej. Mając to na uwadze, Sąd zasądził od pozwanej M. L. na rzecz powoda R. Ś. kwotę 1937,25 euro, 1360,00 funtów brytyjskich i 159,00 złotych a o odsetkach orzekł zgodnie art. 481 k.c.

Orzeczenie o kosztach sądowych poparł Sąd zastosowaniem art. 98 § 1 KPC, w zw. z art. 13 ust. 1 w zw. z art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jednolity Dz. U. z 2014r. poz. 1025 ze zm.) i wskazaniem, że powód korzystał z ustawowego zwolnienia od opłaty od pozwu na podstawie art. 96 ust. 1 pkt. 4 w zw. z art. 35 ust. 1 u.k.s.c.

W apelacji od wyroku pozwana zaskarżyła wyrok Sądu pierwszej instancji w całości, zarzucając temu sądowi:

1. naruszenie art. 227 w zw. z 236 KPC przez, przyjęcie, że kierowca poniósł koszty noclegu, które należy mu zwrócić, a pozwana nie zapewniła powodowi bezpłatnego noclegu.

2. naruszenie art. 233 §1 w związku z art. 236 KPC przez pominięcie, że pozwana wypłacała zaliczki nazwane „delegacje” obejmujące zarówno diety jak ryczałty za nocleg, czego nie wyłączał regulamin obowiązujący u pozwanej, a czego Sąd w ogóle nie zbadał uznając, że skoro pozwana kwestionowała powództwo, co do zasady, nie mogła wypłacić należności pomimo braku prawnego obowiązku, którego brak został potwierdzony stanowiskiem Marszałka Sejmu z 21 stycznia 2016 r. nr BAS-WPTK-891/15 do sprawy przed Trybunałem Konstytucyjnym sygn. K 11/15.

3. błędną wykładnię art. 2 pkt. 6) Ustawy o czasie pracy kierowców, stanowiącego definicję legalną „odpoczynku”, w zw. z art. 14 ust. 1 UCzPK, poprzez jego niewłaściwą interpretację polegającą na jego nieuwzględnieniu. Sąd nie uwzględnił, iż na gruncie polskiego prawa polski ustawodawca przewidział (uregulował) minimalny standard miejsca, w którym dopuszczono realizację odpoczynku a więc i noclegu, który w kategoriach wnioskowania logicznego musi być elementem odpoczynku. Według apelującego, w wyniku błędu wykładni prawa sąd nie dostrzegł, że na gruncie polskiego prawa minimalnym standardem zapewnienia kierowcy odpoczynku a więc i snu, jest zgodnie z treścią art. 14 ust. 1 kabina pojazdu, znajdująca się na postoju i wyposażona w odpowiednie miejsce noclegowe. Sąd nie dostrzegł ponadto, iż zgodnie z przywołanym uregulowaniem w odróżnieniu od treści art. 8 ust. 8 rozp. 561/2006 WE pracodawca nie był zobowiązany do uzyskania zgody kierowcy na odbiór takiego odpoczynku i miał prawo wydać jednostronne polecenie reakcji, co legalnie uczynił.

Apelująca wniosła o uchylenie wyroku w zaskarżonej części, przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd pierwszej instancji i obciążenie powoda kosztami postępowania, w tym kosztami zastępstwa procesowego za obie instancje a ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje,

Wyjaśniając podstawę zgłoszenia zarzutu naruszenia art.227 KPC apelujący wskazał, że powód nie ponosił żadnych kosztów związanych z noclegiem w podróżach służbowych, gdyż zawsze nocował w kabinie samochodu ciężarowego przekazanego mu przez pozwaną. Inne koszty „około noclegowe” poniesione przez powoda, tj. koszty pryszniców czy toalet zostały pokryte przez pozwaną w postaci wypłacanych diet zagranicznych, skoro zgodnie z § 13 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej, diety w czasie podróży zagranicznej przeznaczone są na pokrycie kosztów wyżywienia oraz inne drobne wydatki. Apelujący wskazał, że już podczas zawierania umowy przez strony powód wiedział, że w ramach wykonywanej pracy będzie nocował w przystosowanej do tego kabinie pojazdu i zdawał sobie również sprawę, że nie otrzyma ryczałtu za noclegi . Powód zaakceptował kabinę pojazdu, jako miejsce o właściwym standardzie dla odbioru pełnowartościowego i bezpłatnego odpoczynku.

Apelujący wywiódł, że zgodnie z przekonaniem pozwanej, w jej przedsiębiorstwie wypłacano kierowcom pieniądze na poczet wszystkich osobistych kosztów jakie kierowca ponosił w trakcie wyjazdów i to kierowcy decydowali, gdzie odbędą nocleg.

Wg apelacji minimalny standard miejsca, w którym dopuszczono realizację odpoczynku, a więc i noclegu, który z istoty swojej musi być elementem odpoczynku, uregulowany został w art. 14 ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców z dnia 16 kwietnia 2004 r. ( t.j. Dz. U. 2012, poz. 1155 ). Zgodnie z tym przepisem, minimalnym standardem zapewnienia kierowcy odpoczynku a więc i snu, jest kabina pojazdu, znajdująca się na postoju i wyposażona w odpowiednie miejsce noclegowe. Warunków noclegu nie określa natomiast żaden z przepisów w/w Rozporządzenia, w szczególności §9 (§16) tego aktu. Racjonalne i logiczne wydaje się także założenie, że gdyby ustawodawca chciał uznać nocleg odbierany w kabinie za nie spełniający minimalnego standardu w tym zakresie, uczyniłby to wprost. Nie znajduje uzasadnienia teza, że jedynym dopuszczalnym normatywnie minimalnym standardem realizacji noclegu przez pracowników mobilnych są warunki hotelowe. Nie można tym samym przyjąć, iż nocleg w kabinie sypialnej nie spełnia wymagań minimalnego standardu noclegu „w rozumieniu § 9 ust. 4 rozporządzenia MpiPS (§ 16 ust, 4 rozporządzenia MpiPS z 29 stycznia 2013 r.)”, ponieważ przepis ten w ogóle nie reguluje tej kwestii, a wobec braku delegacji ustawowej, regulować jej nie może.

Według apelacji pogląd, zgodnie z którym zapewnienie kierowcy warunków do snu w kabinie samochodu jest równoznaczne z zapewnieniem bezpłatnego noclegu, wyrażony został także przez doktrynę na gruncie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 12 czerwca 2014 r. ( sygn. II PZP 1/14 ) a pojęcie standard noclegowy należny «dorosłemu pracownikowi» to teza oparta orzeczeniach Sądu Najwyższego a nie przepisach. Apelujący podniósł, że zwrot kosztów noclegu należy się kierowcy, jeśli takie koszty faktycznie zostały podniesione a powód takich nie poniósł, godząc się na spędzanie noclegów w podróży służbowej w kabinie pojazdu. Celem regulacji ryczałtów za koszty noclegu, znajdującej się w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju oraz rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej, jest zrekompensowanie pracownikom kosztów, jakie rzeczywiście ponieśli w związku z korzystaniem z noclegu. Społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa do ryczałtu za koszty noclegu jest zatem rekompensata pracownikowi poniesionych przez niego kosztów noclegu, których jednak z różnych przyczyn nie można udokumentować. Przyczyny takie wskazywane w orzecznictwie to przykładowo: zapewnienie sobie noclegu własnym sumptem i tańszym kosztem u rodziny, przyjaciół itp. Celem przepisów nie jest zaś wprowadzenie dodatkowego przysporzenia o charakterze abstrakcyjnym, tj. oderwanym od faktu rzeczywistego ponoszenia przez pracownika kosztów nocleg a więc przepisy te nie mogą skutkować wypłatą ryczałtu za koszty noclegu, jeżeli takich kosztów w ogóle nie było. Stanowiłoby to naruszenie społeczno - gospodarczego przeznaczenia prawa do ryczałtu za koszty noclegu. Wystąpienie przez powoda z roszczeniami wobec pozwanego można ocenić jako próbę jednostronnego przyznania sobie przez powoda podwyżki wynagrodzenia, i to w wysokości kilkukrotnie wyższej od wynagrodzenia umownego.

Powód wniósł o oddalenie apelacji pozwanej w całości, jako oczywiście bezzasadnej i o zasądzenie od pozwanej zwrotu kosztów procesu, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych, a także o zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kwoty 182,08 zł tytułem zwrotu kosztów przejazdu pełnomocnika powoda samochodem osobowym z siedziby kancelarii do siedziby Sądu na rozprawę apelacyjną zgodnie z art. 98 § 2 KPC według norm przepisanych jak za tzw. „kilometrówkę".

W ocenie powoda apelacja stanowi powielony bez głębszej analizy szablon pisma procesowego wykorzystywanego w innych sprawach tego rodzaju prowadzonych przez pełnomocnika pozwanej, gdyż podniesione zarzuty nie przystają ani do realiów niniejszej sprawy, ani tym bardziej do oświadczeń strony pozwanej zgłoszonych na wcześniejszym etapie postępowania. W niniejszej sprawie Sąd I instancji miał za zadanie rozstrzygnąć tylko spór prawny między stronami czy pozwana zapewniała powodowi bezpłatny nocleg w rozumieniu powszechnie obowiązujących przepisów prawa w trakcie odbywania podróży służbowych, a jeżeli nie, to czy w związku z tym powodowi należą się ryczałty za noclegi. Sąd Rejonowy w Chrzanowie w pełni zasadnie rozstrzygnął na korzyść powoda wydając wyrok uwzględniający powództwo w całości.

Strony podtrzymały swoje stanowiska i żądania po ogłoszeniu przez Trybunał Konstytucyjny wyroku z 26 listopada 2011 roku rozbudowując argumentację prawną na rzecz przedstawionych wcześniej stanowisk w treści złożonych do akt sprawy, bez wzywania o to przez sąd, pismach przygotowawczych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja strony pozwanej zasługiwała na uwzględnienie, gdyż zaskarżony nią wyrok nie jest zgodny ze stanem faktycznym, który wynika z materiału dowodowego z akt i którego właściwa materialnoprawna subsumcja nie potwierdza zasadności roszczeń powoda z pozwu.

Dla oceny zasadności roszczenia powoda i zweryfikowania zgodności zaskarżonego apelacją wyroku z prawem materialnym, w sytuacji, gdy materialnoprawną podstawę orzeczenia Sądu pierwszej instancji o uwzględnieniu powództwa stanowi art. 21a ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (jednolity tekst: Dz. U. z 2012 r., poz. 1155, ze zm.) istotne, choć nie podstawowe, znacznie miał wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 listopada 2016 r., K 11/15 (Dz.U. z 2016 r., poz. 2206). W orzeczeniu tym stwierdzono, że (pkt 1) art. 21a ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 1155, z późn. zm.) w związku z art. 77 ⁵ § 2, 3 i 5 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy w związku z § 16 ust. 1, 2 i 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej (Dz. U. z 2013 r. poz. 167) w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do kierowców wykonujących przewozy w transporcie międzynarodowym, jest niezgodny z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej; (pkt 2) art. 21a ustawy z 16 kwietnia 2004 r. powołanej w punkcie 1 w związku z art. 775 § 2, 3 i 5 ustawy z 26 czerwca 1974 r. powołanej w punkcie 1 w związku z § 9 ust. 1, 2 i 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (Dz. U. z 2002 r. Nr 236, poz. 1991 z późn. zm.) w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do kierowców wykonujących przewozy w transporcie międzynarodowym, jest niezgodny z art. 2 Konstytucji. W pisemnych motywach wyroku Trybunału Konstytucyjnego zwrócono uwagę, że kontrola trybunalska nie sprowadza się do weryfikacji, który z kilku - uznanych przez sądy za dopuszczalne – rezultatów interpretacji określonego przepisu jest właściwy, gdyż kontrola konstytucyjności ma na celu wyeliminowanie z porządku prawnego normy niezgodnej z Konstytucją, a nie przesądzenie, który z możliwych wariantów interpretacyjnych, wyrażającego tę normę przepisu powinien być przyjęty przez sądy (zob. np. postanowienie TK z dnia 14 lipca 2015 r., P 47/13, wyrok TK z dnia 7 grudnia 2015 r., P 37/15). Trybunał zwrócił też uwagę, że przepisy ustawy o czasie pracy kierowców stanowią szczególną regulację w stosunku do Kodeksu pracy, a zatem zgodnie z generalną zasadą lex specialis derogat legi generali, mają pierwszeństwo wobec regulacji kodeksowych. Kodeks pracy ma do nich zastosowanie posiłkowo w zakresie w nich nieuregulowanym. Doprowadziło to do sytuacji, że szersza definicja podróży służbowej w stosunku do kierowców, niż wynikająca z art. 77 ⁵ § 1 KP, powoduje stosowanie do nich regulacji dotyczącej incydentalnych podróży służbowych pracowników sektora administracji. Stąd, w ocenie Trybunału, uregulowanie należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową wymaga stworzenia odrębnych przepisów, gdyż obecne kaskadowe odesłania nie utrzymują standardów konstytucyjnych.

Przedmiot sporu w tej sprawie obejmuje roszczenie kierowcy zatrudnionego w transporcie międzynarodowym przez pracodawcę nie będącego państwową lub samorządową jednostką budżetową, o zasądzenie zwrotu kosztów noclegów obytych w czasie wykonywania normalnych obowiązków z zakresu jego stałych i zwyczajnych zadań pracowniczych, które, z uwagi na treść art. 2 pkt 7 ustawy o czasie pracy (własną definicję tej ustawy), są traktowane jako podróż służbowa kierowcy. Do chwili wydania wyroku przez Trybunał Konstytucyjny nie budziło w zasadzie wątpliwości, że od dnia 3 kwietnia 2010 r., gdy weszła w życie dokonana ustawą z dnia 12 lutego 2010 r. o zmianie ustawy o transporcie drogowym oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 43, poz. 246) nowelizacja ustawy o czasie pracy kierowców i wprowadzono tą ustawą do sytemu prawa szczególną definicję podróży służbowej kierowcy w art. 2 pkt 7 oraz art. 21a, kierowcy w podróży służbowej – tj. wykonującemu przewóz drogowy poza siedzibę pracodawcy lub wyjazd poza siedzibę pracodawcy, w celu wykonania przewozu drogowego - przysługiwały należności na pokrycie kosztów związanych z wykonywaniem tego zadania służbowego, ustalane na zasadach określonych w przepisach art. 77 ⁵ § 3-5 KP. Stan ten zamienił się istotnie po ogłoszeniu orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego o opisanej wyżej treści.

W świetle art.190 ust. 3 Konstytucji RP nie może być wątpliwości, że nadana przez Konstytucję orzeczeniom Trybunału Konstytucyjnego moc powszechnie obowiązująca oznacza, że orzeczeniami Trybunału Konstytucyjnego są związane wszystkie sądy. Związanie to dotyczy zarówno orzeczeń stwierdzających niekonstytucyjność określonych aktów normatywnych (bądź poszczególnych ich przepisów) z Konstytucją RP, ratyfikowaną umową międzynarodową lub aktem normatywnym wyższego rzędu; czyli takich, które wprowadzają zmiany w obowiązującym dotąd stanie prawnym; jak i orzeczeń stwierdzających zgodność kwestionowanego aktu normatywnego z Konstytucją RP lub z innym aktem ustawodawczym. W razie stwierdzenia niekonstytucyjności aktu normatywnego, moc wiążąca orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego oznacza, że od chwili ogłoszenia orzeczenia w sposób wymagany w art. 190 ust. 2 Konstytucji RP, akt ten nie może być już stosowany, gdyż został usunięty z porządku prawnego i stracił zdolność do wymuszenia określonego zachowania, czyli moc obowiązującą (szerzej zob. E. Łętowska, K. Gonera: Wieloaspektowość następstw stwierdzania niekonstytucyjności, Państwo i Prawo 2008 nr 5, s. 20 - 37; M. Safjan: Skutki prawne orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, Państwo i Prawo 2003 nr 3, s. 3 - 18).

Z powyższego wynika, że od dnia 29 grudnia 2016 r. (data opublikowania wyroku TK w Dz. U. z 2016 r. poz. 2206) nie może być stosowany art. 21a ustawy o czasie pracy kierowców w związku z art. 77 ⁵ § 2, 3 i 5 KP w związku z § 9 ust. 1, 2 i 4 rozporządzenia z 19 grudnia 2002 r. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego został ogłoszony w dniu 24 listopada 2016 r. i wówczas objęty nim przepis stracił domniemanie zgodności z Konstytucją RP. W judykaturze Sądu Najwyższego dominuje pogląd o skuteczności ex tunc wyroków Trybunału Konstytucyjnego (por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2006 r., III CZP 99/06, OSNC 2007 Nr 6, poz. 79; uchwała z dnia 3 lipca 2003 r., III CZP 45/03, OSNC 2004 nr 9, poz. 136).

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 listopada 2016 r. przez zamieszczone w jego sentencji stwierdzenie "w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do kierowców wykonujących przewozy w transporcie międzynarodowym", jest niewątpliwie wyrokiem zakresowym negatywnym, czyli stwierdzającym, że objęty kontrolą trybunalską przedmiot kontroli jest niezgodny z wzorem kontroli w określonej części (por. A. Kustra, Wyroki zakresowe Trybunału Konstytucyjnego, Przegląd Sejmowy 2011 nr 4, s. 49 - 74). Jego zakres podmiotowy dotyczy kierowców, wykonujących pracę w transporcie międzynarodowym (nie dotyczy więc kierowców w transporcie krajowym). Oznacza on zatem, że orzekanie o zasadności roszczeń powoda– czyli obejmujących świadczenia należne kierowcy, wykonującemu pracę w transporcie międzynarodowym w podróży służbowej, o jakim mowa w art. 2 pkt 7 ustawy o czasie pracy kierowców – na podstawie art. 21 a ustawy o czasie pracy kierowców, jest w tej sprawie niedopuszczalne.

Po wyroku Trybunału Konstytucyjnego w obrocie prawnym pozostały jednak przepisy o podróży służbowej, czyli art.2 pkt.7 i art.4 ustawy o czasie pracy kierowców oraz art.77 ⁵ KP zawierający pięć paragrafów. Z regulacji tych wywieść można, że kierowcy, który jest pracownikiem należą się diety, a także zwrot kosztów przejazdu, noclegów i innych wydatków, gdy mają miejsce zdarzenia i zachowania opisane rodzajowo w hipotezie normy prawnej z art.77 ⁵ §1 KP, czyli gdy kierowca przebywa w podróży służbowej a nie w „podróży”, która jest immanentną, typową cechą wykonywania przez kierowcę – pracownika, zatrudnionego do wykonywania przewozów w transporcie międzynarodowym, każdego zadania pracowniczego związanego z jego podstawowym obowiązkiem, na powierzonym mu w umowie stanowisku pracy. W ocenie Sądu Okręgowego uzasadnione jest stanowisko, że zdefiniowana w art. 2 pkt 7 ustawy o czasie pracy kierowców podróż służbowa nie jest wg ustawodawcy „podróżą służbową” pracownika, do której mają zastosowanie przepisy art.77 ⁵ KP i oparte na tym przepisie przepisy rozporządzeń wykonawczych. Gdyby było inaczej przepisy te, po wprowadzeniu definicji z art.2 pkt 7 ustawy o czasie pracy kierowców, powinny mieć zastosowanie do podróży służbowych kierowców, o których mowa w ustawie o czasie pracy kierowców wprost, z mocy art.4 tej ustawy lub art. 5 KP, a tak nie było i nie jest, skoro polski ustawodawca uznał za niezbędne wprowadzenie do polskiego sytemu prawa szczególnego przepisu jakim jest art. 21a ustawy o czasie pracy kierowców, stanowiąc w nim, że kierowcy w podróży służbowej (czyli podroży o cechach wskazanych w art. 2 pkt. 7 tej samej ustawy) przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z wykonywaniem tego zadania służbowego, ustalane na zasadach określonych w przepisach art.77 ⁵ § 3-5 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy”. Gdyby podróż służbowa z art. 2 pkt 7 ustawy o czasie pracy kierowców i podróż służbowa odbywana w celu wykonania zadania służbowego w warunkach z art. 77 ⁵ KP były tym samym, to odesłanie z art. 21a ustawy o czasie pracy kierowców nie powinno mieć miejsca. Dlatego w ocenie Sądu Okręgowego nie powinno budzić wątpliwości, że po wydaniu przez Trybunał Konstytucyjny wyroku z 29 listopada 2016 roku K11/15 , do kierowców, zatrudnionych na podstawie umowy o pracę jak powód, w celu stałego wykonywania przewozów w transporcie międzynarodowym, przepisy, o jakich mowa w art. art.77 ⁵ § 3-5 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy i przepisy do nich wykonawcze w ogóle nie mają zastosowania, chyba że wynikać to będzie z odesłania zawartego w umowie o pracę, z układu zbiorowego albo regulaminu pracy pracodawcy takich kierowców zatrudniających.

Przytoczone regulacje wyraźnie przemawiają za zasadnością tezy, że pozwany mógł w wewnętrznych regulacjach lub w umowie z powodem ustalić, że za szczególne „podróże służbowe” zdefiniowane w art. 2 pkt 7 ustawy o czasie pracy kierowców (czyli nie z tytułu podróży służbowych odbywanych w celu wykonania zdania służbowego w okolicznościach określonych w art. 77 ⁵ § 1 KP) powodowi przysługiwać będzie dieta (w kwotach, które powód otrzymywał) i nie przyznawać innych świadczeń z tego tytuł, mimo że pracownikom wykonującym podróże służbowe do miejsca wykonania zadania służbowego w okolicznościach z art. 77 ⁵§1 KP, przyznawał świadczenia opisane w wewnętrznym regulaminie wynagradzania. W sporem objętym okresie, z powszechnie obowiązujących i zgodnych z Konstytucją przepisów nie wynikał obowiązek przyznania kierowcom, wykonującym „podróże służbowe” inne niż odbywane w celu wykonywania zadania w miejscach, o jakich mowa w art. 77 ⁵§1 KP, a zwłaszcza będące skutkiem wykonywania stałych i zwykłych obowiązków pracowniczych na stanowisku „kierowca”, ryczałtów za noclegi, w tym w sytuacji, gdy kierowca wykorzystywał na noclegi przystosowane przez pracodawcę do odbywania noclegów, miejsca sypialniane w kabinie samochodu.

Sąd pierwszej instancji istotę wskazanych wyżej regulacji pominął, opierając orzekanie i zaskarżony wyrok w zasadzie wyłącznie na ocenie, że zapewniony przez pozwanego powodowi i efektywne przez niego wykorzystywany bezpłatny nocleg w postaci wyodrębnionego w kabinie pojazdu miejsca do spania nie odpowiadał nakreślonym w kilku orzeczeniach Sądu Najwyższego „standardom” noclegu.

Kierując się przedstawionymi motywami oraz opierając się na treści art. 386§1 KPC, a w odniesieniu do kosztów postępowania w każdej z dwóch instancji, na podstawie art. 98 §1-3 KPC w zw. z art. 99 KPC, w zw. z §2, § 11 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jednolity Dz.U. z 2013 poz. 490) oraz § 15 ust.1 , w zw. z §10 ust. 1 pkt.1 w zw. z §9 ust.1 pkt 2 w zw. z §20 i §2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. poz. 1804) w brzmieniu obwiązującym w dniu wszczęcia postępowania apelacyjnego, Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji. Kwota zasądzona w pkt II wyroku, to suma uiszczonej od apelacji opłaty sądowej i stawki minimalnej wynagrodzenia za

zastępstwo prawne radcy prawnego, należnej w postępowaniu apelacyjnym w sprawie zakresu prawa pracy o świadczenia rodzajowo opisane w §9 ust.1 pkt 2 rozporządzenia z 22 października 2015 r..