Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt XVI GC 2638/18

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 27 listopada 2017 r. powód (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. (dalej: (...)), wniósł o zasądzenie solidarnie od pozwanych R. P., prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą P.H.U. (...) R. P. i Gminy D. kwoty 35.121,76 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 30 listopada 2016 r. do dnia zapłaty, oraz zasądzenie od pozwanych na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazał, iż dochodzi zapłaty wynagrodzenia za kruszywo dostarczone dla potrzeb realizacji drugiego etapu robót budowlanych związanych z budową sieci kanalizacyjnej na terenie Gminy D.. Naprowadził, że w dniu 14 września 2016 r. zawarł z pozwanym R. P. umowę nr (...), na mocy której pozwany w związku z realizowaną przez Gminę D. inwestycją pod nazwą „Budowa sieci kanalizacyjnej na terenie Gminy D.”, zobowiązany był do cyklicznych dostaw kruszywa w okresie od 17 października 2016 r. do wyczerpania zamówionej ilości. Powód wyjaśnił, że został zgłoszony Gminie D. – Zakładowi (...) w D. jako podwykonawca generalnego wykonawcy – R. P. - i że w związku z nieotrzymaniem od R. P. zapłaty wynagrodzenia za zrealizowane dostawy kruszywa, zostało zawarte trójstronne porozumienie, na mocy którego pozwany Gmina D. zapłacił bezpośrednio powodowi kwotę 32 876,42 zł. Powód wskazał dalej, że w związku z zaistniałą koniecznością realizacji robót budowlanych w szerszym zakresie niż pierwotnie zakładany, zaistniała potrzeba dostarczenia dodatkowych partii kruszywa, co skutkowało zawarciem pomiędzy pozwanymi umowy, na mocy której rozszerzono wykonywane zadanie oraz zmodyfikowaniem przez powoda i pozwanego R. P. zakresu łączącej ich umowy. W tym celu powód i pozwany R. P. zawarli aneks nr do ww. umowy. Zdaniem powoda rozszerzenie zakresu umowy nr (...) odbyło się za wiedzą i zgodą Gminy D.. Powód doprecyzował, że aneks z dnia 20 listopada 2016 r. rozszerzał jedynie ilość kruszywa będącego przedmiotem umowy. Wskazał, że w następstwie zawartego aneksu wykonał dodatkowe dostawy kruszywa na teren budowy, nie otrzymując zapłaty, a na informacje o zadłużeniu pozwanego R. P. wobec powoda, pozwany Gmina D. zareagował w ten sposób, że najpierw poinformował powoda o niepodjęciu przez Generalnego Wykonawcę przerwanych w styczniu 2017 r. prac i nie wystawieniu faktur na rzecz pozwanego Gminy D., a następnie odmówił zapłaty wskazując, że wykonawca miał zgłosić do odbioru wykonane oraz zakończone roboty, natomiast aneks pomiędzy Generalnym Wykonawcą, a powodem został zawarty w dniu 20 listopada 2016 r. i nie został on dostarczony do Gminy D.. Powód wskazał, że w następstwie przeprowadzonych z pozwanym Gminą D. rozmów i wysłanych monitów, Gmina D. – Zakład (...) w D. uznała roszczenie powoda o zapłatę wynagrodzenia za dostawę kruszywa w ilości jedynie 122,7 t i zapłaciła kwotę 8.451,58 zł (pozew, k.2-4).

W dniu 8 stycznia 2018 r. Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w W., działając w sprawie o sygn. akt VIII GNc 8877/17, wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym (nakaz k. 128).

Pozwany R. P. nie zaskarżył powyższego nakazu zapłaty, wobec czego w stosunku do pozwanego R. P. nakaz ten uprawomocnił się.

Pozwany Gmina D. zaskarżył powyższy nakaz zapłaty w całości sprzeciwem, wnosząc o oddalenie powództwa w całości wobec niego i zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu zakwestionował dochodzone przez powoda roszczenie oraz istnienie stosunku obligacyjnego pomiędzy Gminą D. a powodem. Wyjaśnił, że przeprowadził postępowanie o udzielenie zamówienie publicznego w trybie przetargu nieograniczonego, w którym wziął udział pozwany R. P. i z którym następnie w dniu 20 lipca 2016 r. zawarł umowę na realizację drugiego etapu inwestycji „Budowa sieci kanalizacyjnej na terenie Gminy D.”. Wskazał, że pozwany R. P. w ramach realizacji robót budowlanych zawarł z powodem umowę podwykonawczą na dostawy kruszywa. Pozwany przyznał, że powód został zgłoszony w dniu 18 października 2016 r., jako podwykonawca dostaw w trybie art. 143b ust.8 ustawy Pzp, niemniej wskazał, że umowa podstawowa zawarta pomiędzy pozwanymi została zakończona i rozliczona. Pozwany zaznaczył nadto, że powód nie był jedynym podwykonawcą zgłoszonym przez pozwanego R. P.. Pozwany wskazał także, że pomiędzy nim, a pozwanym R. P. została zawarta w dniu 29 września 2016 r. umowa na wykonanie robót budowlanych uzupełniających w ramach ww. inwestycji, polegających na budowie odcinka sieci kanalizacji sanitarnej o długości (...) w ulicy (...) i że powód nie został zgłoszony, jako podwykonawca dostawy kruszywa w ramach tej umowy. Wskazując na powyższe pozwany wywiódł, że wobec nie zgłoszenia powoda jako podwykonawcy dostawy kruszywa w ramach umowy uzupełniającej, nie ponosi odpowiedzialności wobec powoda za wypłatę wynagrodzenia za dostawy kruszywa w ramach umowy uzupełniającej i w konsekwencji nie miał obowiązku zapłacenia powodowi wynagrodzenia z tego tytułu. Wskazał, że umowa zawarta pomiędzy powodem a pozwanym R. P., określała dostawę 600 ton kruszywa i za dostawę takiej ilości zapłacił powodowi wynagrodzenie. Zdaniem pozwanego wywiązał się ze wszystkich zobowiązań wobec powoda.

Odnosząc się do wskazanego przez powoda aneksu nr (...) z dnia 20 listopada 2016 r. pozwany wskazał, że aneks ten nie został jemu dostarczony przez głównego wykonawcę tylko przez powoda dopiero w dniu 4 kwietnia 2017 r. wraz z wezwaniem do zapłaty, podczas gdy umowa podstawowa została zakończona, odebrana i rozliczona. Podniósł, że dochodzone przez powoda pozwem należności powstały przed przedłożeniem pozwanemu poświadczonej za zgodność z oryginałem kopii umowy o podwykonawstwo. Wskazując na powyższe pozwany wywiódł, że nawet gdyby aneks nr (...) dotyczył umowy uzupełniającej, pozwany R. P. nie zgłaszając podwykonawstwa w zakresie dostaw kruszywa w ramach umowy uzupełniającej, wziął na siebie całą odpowiedzialność za wynagrodzenie powoda za dostawy wykonane w ramach realizacji inwestycji.

Pozwany zakwestionował także ilość dostarczonego przez powoda kruszywa i wskazał, że aneks nr (...) określał dostawę kruszywa w ilości 432 ton, podczas gdy kosztorys ofertowy pozwanego R. P. do umowy uzupełniającej przewidywał wprawdzie 878,906 ton kruszywa, lecz faktycznie wbudowana ilość kruszywa wyniosła 77,378 ton. Podniósł zarazem, ze wskazana w aneksie nr (...) ilość kruszywa przewyższała zapotrzebowanie (sprzeciw od nakazu zapłaty, k. 136 -141).

Strony pozostawały na swych stanowiskach w toku całego procesu. Dopiero na ostatniej rozprawie powód wskazał, że ewentualną podstawą jego roszczenia stanowią przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu. Naprowadził, że w postępowaniu dowodowym został przyznany fakt zamawiania przez dyrektora Zakładu (...) w D. kruszywa wraz ze stwierdzeniem, że Zakład (...) nie zapłaci za dostarczone kruszywo. Pozwany odniósł się do nowej podstawy prawnej roszczenia powoda, nie wnosząc o zakreślenie dodatkowego terminu na ustosunkowanie się. Zaznaczył, że uwzględnienie powództwa na powyższej podstawie prawnej wymaga wykazania, że Gmina zamawiała kruszywo, co jednak nie wynikało ze zgromadzonego materiału dowodowego (protokół, k.534v).

S ąd ustalił następujący stan faktyczny:

Gmina D. (dalej również: Gmina) jest jednostką samorządu terytorialnego, działająca na podstawie przepisów ustawy z dnia 8 marca 1990 r. Zakład (...) w D. (dalej: Zakład (...)) jest zakładem budżetowym Gminy D., utworzonym na mocy uchwały nr XXVIII/116/2008 Rady Gminy D. z dnia 5 listopada 2008 r. (okoliczności bezsporne poparte: uchwała nr XXVIII/116/2008, k.19, status zakładu komunalnego, k.20-25).

W wyniku postępowania o udzielenie zamówienia publicznego w trybie przetargu nieograniczonego na zadanie inwestycyjne „Budowa sieci kanalizacyjnej na terenie Gminy D. (etap II)” (dalej: inwestycja, zadanie) zorganizowanego przez Gminę D., doszło do zawarcia w dniu 20 lipca 2016 r. umowy nr (...) pomiędzy Gminą, w imieniu której działał Zakład (...), a R. P., prowadzącym działalność gospodarczą pod firmą P.H.U. (...) R. P. (okoliczności bezsporne poparte: ogłoszenie nr (...)-2016 z dnia 9 czerwca 2016 r. o zamówieniu – luzem w aktach, kosztorys ofertowy R. P., k.153-159, kosztorys inwestorski, k.160-172, umowa nr (...), k.145-157, zeznania świadków T. K. k.322v-323, G. P. (1), k.380- 382). Bezpośredni nadzór na wykonywaniem umowy sprawowała ówczesna Dyrektor Zakładu (...) (okoliczności bezsporne), zaś kontrolę wykonywanych robót prowadził inspektor M. T. (dowód: zeznania świadka M. T. k. 395v).

Zgodnie z § 1 ust. 1 umowy nr (...), R. P., jako wykonawca zobowiązał się zrealizować na rzecz Gminy D. - Zakładu (...) w D. roboty budowlane ww. zadania inwestycyjnego zgodnie ze złożoną ofertą i za zapłatą ryczałtowego wynagrodzenia, ustalonego w oparciu o kosztorys ofertowy. Strony umowy w § 8 ust. 1 postanowiły, że R. P. będzie uprawniony powierzyć wykonanie części przedmiotu umowy podwykonawcy na zasadach określonych w punkcie 3.4 Rozdziału I Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia (dalej: SIWZ). Natomiast stosownie do § 8 ust. 3, Gmina D., jako zamawiający dopuszczał wykonanie robót, przewidzianych wcześniej dla podwykonawcy lub dalszego podwykonawcy, przez Wykonawcę lub innego podwykonawcę pod warunkiem zmiany w tym zakresie umowy Wykonawcy z podwykonawcą lub dalszym podwykonawcą. Ustalone przez strony umowy wynagrodzenie R. P. było wynagrodzeniem ryczałtowym, które miało zostać wyliczone przez R. P. w oparciu o kosztorys ofertowy sporządzony zgodnie z wytycznymi przedstawionym w SIWZ (§ 9 ust. 2). Wynagrodzenie to było rozliczane fakturami VAT za faktycznie wykonane i odebrane roboty, na podstawie protokołów odbiorów częściowych robót i zestawienia wartości wykonanych robót (§10 ust. 1). Strony umowy ponadto zastrzegły, że zasada zapłaty wynagrodzenia Wykonawcy uwarunkowana jest przedstawieniem dowodów potwierdzających zapłatę wymagalnego wynagrodzenia podwykonawcom lub dalszym podwykonawcom. Termin realizacji umowy ustalono na 15 listopada 2016 r. (§10 ust. 3) (okoliczności bezsporne poparte: umowa nr ZK-T.253.3.2016, k.145-157, SIWZ – luzem w aktach).

W związku z zawarciem umowy nr (...) w dniu 14 września 2016 r. R. P. zawarł z (...) umowę nr (...), która określała warunki cykliczne dostaw kruszywa zlecanych przez R. P. w okresie od 17 października 2016 r. do wyczerpania zamówionej ilości z możliwością jej rozszerzenia za obustronną zgodą. Strony ustaliły, że przedmiotem umowy jest cykliczna dostawa kruszywa, w ilości ok 600 ton na budowę na terenie Gminy D.. Rozliczenia za dokonane dostawy miały być dokonywane na podstawie dokumentów WZ, potwierdzających dostarczoną ilość materiału na budowę. Postanowiono ponadto, że wynagrodzenie (...) wyniesie 56,00 zł netto za każdą tonę materiału dostarczonego na budowę na terenie Gminy D. i zostanie powiększone o podatek VAT (§ 4). Wypłata wynagrodzenia miała nastąpić na podstawie wystawionej przez (...) faktury VAT, w terminie 14 dni. Osobą odpowiedzialność w spółce (...) za realizację umowy był J. K. (1) (okoliczności bezsporne poparte dowodem: umowa nr (...), k.26-27, dowód: zeznania świadków T. K. k. 323 i J. K. (1) k. 323v).

Następnie, w uwagi na to, że w ogłoszeniu o zamówieniu na roboty budowlane w związku z realizacją zadania „Budowa sieci kanalizacyjnej na terenie Gminy D. (etap II)” zastrzeżono możliwość udzielenia zamówienia uzupełniającego na zamówienie podstawowe, zgodnie z art. 67 ust. 1 pkt 6 ustawy pzp w zakresie nie więcej niż 50 % wartości zamówienia podstawowego i polegającego na powtórzeniu tego samego rodzaju zamówienia, we wrześniu 2016 roku wszczęto postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego w trybie zamówienia z wolnej ręki na wykonanie zadania polegającego na wykonaniu robót uzupełniających budowy sieci kanalizacji sanitarnej w ulicy (...) w miejscowości A. o długości 1407 metrów, związanych z przedsięwzięciem „Budowa sieci kanalizacyjnej na terenie Gminy D. (etap II)” (dowód: wniosek o wszczęcie postępowania, zaproszenie do negocjacji – luzem w aktach). W rezultacie przedmiotowego postępowania 29 września 2016 r. pomiędzy Gminą D. a R. P. została zawarła kolejna umowa - umowa nr (...) – o roboty budowlane uzupełniające do postępowania przetargowego przedmiotu zamówienia publicznego podstawowego w trybie przetargu nieograniczonego (znak (...)), a dotyczące budowy sieci kanalizacji sanitarnej w ulicy (...) w miejscowości A.. W treści umowy zaznaczono, iż jest zawierana przy spełnieniu przesłanek z art. 19 ust. 3 pkt 2 lit b ustawy z dnia 22 czerwca 2016 r. o zmianie ustawy - Prawo zamówień publicznych oraz niektórych innych ustaw. W § 8 strony umowy ustaliły, że wykonawca może powierzyć wykonanie części przedmiotu umowy podwykonawcy (dowód: umowa, k.208-219, zeznania świadka G. P. (1), k.380- 382, zeznania świadka M. T., k.394v-395).

R. P. pismem z dnia 13 października 2016 r. adresowanym do Zakładu (...), zgłosił (...) sp. z o.o. jako dostawcę kruszywa na zadanie pn. „Budowa sieci kanalizacji sanitarnej na terenie Gminy D.”, przesyłając projekt umowy z dostawcą (okoliczności bezsporne poparte: pismo z dn.13.10.2016 r k.29, zeznania świadków T. K. k.322v-323, J. K. (1), k. 323v-324, S. P., k.379v-380, G. P. (1), k.380- 382, M. T., k.394v- 395). O otrzymanym zgłoszeniu Zakład (...) w dniu 18 października 2016 r. zawiadomił (...), przesyłając skan zgłoszenia, a zarazem wyraził wobec R. P. zgodę na realizowanie ww. zadania w zakresie dostaw kruszywa przy udziale (...) sp. z o.o. (okoliczności bezsporne poparte: wydruk e-mail z dn. 18.10.2016 r., k.28, pismo z dn. 18.10.2016 r., k.31, wydruk e-mail z dn. 5.11.2016 r. k, 30, zeznania świadka T. K. k.322v-323).

Prócz (...) w ramach inwestycji „Budowa sieci kanalizacji sanitarnej na terenie Gminy D.” zgłoszeni zostali również inni podwykonawcy, natomiast odrębnie nie został zgłoszony żaden podwykonawca w ramach umowy nr (...) (dowód: zeznania świadka G. P. (1), k.380- 382).

Po wyrażeniu zgody na wykonywanie pracy przy udziale (...), spółka kontynuowała wykonywanie dostaw na inwestycję. Kruszywo zamawiana było bezpośrednio z budowy, w ramach zapotrzebowania. Ładowane na pojazd było w kopalni (...) i tam było ważone. Dostawy odbywały się poprzez zsypanie na miejsce składowania i podpisanie przez odbierającego dostawę dokumentu WZ, wskazującego wagę dostarczonego kruszywa. Waga dostarczonego kruszywa przy odbiorze nie była kwestionowana. I tak:

1) w dniach 17, 20, 25, 26 i 27 października 2016 r. spółka dostarczyła łącznie 343,96 tony kruszywa, wobec czego w dniu 28 października 2016 r. wystawiło fakturę VAT nr (...) na łączną kwotę 23 261,76 zł, przy zastosowaniu stawki 56 zł netto za tonę kruszywa; termin płatności faktury zastrzeżono na 11 listopada 2016 r.;

2) w dniu 25 października 2016 r. spółka dostarczyła łącznie 52,48 tony kruszywa, wobec czego w dniu 31 października 2016 r. wystawiło fakturę VAT nr (...) na łączną kwotę 3 614,82 zł, przy zastosowaniu stawki 56 zł netto za tonę kruszywa; termin płatności faktury zastrzeżono na 14 listopada 2016 r.;

3) w dniu 2 listopada 2016 r. spółka dostarczyła łącznie 80,86 tony kruszywa, wobec czego w dniu 9 listopada 2016 r. wystawiło fakturę VAT nr (...) na łączną kwotę 5 569,64 zł, przy zastosowaniu stawki 56 zł netto za tonę kruszywa; termin płatności faktury zastrzeżono na 23 listopada 2016 r.;

4) w dniach 14, 17 i 18 listopada 2016 r. spółka dostarczyła łącznie 133,5 tony kruszywa, wobec czego w dniu 24 listopada 2016 r. wystawiło fakturę VAT nr (...) na łączną kwotę 9 195,48 zł, przy zastosowaniu stawki 56 zł netto za tonę kruszywa; termin płatności faktury zastrzeżono na 8 grudnia 2016 r.;

5) w dniu 14 listopada 2016 r. spółka dostarczyła łącznie 57,56 tony kruszywa, wobec czego w dniu 24 listopada 2016 r. wystawiło fakturę VAT nr (...) na łączną kwotę 3 964,59 zł, przy zastosowaniu stawki 56 zł netto za tonę kruszywa; termin płatności faktury zastrzeżono na 8 grudnia 2016 r.

(dowód: faktura VAT nr (...), k.43, faktura VAT nr (...), k.44, faktura VAT nr (...), k.45, faktura VAT nr (...), k.52, dokumenty WZ, k.353, k.354, k.355, k.356, k.357, faktura VAT nr (...), k.53, zeznania świadka J. K. (1) k. 324v i S. P. k. 389v). W trakcie realizacji ww. dostaw, dnia 7 listopada 2016 r. prokurent spółki złożył oświadczenie o nieposiadaniu nieuregulowanych zobowiązań z tytułu dostaw kruszywa na podstawie umowy (...), wobec uregulowania wcześniejszych przysługujących mu należności. Wskazał jednakże, że do zapłaty została złożona faktura nr (...), z terminami płatności odpowiednio 11 i 14 listopada 2016 r. Oświadczenie to zostało przesłane do Gminy (okoliczność bezsporna poparte: oświadczenie, k. 33, wydruk e-mail z dn. 7.11.2016 r., k.32, zeznania świadka J. K. (1), k. 323v-324).

J., w związku z rozszerzonym zakresem prac powierzonych R. P. na mocy umowy nr ZK-T.253.3.1.2016 i w związku z dostawą kruszy na pierwszy etap inwestycji, w dniu 20 listopada 2016 r. R. P. i (...) zawarli aneks nr (...) do umowy nr (...), na mocy którego zmienili § 2 umowy, ustalając zwiększenie cykliczne dostawy kruszywa łamanego o ok. 432 ton. W aneksie wskazano, że zmiana ww. postanowienia umownego wynika z rozszerzenia zadania p.n. „Budowa sieci kanalizacji sanitarnej na terenie Gminy D.” o umowę dodatkową robót budowlanych uzupełniających w zakresie „budowa odcina sieci kanalizacji sanitarnej w ulicy (...) w miejscowości A.”. Pozostałe warunki umowy pozostały bez zmian (dowód: aneks nr (...), k.47, zeznania świadków T. K., k.322v-323, J. K. (1), k. 323v-324). Aneks ten nie został złożony do Gminy (okoliczność bezsporna).

Mimo dostaw kruszywa na inwestycję w listopadzie 2016 roku należności spółki (...) nie były płacone. Spowodowało to zaprzestanie dalszych dostaw. Dyrektora Zakładu (...) posiadała wiedzę o powyższym, bowiem prowadziła bieżące objazdy służbowe inwestycji, podczas których stwierdziła brak kruszywa umożliwiającego kontynuowanie prac. W związku z tym telefonicznie kontaktowała się z przedstawicielami (...) z prośbą o dalsze dostawy i podczas tych rozmów powzięła wiedzę o braku płatności (dowód: zeznania świadków G. P. (1) k. 381v, J. K. (1), k. 323v-324).

W rezultacie prowadzonych rozmów telefonicznych dnia 29 listopada 2016 r. spółka (...) poinformowała mailowo R. P. i Zakład (...) w D. o nieotrzymaniu zapłaty należności wynikających z wystawionych na rzecz R. P. faktur (...), tj. łącznie 32 876,42 zł (dowód: wydruk e-mail z dn. 29.11.2016 r., k.34, zeznania świadka G. P. (1) k. 381v), a następnie odbyły się rozmowy przedstawicieli (...) i Gminy D., w trakcie których Dyrektor Zakładu (...) ponownie prosiła o kontynuowanie dostaw, tak by generalny wykonawca mógł realizować swoje prace. Rezultatem powyższych rozmów była również skierowana do Zakładu (...) w D. wiadomość e-mail (...) z dnia 9 grudnia 2016 r., do której dołączono zestawienie faktur za dostawy dotychczas wykonane na rzecz R. P. (tj. faktury nr (...)), jak i pismo z tej samej daty, w którym R. P. zwrócił się do Zakładu (...) w D. o dokonanie płatności bezpośredniej w kwocie łącznie 32 876,42 zł brutto, wynikającej z wystawionych przez (...) faktur nr (...) (okoliczność bezsporna poparte: wydruk e-mail z dn. 9.12.2016 r., k.35, zestawienie faktur , k.36, pismo z dn. 9.12.2016 r. k.227, zeznania świadka J. K. (1) k. 323v-324).

Wobec podjętych ze spółką (...) rozmów w przedmiocie płatności i próśb o kontynuowanie dostaw pochodzących od Dyrektora Zakładu (...) oraz składanych przez nią deklaracji dokonania dalszych rozliczeń w styczniu 2017 roku, dostawy kruszywa były kontynuowane w grudniu 2016 roku. I tak:

1) w dniu 2 grudnia 2016 r. (...) dostarczyło łącznie 52,66 tony kruszywa, wobec czego w dniu 7 grudnia 2016 r. wystawiło fakturę VAT nr (...) na łączną kwotę 3 627,22 zł, przy zastosowaniu stawki 56 zł netto za tonę kruszywa; termin płatności faktury zastrzeżono na 21 grudnia 2016 r.;

2) w dniach 13 i 15 grudnia 2016 r. (...) dostarczyło łącznie 156,35 tony kruszywa, wobec czego w dniu 19 grudnia 2016 r. wystawiło fakturę VAT nr (...) na łączną kwotę 10 769,39 zł, przy zastosowaniu stawki 56 zł netto za tonę kruszywa; termin płatności faktury zastrzeżono na 2 stycznia 2017 r.;

3) w dniach 19 i 20 grudnia 2016 r. (...) dostarczyło łącznie 158,33 tony kruszywa, wobec czego w dniu 23 grudnia 2016 r. wystawiło fakturę VAT nr (...) na łączną kwotę 10 905,77 zł, przy zastosowaniu stawki 56 zł netto za tonę kruszywa; termin płatności faktury zastrzeżono na 8 stycznia 2017 r.;

4) w dniu 27 grudnia 2016 r. (...) dostarczyło łącznie 79,72 tony kruszywa, wobec czego w dniu 30 grudnia 2016 r. wystawiło fakturę VAT nr (...) na łączną kwotę 5 491,11 zł, przy zastosowaniu stawki 56 zł netto za tonę kruszywa; termin płatności faktury zastrzeżono na 13 stycznia 2017 r.

Dostawa kruszywa byłą kwitowana przez pracowników I., a były wykonywane przy pełnej wiedzy i świadomości Dyrektora Zakładu (...), która na bieżąco była informowana przez J. K. (1) o aktualnym stanie realizacji dostaw.

(dow ód: pismo z 28 kwietnia 2017 r. k. 73-74, faktura VAT nr (...), k.54, 358, dokumenty WZ k. 358, k.359, k.360, faktura VAT nr (...), k.55, 361, dokumenty WZ k.362, k.363, k.364, k.365, k.366, k.367, faktura VAT nr (...), k.56, 368 dokumenty WZ, k.369, k.370. k.371, k.372, k.373, k.374, faktura VAT nr (...), k.57, 375, dokumenty WZ, k.376, k.377, k.378, zeznania świadków T. K. k. 323 i J. K. (1) k. 323v).

W powyższym okresie rozmowy prowadzone przez Gminę, przedstawicieli (...) doprowadziły do osiągnięcia porozumienia, które ostatecznie podpisano 19 grudnia 2016 r. Zgodnie z porozumieniem nr (...) zapłata przysługującego R. P. wynagrodzenia za prace wykonane w ramach realizacji zadania, w oparciu o wystawioną przez niego fakturę nr (...), nastąpić miała poprzez zapłatę kwoty 32 876,42 zł na rzecz (...), któremu – jako podwykonawcy – przysługiwało wynagrodzenie w wysokości 32 876,42 zł za dostarczone kruszywo, a objęte fakturami nr (...). Jednocześnie w tym samym dniu (...) złożyło oświadczenie, że bezpośrednia zapłata wynagrodzenia w kwocie 32 876,42 zł brutto zaspokoi jego wierzytelności z faktur o nr (...), a nadto dokonało korekty faktury nr (...) w zakresie opisu przedmioty faktury (dowód: wydruki korespondencji e-mail z dn.19.12.2016 r., k.37, 38, 41, 42, wydruki załączonych faktur k. 43-46, oświadczenie, k.39, porozumienie nr (...), k.40, nota korygująca nr (...), k.46 i zeznania świadka J. K. (1), k. 323v-324).

Z uwagi na niezapłacenie wszystkich wierzytelności z tytułu dostarczonego kruszywa, w grudniu 2016 roku kontynuowano dalsze rozmowy, po których T. K., działając w imieniu (...), poinformował R. P. i Zakład (...) o dalszych zaległościach wobec (...), przesyłając jednocześnie zestawienie niezapłaconych faktur (nr (...)) i potwierdzając zgodę na ich rozliczenie w styczniu 2017 r. (dowód: korespondencja mailowa z dn. 22.12.2016 r., k.48, zestawienie faktur, k.49, zeznania świadków T. K. k.322v-323, J. K. (1), k. 323v-324). Kolejno, wobec telefonicznego potwierdzania przez D. P. zasadności dokonywania kolejnych dostaw i zapewnień o płatnościach, dnia 27 grudnia 2017 r. odbyły się dalsze dwie dostawy, zaś 30 stycznia 2017 r. T. K. ponownie, powołując się na wcześniejsze ustalenia, przesłał mailowo do Zakładu (...) zestawienie nieopłaconych faktur, obejmując nim dodatkowo faktury nr (...) (dowód: korespondencja mailowa z dn. 30.01.2017 r. k.50, zestawienie faktur, k.51, pismo z dnia 28.04.2016 r. k. 73-74). W odpowiedzi na wiadomość z dnia 30 stycznia 2017 r. G. P. (1) poinformowała (...), iż od początku stycznia 2017 r. I. wstrzymał prowadzenie robót w związku z niskimi temperaturami i z uwagi na brak przerobu wykonawca nie wystawił żadnej faktury (dowód: e-mail z dn. 3.02.2017 r., k.58).

Równolegle do prowadzonych rozmów o zapłatę wierzytelności (...), dnia 18 listopada 2017 r. kierownik budowy zgłosił gotowość do odbioru wykonanych prac pierwszego etapu inwestycji (dowód: zapis w dzienniku budowy – luzem w aktach). Realizacja pierwszego etapu inwestycji zakończyła się w grudniu, zaś protokół końcowego odbioru robót budowlanych polegających na budowie sieci kanalizacyjnej na podstawie umowy (...) został sporządzony i podpisany dopiero dnia 27 grudnia 2016 r . (dowód: zeznania świadków G. P. (1) k.380- 382 i S. Ż. k. 395v-396, protokół, k.152). Jednocześnie, w grudniu 2017 rozpoczęły się prace przy realizacji budowy sieci kanalizacji sanitarnej w ulicy (...) w miejscowości A., przy czym 17 grudnia 2016 r. rozpoczęto roboty montażowe (dowód: zapisy w dzienniku budowy – luzem w aktach). W styczniu 2017 roku – z uwagi na niskie temperatury - prace na inwestycji nie były kontynuowane, natomiast dnia 26 stycznia 2017 r. R. P. i Gmina D. podpisali aneks do umowy z dnia 29 września 2016 r. nr (...), w którym określiły nowy termin zakończenia wszystkich robót budowlanych oraz przekazania zamawiającemu dokumentacji powykonawczej wraz z pozwoleniem na użytkowanie wybudowanej sieci kanalizacyjnej (dowód: zapisy w dzienniku budowy - luzem w aktach, aneks, k.220, zeznania świadka G. P. (1), k.380- 382).

Od stycznia 2017 roku (...) nie kontynuowało już dalszych dostaw na inwestycję wobec braku zapłaty za dostawy dokonane w 2016 roku. Przedstawiciele spółki osobiście i telefonicznie interweniowali w Zakładzie (...) o dokonanie zapłaty ich należności za dokonane dostawy, jednak byli zwodzeni. M.in. w dniu 14 marca 2017 r. G. P. (1) poinformowała (...), że Gmina wezwała R. P. do podjęcia przerwanych robót w terminie do dnia 25 marca 2017 r. oraz, że w razie ich niepodjęcia umowa zostanie rozwiązana bez wypowiedzenia. W tym okresie również J. K. (1) poinformował G. P. (1) o zawarciu przez (...) aneksu do umowy (...) zawartej z R. P. (dowód: e-mail z dn. 3.02.2017 r., k.58, e-mail z dn. 14.03.2017 r., k.59, e-mail z dn. 21.03.2017 r., k.62, zeznania świadka J. K. (1) k. 323v-324).

Odpowiedzi otrzymywane od Zakładu (...) nie satysfakcjonowały spółki (...), wobec czego pismem z dnia 4 kwietnia 2017 r. ponownie wezwała Zakład (...) do zapłaty następujących kwot: 9 195,48 zł, 3 964,59 zł, 3 627,22 zł, 10 905,77 zł, 5 491,11 zł wraz z odsetkami, powołując się na treść art. 6471 k.c. (dowód: wezwanie do zapłaty, k.64-65, zpo, k.66). W odpowiedzi, pismem z dnia 24 kwietnia 2017 r. Zakład (...) przedstawił swoje stanowisko, wskazując na zapłatę dokonaną przez Gminę w zakresie 477,30 ton dostaw, datę zgłoszenia gotowości zakończonych prac przez wykonawcę oraz brak przedłożenia zamawiającemu aneksu do umowy podpisanej przez wykonawcę i (...) (dowód: wydruk e-mail z dn.24.04.2017 r., pismo z dn. 24.04.2017 r., k.71). Szeroka replika (...) na stanowisko Gminy została zawarta w piśmie z dnia 28 kwietnia 2017 r., w którym powoływano się na szereg wzajemnych ustaleń (dowód: pismo z 28.04.2017 r. k. 73-74). Kolejne wezwania Gminy do zapłaty kierowane przez (...) pochodziły z dnia 2 maja 2017 r. i 2 czerwca 2017 r., zaś w odpowiedzi na nie przedstawiciel Zakładu (...) podtrzymał poprzednie stanowisko i stwierdził, że inwestycja została odebrana i rozliczona, zaś zgłaszane wierzytelności dotyczą dostaw na podstawie aneksu podpisanego po dacie zgłoszenia gotowości wykonanych robót (dowód: pismo datowane 12.04.2017 r., k.82, korespondencja mailowa z dn. 7.07.2017 r., k.83, k.84, k.85).

Rozmowy w przedmiocie zapłaty za zrealizowane dostawy były kontynuowane osobiście i telefonicznie przez przedstawicieli Zakładu (...) oraz (...), również wiosną 2017 roku. W ich ramach odbyło się spotkanie w maju 2017 roku, na którym D. P. wyrażała deklarację zapłaty 90 % wynagrodzenia (...) w związku z koniecznością zabezpieczenia gwarancji wykonawcy (dowód: zeznania świadka D. P. k. 380v i J. K. (2) k. 323v324). Ostatecznie rozmowy doprowadziły do zapłaty przez Gminę wyłącznie części dalszego roszczenia (...), po wyrażeniu zgody na płatność bezpośrednią zamawiającego przez nadzorcę sądowego w przyspieszonym postępowaniu układowym prowadzonym wobec R. P. i zweryfikowaniu u nadzorcy sądowego, że należności R. P. wobec (...) z inwestycji wynoszą 43 43 573,34 zł. Mimo, iż spółka (...) w dalszym ciągu domagała się zapłaty kwoty 43 573,34 zł, w dniu 25 lipca 2017 r. Gmina D. zapłaciła na jej rzecz wyłącznie kwotę 8 451,58 zł, uzasadniając to brakiem zgłoszenia zamawiającemu aneksu do umowy nr (...) podpisanej z wykonawcą. W piśmie z dnia 25 lipca 2017 r. wskazano sposób ustalenia ww. kwoty powołując się na umowę główną przewidującą dostawy kruszywa na około 600 ton i fakt dotychczasowego rozliczenia 477,30 ton kruszywa, wobec czego ww. kwota pokrywała różnicę. Wskazano, że Gmina nie odpowiada za dostawy objęte niezgłoszonym aneksem, zaś w zleceniu przelewu powołano art. 6471 k.c. (dowód: korespondencja stron z 7, 10, 20 i 25 i 26 lipca 2017 r. k. 88-94 i 96-100, potwierdzenie przelewu k. 95, zeznania świadka J. K. (1) k. 323v-324). Jednocześnie w piśmie z dnia 20 lipca 2017 r. poinformowano o rozliczeniu należności objętej fakturą VAT nr (...) co do kwoty 380,22 zł z wzajemną wierzytelnością wykonawcy (dowód: pismo k. 90).

Dnia 3 sierpnia 2017 r. (...) ponownie wezwało Gminę D. do zapłaty również kwoty 35 121,76 zł tytułem solidarnej odpowiedzialności zamawiającego za dokonane dostawy. Strony prowadziły korespondencję również w kolejnych dniach, zaś 19 września 2017 r. pełnomocnik (...) skierował do Gminy D. ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty. Korespondencja przez strony była kontynuowana ( dowód: pismo z dn. 03.08.2017 r., k.103-105, e-mail z dn. 03.08.2017 r., k.102, e-mail Zakładu (...) z dn. 03.08.2017 r., k.106, pismo Zakładu (...) z dn. 02.08.2017 r., k.107-108, email (...) sp. z o.o., z dn. 07.08.2017 r., k.109, pismo (...) sp. z o.o. z dn. 04.08.2017 r., k.110-113, e-mail Zakładu (...) z dn. 07.08.2017 r., k.114, email (...) sp. z o.o., z dn. 08.08.2017 r., k.115, pismo (...) sp. z o.o. z dn. 19.09.2017 r., k.116-119, pismo Zakładu (...) z dn. 09.10.2017 r., k.120-121, pismo (...) sp. z o.o. z dn. 02.11.2017 r., k.122).

Wykonywanie umowy nr (...) z dnia 29 września 2016 r. nie zostało już podjęte przez R. P., wobec czego pismem z dnia 17 maja 2017 r. Zakład (...) w D. rozwiązał umowę nr (...) w trybie natychmiastowym bez zachowania okresu wypowiedzenia, powołując się na niedochowanie terminu zakończenia wykonania całego przedmiotu umowy (dowód: oświadczenie o rozwiązaniu umowy, k.221, zpo, k.222, zeznania świadka M. T., k.394v-395). W dniu 23 maja 2017 r. Komisja, w skład której wszedł Dyrektor Zakładu (...) w D., Inspektor Nadzoru i R. P., sporządziła protokół w sprawie inwentaryzacji wykonanych robót przy zadaniu inwestycyjnym „Budowa sieci kanalizacji sanitarnej na terenie Gminy D. –etap II”, w zakresie robót budowlanych uzupełniających polegających na budowie odcinka sieci kanalizacji sanitarnej w ulicy (...) w miejscowości A., w którym wynagrodzenie ryczałtowe za całość robót zostało określone na kwotę 392 235,38 zł brutto oraz stwierdzono wykonanie zadania w części o wartości 91 505,64 zł (dowód: protokół, k.124 , zestawienie rzeczowo finansowe wykonanych robót, k.224-226). Tytułem robót uzupełniających polegających na budowie odcinka sieci kanalizacji sanitarnej w ulicy (...) w miejscowości A., R. P. wystawił na rzecz Zakładu (...) w D. fakturę VAT nr (...) z dnia 12 maja 2017 r., opiewająca na kwotę 131 324,94 zł brutto, która następnie została skorygowana fakturą VAT korygującą nr (...) z dnia 8 czerwca 2017 r. do kwoty 112 551,94 zł oraz notami korygującymi nr (...) i nr (...) wystawionymi w dniu 27 czerwca 2017 r. (dowód: faktura nr (...) k, 180, faktura korygująca nr (...), 182, nota korygująca nr (...), k.181, nota korygująca nr (...), k.183). Z należności tej Gmina D. potrąciła karę umowną w wysokości 39 223,54 zł, jaką obciążyła R. P. na podstawie § 16 ust. 1 lit. d umowy nr (...) aneksowanej w dniu 26 stycznia 2017 r. (dowód: nota księgowa nr (...) z dn. 20.06.2017 r, k.186, wezwanie do zapłaty, k. 185, zpo k.187). Pozostała część należności została uiszczona przez Gminę na rzecz R. P., wobec braku zgłoszeń podwykonawców w ramach umowy nr (...) (dowód: zeznania świadka G. P. (1), k.380- 382).

W dniu 31 października 2017 r. R. P. sporządził oświadczenie, w którym wskazywał, że dostawcą kruszywa przy realizacji inwestycji w zakresie robót budowlanych uzupełniających polegających na budowie odcinka sieci kanalizacji sanitarnej w ulicy (...) w miejscowości A. był (...) sp. z o.o. (dowód: pismo z dn. 31.10.2017 r., k.123).

W związku z realizacją inwestycji „Budowa sieci kanalizacyjnej na terenie Gminy D. (etap II)” dnia 29 lipca 2016 r. R. P. zgłosił Zakładowi (...) w D. jako swojego podwykonawcę również Rolniczą Spółdzielnią Produkcyjną z (...) w R., jako dostawcę kruszyw na ww. zadanie. Po dokonaniu tego zgłoszenia w dniu 2 sierpnia 2016 r. R. P. zawarł z Rolniczą Spółdzielnią Produkcyjną umowę, na podstawie której zobowiązała się ona do wykonania zadania polegającego na zakupie wraz z dostawą tłucznia drogowego o frakcji 0-3,5 mm celem naprawy i remontu dróg po wykonanych robotach związanych z zdaniem „Budowa sieci kanalizacyjnej na terenie Gminy D.” w ilości 1000 ton w cenie 55 zł/tona. W umowie nie określono wysokości wynagrodzenia należnego Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej, lecz miało być ono określone po wykonaniu robót i dokonaniu obmiaru. Umowa ta przedłożona została zamawiającemu (dowód: pismo z dn. 29.07.2016 r., k.192, umowa, k.193-195, zeznania świadka G. P. (1), k.380- 382).

Wobec zgłoszenia się Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej do zamawiającego o zapłatę jej należności w ramach płatności bezpośredniej, pismami z dnia 31 października 2016 r., 9 grudnia 2016 r. i 27 grudnia 2019 r. R. P. poinformował Zakład (...), że nie wnosi uwag co do zasadności bezpośredniej zapłaty wynagrodzenia Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej i zwrócił się o dokonanie płatności bezpośredniej w kwotach odpowiednio: (1) 8 456,25 zł brutto, (2) 6 426,75 zł brutto i (3) 9 163,50 zł brutto, wynikających z wystawioneych przez Spółdzielnię faktur VAT obejmujących łącznie 378 ton kruszywa. Zapłata ww. kwot została dokonana przez Gminę w dniach 8 listopada 2016 r., 19 grudnia 2016 r. i 30 grudnia 2016 r. (dowód: pismo z dn. 31.10.2016 r. k.203, faktury, k.204, k.205, potwierdzenie wykonania operacji, k.206, rozliczenie kruszywa, k.207, pismo z dn. 9.12.2016 r. k.199, faktury, k.200, k.201, potwierdzenie wykonania operacji, k.202, pismo z dn.27.12.2016 r. k.196, faktury, k.197, 197v, potwierdzenie wykonania operacji, k.198).

Ilość kruszywa niezbędna do realizacji umowy nr (...) z 20 lipca 2016 r., przy założeniu, że roboty były prawidłowo wykonane, nie powinna być mniejsza niż 982,6516 tony i nie większa niż 1 133,328 ton (w zależności od przyjętego sposobu wyceny). Ilość kruszywa niezbędna do realizacji prac objętych umową nr (...) z 29 września 2016 r., przy założeniu, że roboty byłyby prawidłowo wykonane, nie powinna być mniejsza niż 994,483 tony i nie większa niż 1 146,972 ton (w zależności od przyjętego sposobu wyceny). Ilość kruszywa użyta do realizacji umowy nr (...) do czasu jej rozwiązania, przy założeniu, że roboty były prawidłowo wykonane nie powinna być mniejsza niż 87,551 ton i nie większa niż 100,96 ton (dowód: opinia biegłego P. G., k, 424-442). W ramach realizacji inwestycji objętej umowa nr umowy nr (...) wbudowano o ok. 100 ton kruszywa więcej niż zakładał to projekt i kosztorys (dowód: zeznania świadka G. P. (1) k. 230v).

Powyższy stan faktyczny Sąd był w zasadzie między stronami bezsporny, zaś Sąd ustalił go na podstawie twierdzeń stron, niezaprzeczonych przez przeciwnika (art. 229 i 230 kp.c.), na podstawie wyżej wskazanych dokumentów prywatnych złożonych do akt sprawy, zeznań świadków i reprezentanta strony powodowej.

Dokumenty w większości stanowiły dokumenty prywatne w rozumieniu art. 245 k.p.c., zaś Sąd, dokonując ich oceny w ramach swobodnej oceny dowodów, uznał je za wiarygodne i przydatne dla ustalenia stanu faktycznego, a w konsekwencji, poczynił na ich podstawie ustalenia faktyczne. Sąd zwrócił przy tym uwagę, że dokumenty prywatne stanowiły jedynie dowód tego, że określone w nich osoby złożyły oświadczenia o treści w nich zawartej, niemniej – w zakresie dokumentów złożonych przez powoda - uwzględnił, iż strona pozwana nie kwestionowała ich w żadnym zakresie, nie podważała ich mocy dowodowej, ani oświadczeń z nich wynikających, ani też nie podnosiła, iż oświadczenia te są sprzeczne ze stanem faktycznym w zakresie współpracy stron na etapie wykonywania umowy.

Podobna ocenę Sąd odniósł również do korespondencji e-mail kierowanej przez obie strony w ramach ich przedprocesowej korespondencji, aczkolwiek wydruki z tej korespondencji Sąd poczytał za inny środek dowodowy, dopuszczalny w świetle art. 305 k.p.c.

W tym miejscu zaznaczyć należy, iż Sąd dopuścił w ramach postępowania dowodowego również dowody z dokumentów zgłoszonych przez powoda na dalszym etapie postępowania w postaci dokumentów WZ, albowiem ich dopuszczenie nie powodowało zwłoki dla toczącego się postępowania. Sąd miał przy tym na względzie, iż fakt dokonywania dostaw przez powodową spółkę kruszywa, na które opiewały wystawione przez nią faktury VAT, nie był kwestionowany przez pozwanego w trakcie prowadzenia rozmów nad zapłatę wierzytelności powoda, a nadto pełnomocnik powoda – zgłaszając zastrzeżenie w tym zakresie – sama wskazała, iż dowody te zostały złożone dla wykazania okoliczności udowodnionych na etapie wniesienia pozwu. Podobnie Sąd uwzględnił również dowód z dokumenty dołączonego przez pozwanego przy piśmie z dnia 30 czerwca 2022 r., albowiem jego złożenie nie powodowało zwłoki w postępowaniu, nie mając jednakże wpływu na merytoryczne rozstrzygnięcie niniejszej sprawy.

Sąd w ustaleniach stanu faktycznego oparł się także na zeznaniach świadków T. K., J. K. (1), S. P., G. P. (1), M. T. i S. Ż., które jako spójne i uzupełniające się ocenił za wiarygodne. Zeznania reprezentanta strony powodowej de facto powielały zeznania słuchanych w sprawach świadków i w większości stanowiły przytoczenie faktów zasłyszanych od prokurenta i pracowników powodowej spółki, dlatego Sąd nie poczynił na ich podstawie ustaleń faktycznych. Jednocześnie podkreślić należy, iż zeznania świadków, w tym w szczególności zaoferowanych przez stronę powodową, nie mogły zostać podważone z uwagi na ich powiązanie ze stronami, bowiem zeznania te w połączeniu z dowodami z dokumentów prywatnych i oświadczeniami z nich wynikającymi tworzyły spójną i logiczną całość. Marginalnie zaś nadmienić należy, iż Sąd nie poczynił ustaleń na podstawie zeznań świadka R. P., który w niniejszej sprawie uprzednio był stroną i współodpowiedzialnym za objęte pozwem roszczenie, albowiem nie posiadał on szczegółowej wiedzy na temat okoliczności objętych przedmiotem sporu, zasłaniał się niepamięcią co do tych okoliczności, a nadto potwierdzał okoliczności, które między stronami były bezsporne.

Dodatkowo, w związku z wnioskiem strony pozwanej i zarzutem co do ilości wbudowanego na inwestycji kruszywa, Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu budownictwa na okoliczności jak w postanowieniu z dnia 4 czerwca 2020 r. Biegły dokonał oceny na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy, bazując jedynie na protokołach odbioru robót i obmiarach dokonanych przez zamawiającego i wykonawcę po przerwaniu robót objętych umowa nr (...). Jego obliczenia w zakresie umowy nr (...) bazowały na ilości kruszywa zaprojektowanego i objętego kosztorysem ofertowym, albowiem – wobec ryczałtowego wynagrodzenia wykonawcy – przy odbiorze robót nie były prowadzone żadne obmiary w tym zakresie. Obliczenia te miały więc charakter czysto teoretyczny. W przypadku umowy uzupełniającej natomiast biegły uwzględnił zapisy inwentaryzacji wykonanej wspólnie przez zamawiającego i wykonawcę, i na tej podstawie obliczył ile kruszywa mogła być przez wykonawcę wbudowana. W obu przypadkach obliczenia oparte zostały na dwóch normach, doprowadzając do obliczenia wielkości minimalnych i maksymalnych kruszywa, które mogło zostać wbudowane. Jednocześnie, w żadnym przypadku nie wykonano pomiarów w terenie, nie ustalając ile kruszywa zostało faktycznie wbudowane na inwestycji, albowiem to okazało się niewykonalne wobec upływu czasu i z przyczyn opisanych przez biegłego w opinia uzupełniających ustanej i pisemnej. Nadmienić należy, iż biegły dokonał również przyporządkowania faktur i dokumentów WZ strony powodowej do umowy nr(...) i (...) bazując wyłącznie na dacie zgłoszenia wykonania robót z umowy(...) (bez wzięcia pod uwagę czy pewne roboty objęte tą umową mogły być wykonywane również w grudniu 2016 roku, skoro protokół odbioru został podpisany dopiero 27 grudnia 2016 r.) i w tym zakresie ustalenia dokonane prze zbiegłego – jako czysto teoretyczne i nie wymagające wiedzy specjalistycznej – zostały pominięte przez Sąd.

Wskazać dalej trzeba, że pierwsza opinia biegłego została zakwestionowana przez stronę powodową, która zarzuciła w szczególności brak obliczeń biegłego co do ilości rzeczywiście wbudowanego kruszywa, zwróciła uwagę na czysto teoretyczne ustalenia biegłego, a nadto powołała się na zapisy SIWZ, które dawały możliwość wbudowania dodatkowo kruszywa w ilości ok 10%. Powód zgłosił również dalsze zastrzeżenia merytoryczne wskazując, że uwzględniona przez biegłego umowa zawarta przez wykonawcę z Rolnicza Spółdzielnią Produkcyjną była umowa na zakup wraz z dostawą tłucznia drogowego o frakcji 0,35 mm celem naprawy i remontu dróg po wykonanych robotach, a nadto na to, iż dwie z faktur wystawionych przez Spółdzielnie wykazują na wykonanie usługi w dniach 24 listopada 2016 r. oraz 2 grudnia 2016 r., a więc po przyjętej przez biegłego dacie zakończenia robót objętych umową nr (...). Powód wskazał także, że pozwany przy wyliczeniu zapotrzebowania na kruszywo według projektu przyjmował zaniżoną ilość kruszywa na metr sześcienny drogi, przez co sugerował mniejszą wymaganą ilość. W pisemnej uzupełniającej opinii biegły wyjaśnił, że opinia podstawowa została wykonana przy założeniu, że roboty zostały wykonane prawidłowo, zgodnie z technologią opisaną w SIWZ, w tym w projekcie i kosztorysie. Biegły wyjaśnił także, że kosztorys pomimo, że w ocenie organów jest elementem pomocniczym, w warunkach rzeczywistych stanowi podstawę do wycen i rozliczeń. Zaznaczył, że umowa zawarta pomiędzy pozwanymi miała charakter ryczałtowy. Wskazał także, że wykonawca bazując na przedmiarze z kosztorysu inwestorskiego sam określa ilości i cenę poszczególnych elementów, które są mu niezbędne do wykonania zadania, jednak również i on sam decyduje co do ilości faktycznie wbudowanego kruszywa. Biegły natomiast opiera się na badaniach. Zwrócił nadto uwagę, że w trakcie realizacji budowy nie zostały zgłoszone żadne odstępstwa od technologii opisanej w SIWZ. Jednocześnie biegły przyznał, że dostawca nie ma wpływu na sposób gospodarowania dostarczonym kruszywem, podobnie jak inwestor nie ma wpływu na sposób prowadzenia robót przez wykonawcę. Stwierdził, że z dokumentów znajdujących się w aktach sprawy nie wynika, żeby konieczne było wykonywanie dodatkowych utwardzeń po wykonanych robotach. Wobec kolejnych zastrzeżeń powoda do opinii, Sąd dopuścił dowód z pisemnej opinii uzupełniającej, podczas której biegły podtrzymał swoje ustalenia i wnioski zawarte we wcześniejszych opiniach oraz wskazał na przyczyny odstąpienia od badań w terenie .

Sąd uznając opinię za rzetelną, aczkolwiek czysto teoretyczną, oparł się na niej w niewielkim zakresie, również z przyczyn wskazanych poniżej.

S ąd zważył co następuje:

Roszczenie powoda objęte przedmiotem sporu dochodzone było początkowo przeciwko dwóm pozwanym, jednak wobec uprawomocnienia się nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 8 stycznia 2018 r. wobec pozwanego R. P. i zaskarżenia nakazu wyłącznie przez pozwanego Gminę D. W. w postępowaniu zwykłym sprawa toczyła się wyłącznie z udziałem tego drugiego podmiotu. Jego również dotyczył ostatecznie zapadły w sprawie wyrok.

Uwzględniając zatem powyższe oraz mając na względzie, iż w sprawie wydany został nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym w dniu 8 stycznia 2018 r., z uwagi na treść art. 11 ust. 1 pkt 1) ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych staw, która weszła w życie w dniu 7 listopada 2019 r., sprawa niniejsza rozpoznawana była zgodnie z przepisami k.p.c. w brzmieniu dotychczasowym, a więc sprzed ww. zmiany.

Przechodząc zatem do merytorycznej oceny roszczenia powoda wskazać należy, iż początkowo dochodzone ono było wobec pozwanego Gminy D. na podstawie przepisów Ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (dalej: pzp), niemniej na ostatniej rozprawie pełnomocnik powoda wskazał również, iż – w świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego – podstawę roszczenia powoda mogą stanowić także przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu. Pełnomocnik pozwanego, będąc obecna na rozprawie, nie wnosiła o zakreślenie terminu na ustosunkowanie się do roszczenia powoda dochodzonego również na ww. podstawie, wnosząc o jego oddalenia również w oparciu o przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu i wskazując na brak przesłanek tego roszczenia. Mając zatem na względzie dwie podstawy prawne, w oparciu o które powód wywodził swoje roszczenie wobec pozwanej Gminy, Sąd ostatecznie – bazując na stanie faktycznym ustalonym w oparciu o zgromadzony materiał dowodowy i okoliczności między stornami bezsporne – uznał roszczenie powoda za zasadne na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu.

Odnosząc się zatem do roszczenia powoda o zapłatę wynagrodzenia za dostarczone kruszywo na realizowaną przez Gminę inwestycję „Budowa sieci kanalizacyjnej na terenie Gminy D. (etap II)” i mając na względzie przedprocesową korespondencję stron, w tym w szczególności treść pism (wiadomości e-mail) kierowanych przez pozwaną Gminę do powoda oraz treść przelewu dokonanego przez Gminę na rzecz powoda w dniu 25 lipca 2017 r. (na kwotę 8 451,58 zł, stanowiącą uzupełnienie wynagrodzenia za dostarczone kruszywo do 600 ton) w pierwszej kolejności wskazać należy, iż podstawa roszczenia powoda nie mogła być upatrywana w treści przepisu art. 6471 k.c., statuującego solidarną odpowiedzialność inwestora za wynagrodzenie podwykonawcy za roboty budowlane. Przepis ten bowiem dotyczy wyłącznie wynagrodzenia podwykonawcy za wykonane przez niego roboty budowlane, zaś takim podwykonawcą nie był powód. Podstawę roszczenia powoda wobec wykonawcy robót budowlanych, tj. R. P. (będącego de facto ich generalnym wykonawcą), stanowiła wiążąca powoda i R. P. umowa dostawy z dnia 14 września 2016 r., stypizowana w art. 605 k.c., a za wynagrodzenie objęte taką umową inwestor nie ponosi odpowiedzialności na podstawie wyżej cytowanego przepisu.

Roszczenie powoda wobec pozwanej Gminy D. niewątpliwie mogło być natomiast dochodzone na podstawie przepisów ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych i na taką podstawę prawną powództwa powód wskazał w pozwie. Zaznaczyć przy tym trzeba, iż wobec tego, że aktualnie obowiązująca ustawa Prawo zamówień publicznych z dnia 11 września 2019 r. weszła dopiero w życie z dniem 1 stycznia 2021 r., do gwarancyjnej odpowiedzialności zamawiającego za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy w ramach inwestycji realizowanej w oparciu o umowę nr (...) z dnia 20 lipca 2016 r., zawartą w wyniku postępowania o udzielenie zamówienia publicznego w trybie przetargu nieograniczonego, niewątpliwie zastosowanie znajdywały przepisy poprzedniej ustawy Prawo zamówień publicznych, tj. ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r.

Podstawę odpowiedzialności inwestora za wynagrodzenie należne dostawcy, będącemu podwykonawcą w ramach inwestycji realizowanej w oparciu o pzp, stanowił przepis art. 143c ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych, zgodnie z którymi zamawiający dokonuje bezpośredniej zapłaty wymagalnego wynagrodzenia przysługującego podwykonawcy lub dalszemu podwykonawcy, który zawarł zaakceptowaną przez zamawiającego umowę o podwykonawstwo, której przedmiotem są roboty budowlane, lub który zawarł przedłożoną zamawiającemu umowę o podwykonawstwo, której przedmiotem są dostawy lub usługi, w przypadku uchylenia się od obowiązku zapłaty odpowiednio przez wykonawcę, podwykonawcę lub dalszego podwykonawcę zamówienia na roboty budowlane. Wynagrodzenie takie dotyczy wyłącznie należności powstałych po zaakceptowaniu przez zamawiającego umowy o podwykonawstwo, której przedmiotem są roboty budowlane, lub po przedłożeniu zamawiającemu poświadczonej za zgodność z oryginałem kopii umowy o podwykonawstwo, której przedmiotem są dostawy lub usługi.

Podobnie jak przy odpowiedzialności inwestora na podstawie art. 6471 k.c., również zamawiającego i podwykonawcy nie łączy żaden stosunek prawny, zaś podstawą odpowiedzialności zamawiającego za cudzy dług jest ustawa, natomiast jej przesłanką – w przypadku umowy dostawy – przedłożenie zamawiającemu umowy o podwykonawstwo. Zamawiający nie jest współdłużnikiem w wykonaniu zobowiązania polegającego na spełnieniu świadczenia, lecz jedynie w ponoszeniu odpowiedzialności za dług formalnie cudzy, ale materialnie własny. Odpowiedzialność zamawiającego, podobnie jak inwestora, ma zatem charakter gwarancyjny, albowiem jest odpowiedzialnością ex lege za cudzy dług. Granicę tej odpowiedzialności wyznacza zakres odpowiedzialności wykonawcy, jako zobowiązanego kontraktowo do zapłaty wynagrodzenia podwykonawcy. W odróżnieniu jednak od odpowiedzialności inwestora na podstawie art. 6471 k.c., z uwagi na fakt, że solidarność zobowiązania musi wynikać z ustawy lub z czynności prawnej (art. 369 k.c.), odpowiedzialność zamawiającego przewidziana w art. 143c ust. 1 pzp ma charakter odpowiedzialności in solidum z odpowiedzialnością podmiotu, który łączyła z niezaspokojonym podwykonawcą umowa o podwykonawstwo.

Już świetle powyższego wskazać należy, iż niewątpliwie warunkiem objęcia mechanizmem bezpośredniej płatności wynikającej z przepisów pzp na rzecz podwykonawcy będącego dostawcą jest przedłożenie zamawiającemu umowy podwykonawczej, choć nie musi być ona zaakceptowana. Wynika to wprost z cytowanych przepisów pzp czy art. 143b pzp, jak i mowa o tym w ugruntowanym orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów powszechnych (np. wyrok SN z 20.09.2018 r., IV CSK 457/17, III CZP 108/15, II CSK 15/16, II CSK 215/15 czy SA w B. w sprawie I ACa 809/15 czy SA w W. w wyroku w sprawie VII ACa 334/18). W sytuacji przedłożenia umowy podwykonawczej zamawiającemu, jest on zobowiązany dokonać bezpośredniej zapłaty na rzecz podwykonawcy w razie uchylenia się od obowiązku zapłaty przez wykonawcę. W przypadku natomiast dokonania takiej bezpośredniej zapłaty zmawiający potrąca kwotę wypłaconego wynagrodzenia z wynagrodzenia należnego wykonawcy (art. 143c ust. 6 pzp).

W niniejszej sprawie poza sporem było zawarcie umowy głównej nr (...) w ramach zamówienia publicznego i podlegania tej umowy pod reżim wynikający z tej ustawy. Bezspornym było również, iż powodowa spółka, jako podwykonawca R. P., została zgłoszona zamawiającemu (Gminie D.) i na to zgłoszenie zamawiającym wyraził zgodę. Również umowa nr (...) łącząca powoda z R. P. została przedłożona pozwanemu, a zatem pozwany znał jej treść. Pozwany zarzucał jednak, iż powód nie został zgłoszony w ramach drugiej umowy podpisanej przez niego i R. P., tj. umowy o nr ZK-T.253.3.1.2016, zawartej jako umowa uzupełniająca na dalszą część inwestycji „Budowa sieci kanalizacyjnej na terenie Gminy D. (etap II)”, a dotyczącej budowy sieci kanalizacyjnej wzdłuż ulicy (...) w miejscowości A.. Wywodził, iż skoro pierwotna umowa została rozliczona, to powyższa okoliczność zwalnia go z odpowiedzialności za zapłatę wynagrodzenia. Powyższy zarzut pozwanego okazał się jednak bezzasadny, niemniej nie ta okoliczność stanowiła o uznaniu przez Sąd braku odpowiedzialności pozwanego na podstawie przepisów ustawy Prawo zamówień publicznych.

Otóż, jak wyżej wskazano, umowa główna stron nr (...)została zawarta w dniu 20 lipca 2016 r. na podstawie ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Praw zamówień publicznych. W ogłoszeniu o zamówieniu publicznym z dnia 9 czerwca 2016 r. przewidziano możliwość udzielenia zamówienia uzupełniającego do zamówienia podstawowego, zgodnie z art. 67 ust. 1 pkt 6 ustawy pzp w zakresie nie więcej niż 50 % wartości zamówienia podstawowego i polegającego na powtórzeniu tego samego rodzaju zamówienia. Takie zamówienie uzupełniające zostało R. P. udzielone w oparciu o umowę podpisaną przez niego z Gminą w dniu 29 września 2016 r. o nr (...). Bazując na tym, iż w ramach tej umowy powód nie został zgłoszony jako podwykonawca, ani też nie została mu w ramach tej umowy przedstawiona umowa podwykonawcza pozwany wywodził, iż nie odpowiada za zapłatę wynagrodzenia powoda za kruszywo dostarczone dla realizacji ww. umowy. Również świadek G. P. (2), odpowiedzialna u pozwanego za realizację inwestycji zeznała, iż w ramach pierwotnej umowy R. P. zgłosił kilku podwykonawców, zaś w ramach drugiej umowy nie został zgłoszony żaden podwykonawca. Zdaniem Sądu jednak wyłącznie ta okoliczność nie mogła stanowić o braku odpowiedzialności zamawiającego za wynagrodzenie należne podwykonawcom w ramach tej umowy.

W powyższym zakresie podkreślić bowiem należy, iż o ile umowy nr (...) została zawarta – jak wynika z dokumentów przedłożonych przez pozwanego – po wszczęciu we wrześniu 2016 roku postępowania o udzielenie zamówienia publicznego w trybie zamówienia z wolnej ręki na wykonanie zadania polegającego na wykonaniu robót uzupełniających budowy sieci kanalizacji sanitarnej w ulicy (...) w miejscowości A., to jednak zdaniem Sądu umowy ta stanowiła w istocie wyłącznie zmianę umowy nr (...). Co za tym idzie brak było podstaw do żądania zgłaszania podwykonawców również w ramach umowy z dnia 29 września 2016 r.

Otóż po zawarciu umowy z dnia 20 lipca 2016 r., z dniem 28 lipca 2016 r. weszła w życie ustawa z dnia 22 czerwca 2016 r. o zmianie ustawy - Prawo zamówień publicznych oraz niektórych innych ustaw, która zmieniła przepis art. 67 ust. 1 pkt. 6 pzp, uniemożliwiając udzielanie zamówień uzupełniających na dotychczasowych zasadach i wprowadzając jednocześnie w art. 19 ust. 1 zasadę, zgodnie z którą do umów w sprawach zamówień publicznych zawartych przed dniem wejścia w życie ustawy z 22 czerwca 2016 r. stosuje się przepisy dotychczasowe (art. 19 ust. 1). Niemniej w art. 19 ust. 3 pkt. 2 lit. b) postanowiono również, że dopuszczalne są zmiany umów w sprawie zamówienia publicznego, zawartych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy (...) w przypadku udzielenia, w okresie 3 lat od udzielenia zamówienia podstawowego, dotychczasowemu wykonawcy usług lub robót budowlanych zamówień uzupełniających, stanowiących nie więcej niż 50% wartości zamówienia podstawowego i polegających na powtórzeniu tego samego rodzaju zamówień, jeżeli zamówienie podstawowe zostało udzielone w trybie przetargu nieograniczonego lub przetargu ograniczonego, a zamówienie uzupełniające było przewidziane w ogłoszeniu o zamówieniu dla zamówienia podstawowego i jest zgodne z przedmiotem zamówienia podstawowego. Jak podkreśla się w doktrynie, powyższy przepis przejściowy wprowadził regulację pozwalającą zmienić umowę w sprawie zamówienia publicznego w przypadkach analogicznych do okoliczności stanowiących uprzednio przesłankę udzielenia zamówienia uzupełniającego na usługi lub roboty budowlane na podstawie art. 67 ust. 1 pkt 6 w brzmieniu obowiązującym przed wejściem w życie nowelizacji z 22 czerwca 2016 r. Dla zamówień uzupełniających udzielanych w okresie przejściowym ustawodawca przyjął więc konstrukcję (dopuszczalnej) zmiany umowy w sprawie zamówienia publicznego polegającej na rozszerzeniu jej zakresu rzeczowego i zmianie wynagrodzenia. Zakres rzeczowy takiej zmiany jest ściśle limitowany w przepisie art. 19 ust. 3 pkt 2 lit. b nowelizacji z 22 czerwca 2016 r. Powołany przepis zawiera więc szczególną konstrukcję prawną, w której aneksem (zmianą umowy) wprowadza się do niej zamówienie uzupełniające. Zmianie zatem uległ sposób udzielenia zamówienia uzupełniającego w okresie przejściowym: odrębna procedura w trybie zamówienia z wolnej ręki została zastąpiona aneksem do umowy podstawowej, przy czym udzielanie zamówień uzupełniających w drodze zmiany umowy w sprawie zamówienia podstawowego na podstawie przepisów art. 19 ust. 3 pkt 2 lit. b lub c nowelizacji z 22 czerwca 2016 r. może dotyczyć jedynie wprowadzenia zakresu rzeczowego zamówień uzupełniających, terminów i zasad ich realizacji (tak: J. Jerzykowski [w:] W. Dzierżanowski, M. Stachowiak, J. Jerzykowski, Prawo zamówień publicznych. Komentarz, wyd. VII, W. 2018, art. 67). Podkreśla się nadto, iż jeżeli zamawiający spełnił wymogi uprawniające go do udzielenia zamówienia uzupełniającego po wejściu w życie ustawy nowelizującej, może zmodyfikować umowę, dzięki czemu nie będzie musiał udzielać nowego zamówienia z trybie z wolnej ręki, co dotychczas wymagał przepis art. 67 ust.1 pkt. 6 pzp. Jeśli natomiast wszczęta została procedura na dotychczasowych zasadach, to zakończyć się ona winna zawarciem nie nowej umowy o zamówienie (uzupełniające), lecz sporządzeniem aneksu do umowy podstawowej o zamówienie publiczne. Dokonana ustawą zmieniającą modyfikacja regulacji prawnych dotyczących zamówień z wolnej ręki zasadniczo zatem uniemożliwia zamawiającym skorzystanie z tego trybu w przypadku przewidzenia zamówień uzupełniających w postępowaniach dawnych (tak: K. R., R. intertemporalne dotyczące umów w sprawie zamówienia publicznego przyjęte po nowelizacji p.z.p. w 2016 r.).

W świetle powyższych przepisów zatem w sensie jurydycznym umowę z dnia 29 września 2016 r. nr (...) należy traktować nie jako nową umowę zawartą przez pozwaną Gminę i R. P. w trybie ustawy Prawo zamówień publicznych, lecz jako zmianę umowy nr (...), dokonaną na podstawie art. 19 ust. 3 pkt. 2 lit. b) z dnia 22 czerwca 2016 r. o zmianie ustawy - Prawo zamówień publicznych oraz niektórych innych ustaw. Zdaniem Sądu wręcz tak właśnie umowa ta była również rozumiana przez Gminę D. i R. P. na etapie przedprocesowym, albowiem w jej treści wprost powołano się na przepis art. 19 ust. 3 pkt. 2 lit. b) z dnia 22 czerwca 2016 r. o zmianie ustawy - Prawo zamówień publicznych oraz niektórych innych ustaw. Konkluzja taka natomiast uzasadnia również podniesioną przez świadek G. P. (1) okoliczność, iż w ramach umowy nr (...) nie zostali zgłoszeniu żadni podwykonawcy i dlatego pozostałe wynagrodzenie – po rozliczeniu tej umowy – Gmina wypłaciła wyłącznie na rzecz wykonawcy R. P.. Zdaniem Sądu wykonawca nie był jednak zobowiązany do odrębnego zgłaszania podwykonawców w ramach umowy nr (...), skoro stanowiła ona wyłącznie zmianę umowy nr (...), bowiem zgłoszenia podwykonawców dokonane na etapie realizacji umowy nr (...), podobnie jak przedłożone zamawiającemu na podstawie art. 143b ust. 8 pzp umów o podwykonawstwo, których przedmiotem były dostawy lub usługi, zachowywały pełną skuteczność również w zakresie powierzonego wykonawcy na podstawie umowy zmieniającej nr (...) dodatkowego zakresu prac.

Powyższe uzasadniało wniosek, iż skoro pozwanej Gminie przedłożona została umowa łącząca powoda z R. P. z dnia 14 września 2016 r. nr (...), to Gmina co do zasady na podstawie art. 143c ust. 1 pzp odpowiadała za zapłatę wynagrodzenia powoda należnego za dostawy wykonane na podstawie przedmiotowej umowy, bez względu na to czy dostawy te dotyczyły pierwotnego czy rozszerzonego zakresu prac, tj. budowy sieci kanalizacyjnej przy ul. (...) w miejscowości A.. Zaznaczyć w tym miejscu trzeba, iż w tym zakresie oczywiście Sąd miał na względzie, iż umowa ta w swojej treści odnosiła się co prawda do cyklicznych dostaw kruszywa na inwestycję dokonywanych od 17 października 2016 r. w ilości ok. 600 ton, niemniej wskazywała ona również iż dostawy mają być dokonywane do wyczerpania zamówionej ilości, z możliwością jej rozszerzenia. Co prawda możliwość rozszerzenia nie była ograniczona jakąkolwiek wielkością, niemniej bazując na treści art. 65 § 2 k.c. zasadną wydawać by się mogła podnoszona przez stronę powodową interpretacja, iż jej strony dopuszczały możliwość rozszerzenia ilości dostaw również ponad 600 ton, w zależności od zapotrzebowania, bez potrzeby dokonywania zmiany tej umowy. W tym zakresie należałoby mieć również na względzie, iż także Gmina, której przedłożono umowę takiej treści, wyraziła w dniu 18 października 2016 r. wprost zgodę na wykonywanie umowy przez wykonawcę przy udziale powodowej spółki, w oparciu właśnie o umowę nr (...). Co za tym idzie, za powodem możnaby przyjąć, iż godziła się ona również na odpowiedzialność za dostawę kruszywa w wielkości przekraczającej wspomniane 600 ton w razie zajścia takiej konieczności w związku z realizowanymi pracami.

Mimo powyższego Sąd nie mógł jednak pominąć, iż powodowa spółka i (...) zawarli również w dniu 20 listopada 2016 r. aneks do umowy nr (...), przewidując nim rozszerzenie ilości dostaw kruszywa o dodatkowe 432 tony i wskazując zarazem w jego treści, iż zostaje on zawarty właśnie w związku z rozszerzonym zakresem prac powierzonych R. P. na mocy umowy nr (...). Ta okoliczność wyłącza możliwość powyższej interpretacji zgodnej woli stron umowy nr (...) co do ilości kruszywa jaka w oparciu o przedmiotową umowę mogła zostać dostarczona na inwestycję, a jeśli taka w istocie początkowo była, to niewątpliwie została zmieniona mocą aneksu zawartego 20 listopada 2016 r. Fakt podpisania tego aneksu, bezspornie nieprzedstawionego zamawiającemu na etapie realizacji inwestycji, lecz dopiero po jej zakończeniu, miał natomiast bezpośredni wpływ na odpowiedzialność zmawiającego za wynagrodzenie z tytułu dostaw dokonanych na jego podstawie, wyłączając tę odpowiedzialność. Stosownie bowiem do treści art. 143b ust. 10 pzp, obowiązek przedłożenia zamawiającemu umowy o podwykonawstwo, której przedmiotem są dostawy, należy odnosić również do aneksu do takiej umowy. A contrario zatem, jeśli aneks został zawarty, a nie został przedstawiony zamawiającemu, ten nie może odpowiadać za zapłatę wynagrodzenia za dostawy dokonane po jego zawarciu.

Powyższe zatem wyłącza odpowiedzialność zamawiającego za wynagrodzenie należne powodowi za dostawy kruszywa dokonane na inwestycję „Budowa sieci kanalizacyjnej na terenie Gminy D. (etap II)” po dniu podpisania aneksu do umowy nr (...) łączącej wykonawcę i powoda oraz ponad 600 ton kruszywa, do jakich odnosiła się umowa pierwotna, a za których dostarczenie pozwany na etapie przedprocesowym zapłacił powodowi wynagrodzenie. Roszczenie powoda kierowane wobec pozwanego na podstawie art. 143c ust. 1 pzp należało zatem uznać za bezzasadne.

Ustalony przez Sąd stan faktyczny sprawy wskazuje natomiast jednoznacznie, iż roszczenie powoda o zapłatę znajdowało swoje uzasadnienie w treści przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu i na takiej podstawie zostało przez Sąd uwzględnione. Powód przy tym wskazał na taką właśnie podstawę prawną jego roszczenia w świetle zgromadzonego materiału dowodowego, zaś strona pozwana – nie wnosząc o zakreślenie dodatkowego terminu na ustosunkowanie się – wniosła o oddalenie powództwa również na takiej podstawie prawnej, wskazując na brak w stanie faktycznym przesłanek dla jego dochodzenia.

Otóż w judykaturze prezentowane jest ugruntowane stanowisko, że brak możliwości zasądzenia wynagrodzenia za roboty budowlane na podstawie art. 6471 k.c., nie sprzeciwia się możliwości uwzględnienia powództwa na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, ale tylko wówczas, jeżeli o wartość wykonanych przez podwykonawcę robót strona pozwana została bezspornie wzbogacona (tak: wyrok SN z 2.02.2011 r., II CSK 414/10, Lex nr 738545, wyrok SN z 7.11.2007 r., II CSK 344/07< lex 388844, wyrok SN z 11.03.2010 r., IV CSK 401/10, niepubl.). Mając na względzie opisany wyżej zbliżony charakter odpowiedzialności gwarancyjnej inwestora za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy na podstawie art. 6471 k.c. i odpowiedzialności zamawiającego za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy w zakresie dostaw wynikającej z art. 143c pzp, niewątpliwie powyższa konstatacja może znajdować zastosowanie również do odpowiedzialności zamawiającego za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy w oparciu o przepisu pzp, w konsekwencji uzasadniając uznanie roszczenia podwykonawcy, którego umowa nie została przedłożona zamawiającemu, za zasadne.

Przepis art. 405 k.c. odnosi się natomiast do uzyskania korzyści majątkowej kosztem innej osoby. Bezpodstawne wzbogacenie to odrębne obok czynności prawnych i czynów niedozwolonych zdarzenie prawne kreujące stosunek zobowiązaniowy. Bezpodstawne wzbogacenie, określane też terminem "niesłusznego" lub "nieuzasadnionego" wzbogacenia, polega na uzyskaniu korzyści majątkowej przez jedną osobę kosztem drugiej. Uzyskanie korzyści musi nastąpić "bez podstawy prawnej". Tylko więc jeżeli doszło do przesunięcia majątkowego bez podstawy prawnej osoba, która utraciła wartość majątkową, może żądać jej zwrotu od tego, na kogo ona bezpodstawnie przeszła. Stąd w doktrynie wyraża się pogląd, że bezpodstawne wzbogacenie służy nie tylko ochronie majątku przed jego bezpodstawnym uszczupleniem, ale również umożliwia kontrolę poprawności wszelkich przesunięć majątkowych (Z. Radwański, Zobowiązania - część ogólna, W. 1997, s. 217). Z art. 405 k.c. wynikają cztery ogólne przesłanki powstania roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia: wzbogacenie jednego podmiotu, zubożenie drugiego podmiotu, związek pomiędzy wzbogaceniem a zubożeniem oraz brak podstawy prawnej dla wzbogacenia (bezpodstawność wzbogacenia). Zaznaczyć przy tym trzeba, że związek pomiędzy wzbogaceniem a zubożeniem dwóch podmiotów nie musi mieć charakteru adekwatnego związku przyczynowego. Przeciwnie, w odniesieniu do bezpodstawnego wzbogacenia nie chodzi o konstrukcję z art. 361 § 1 k.c, lecz o zmianę polegającą na przejściu wartości z jednego majątku do drugiego (por. wyroki SN z dnia 2.08.2007 r., V CSK 152/07, z dnia 21.03.2013 r., III CSK 205/12). Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia z dnia 7 lipca 2017 r., V CSK 629/16, nie musi ona nastąpić w takiej samej postaci ani wysokości, zaś przyczyna przeniesienia jest w zasadzie obojętna. Również brak bezpośredniego przeniesienia korzyści na skutek dokonywania kilku czynności pomiędzy różnymi podmiotami nie wyklucza zastosowania konstrukcji bezpodstawnego wzbogacenia. W układzie wielopodmiotowym chodzi bowiem o ustalenie kto rzeczywiście świadczył i czy istnieje podstawa do zatrzymania świadczenia przez wzbogaconego, a nie jak realizowany był transfer korzyści. W wypadku, gdy świadomością wzbogaconego objęta była osoba świadczącego i brak przyczyny prawnej świadczenia dokonywanego przez nią na jego rzecz (a nie osoby trzeciej), przeniesienie majątkowe nie może być uznane za usprawiedliwione. Jak nadto wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 maja 2015 r., II CSK 444/14, w stosunkach wielopodmiotowych wadliwość podstawy prawnej świadczenia i w konsekwencji jego nienależność ocenia się przy tym nie w odniesieniu do stosunku, w ramach którego nastąpiło przysporzenie, lecz w odniesieniu do stosunku kauzalnego, w ramach którego doszło do uzgodnienia celu przysporzenia. O ile kondykcja z art. 410 § 2 k.c. przysługuje pomiędzy stronami świadczenia, tj. stosunku będącego przyczyna prawną (causą) przysporzenia, to jednak nie można wyłączyć istnienia wadliwej podstawy prawnej świadczenia pomiędzy spełniającym świadczenie i jego odbiorcą, mimo dokonania przysporzenia obejmującego przedmiot świadczenia na podstawie ważnej umowy łączącej spełniającego świadczenie z odbiorcą przysporzenia, nie będącym jednocześnie odbiorcą świadczenia (por. uzasadnienie wyroku SN z dnia 7.07.2017 r., V CSK 629/16, Lex nr 2352171).

Uwzględniając powyższe wskazać należy, iż w okolicznościach faktycznych niniejszej sprawy doszło właśnie do bezpodstawnego wzbogacenia inwestora odebranymi i zatrzymanymi rezultatami wykonanych przez R. P. robót budowlanych, przy użyciu materiałów (kruszywa) dostarczonych przez powoda bez uzyskania za nie wynagrodzenia. Otóż stan faktyczny sprawy wskazuje, iż o ile powód dostarczał kruszywo w ramach realizacji inwestycji w oparciu o umowę nr (...), na podstawie umowy ramowej łączącej go z R. P. o nr (...), to jednak od chwili przedstawienia tej umowy zamawiającemu (pozwanemu) zapłata przysługującego mu wynagrodzenia nie była dokonywana przez drugą stronę umowy (R. P.), lecz wyłącznie w ramach płatności bezpośrednich przez zmawiającego. Zarówno zamawiający, jak i powód zdawali sobie sprawę z trudnej sytuacji finansowej wykonawcy i obaj godzili się na to, że w ten właśnie sposób będzie realizowana inwestycja – Gmina poprzez bezpośrednie płatności zaspokajała podwykonawców R. P., zaś powód realizował dostawy w związku z zaspokajaniem jego roszczeń właśnie przez Gminę. Znamienne jest bowiem, że żadnej z należności powoda nie zaspokoił wykonawca samodzielnie.

Stan faktyczny sprawy wskazuje, iż praktycznie od początku współpracy pozwany na bieżąco informowany był o stanie zaległości R. P. wobec powoda i w drodze porozumienia godził się na zaspokajanie jego wierzytelności wymagalnych. Zarówno zeznania świadków, jak i korespondencja przedłożona przez powoda w sposób jednoznaczny wskazują, iż w związku z brakiem bieżących płatności już po miesiącu realizowania dostaw, pod koniec listopada 2016 roku powód zaprzestał dalszych dostaw na inwestycję. Rozwój wydarzeń (ponowne zaprzestanie dostaw w styczniu 2017 roku) czyni zasadnym stwierdzenie, iż dostawy te nie byłyby kontynuowane, gdyby nie właśnie postawa pozwanej Gminy. Otóż w tym zakresie Sąd miał na względzie nie tylko okoliczności faktyczne przytaczane w licznych pismach strony powodowej kierowanych do pozwanego, którym pozwany w żadnym zakresie nie zaprzeczył, ale i zeznania świadka G. P. (1), z których wprost wynikało, iż na bieżąco wizytowała inwestycję i w sytuacji, gdy stwierdziła, że kruszywa na inwestycji brakuje i prace w związku z tym nie mogą być kontynuowane, dzwoniła do przedstawicieli powodowej spółki prosząc o dalsze dostawy. Co prawda świadek zeznała, iż nie obiecała zapłaty za dostarczane kruszywo, jednak treść korespondencji stron wprost wskazuje, iż po dokonaniu płatności bezpośrednich za pierwsze 3 faktury powoda, toczone były rozmowy nad dalszymi płatnościami i te obiecane były przez pozwaną spółkę w styczniu 2017 roku, ponownie w ramach płatności bezpośrednich. Co więcej, o tym, że obietnice dalszych płatności bezpośrednich były przez przedstawicieli Gminy składane świadczy również to, iż w lipcu 2017 roku Gmina dokonała dalszej zapłaty wynagrodzenia powoda, aczkolwiek tylko do równowartości 600 ton kruszywa, na jakie opiewała przedstawiona jej umowa łącząca powoda i R. P. o nr (...). Powyższe wprost zatem wskazuje, że osoby działające w imieniu pozwanego na etapie realizowania inwestycji – w tym zarówno jej pierwszej części, jak i robót uzupełniających przy ul. (...), które rozpoczęły się w grudniu 2016 roku – nie kwestionowały odpowiedzialności gwarancyjnej Gminy za zapłatę wynagrodzenia należnego powodowi, a dopiero w sytuacji, gdy prace przez R. P. zostały zaprzestane (w styczniu 2017 roku na skutek warunków pogodowych, zaś później realizowane były w niewielkim zakresie) i nie były wystawiane faktury wykonawcy za przerób prac, rozpoczęły kwestionowanie odpowiedzialności Gminy wobec powoda powołując różne argumenty w tym zakresie.

W świetle powyższych ocen zatem niewątpliwie należało dojść do wniosku, iż gdyby nie postawa strony pozwanej, to od początku grudnia 2016 roku żadne dostawy nie byłyby przez powoda zrealizowane. Licząc na dokonanie zapłaty bezpośredniej przez pozwanego i mając zapewnienia w tym zakresie powód zdecydował o kontynuowaniu dostaw w grudniu 2016 roku, dostarczając kruszywo pozwalające na realizację inwestycji w grudniu 2016 roku i w niewielkim zakresie w początkach 2017 roku. Niewątpliwie więc, o ile z formalnoprawnego punktu widzenia można twierdzić, iż świadczenie dokonywane było w ramach umowy dostawy łączącej go z R. P., to jednak faktycznie było spełniane na rzecz Gminy prowadzącej inwestycję, prowadząc do jej przysporzenia, przy jednoczesnym zubożeniu strony powodowej, bez woli świadczenia w wykonaniu umowy nr (...). Jednocześnie niewątpliwym jest, iż Gmina, jako wzbogacony, posiadała świadomość co do osoby świadczącego (powoda), na co wprost wskazują zeznania G. P. (1), jak i co do braku przyczyny prawnej świadczenia dokonywanego przez niego, skoro ten – wobec braku płatności od wykonawcy – nie wyrażał woli spełniania dalszych świadczeń na rzecz R. P. w oparciu o umowę nr (...). Konkludując więc nie sposób nie dojść do wniosku, iż przeniesienie majątkowe dokonane przez powoda na rzecz podmiotu prowadzącego inwestycję, tj. Gminy nie może zostać uznane za usprawiedliwione, co uzasadnia wniosek o jego bezpodstawności. Skoro natomiast Gmina odebrała i zatrzymała rezultaty prac wykonanych przez R. P. przy użyciu dostarczonego przez powoda w grudniu 2016 roku kruszywa, jak i odebrała plac rozpoczętej budowy przy ul. (...) w miejscowości A., na którym zalegać mogło również niewbudowane dotychczas kruszywo dostarczone przez powoda, to po jej stronie powstało wzbogacenie w zakresie kruszywa, które powód dostarczył na inwestycję w grudniu 2016 roku. Nadmienić przy tym należy, iż świadek M. T. zeznał co prawda, iż dokonując obmiaru wykonanych prac po rozwiązaniu umowy z R. P. umówił się z nim, że zostaną rozliczone tylko kruszywa wbudowane, niemniej okoliczność ta nie mogła wpływać na ocenę w jakim zakresie doszło do wzbogacenia i zubożenia stron – w obu przypadkach odpowiadało ono wartości kruszywa dostarczonego na budowę, bowiem fakt jego wbudowania, wykorzystania w inny sposób czy pozostawienia, jako materiał niewykorzystany, dla rozstrzygnięcia sprawy nie miał znaczenia skoro dostawca – jak podkreślił biegły – nie ma wpływu na gospodarowanie kruszywem.

Nadmienić nadto należy, iż wbrew zarzutom strony pozwanej dla uznania, że po stronie pozwanego doszło do bezpodstawnego wzbogacenia nie ma znaczenia to kto składał zamówienia na dostarczane przez powoda kruszywo. Niewątpliwie bowiem zamówienia te pochodziły od pracowników wykonawcy, którzy nie mieli materiału do kontynuowania prac, niemniej bezspornie powód od końca listopada 2016 roku zamówień tych nie chciał realizować, a realizował je wyłącznie na prośbę G. P. (1), Dyrektora Zakładu (...), która dzwoniła do niego z prośbami o kontynuowanie dostaw. Nie były to przy tym zamówienia samej Gminy, bowiem gdyby tak było to jej odpowiedzialność należałoby oceniać na podstawie stosunku umownego łączącego Gminę i powoda, a ten bezspornie nie został zawarty.

Uwzględniając powyższe wskazać dodatkowo trzeba, iż jako argument przemawiający za brakiem możliwości uznania, iż po stronie Gminu doszło do bezpodstawnego wzbogacenia, nie może być uznana okoliczność, iż Gmina uiściła wynikające z umowy wynagrodzenie wykonawcy. W tym zakresie szeroko wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 listopada 2020 r., I CSK 752/18, Lex 3095809, nawiązując do wcześniejszych wyroków Sądu Najwyższego (z 14.01.2016 r., IV CSK 179/15, z 28.04.2016 r., V CSK 514/15, z 11.07.2019 r., V CSK 156/18), a zarazem dokonując interpretacji odpowiedzialności inwestora za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy w świetle co prawna art. 6471 k.c., niemniej – podobnie jak wyżej wskazano – argumenty te można odnieść również do odpowiedzialności zamawiającego z art. 143c pzp. Otóż w powyższych orzeczeniach Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, iż inwestora (zamawiającego) i podwykonawcy nie łączy stosunek umowny, zaś źródłem odpowiedzialności inwestora (zamawiającego) za cudzy dług jest ustawa, a jej przesłanką zgoda na zawarcie umowy między wykonawcą a podwykonawcą lub przez podwykonawcę z dalszym podwykonawcą, zaś przy umowie o podwykonawstwo w postaci dostawy – przedstawienie umowy zamawiającemu. Odpowiedzialność ta ma charakter gwarancyjny, gdyż nie jest wynikiem wspólnej lub jednakowej sytuacji dłużników, ani udziału w odpowiedzialności za tę samą szkodę, tylko ustawowym zabezpieczeniem uzyskania świadczenia przez wierzyciela (podwykonawcę). Inwestor (zamawiający) nie jest współdłużnikiem w wykonaniu zobowiązania polegającego na spełnieniu świadczenia, jedynie w ponoszeniu odpowiedzialności za dług formalnie cudzy, ale materialnie własny. Celem wprowadzenia powyższych przepisów było zatem zabezpieczenie zapłaty wynagrodzenia podwykonawców, w sytuacji gdy z różnych względów nie mogą oni uzyskać go od swojego bezpośredniego kontrahenta (dłużnika) czyli generalnego wykonawcy. Dlatego inwestor (zamawiający) odpowiada wobec podwykonawcy, jeżeli zostały spełnione określone prawem warunki, tak jak generalny wykonawca, bo jest to odpowiedzialność gwarancyjna. Z tego też względu reguły ograniczające odpowiedzialność dłużników solidarnych nie mają wprost zastosowania do odpowiedzialności inwestora na podstawie art. 6471 k.c. czy zamawiającego, który odpowiedzialny jest in solidum. Potwierdzeniem tego, że odpowiedzialność inwestora jest odpowiedzialnością za dług generalnego wykonawcy jest to, że inwestor może nawet być podwójnie zobowiązany do zapłaty za te same roboty budowlane; raz generalnemu wykonawcy, a drugi raz podwykonawcy

W świetle powyższego więc, nic nie stoi na przeszkodzie aby zamawiający odpowiadał za ten sam dług wobec różnych osób – wobec wykonawcy płacą mu wynagrodzenie za wykonane prace, zaś wobec podwykonawcy w oparciu o przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu, jeśli spełnione są przesłanki takiego roszczenia.

Uwzględniając powyższe należy wskazać, że zdaniem Sądu powód wykazał ilość kruszywa dostarczonego na inwestycję, jak i wysokość wynagrodzenia zastrzeżonego na jego rzecz z tego tytułu. Znamienne w tym zakresie jest w szczególności to, iż strony prowadziły szeroka korespondencję przedprocesową i na żadnym jej etapie ilość dostarczonego kruszywa nie była przez pozwaną Gminę kwestionowana. Gmina była w posiadaniu faktur VAT wystawionych przez powoda, a wskazujących daty dostawy kruszywa i ilość dostarczonego kruszywa w poszczególnych datach, i nigdy nie zgłaszała ewentualnie zauważonych w tym zakresie nieścisłości czy rozbieżności. Co więcej, inwestycja była na bieżąco wizytowana przez Dyrektora Zakładu (...), która również osobiście, telefonicznie i mailowo prowadziła rozmowy z przedstawicielami powodowej spółki, którzy na bieżąco informowali ją o dostawach i ich wielkości. Niewątpliwie wiec G. P. (1) nie tylko prosiła o dostawy kruszywa, ale i posiadała o nich wiedzę, podobnie jak o ilości dostarczonego materiału. Co więcej, inwestycja była pod stałym nadzorem inspektora nadzoru ze strony Gminy, który również miał bezpośredni ogląd na to ile kruszywa na inwestycję jest dostarczane. Składając zeznania przed Sądem wskazał on, że do niego należała kontrola wykonywanych robót, a jednocześnie nie wskazał, że kruszywa było za dużo czy że zalegało nie używane, co natomiast wskazuje na to, iż było ono wykorzystywane de facto na bieżąco. Wreszcie, również w takcie procesu powód przedłożył dokumenty WZ na dostarczone kruszywo i choć – jak wynikało z zeznań świadków – kruszywo to było odbierane przez pracowników R. P., to jednak pozwany nie zgłosił żadnych konstruktywnych argumentów podważających ich wartość dowodową prócz zarzutu co do ich spóźnienia, który w świetle art. 207 § 2 k.p.c., jak i art. 217 k.p.c. Sąd uznał za bezzasadny (ich dopuszczenie nie powodowało przedłużenia postępowania). Nadmienić w tym miejscu należy, iż Sąd zauważył, że powód nie złożył dokumentów WZ do faktury VAT nr (...), niemniej pozwany nie wskazywał, iż dostawy objęte tą fakturą nie zostały wykonane, zaś na etapie przedprocesowym pokrył część należności wynikających z faktur nr (...), nie wskazując którą z nich zaspokaja. Co za tym idzie, dostawy objęte wynagrodzeniem, na jaki została wystawiona faktura nr (...) bezspornie zostały wykonane.

W powyższym zakresie wyłącznie marginalnie należy odnieść się do twierdzeń pozwanego co do tego, że R. P. prowadził w tym samym czasie inne inwestycje, na które powód również dostarczał kruszywo, zaś przedłożone przez powoda dokumenty mogły dotyczyć dostaw na inną budowę niż ta realizowana przez Gminę D.. Otóż po pierwsze okoliczności dostaw kruszywa na inne inwestycje realizowane przez R. P. nie miały istotnego znaczenia w tym zakresie, skoro pozwany nie wykazał nawet, iż w istocie takie miały miejsce, ani by dokumenty WZ zostały wystawione celowo lub omyłkowo na inne dostawy. Powoływany natomiast przez pozwanego fakt omyłki przy wystawieniu jednej z faktur powoda, a zarazem jej korekty (faktury nr (...)), nie mógł powodować uznania, iż omyłkowo wystawione zostały również inne faktury, skoro należność ze skorygowanej faktury została uprzednio zaspokojona przez pozwanego w pełnym zakresie, bez żadnych zarzutów merytorycznych w jej przedmiocie.

W świetle powyższego wiec należało ustalić, iż skoro na inwestycję „Budowa sieci kanalizacyjnej na terenie Gminy D. (etap II)” powód dostarczył 1 115,72 ton kruszywa, zaś w ramach płatności bezpośrednich pozwany zapłacił na jego rzecz wynagrodzenie z tytułu dostarczenia 600 ton, to wzbogacenie pozwanego kosztem powoda dotyczyło 515,72 ton kruszywa. W związku z dostarczonym kruszywem na ww. inwestycję powód wystawił 9 faktur, przy czym faktury nr (...) zostały w całości zaspokojone w ramach płatności bezpośrednich zamawiającego, zaś faktury (...) co do kwoty 8 451,58 zł, w wyniku uzupełnienia poprzednich płatności bezpośrednich o zapłatę za 122,7 ton kruszywa. Jednocześnie faktura nr (...) została co do kwoty 380,22 zł zaspokojona w ramach wzajemnych rozliczeń powoda i R. P. (v. informacja na k. 90). Co za tym idzie wzbogacenie po stronie pozwanego, a zarazem zubożenie po stronie powoda dotyczyło należności za dostarczone kruszywo objęte fakturami nr (...) oraz pozostałej części należności objętej fakturami (...), co dawało łączną kwotę 35 121,76 zł. Sąd miał przy tym na względzie, iż wierzytelności powoda wykazane zostały fakturami VAT i obejmowały naliczony przez powoda podatek VAT, niemniej do sumy wierzytelności w wartości brutto sprowadzało się zubożenie powoda, któremu odpowiadało wzbogacenie pozwanego. Otóż przy zapłacie określonej kwoty w zamian za nienależne świadczenie spełnione przez podatnika dochodzi do wykonania czynności podlegającej opodatkowaniu, tj. odpłatnej dostawy towarów lub wykonania usług na rzecz podmiotu, który nie był stroną stosunku umownego, a majątek którego w wyniku powyższych czynności uległ przysporzeniu. Stosownie do treści art. 405 k.c., podmiot bezpodstawnie wzbogacony zobligowany jest do zwrotu korzyści, które uzyskał, co w praktyce najczęściej odpowiada równowartości pieniężnej otrzymanego przysporzenia. Dostawa towarów podlega opodatkowaniu podatkiem VAT, jeżeli jest świadczona odpłatnie, niezależne od tego czy została wykonana z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa (art. 5 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług). Co za tym idzie, dokonanie przysporzenia na rzecz innego podmiotu w postaci dostawy na jego rzecz towarów, wiąże się z obowiązkiem zapłaty podatku VAT. Co za tym idzie, wydanie korzyści lub zwrot jej wartości stanowi de facto o zwrocie przysporzenia na rzecz podmiotu zubożonego np. w postaci naliczonego uprzednio wynagrodzenia pieniężnego za dostarczony towar, obejmującego podatek VAT (por. tak również NSA w wyroku z dnia 10.05.2011 r., I (...) 743/10 oraz SA w P. w wyroku z dnia 12.04.2019, I AGa 257/18).

Pozwana Gmina broniła się również twierdzeniami o tym, iż mniejsza ilość kruszywa została zużyta w trakcie realizacji obu etapów inwestycji niż łączna ilość kruszywa dostarczona przez powoda i (...), która – jako podwykonawca w zakresie dostaw - również została zgłoszona w ramach realizacji inwestycji. Okoliczność ta jednak dla rozstrzygnięcia sprawy nie miała istotnego znaczenia. Jak bowiem wynikało z opinii biegłego – pierwotnej, uzupełniającej oraz ustnej – biegły po pierwsze nie sprawdził ile faktycznie kruszywa zostało wbudowane na inwestycji do czasu, gdy wykonywał ją R. P., zaś powód dokonywał dostaw, a po drugie – co było szczególnie istotne – sprawdzenie to na etapie procesu nie było możliwe z uwagi na upływ czasu, użytkowanie drogi oraz możliwość rozkruszania kruszywa i jego dosypywania. Biegły wskazał wręcz na dosypywanie kruszywa od 2017 roku, utwardzanie niektórych dróg i pokrycie części z nich asfaltem. Bezspornie natomiast odbierając pierwszy etap wykonywania inwestycji przez R. P. w grudniu 2016 roku nie zweryfikowano ile kruszywa zostało wbudowane, bowiem umowa (...) rozliczana była ryczałtowo, a nie obmiarowo, stąd nie było to niezbędne. Bazując natomiast na zeznaniach G. P. (1), która Sąd uznał za wiarygodne, a która na bieżąco kontrolowała wykonywanie prac i stan dostaw, na pierwszym etapie realizacji inwestycji wbudowano więcej kruszywa niż było to założone projektem i kosztorysem ofertowym, zaś różnica wynosić miała ok. 100 ton. Znamienne jest przy tym, iż powód nie miał wpływu na sposób gospodarowania kruszywem i na ilość kruszywa wbudowanego w trakcie realizacji inwestycji, zatem z jego perspektywy istotna była ilość kruszywa dostarczonego i odebranego na inwestycji. Zamawiający odpowiada bowiem za zapłatę wynagrodzenia za dostawę wykonaną przez zgłoszonego podwykonawcę, podobnie jak do wartości dostaw dostarczonych na inwestycję sprowadza się odpowiedzialność bezpodstawnie wzbogaconego zamawiającego względem zubożonego dostawcy, bez względu na to ile z dostarczonego kruszywa zostało wykorzystane.

Co więcej, nawet jeśli oceniać roszczenie powoda kierowane wobec pozwanej Gminy w oparciu o przepisy pzp, to dla odpowiedzialności zamawiającego za zapłatę wynagrodzenia powoda nie miał żadnego znaczenia fakt, jak i ilość oraz wielkość dostaw realizowanych przez Rolniczą Spółdzielnię Produkcyjną, której wynagrodzenie zostało pokryte przez Gminę. Otóż o ile w istocie był to również dostawca zgłoszony zamawiającemu, to jednak należy mieć na względzie, iż powód nie miał żadnego wpływu na to ilu dostawców wykonawca (R. P.) Gminie zgłosił, bowiem to Gmina, a nie powód, winna kontrolować zarówno ilość zgłoszonych i zaaprobowanych dostawców stosownie do potrzeb wymaganych celem realizacji konkretnej inwestycji, jak i zapisy zgłoszonych umów. Co więcej, uwadze Sądu nie mógł ulec również fakt, iż zgłoszona Gminie umowa łącząca R. P. z Rolniczą Spółdzielnią Produkcyjną (...) dotyczyła kruszywa, które miało służyć wykonywaniu prac budowlanych na inwestycji, lecz – jak wprost wynika z jej treści – celem „naprawy i remontu dróg po wykonanych robotach budowalnych związanych z zadaniem Budowa siedzi kanalizacyjnej na terenie Gminy D.”. Jeśli więc zamawiający rozliczał dostawy innego rodzaju kruszywa (tłucznia drogowego, jak wskazuje cytowana umowa), przeznaczonego na naprawę dróg, w ramach dostaw realizowanych celem wykonania robót stricte budowlanych, a nie w celu, w jakim miały być one wykorzystane, to czynił to na własne ryzyko, a nie ryzyko innego zgłoszonego dostawcy.

Zwrócić nadto należało uwagę, że z opinii biegłego wynikało, że ilość kruszywa niezbędna do realizacji umowy nr (...) (jej pierwszego etapu) nie powinna – zgodnie z dokumentacją ofertową – przekraczać 1 133,328 ton, zaś ilość kruszywa niezbędna do realizacji umowy nr (...) (rozszerzony zakres prac) do czasu rozwiązania umowy z R. P. nie mogła być większa niż 100,96 ton. Sumarycznie daje to maksymalnie 1 234,288 ton kruszywa. Niemniej z okoliczności sprawy wynikało, iż przy odebraniu pierwszego etapu prac nie badano ilości kruszywa wbudowanego z uwagi na ryczałtowy charakter rozliczenia umowy, zaś nadzorująca na bieżąco inwestycję G. P. (1) zeznała, że na tym etapie wbudowano o ok. 100 ton kruszywa więcej niż zakładał to projekt i kosztorys. Co więcej, jak zeznał świadek M. T., dokonujący inwentaryzacji wykonanych prac w ramach umowy nr (...), po rozwiązaniu współpracy z R. P., inwentaryzacja nie obejmowała tego co nie zostało wbudowane. Nie można zatem wykluczyć, że jeśli prace zostały przez wykonawcę przerwane już w styczniu 2017 roku i tylko w niewielkim zakresie były kontynuowane w kolejnych miesiącach, to na placu budowy mogło pozostać kruszywo dowożone do końca grudnia 2016 roku, zsypane na hałdach i oczekując na jego wbudowanie. Tymczasem kruszywo dostarczone przez powoda na całym etapie realizacji inwestycji przez R. P. zamykało się wielkością 1 115,42 tony. W istocie więc powód dostarczył nawet mniej kruszywa niż przy realizacji zadania inwestycyjnego zostało czysto teoretycznie wykorzystane. Uwzględniając więc, że kruszywo dostarczane przez Rolniczą Spółdzielnię Produkcyjną było wykorzystywane – zgodnie z treścią umowy łączącą spółdzielnię z R. P. - do naprawy i remontu dróg po wykonanych robotach budowalnych na inwestycji, to ilość kruszywa dostarczonego przez powoda mieściła się w ilości kruszywa teoretycznie wbudowanego przez wykonawcę, nie wspominając o tym kruszywie, które na inwestycji mogło pozostać niewbudowane. Marginalnie przy tym należy zwrócić uwagę, iż pierwszy etap realizacji inwestycji zakończył się 18 listopada 2016 r., kiedy to kierownik budowy zgłosił gotowość do odbioru wykonanych prac pierwszego etapu, co w dzienniku budowy potwierdził nadto inspektor nadzoru. Protokół końcowego odbioru robót budowlanych podpisano dopiero dnia 27 grudnia 2016 r. Rozbieżność tych dat uzasadnia twierdzenie, iż w ciągu miesiąca po zakończeniu prac budowlanych a przed ich odbiorem mogły toczyć się prace wykończeniowe, uzupełniające, a nawet naprawcze, w tym polegające na naprawie i remoncie dróg po wykonanych robotach związanych z realizowanym zadaniem, do czego w świetle zapisów SIWZ wykonawca był zobowiązany (pkt. 3.2.7 SIWZ). W tym natomiast okresie Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna, będąca podwykonawcą zgłoszonym również wyłącznie w ramach umowy nr ZK-T.253.3.2016, dostarczyła 158 ton kruszywa (v. faktury k. 197, 197v). Nawet więc jeśli hipotetycznie przyjąć, iż kruszywo dostarczane przez Spółdzielnie było wykorzystywane także do prowadzenia prac budowlanych, a nie remontu i naprawy dróg, to niewątpliwie ww. 158 ton kruszywa dostarczonego w grudniu 2016 roku mogło być wykorzystane wyłącznie w celach remontowych. Co za tym idzie, pozostałe dostarczone przez Spółdzielnię kruszywo (220 ton) i kruszywo dostarczone przez powoda (1 115,42 tony) łącznie odpowiadało ilości kruszywa wbudowanego na inwestycji, ustalonej w oparciu o opinię biegłego i zeznania świadka G. P. (1).

Okoliczności dostaw kruszywa przez (...) i ich rozliczenia z zamawiającym dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy nie miały istotnego znaczenia.

Uwzględniając więc powyższe rozważania prawne i ocenę ustalonego przez Sąd stanu faktycznego, roszczenie powoda podlegało uwzględnieniu w całości na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu.

W przedmiocie odsetek od zasądzonego roszczenia Sąd orzekł na podstawie art. 481 k.c. w zw. z art. 455 k.c., mając na względzie, iż roszczenie z bezpodstawnego wzbogacenia jest roszczeniem bezterminowym. W tym zakresie Sąd uwzględnił, iż w dniu 4 kwietnia 2017 r. powód skierował do pozwanego pierwsze pisemne wezwanie do zapłaty całego objętego przedmiotem sporu roszczenia i wezwanie to zostało dostarczone w dniu 5 kwietnia 2017 r. (k. 64-66). Jako, że roszczenie powoda było wyznaczone okolicznościami faktycznymi podniesionymi w piśmie, zaś przedstawiciele Gminy mieli wiedzę o dostawach realizowanych przez powoda, roszczenie winno być spełnione najpóźniej w terminie 7 dni od dnia doręczenia wezwania, a więc do 12 kwietnia 2017 r. Co za tym idzie, od dnia 13 kwietnia 2017 r. pozwany pozostawał w opóźnieniu w spełnieniu świadczenia i od tego też dnia powodowi należne były odsetki ustawowe za okres opóźnienia.

W świetle powyższego w przedmiocie odsetek orzeczono jak w pkt. I sentencji wyroku, oddalając roszczenie odsetkowe dalej idących, o czym orzeczono w pkt. II sentencji wyroku.

W przedmiocie kosztów procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 zd. 2 k.p.c., uznając iż powód uległ nieznacznie w swoim żądaniu i w związku z tym należy mu się koszt całych poniesionych kosztów procesu. Na koszty poniesione przez powoda złożyła się opłata od pozwu w wysokości 1 757 zł, wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika powoda w wysokości 7 200 zł (dwukrotność stawki minimalnej ustalonej na podstawie § 2 pkt 5) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych) oraz kwota 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

W ocenie Sądu za zasadny należało uznać wniosek powoda o przyznanie kosztów zastępstwa procesowego w podwójnej wysokości, bowiem spełnione zostały przesłanki powołane w § 15 ust. 3 rozporządzenia w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Otóż postępowanie w niniejszej sprawie wymagało odbycia kilku terminów rozpraw, na które pełnomocnik zawsze się stawiał, w tym stawiał się osobiście, gdy Sąd przeprowadzał postępowanie dowodowe z osobowych źródeł dowodowych. Zaangażowanie pełnomocnika powoda w rozstrzygnięcie sporu zauważalne było zarówno podczas rozpraw, jak i w składanych w sprawie pismach procesowych, wskazując na czas poświęcony przez pełnomocnika celem przygotowania się do rozprawy i celem sporządzenia tych pism. Nadto Sąd miał na względzie skomplikowany charakter sprawy, wymagający wnikliwej bieżącej analizy materiału dowodowego i stanu faktycznego ostatecznie wynikającego z przeprowadzonego w trakcie procesu postepowania dowodowego, która ostatecznie doprowadziła do rozszerzenia podstawy prawnej powództwa, a która ostatecznie została przez Sąd podzielona. Powyższe okoliczności, połączone z zawiłością sporu, obszernością materiału dowodowego wymagającego wnikliwej analizy i – co szczególnie istotne – długością trwania postępowania, zdaniem Sądu uzasadniały uwzględnienie wniosku strony powodowej o przyznanie wynagrodzenia jej pełnomocnika w dwukrotności stawki minimalnej.

Wobec tego, że wierzytelność powoda zasądzona od pozwanego na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu mogła być zaspokojona również przez R. P. na podstawie umowy łączącej go z powodem, zaś zaspokojenie jej przez jednego ze zobowiązanych zwalniało drugiego (zobowiązanie in solidum pozwanego i R. P.), należało orzec jak w pkt. IV sentencji wyroku.

O kosztach sądowych wydatkowanych tymczasowo z sum budżetowych Skarbu Państwa Sąd orzekł odrębnym postanowieniem, stosownie do treści art. 1081 k.p.c.

Sędzia Małgorzata Różańska-Prus

Z/ (...).

Sygn. akt XVI GC 2638/18

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 lipca 2022 r.

Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w W. XVI Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SR Małgorzata Różańska-Prus

Protokolant: Piotr Zych

po rozpoznaniu w dniu 4 lipca 2022 r. w W.

na rozprawie sprawy

z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.

przeciwko Gminie D.

o zapłatę kwoty 35 121,76 zł

5) zasądza od pozwanego Gminy D. na rzecz powoda (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. kwotę 35 121,76 zł (trzydzieści pięć tysięcy sto dwadzieścia jeden złotych siedemdziesiąt sześć groszy) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 13 kwietnia 2017 r. do dnia zapłaty;

I. oddala powództwo w pozostałym zakresie;

II. zasądza od Gminy D. na rzecz powoda (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. kwotę 8 974 zł (osiem tysięcy dziewięćset siedemdziesiąt cztery złote) tytułem kosztów procesu, w tym kwotę 7 200 zł (siedem tysiące dwieście złotych) tytułem kosztów zastępstwa procesowego;

III. zastrzega, że odpowiedzialność pozwanej Gminy D. w zakresie pkt. I i III wyroku jest odpowiedzialnością in solidum z odpowiedzialnością R. P., wynikającą
z prawomocnego nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w W. z dnia 8 stycznia 2018 r., sygn. akt VIII GNc 8877/17, a więc spełnienie świadczenia przez jednego ze zobowiązanych zwalnia drugiego.

XVI GC 2638/18

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ