Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 czerwca 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie I Wydział Cywilny

w składzie

Przewodniczący SSA Mariusz Tchórzewski

po rozpoznaniu w dniu 28 czerwca 2024 r. w Lublinie na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółki komandytowej w R.

przeciwko B. M. (1), (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki od wyroku Sądu Okręgowego w L.z dnia 20 września 2023 r. sygn. (...)

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że nadaje mu brzmienie:

I.  zasądza od B. M. (1) na rzecz (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółki komandytowej w R. kwotę 60967,29 (sześćdziesiąt tysięcy dziewięćset sześćdziesiąt siedem 29/100) USD z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 12 sierpnia 2022 r.;

II.  zasądza od (...) Spółka Akcyjna w W. na rzecz (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółki komandytowej w R. kwotę 60967,29 (sześćdziesiąt tysięcy dziewięćset sześćdziesiąt siedem 29/100) USD z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 12 sierpnia 2022 r. zastrzegając, że w chwili spełnienia świadczenia kwota należności głównej nie może przekroczyć równowartości 200 000 zł oraz podlega zmniejszeniu o kwotę 200 EUR (według kursu z chwili spełnienia świadczenia);

III.  zastrzega, że spełnienie świadczenia na rzecz powoda przez jednego z pozwanych zwalnia drugiego z obowiązku świadczenia w spełnionej wysokości;

IV.  oddala powództwo w pozostałej części;

V.  zasądza od B. M. (1) na rzecz (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółki komandytowej w R., tytułem zwrotu kosztów procesu, kwotę 8383 (osiem tysięcy trzysta osiemdziesiąt trzy) zł z ustawowymi odsetkami w wysokości ustawowych odsetek za opóźnienie za czas po upływie tygodnia od dnia doręczenia niniejszego orzeczenia zobowiązanemu;

VI.  zasądza od (...) Spółka Akcyjna w W. na rzecz (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółki komandytowej w R., tytułem zwrotu kosztów procesu, kwotę 8500 (osiem tysięcy pięćset) zł z ustawowymi odsetkami w wysokości ustawowych odsetek za opóźnienie za czas po upływie tygodnia od dnia doręczenia niniejszego orzeczenia zobowiązanemu;

II.  oddala apelację w pozostałej części;

III.  zasądza solidarnie od (...) Spółka Akcyjna w W. na rzecz (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółki komandytowej w R., tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, kwotę 16161 (szesnaście tysięcy sto sześćdziesiąt jeden) zł z ustawowymi odsetkami w wysokości ustawowych odsetek za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono.

I AGa 205/23 UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 20.09.2023 r. w sprawie (...) Sąd Okręgowy w L., w punktach:

1.  oddalił powództwo;

2.  orzekł o kosztach procesu względem pozwanej osoby fizycznej;

3.  orzekł o kosztach procesu względem pozwanej spółki.

Pisemne uzasadnienie zawarto na kratach 648-667 akt sprawy.

Do rozstrzygnięcia przywiodły Sąd następujące, zasadnicze ustalenia i wnioski.

W dniu 8.11.2019 r. powódka zawarła z brytyjską spółką (przewoźnikiem umownym nadawcy towaru) umowę przewozu alkoholu z G. do L. i w dniu 12.11.2019 r. wykonanie tej umowy powierzyła swojemu podwykonawcy (przewoźnikowi faktycznemu) – pozwanej osobie fizycznej. W toku wykonywania przewozu przez pracownika pozwanego, wskutek jego rażącego niedbalstwa (w rozumieniu Konwencji CMR) doszło do częściowej utraty przewożonego towaru, wskutek kradzieży przez nieustalonych sprawców. Rozmiar utraty towaru stwierdził dopiero odbiorca w L., po rozładunku samochodu pozwanego. Wskutek zaistniałej szkody nadawca towaru wystąpił do brytyjskiej spółki (swego kontrahenta) z roszczeniem odszkodowawczym obejmującym również wysokość należności celnych, jakimi został obciążony przez organ celno-skarbowy w Wielkiej Brytanii, w kwocie łącznej 87302,08 USD (k. 59 w zw. z k. 397a). Powodowa spółka, poinformowana przez brytyjską spółkę o powyższym, w dniu 13.05.2020 r. wystawiła pozwanemu notę obciążeniową na kwotę 87302,08 USD (k. 58 w zw. z k. 57). Spółka brytyjska i nadawca towaru w ramach ugody uzgodnili wysokość odszkodowania na kwotę 72500 USD wypłaconą nadawcy i następnie brytyjska spółka wystąpiła z roszczeniem regresowym względem powodowej spółki, w kwocie 275608,75 zł (równowartej kwocie 72500 USD), ewentualnie w kwocie 72500 USD, wytaczając powództwo przed Sądem Okręgowym w W.. Sąd ten prawomocnym wyrokiem z dnia 1.06.2022 r. uwzględnił w całości powództwo główne, zasądzając dodatkowo na rzecz powodowej spółki brytyjskiej kwotę 24598 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Na podstawie orzeczenia wierzycielska spółka wszczęła postępowanie zabezpieczające, którego kosztem w wysokości 19388,88 zł obciążono ostatecznie dłużnika – powódkę w niniejszej sprawie.

W trakcie realizacji przewozu w listopadzie 2019 r. pozwanego – przewoźnika faktycznego – łączyła umowa ubezpieczenia oc przewoźnika drogowego z ubezpieczycielem pozwanym w niniejszej sprawie. W ramach dodatkowej klauzuli umowa objęła ubezpieczeniem przypadek niedbalstwa pracownika, z zastrzeżeniem jednak sumy ubezpieczenia z tego tytułu na kwotę 200000 zł. Powodowa spółka zgłosiła w 2019 r. fakt kradzieży i szkodę równolegle spółce brytyjskiej, jak też wskazanemu ubezpieczycielowi swego podwykonawcy, który po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego kilkakrotnie odmawiał przyjęcia swojej odpowiedzialności i wypłaty odszkodowania.

Pozwem z dnia 12.08.2022 r. powódka pozwała swego podwykonawcę (przewoźnika faktycznego) oraz jego ubezpieczyciela o zapłatę (na zasadach solidarności niewłaściwej) odszkodowania w kwocie 335136,19 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu, wskazując na kontraktową podstawę odpowiedzialności pozwanej osoby fizycznej, opartą na przepisach art. art. 3, 17 ust. 1 Konwencji CMR w zw. z art. 471 k.c., specyfikując wysokość żądanej szkody: 275608, 75 zł – wysokość szkody zasądzonej na rzecz wierzyciela powódki, 34929,44 zł – skapitalizowana kwota odsetek za okres od dnia 10.11.2020 r. do dnia wniesienia pozwu, 24598 zł – zasądzone od powódki na rzecz jej wierzyciela koszty procesu przed SO w W..

W odpowiedzi na pozew pozwany pierwszoplanowo nie wyraził zgody na dochodzenie przez powódkę należności w walucie krajowej podnosząc, że z mocy art. 358 k.c. znajdującego zastosowanie na gruncie Konwencji CMR nie mogła ona dokonać zmiany waluty, w jakiej odszkodowanie winno być dochodzone, a sama powódka odwoływała się w uzasadnieniu pozwu do swojej noty obciążeniowej z 13.05.2020 r. wystawionej w walucie USD. Pozwany przyznał, że przedmiotem zobowiązania, które jest na niego nałożone w związku z kradzieżą części przewożonego towaru, jest suma pieniężna wyrażana w walucie USD, natomiast wobec błędnego sformułowania powództwa, winno ono zostać oddalone. W odniesieniu do pozostałych składowych kwoty łącznej z pozwu (opisanych powyżej) pozwany zakwestionował samą zasadę swojej odpowiedzialności, jako odpowiedzialności z tytułu niewłaściwego wykonania umowy przewozu.

W odpowiedzi na pozew pozwany ubezpieczyciel przyznając istnienie umowy ubezpieczenia z pozwanym przewoźnikiem faktycznym wskazał na ograniczenie swojej odpowiedzialności z tytułu niedbalstwa pracownika ubezpieczonego, a także na odmowę wypłaty odszkodowania powodowej spółce w sytuacji, gdy uprawnionymi do odszkodowania, w świetle postanowień Konwencji CMR, byli: nadawca lub odbiorca towaru, a nie powodowa spółka. Wskazał, że brytyjska spółka (kontrahent powódki) powołując się na cesję wierzytelności przez nadawcę wystąpiła do ubezpieczyciela z żądaniem zapłaty, ale odmówiono realizacji w związku z zaistniałym już przedawnieniem takiego roszczenia. Ubezpieczyciel zakwestionował również możność dochodzenia przez powodową spółkę, na wskazanej podstawie umownej, innych kwot, niż równowartość utraconego towaru, należności celnych i poniesionych kosztów przewozu.

W związku ze stanowiskiem pozwanego, pismem z dnia 13.12.2022 r. powódka rozszerzyła powództwo zgłaszając, jako ewentualne, żądanie zasadzenia kwoty 68694,04 USD (w tym 60967,29 USD, jako należność 275608, 75 zł przeliczona na walutę obcą wg kursu z daty wytoczenia powództwa – k. 338) i 24598 zł kosztów procesu przed SO w Warszawie, zaś pismem z dnia 25.04.2023 r. rozszerzyła powództwo główne o zasądzenie dalszej kwoty 19388,88 zł – kosztów postępowania zabezpieczającego w wykonaniu wyroku SO w W. którymi została obciążona przez Sąd.

Pozwani w odpowiedzi zgłosili zarzut przedawnienia co do kwoty 68694,04 USD oraz zakwestionowali, co do zasady, odpowiedzialność w zakresie dochodzonych kosztów zabezpieczenia.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał, że nie zasługuje na uwzględnienie zarówno żądanie główne, z jego rozszerzeniem, jak też zgłoszone w sprawie powództwo ewentualne, w świetle postanowień Konwencji o Umowie Międzynarodowego Przewozu Drogowego Towarów (CMR) sporządzonej w G. w dniu 19 maja 1956 r. Co do żądania głównego wskazał, że niedopuszczalne było dochodzenie przez powódkę kwoty odszkodowania w walucie krajowej, w świetle art. 358 § 1 k.c. w sytuacji, gdy walutą roszczenia była waluta obca, natomiast w kontekście kwot żądanych tytułem zwrotu kosztów procesu i kosztów zabezpieczenia, jakimi została obciążona powódka przez SO w Warszawie po przegraniu procesu ze zlecającym jej przewóz kontrahentem, Sąd Okręgowy uznał zasadność stanowiska pozwanych, że brak jest normatywnej podstawy do przypisania im w tym zakresie odpowiedzialności odszkodowawczej w sytuacji, gdy to własne działania powódki doprowadziły do powstania tych kosztów. Sąd Okręgowy uznał, że wystąpienie przez powódkę z powództwem ewentualnym należało poczytać za zgłoszenie nowego powództwa, odmiennego rodzajowo od żądania głównego. Mimo, że znajdowało ono uzasadnienie, co do wysokości, w kwocie odszkodowania, jaką powódka musiała zapłacić zlecającemu jej przewóz oraz mimo ustalenia przez Sąd Okręgowy rażącego niedbalstwa pracownika pozwanego przy wykonywaniu przewozu zleconego przez powódkę, wprost skutkującego powstaniem szkody w przewożonym towarze, Sąd I instancji podzielił zarzut strony pozwanej, że powództwo ewentualne zostało wytoczone już po upływie 3-letniego terminu przedawnienia, liczonego od dnia wydania towaru do przewozu, t.j. od dnia 14.11.2019 r.

Rozstrzygnięcie o żądaniach pozwu determinowało rozstrzygnięcia o kosztach procesu.

Powódka zaskarżyła wyrok w całości, wnosząc o jego zmianę poprzez uwzględnienie powództwa głównego w całości (czyli uwzględniającego dodatkowe roszczenie o zasądzenie kosztów zabezpieczenia), ewentualnie o uwzględnienie roszczenia ewentualnego oraz żądania zasądzenia kosztów procesu i kosztów zabezpieczenia ze sprawy SO w W., wraz z kosztami procesu za obie instancje, ewentualnie poprzez uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Okręgowy, zarzucając:

I.  naruszenie przepisu postępowania mające wpływ na treść orzeczenia - art. art. 193 § 3, 233 § 1 k.p.c.;

I.  naruszenie prawa materialnego: art. art. 65 § 1, 60, 123 § 1 pkt 2, 124 § 1, 819 § 4, 358 § 1, 365 § 1, 361 § 1, 471 k.c., art. art. 1 ust. 3, 77 ust. 4, 75 ust. 2 pr.przew., art.art. 3, 17 ust. 1, 32 ust. 1 lit.a, 32 ust. 2 i 3 Konwencji CMR

Zarzuty zawarto na kartach 674v-678, a ich uzasadnienie na kartach 679--687 akt sprawy.

Generalnie zarzuty apelującego sprowadzały się do kontestowania ustaleń Sądu Okręgowego, co do zakwalifikowania roszczenia ewentualnego, jako odrębnego powództwa i uznania, że zostało ono wytoczone po upływie 3-letniego terminu przedawnienia roszczeń powódki oraz do błędnego ustalenia przez Sąd Okręgowy braku kilkukrotnego przerwania biegu terminu przedawnienia, w tym poprzez wystawienie noty obciążeniowej w dniu 15.05.2020 r. przeciwko pozwanemu podwykonawcy oraz poprzez kilkukrotne zgłaszanie szkody pozwanemu ubezpieczycielowi, a także za wadliwe odmówienie kwotom zasądzonych kosztów procesu i kosztów zabezpieczenia cech „normalnych następstw działania lub zaniechania pozwanych, z którego szkoda wynikła”.

W odpowiedzi na apelację pozwani wnieśli o jej oddalenie.

Sad Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja jest w znacznej części zasadna, choć z innych przyczyn, niż wywodził apelujący.

Jako główny wniosek środka odwoławczego sformułowano żądanie zmiany w całości zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa, w charakterze żądania ewentualnego wniesiono zaś o uchylenie wyroku Sądu I instancji i przekazanie mu sprawy do ponownego rozpoznania, strona apelująca wywodziła zarzut nierozpoznania przez Sąd Okręgowy istoty sprawy. Wniosek ewentualny, jako dalej idący wymagał pierwszoplanowego rozważenia.

W myśl art. 386 § 2-4 k.p.c., poza wypadkami stwierdzenia nieważności postępowania, przyczyn odrzucenia pozwu lub podstaw do umorzenia postępowania, Sąd drugiej instancji może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania tylko w razie nierozpoznania przez Sąd pierwszej instancji istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości.

W ocenie Sądu Apelacyjnego na gruncie niniejszej sprawy nie zachodzi żadna ze wskazanych podstaw do uchylenia zaskarżonego wyroku. Tym samym, wniosek ewentualny powódki nie zasługuje na uwzględnienie.

Wywodzony w treści apelacji zarzut nierozpoznania przez Sąd Okręgowy istoty sprawy nie jest uzasadniony, gdyż o tego rodzaju sytuacji można mówić, gdy rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy, gdy zaniechał on zbadania materialnej podstawy powództwa albo merytorycznych zarzutów pozwanego, ewentualnie gdy uzasadnienie Sądu ma tego rodzaju braki, że nie zawiera elementów pozwalających na weryfikację stanowiska sądu - gdy braki uzasadnienia w zakresie poczynionych ustaleń faktycznych, oceny dowodów i oceny prawnej są tak znaczne, że sfera motywacyjna orzeczenia pozostaje nieujawniona (por. na tym tle m.in. postanowienia Sądu Najwyższego z 9.11.2012r., IV CZ 156/12, z 27.06.2014r., V CZ 41/14 i z 3.06.2015 r., V CZ 115/14). Tego rodzaju sytuacja nie występuje w niniejszym przypadku. Sąd Okręgowy odniósł się do przedmiotu sprawy i wszystkich niweczących zarzutów pozwanych, a z uzasadnienia wynika tok rozumowania, który doprowadził Sąd pierwszej instancji do wydania zaskarżonego orzeczenia.

Podnoszone natomiast przez skarżącą zarzuty co do tego, że Sąd nie odniósł się do niektórych dowodów, czy że błędne ocenił ich moc, czy też poczynił ustalenia wbrew dowodom, nie są zarzutami, które mogłyby świadczyć o nierozpoznaniu istoty sprawy. Dlatego też nie zachodziły podstawy z art. 386 § 4 k.p.c. do uchylenia zaskarżonego wyroku.

Sąd Apelacyjny rozważył, zatem pozostałe zarzuty apelacji w kontekście wniosku o zmianę zaskarżonego wyroku.

W tym miejscu zaznaczyć należy, że co do zasady Sąd Apelacyjny przyjmuje ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego za własne i czyni z nich podstawę swoich rozważań, co do zasady podzielając również ocenę dowodów przeprowadzonych w sprawie. W takiej sytuacji powtarzanie szczegółowych ustaleń faktycznych i wnioskowań prawniczych zawartych w motywach zaskarżonego orzeczenia, w podnoszonym przez apelującego zakresie jest zbędne (por. wyrok SN z dnia 12.01.1999 r., I PKN 521/98, OSNP 2000/4/143, postanowienie SN z dnia 22.04.1997 r., II UKN 61/97, OSNAPiUS 1998/3/104).

Powyższe doznaje tylko kilku uzupełnień w oparciu o dowody z dokumentów złożonych w postępowaniu pierwoszoinstancyjnym oraz koniecznego usystematyzowania w następujący sposób.

W listopadzie 2019 r. (...)w G. (jako nadawca) zlecił (...) Ltd w G. (jako przewoźnikowi umownemu) przewóz whisky objętej zamówieniem (...) Sp. z o.o. w L. (odbiorcy).

Zgodnie z wystawioną przez nadawcę fakturą VAT nr GB863151630 (k. 47, tłumaczenie, k. 390) termin zapłaty za towar przez odbiorcę oznaczono na 75 dni od daty faktury 28.01.2020 r. Strony umowy sprzedaży wiązały załączone do faktury „Międzynarodowe warunki sprzedaży” (k. 48, tłumaczenie, k. 390v-392), w których postanowiono, że do czasu zapłaty za towar „własność i tytuł własności pozostaną własnością Spółki” (pkt 7), którą była spółka sprzedająca wymieniona w treści faktury, a na kupującego (odbiorcę towaru) „ryzyko związane z Towarami przechodzi z chwilą dostarczenia Towarów” (pkt 6) z zastrzeżeniem postanowień z punktu 10, w którym unormowano roszczenia odbiorcy towaru z tytułu m.in. braków ilościowych. W ramach tego postanowienia umownego kupujący i sprzedawca uzgodnili, że dochowanie przez odbiorcę towaru terminu do zgłoszenia sprzedającemu braków ilościowych skutkować będzie stwierdzeniem, że nie zostały one uznane za przyjęte, w związku z czym to na spółkę (...) przejść miały „ryzyka” związane z niedostarczeniem towaru przez „przewoźnika będącego osobą trzecią”.

W dniu 8 listopada 2019 r. (...) Ltd w G. (przewoźnik umowny) zlecił powódce (swemu przewoźnikowi umownemu) [jako podwykonawcy], w ramach umowy ramowej łączącej strony od 17.09.2014 r., wykonanie przewozu whisky opisanej powyżej (tłumaczenie, k. 389) i w dniu 12.11.2023 r. powódka za pośrednictwem komunikatora (...) zleciła pozwanemu (przewoźnikowi faktycznemu) realizację tego zlecenia (bezsporne).

W dniu 19.11.2019 r. odbiorca towaru stwierdził podczas rozładunku braki w dostawie: 56 kartonów (336 szt.) L. 0,7 i 208 kartonów (1248 szt.) A. 0,7, zamieszczając odpowiednią adnotację na liście przewozowym (k. 56, tłumaczenie k. 396) – jako skutek kradzieży na terenie W. B. ujawnionej w dniu 15.11.2019 r. O kradzieży odbiorca zawiadomił nadawcę towaru (bezsporne, tłumaczenie pisma k. 397a), który zgłosił ten fakt w dniu 3.12.2019 r. także brytyjskim organom celno-skarbowym i nadawca towaru został obciążony obowiązkiem zapłaty podatku akcyzowego od skradzionej części towaru, która nie opuściła brytyjskiego obszaru celnego, w kwocie łącznej (...) (k. 49, tłumaczenie, k. 393).

W związku z powyższym, pismem z dnia 3.12.2019 r. (...) Ltd w G. (jako nadawca) wezwał (...) Ltd w G. (swego „bezpośredniego” przewoźnika umownego) do zapłaty kwoty 87302,08 USD wyrównującej poniesioną szkodę „łącznie z akcyzą” (pismo. k. 59, tłumaczenie k.397a). Wskazana „reklamacja” nie została odrzucona przez przewoźnika, który podjął negocjacje z kontrahentem i ostatecznie pod koniec 2020 r. uzgodniono wysokość łącznego odszkodowania za zapłacone należności celne i utracony towar na kwotę 72500 USD, którą przewoźnik wypłacił nadawcy i w dniu 12.11.2020 r. nadawca przeniósł na (...) Ltd w G. prawa do dochodzenia wszelkich roszczeń w związku z kradzieżą towaru w przewozie zleconym powodowej spółce (por. k. 46 akt SO w Warszawie).

W dniu 13.05.2020 r. powódka wystawiła niepodpisaną notę obciążeniową na kwotę 87302,08 USD przeciwko pozwanemu (przewoźnikowi faktycznemu), żądając zapłaty wskazanej kwoty tytułem szkody za przewóz „2019-11-13-2019-11-19” (k. 58), dokument doręczono pozwanemu w dniu 15.05.2020 r. (k. 57).

Pismem z dnia 10.11.2020 r. (k. 485) (...) Ltd w G. złożyła reklamację powodowej spółce (swemu przewoźnikowi umownemu), wzywając ją do zapłaty kwoty 367572,64 zł odpowiadającej wartości utraconego towaru oraz kwoty (...) uiszczonych należności akcyzowych. Pismem z dnia 18.11.2020 r., doręczonym pełnomocnikowi (...) Ltd w G. w dniu 23.11.2020 r. powodowa spółka odrzuciła reklamację w całości (k. 501 i 502).

Pozwem z dnia 13.11.2020 r. (...) Ltd w G. pozwała powodową spółkę (...) sp. z o.o. sp. komandytową w R. przed Sądem Okręgowym w W. o zasądzenie kwoty 275608,75 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 10.11.2020 r. (jako równowartości kwoty 72500 USD), ewentualnie o zasądzenie kwoty 72500 USD z ustawowymi odsetkami od dnia 10.11.2020 r. (k. 439). W toku procesu pozwana (powódka z niniejszej sprawy) nie zgłosiła zastrzeżenia, co do dochodzenia wobec niej roszczenia w walucie krajowej (bezsporne) i wyrokiem z dnia 1.06.2022 r. w sprawie (...) Sąd Okręgowy w W. uwzględnił w całości powództwo główne i zasądził od pozwanej (powódki z niniejszej sprawy) zwrot kosztów procesu.

W dacie realizowania przewozu pozwanego (przewoźnika faktycznego) łączyła z pozwanym ubezpieczycielem umowa ubezpieczenia oc przewoźników w krajowym i międzynarodowym ruchu drogowym, potwierdzona polisą Nr (...), zgodnie z którą ustalono sumę gwarancyjną w kwocie 200000 EUR na każdy wypadek ubezpieczeniowy, zastrzeżono franszyzę redukcyjną w kwocie 200 EUR i z uwagi na treść pkt 21 ppkt 2 OWU zawarto klauzulę dodatkową obejmującą ubezpieczeniem oc przypadki „rażącego niedbalstwa pracowników” z zastrzeżeniem, że suma ubezpieczenia w tym przypadku wynosi tylko 200000 PLN (k. 142).

Pozwem z daty nadania 12.08.2022 r. powódka pozwała i n solidum swego bezpośredniego przewoźnika i jego ubezpieczyciela o zapłatę kwoty 335136,19 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu wskazując, że na dochodzoną kwotę składa się 275608,75 zł – wartość szkody, skapitalizowane odsetki od tej kwoty za okres od dnia 10.11.2020 r. do dnia 11.08.2022 r., zasądzone od powódki koszty procesu ze sprawy przed SO w W..

Pozwany w odpowiedzi na pozew (k. 263) zakwestionował możność dochodzenia przez powódkę odszkodowania wyrażonego w walucie krajowej w sytuacji, gdy walutą zobowiązania umownego była waluta obca (bezsporne).

Pismem z dnia 13.12.2022 r. (data nadania, k. 341) powódka zgłosiła, jako roszczenie ewentualne, żądanie zasądzenia od pozwanych kwot 68694,04 USD i 24598 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu. Wskazała, że kwota 68694,04 USD odpowiada objętej pozwem głównym kwocie 335137 zł, przy kursie 4,5206 zł/USD z daty wytoczenia powództwa, przy czym kwocie szkody 275608,75 zł odpowiada kwota 60967,29 USD. Odpisy pisma doręczono pozwanemu przewoźnikowi oraz pozwanemu ubezpieczycielowi w dniu 16.01.2023 r. (k. 361 - 363).

Po powyższym uzupełnieniu i usystematyzowaniu ustaleń faktycznych Sąd Apelacyjny zważył, że nie zasługują na uwzględnienie zarzuty apelacji odnoszone do naruszenia przepisów procesowych i w konsekwencji – wadliwego odtworzenia podstawy faktycznej powództwa.

W pierwszym rzędzie należy zaznaczyć, że Sąd Okręgowy nie naruszył art. 193 § 3 k.p.c. prawidłowo kwalifikując żądanie ewentualne z dnia 13.12.2022 r., jako nowe powództwo w sprawie, rodzajowo odmienne do żądania głównego, a nie jako inaczej wyrażone, pierwotne żądanie zapłaty. Sąd Apelacyjny przychyla się do stanowiska wyrażanego w judykaturze, że zgodnie z aktualną treścią art. 358 § 1 k.c. świadczenia wyrażane w walutach obcych są świadczeniami rodzajowo odmiennymi od świadczeń wyrażanych w walucie krajowej nawet wówczas, gdy opierają się na tej samej podstawie faktycznej i w aspekcie ekonomicznym w jednaki sposób zaspokajają interes majątkowy wierzyciela. W aspekcie procesowym reguła ta wymaga zatem, by z mocy nakazu art. 187 § 1 k.p.c. powód dokładnie i jednoznacznie określał żądanie, przy czym w odniesieniu do roszczeń pieniężnych wymagane jest wskazanie konkretnej sumy wyrażonej zarówno za pomocą liczby jednostek pieniężnych, jak też nazwy waluty (wyrok SN z 28.04.1998 r. II CKN 712/97 OSNC 1998/11/187). Wskazanie przez powoda żądanej w powyższy sposób kwoty jest wiążące dla sądu i to nawet wówczas, gdy możliwe byłoby wyrażenie pretensji pieniężnej w innej walucie wymienialnej (por. orzecz. SN z 4.01.1937 r. C.II. 2003/36 OSP 1937/607; wyrok SN z 23.07.2004 r. CK 339/03, wyrok SN z 17.09.2015 r. II CSK 783/14), przy czym w ostatnim z przywołanych judykatów wprost wskazano, że wystąpienie w toku procesu z żądaniem zapłaty wierzytelności w innej walucie, niż waluta wskazana w pozwie, stanowi zmianę powództwa w rozumieniu art. 193 k.p.c. (tak też SA w Katowicach w wyroku z 28.12.2017 r. V ACa 163/17 i SA w Szczecinie w wyroku z 20.02.2019 r. I ACa 577/18; por. także orzecz. SN z 4.01.1937 r. C.II. 2003/36 OSP 1937/607).

Analizowana kwestia stała się sporna w sprawie, w kontekście zarzutu pozwanych, że zmiana powództwa dokonana przez powodową spółkę pismem z daty nadania 13.12.2022 r. została dokonana już po upływie 3-letniego terminu przedawnienia liczonego od daty wydania towaru do przewozu, t.j. od dnia 14.11.2019 r. Zarzut ten był istotny o tyle, że na gruncie art. 32 ust. 1 Konwencji CMR zasada z art. 118 zd. 2 k.c. nie ma zastosowania i trzyletni termin przedawnienia roszczeń upływa nie z końcem roku kalendarzowego, ale w tym dniu ostatniego roku, który datą odpowiada dniowi początkowemu terminu (por. K.Garnowski „Moment upływu terminu przedawnienia roszczeń z umowy przewozu na gruncie konwencji CMR w świetle znowelizowanego art. 118 k.c.”, Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego 2023 r., nr 3, s. 24-29).

W świetle powyższego zasadnie przyjmuje się zatem, że przerwanie biegu przedawnienia na podstawie art. 123 § 1 pkt 1 k.p.c. następuje, co do zasady, w granicach żądania pozwu. Przedmiotowa zmiana powództwa polegająca na tym, że powód występuje z nowym roszczeniem zamiast lub obok pierwotnego (a całkowicie nowym roszczeniem jest wystąpienie z roszczeniem wyrażonym w innej walucie) prowadzi do przerwania biegu przedawnienia, jednak w odniesieniu do nowego roszczenia przerwa nastąpi dopiero w chwili, gdy powód dokona skutecznie jego zgłoszenia (tak przywołany wyrok SA w Katowicach).

Powyższe uwagi, odnoszone do zarzutu apelacji mają jednak wyłącznie walor dydaktyczny, gdyż w realiach sprawy powódka zgłosiła nowe powództwo (ewentualne) o świadczenie w walucie obcej przed upływem terminu przedawnienia z art. 32 ust. 1 konwencji CMR, ale wniosek ten wynika z innych faktów, niż podawane przez apelanta i pozwanych, o czym szerzej w dalszej części.

Przepis art. 233 k.p.c. określa zasady oceny dowodów przez sąd. Naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. może polegać na błędnym uznaniu, że przeprowadzony w sprawie dowód ma moc dowodową i jest wiarygodny albo że nie ma mocy dowodowej lub nie jest wiarygodny. Uchybienie tego rodzaju może być skutkiem nieuwzględnienia przez sąd przy ocenie poszczególnych dowodów zasad logicznego rozumowania, doświadczenia życiowego lub całokształtu zebranego materiału dowodowego, bądź też przeprowadzenia określonych dowodów niezgodnie z zasadami procedury cywilnej. Dla skutecznego postawienia zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. konieczne jest wskazanie, jakie konkretnie zasady lub przepisy naruszył sąd przy ocenie poszczególnych dowodów oraz jaki wpływ dane uchybienie miało na wynik sprawy. Kwestionowanie dokonanej przez sąd oceny dowodów nie może natomiast polegać jedynie na zaprezentowaniu przez skarżącego ustalonego przez siebie, na podstawie własnej oceny dowodów, stanu faktycznego (tak też Sąd Najwyższy m.in. w wyrokach z dnia 18.01.2002 r., I CKN 132/01; z dnia 28.04.2004 r., V CK 398/03; z dnia 13.10.2004 r., III CK 245/04; z dnia 18.06.2004 r., II CK 369/03; w postanowieniu z dnia 10.01.2002 r., II CKN 572/99). Przypomnieć należy, że jeżeli z określonego materiału dowodowego Sąd wyprowadził wnioski logicznie poprawne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego, to taka ocena nie narusza zasady swobodnej oceny dowodów przewidzianej w art. 233 § 1 k.p.c., choćby dowiedzione zostało, że z tego samego materiału dałoby się wysnuć równie logiczne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego wnioski odmienne. Tylko w przypadku wykazania, że brak jest w ogóle powiązania przyjętych wniosków z zebranym materiałem dowodowym, możliwe jest skuteczne podważanie oceny dowodów dokonanej przez Sąd meriti. Nie jest wystarczająca sama polemika wyprowadzająca wnioski odmienne, jak czyni to apelujący, lecz jest wymagane wskazanie, w czym wyraża się brak logiki lub uchybienie regułom doświadczenia życiowego w przyjęciu kwestionowanych wniosków (por. wyrok SN z dnia 27.09.2002 r., IV CKN 1316/00). Apelująca skutecznie tego nie czyni, koncentrując się wyłącznie w zakresie wszystkich zarzutów na przedstawieniu innego stanu faktycznego, niż został ustalony przez Sąd Okręgowy. Taka wadliwość apelacji a limine skutkować musi jej niezasadnością w tym zakresie.

Ogólnie należy wskazać, że poczynione przez Sąd Okręgowy ustalenia faktyczne zostały poczynione w oparciu o powołane w uzasadnieniu dowody, ocenione przez ten Sąd zgodnie z kryteriami przewidzianymi w art. 233 § 1 k.p.c. Dokonując oceny dowodów Sąd Okręgowy nie przekroczył granicy swobodnej ich oceny. Wyprowadził bowiem z zebranego w sprawie materiału dowodowego wnioski logicznie prawidłowe. Poza tym ocena dowodów odpowiada warunkom określonym przez prawo procesowe – Sąd pierwszej instancji oparł swoje przekonanie na dowodach prawidłowo przeprowadzonych, z zachowaniem zasady bezpośredniości oraz dokonał oceny zebranego w sprawie całego materiału.

W ramach zarzutu naruszenia przepisów procesowych powódka zakwestionowała w istocie ocenę prawną dokonaną w sprawie i zarzutom naruszenia prawa materialnego należało przydać szczególną uwagę.

W doktrynie i orzecznictwie wskazuje się na dwie możliwe formy naruszenia norm prawa materialnego, to jest błędną wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie przepisu. Pierwsza z wymienionych postaci jest określana jako nadanie innego znaczenia treści zastosowanego przepisu prawa, czyli polega na mylnym zrozumieniu jego zwrotów lub treści i tym samym znaczenia całego przepisu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 1998 roku, I CKN 424/97, OSNC 1998, nr 9, poz. 136). Niewłaściwe zastosowanie przepisu polega natomiast na wadliwym wyborze normy prawnej.

W realiach sprawy zasadnym było łączne rozważenie wskazanych zarzutów apelacji, w ramach usystematyzowanego i uzupełnionego w postępowaniu odwoławczym stanu faktycznego.

Taka analiza prowadzi zaś do wniosku, że w znacznej części powództwo było zasadne i w odniesieniu do mających zastosowanie w sprawie norm prawa materialnego wadliwie Sąd Okręgowy podzielił bezkrytycznie wszystkie zarzuty pozwanych.

Na podzielenie zasługiwały, bowiem wyłącznie zarzuty zgłoszone wobec pozwu głównego, wyrażonego w PLN w zakresie kwoty odszkodowania oraz zarzuty, co do braku podstawy do przypisania pozwanym odpowiedzialności za kwoty pozostałe (w obu powództwach).

Istotnie, norma art. 358 k.c. odnosi się do wszystkich zobowiązań, bez względu na ich źródło, w tym do roszczeń odszkodowawczych, np. z Konwencji CMR (por. wyrok SA w Poznaniu z 22.02.2012 r. I ACa 27/12 M.Pr.Bank. 2012/7-8/16-28). Z reguły tej wynika zaś nie tylko, że dłużnik może dokonać wyboru waluty krajowej przy spełnieniu długu wyrażonego w walucie obcej (lecz nie na odwrót; § 2 przepisu) oraz że wyłącznie wierzyciel ma uprawnienie do wyboru kursu, wg którego zostanie określona wartość waluty obcej przy wybraniu przez dłużnika waluty krajowej (§ 3 przepisu), ale także to, że co do zasady wierzyciel nie ma uprawnienia do wyboru waluty świadczenia, gdy dłużnik opóźnia się z jego spełnieniem (post. SN z 24.06.2022 r. I CSK 1261/22); wyrok SA w Katowicach z 13.04.2022 r. V AGa 372/20; wyrok SA w Łodzi z 15.03.2016 r. I ACa 100/16; [red.] J.Ciszewski, P.Nazaruk „Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany” Lex/el 2023, t. 3).

W ramach roszczeń odszkodowawczych związanych z wykonywaniem przewozów towarów w międzynarodowym ruchu drogowym nie budzi wątpliwości zasada, że waluta szkody jest zdeterminowana walutą rozliczeń poszkodowanego z jego kontrahentem. Inaczej mówiąc, obowiązek naprawienia szkody poprzez zapłatę pewnej sumy pieniężnej powinien zostać określony w walucie tego konkretnego zobowiązania (wyrok SA w Szczecinie z 10.02.2016 r. I ACa 840/15), przy czym co istotne, waluta zobowiązania w zakresie, w jakim determinuje ona walutę świadczenia polegającego na zapłacie odszkodowania za szkodę kontraktową może być inna, niż waluta zobowiązania wyznaczająca walutę świadczenia głównego, o ile strony kontraktu wyraźnie to określiły (wyrok SN z 14.04.2016 r. II CSK 447/15).

Tym nie mniej należy zaznaczyć, że błędne jest zarówno stanowisko pozwanych, jak też Sądu Okręgowego, że opisana reguła winna być ortodoksyjnie stosowana (przestrzegana) przez wierzycieli. W judykaturze dopuszcza się, bowiem powszechnie możność żądania przez wierzyciela spełnienia świadczenia wyrażonego w walucie obcej, poprzez zapłatę w pieniądzu polskim, o ile strony kontraktu wyraziły na to zgodę, modyfikując choćby poprzez czynności konkludentne treść łączącego ich zobowiązania, zaś w sytuacji procesu sądowego, jeżeli pozwany dłużnik nie kwestionuje powództwa wywiedzionego w złotych polskich (wyrok SN z 16.09.2011 r. IV CSK 75/11). Jeżeli dłużnik (pozwany) nie podniesie zarzutu wadliwego, w świetle art. 358 § 1 k.c. sformułowania żądania (w kontekście jego sprzeczności z prawem dłużnika do spełnienia świadczenia w walucie zobowiązania), to należy uznać zgodę pozwanego na wynikającą z pozwu modyfikację sposobu zobowiązania pieniężnego wyrażonego w walucie obcej i oddalenie powództwa z powoływaniem się na naruszenie art. 358 § 1 k.c. jest w takiej sytuacji błędne (por. wyrok SA w Szczecinie z 20.12.2021 r. I AGa 60/21 OSASz 2022/1/53; wyrok SN z 8.03.2022 r. II PSKP 79/21; [red.] M.Balwicka-Szczyrba, A.Sylwestrzak „Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany” Lex/e 2023, t. 3 i 4). Nota bene sytuacja taka zaistniała w stanie faktycznym leżącym u podstaw niniejszej sprawy, gdyż zlecająca powodowej spółce przewóz alkoholu (...) Ltd w G., która zaspokoiła szkodę nadawcy w kwocie 72500 USD, wystąpiła następnie wobec powódki (swojego „bezpośredniego” umownego przewoźnika) z roszczeniem regresowym wyrażonym w złotych polskich, domagając się zasądzenia równowartości kwoty 72500 USD i (...) sp. z o.o. sp.k w R. w procesie toczącym się przed SO w W. nie zgłosiła w tym zakresie zarzutu, konkludentnie zgadzając się na modyfikację zobowiązania pieniężnego w stosunku ze swoim wierzycielem (przypomnieć zaś należy, że (...) Ltd w G. zgłosiła, jako ewentualne, żądanie zasądzenia kwoty 72500 USD).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt stanu faktycznego sprawy należy, zatem przypomnieć, że w świetle uzupełniających ustaleń faktycznych Sądu Apelacyjnego, uprawnionym do żądania od przewoźnika naprawienia szkody był nadawca towaru - (...) Ltd w G. (art. 12 ust. 1 i 2 Konwencji CMR; por. wyrok SA w Poznaniu z 22.06.2021 r. I AGa 149/20; wyrok SN z 22.08.2022 r. I CSK 4020/22) zwłaszcza, że to nadawca poniósł koszt akcyzy na rzecz brytyjskiego organu celno-skarbowego (art. 23 ust. 4 Konwencji CMR w zw. z art. 75 ust. 3 pkt 2 lit. a pr.przew.), a odbiorca towaru (S. Polska) zgodnie z porozumieniem zawartym z nadawcą nie skorzystał z uprawnienia przewidzianego w art. 13 ust. 2 Konwencji CMR. (...) Ltd w G., w świetle art. 17 ust. 1 w zw. z art. 3 Konwencji CMR swoje roszczenie mógł kierować tylko wobec podmiotu, któremu polecił przewóz towaru (bezpośredniego przewoźnika), czyli wobec (...) Ltd w G., ale już nie wobec jego podwykonawcy (powodowej spółki)(por. wyrok C. de C. [Francja] z 10.06.1986 r. (...) 1986, s. 416). Jak wskazano powyżej, uprawniony do żądania odszkodowania oraz zobowiązany przewoźnik zgodnie dokonali ustalenia waluty odszkodowania - USD i ostatecznie określili jego wysokość na 72500 USD. Tak ustalona, co do waluty i wysokości kwota odszkodowania determinowała już roszczenia pomiędzy pierwotnym przewoźnikiem, a jego podwykonawcami (tak też wprost SA w L. w wyroku z 25.11.2020 r. I AGa 100/19). Nie budzi przy tym wątpliwości na gruncie Konwencji CMR, że przewoźnik nigdy nie jest „uprawnionym do odszkodowania” w rozumieniu art. 23 Konwencji CMR (akt ten nie posługuje się, bowiem pojęciem poszkodowanego) i może dochodzić od swego przewoźnika-podwykonawcy, na zasadzie regresu, wyłącznie faktycznie zapłaconego [swojemu wierzycielowi] odszkodowania, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie normowanymi w art. 481 k.c., od dnia wyznaczonego zgodnie z normą art. 455 k.c.

Pierwotny przewoźnik zapłacił odszkodowanie nadawcy towaru w kwocie 72500 USD i tej kwoty dochodził – w ramach regresu - od swego podwykonawcy (powodowej spółki), przy czym tylko w zakresie łączącego te podmioty stosunku strony zmodyfikowały świadczenie poprzez wyrażenie w walucie krajowej. Powodowa spółka mogła, zatem dochodzić od swego podwykonawcy (pozwanego) na zasadach dalszego regresu analogicznego tylko odszkodowania zwłaszcza, że w dacie normowanej art. 316 § 1 k.p.c. jej dług względem (...) Ltd w G. był już zrealizowany.

Powódka jednoznacznie zakreśliła przedmiot procesu wskazując, że normatywnej podstawy swych roszczeń upatruje w art. 471 k.c. w zw. z przepisami Konwencji CMR. W świetle powyższych rozważań, jako dalszy przewoźnik, powódka może w oparciu o wskazaną podstawę normatywną dochodzić od swego podwykonawcy przewozu wyłącznie tego odszkodowania, które sama musiała regresowo świadczyć i wyłączone jest świadczenie przez pozwanego podwykonawcę innych kwot, w tym odsetek za opóźnienie powódki w realizacji jej długu względem jej wierzyciela z umowy przewozu, czy zasądzonych od powódki na rzecz tego wierzyciela kosztów procesu i kosztów zabezpieczenia. Zasadnie wywodzą pozwani, że wskazane świadczenia nie mieszczą się w granicach świadczenia regresowego związanego z zapłaconym odszkodowaniem z umowy przewozu, ale dodatkowo są to długi powódki wygenerowane jej własnym działaniem względem pierwotnego przewoźnika i w żaden sposób nie wiążą się z niewłaściwym wykonaniem umowy przewozu przez pozwanego, przy oznaczonej (przez wierzyciela-powódkę) podstawie normatywnej roszczeń. W tym zakresie powództwo było niezasadne a limine i apelacja w części odnoszącej się do kwot: skapitalizowanych odsetek (zarówno w ramach powództwa głównego, jak też w ramach ewentualnego, gdzie roszczenie odsetkowe wyrażono w USD), zasądzonych od powódki kosztów procesu oraz zasądzonych od powódki kosztów wykonania zabezpieczenia podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

Z uwagi na wyraźnie artykułowany zarzut pozwanego sprzeczności żądania głównego pozwu z prawem pozwanego do spełnienia świadczenia regresowego w kwocie ustalonej przez uprawnionego nadawcę i pierwotnego przewoźnika (art. 358 § 1 k.c.) zasadnie oddalone zostało również powództwo główne o zasądzenie kwoty 275608,75 zł z odsetkami i apelacja w analogicznym zakresie podlega oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

Słusznie zarzuca natomiast apelująca powódka, że w realiach sprawy niezasadnie Sąd Okręgowy oddalił powództwo ewentualne o zasądzenie odszkodowania, które powódka określiła w piśmie z dnia 13.12.2022 r. na kwotę 60967,29 USD (równowartość kwoty 275608,75 zł wg kursu z daty zgłoszenia roszczenia przez powódkę, odpowiadająca odszkodowaniu 72500 USD wg kursu z daty zgłoszenia roszczenia przez wierzyciela powódki). Pozwany jeszcze przed wytoczeniem powództwa był wezwany przez powódkę (nota obciążeniowa z maja 2020 r.) do zapłaty kwoty wyższej, niż dochodzona w sprawie, również pozwanemu ubezpieczycielowi powódka zgłaszała zaistnienie szkody w wysokości objętej notą obciążeniową. Zasadnie, zatem powódka mogła domagać się zasądzenia ustawowych odsetek za opóźnienie od kwoty ostatecznie zgłoszonej w pozwie ewentualnym, od daty wytoczenia powództwa głównego, gdyż i tak było to żądanie (akcesoryjne) na korzyść pozwanych.

W tym miejscu należy wyjaśnić sygnalizowaną uprzednio kwestię, że roszczenie powódki o zapłatę kwoty 60967,29 USD z odsetkami nie było przedawnione z następujących przyczyn.

Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił, że szkoda w przewozie whisky powstała wskutek rażącego niedbalstwa pracownika pozwanego i na podstawie art. 32 ust. 1 Konwencji CMR w sprawie znajdował zastosowanie trzyletni termin przedawnienia roszczeń odszkodowawczych, liczony od dnia wydania towaru do przewozu, czyli od dnia 14.11.2019 r. Powództwo ewentualne zostało wniesione w dniu 13.12 2022 r., czyli prima facie niespełna miesiąc po upływie trzech lat od wydania whisky pozwanemu do przewozu. Sporną między stronami była natomiast okoliczność, czy bieg terminu przedawnienia uległ zawieszeniu wskutek reklamacji przewidzianej w art. 32 ust. 2 Konwencji CMR.

Wbrew stanowisku powódki nota obciążeniowa z maja 2020 r. wystawiona przez nią pozwanemu nie może być uznana za reklamację normowaną w przywołanym przepisie.

Konwencja CMR nie zawiera wymogów co do treści, jaką powinna zawierać reklamacja i uznaje się za nią wszelkie pisma, z których jednoznacznie wynika istota i zakres szkody w przewozie (nie jest nawet wymagane dokładne sprecyzowanie żądanej kwoty), zatytułowane np. wezwanie do zapłaty, zgłoszenie szkody, nota itp., ale dla przyjęcia dokumentu za reklamację konieczne jest zachowanie formy pisemnej, czyli m.in. podpisanie pisma przez osobę uprawnioną do reprezentacji podmiotu składającego reklamację (por. wyrok SA w L. z 25.11.2020 r. I AGa 100/19; D.Ambrożuk i inni „Konwencja o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów. Komentarz”, 2015 r., t. 30), przy czym podmiotami uprawnionymi do złożenia reklamacji są wyłącznie:

⚫

nadawca lub odbiorca towaru (w zależności, który posiada prawo do dysponowania towarem w chwili wnoszenia reklamacji - D.Ambrożuk, op.cit., t. 30), lub

⚫

podmiot, który żąda zwrotu poniesionych kosztów z art. 23 ust. 4 Konwencji CMR, lub

⚫

podmiot, który nabył wierzytelność od w/w „uprawnionego” w drodze sukcesji indywidualnej lub generalnej, w tym ubezpieczyciel, który pokrył szkodę uprawnionemu (D.Ambrożuk, op.cit., t. 31; wyrok Cour d’Appel d’Anvers [Belgia] z dnia 20 września 1999 r., JPA 2000, s. 358-365), lub

⚫

ich następcy prawni (tak C. de C. [Francja] w wyroku z dnia 27 listopada 2001 r., (...) 2001, s. 838).

Co istotne, reklamacja musi być zawsze skierowana do przewoźnika i to przewoźnika „bezpośredniego” (dla nadawcy), gdyż skierowanie reklamacji do przewoźnika będącego podwykonawcą kontrahenta podmiotu uprawnionego do odszkodowania nie wywoła skutku zawieszenia biegu terminu przedawnienia z art. 32 ust. 2 Konwencji CMR względem przewoźnika umownego (D.Ambrożuk, op.cit., t. 32; orzeczenie Cour de Cassation [Francja] z dnia 10 czerwca 1986 r., ETL 1986, s. 416).

Istotne jest przy tym, że ze względu na autonomiczną regulację Konwencji, skuteczne wniesienie reklamacji przez nadawcę towaru do „bezpośredniego” przewoźnika wywołuje skutek w postaci zawieszenia biegu terminu przedawnienia także w relacjach między pozostałymi przewoźnikami, i to niezależnie od tego, czy wykonują oni przewozy na zasadzie podwykonawstwa, czy jako przewoźnicy sukcesywni (tak Corte d’Appello di Milano [ Włochy] w wyroku z dnia 26 września 1978 r., FP 1978, s. 207-208; wyrok Cour d’Appel de Gand [Belgia] z 25.06.1986 r. ETL 1987, s. 421; wyrok Cour d’Appel de Mons [Francja] z 14.05.2002 r. ETL 2004, s.99; D.Ambrożuk, op.cit., t. 34).

Bezspornym w świetle powyższego jest to, że nota obciążeniowa powódki z maja 2020 r. nie spełnia opisanych w art. 32 ust. 2 Konwencji CMR wymogów, mimo dojścia do pozwanego, gdyż nie ma charakteru pisma (nie została podpisana, w tym przez osobę uprawnioną do składania oświadczeń w imieniu powodowej spółki), jak również w dacie jej składania powódka nie należała do kręgu podmiotów uprawnionych do złożenia reklamacji w trybie art. 32 ust. 2 Konwencji CMR.

Umknęło jednak stronom procesu i Sądowi Okręgowemu, co uzupełniająco ustalił Sąd Apelacyjny, że uprawniony do odszkodowania nadawca towaru (w świetle stanowiska zajętego przez odbiorcę towaru – vide uzupełniające ustalenia faktyczne) w dniu dnia 3.12.2019 r. wezwał (...) Ltd w G. (swego „bezpośredniego” przewoźnika) do zapłaty kwoty 87302,08 USD wyrównującej poniesioną szkodę „łącznie z akcyzą” (pismo. k. 59, tłumaczenie k.397a). Wskazana „reklamacja” nie została odrzucona przez przewoźnika, który podjął negocjacje z kontrahentem i ostatecznie uzgodniono wysokość łącznego odszkodowania za zapłacone należności celne i utracony towar na kwotę 72500 USD, którą przewoźnik wypłacił nadawcy pod koniec 2020 r. i po uzyskaniu całości kwoty odszkodowania, w dniu 12.11.2020 r. nadawca przeniósł na (...) Ltd w G. prawa do dochodzenia wszelkich roszczeń w związku z kradzieżą towaru w przewozie zleconym powodowej spółce (por. k. 46 akt SO w Warszawie).

Niewątpliwie wskazana reklamacja była w formie pisemnej, została podpisana przez osobę umocowaną do reprezentacji nadawcy, co wprost wynikało z załączonego odpisu rejestru, była skierowana przeciwko przewoźnikowi umownemu nadawcy towaru i nie została przez tego przewoźnika odrzucona. Wywołała, zatem skutek w postaci przerwania biegu terminu przedawnienia roszczeń odszkodowawczych do momentu zaspokojenia nadawcy towaru przez (...) Ltd w G. i skutek ten zaistniał w łańcuchu wszystkich relacji przewoźników ze swymi podwykonawcami, czyli także pomiędzy powódką, a pozwanym. Zawieszenie biegu terminu przedawnienia roszczeń, zapoczątkowane w grudniu 2019 r. trwało nieporównanie dłużej, niż długość okresu pomiędzy 14.11.2022 r., a 13.12.2022 r., czyli formalnego okresu „spóźnienia” powódki w wytoczeniu powództwa ewentualnego. Tym samym, dla oceny prawnej powództwa irrelewantne było ewentualne ustalanie dokładnej daty dziennej, w jakiej roszczenie odszkodowawcze nadawcy towaru zostało w całości zaspokojone przez (...) Ltd w G., gdyż było to bezspornie kilka - kilkanaście miesięcy po dacie reklamacji. Bieg terminu przedawnienia zaczął, zatem swój dalszy bieg od dnia ustania przyczyny zawieszenia i uległ wydłużeniu o czas realizacji reklamacji przez (...) Ltd w G.. W realiach sprawy termin ten upłynął już bezspornie po dniu 13.12.2022 r., zatem słusznie zarzuca apelantka, że w świetle analizowanych norm prawa materialnego i art. 123 § 1 pkt 1 k.p.c. nieuprawnione było stwierdzenie przez Sąd Okręgowy, że przedawnieniu uległy wszystkie roszczenia zgłoszone w sprawie.

W realiach sprawy nieprzedawnione i uzasadnione, w tym co do wysokości (w świetle ustalonego stanu faktycznego) było, zatem żądanie ewentualne zasądzenia od pozwanego kwoty odszkodowania regresowego 60967,29 USD z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pierwotnego powództwa, czyli od dnia 12.08.2022 r. i na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. wyrok w zakresie punktu I został stosownie zmieniony.

Rację ma apelująca powódka, że brak przedawnienia jej roszczenia w kwocie 60967,29 USD względem podwykonawcy wywołał ten sam skutek wobec jego ubezpieczyciela odpowiadającego z pozwanym na zasadach solidarności niewłaściwej. Umknęła, jednak apelującej okoliczność podnoszona przez pozwanego ubezpieczyciela, że w świetle treści zawartej umowy ubezpieczenia wystąpiły w stosunku do niego dwa ograniczenia odpowiedzialności. Po pierwsze, w przypadku szkód w przewozie wywołanych rażącym niedbalstwem pracownika ubezpieczonego (jak w niniejszej sprawie) suma ubezpieczenia wyznaczająca górną odpowiedzialność ubezpieczyciela za ubezpieczonego została określona na kwotę 200000 zł, a więc niższą, niż dochodzona w sprawie (kwota 60967,29 USD) i zasądzeniu od ubezpieczyciela podlegałaby potencjalnie tylko kwota w USD, której równowartość w chwili realizacji świadczenia nie przekraczałaby równowartości kwoty 200000 zł, ale jednocześnie tak ustalona kwota świadczenia ubezpieczyciela musi być kolejno pomniejszona o kwotę franszyzy redukcyjnej równej 200 EUR (wg kursu z chwili spełnienia świadczenia). Wobec tego, że z mocy art. 358 § 1 k.c. nie sposób przewidzieć obecnie, w jakiej walucie ubezpieczyciel zechce świadczyć powódce (o ile nie zostanie w ogóle zwolniony z obowiązku spełnienia świadczenia w całości lub części w przypadku, gdy spełnione zostanie ono przez pozwanego przewoźnika), zasądzeniu podlegała od niego cała kwota dochodzona pozwem ewentualnym, z jednoczesnym opisaniem ograniczenia odpowiedzialności zgodnie z treścią umowy ubezpieczenia.

Także i w tym zakresie wyrok wymagał, zatem zmiany na podstawie art. 386 § 1 k.p.c.

Dalej idąca apelacja, odnoszona do kwoty odszkodowania zgłoszonego w powództwie ewentualnym podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

Mając na względzie wynik postępowania pierwszoinstancyjnego należy wskazać, że powódka wygrała go w ok. 77% (zasądzono równowartość kwoty 275608,75 zł, przy kwocie dochodzonej 335136,19 zł + 19388,88 zł) i w takim stopniu należało strony obciążyć kosztami procesu na podstawie art. 100 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 ¹ k.p.c.

Powódka uiściła opłatę od pozwu w kwocie łącznej 17727 zł oraz opłatę od dokumentu pełnomocnictwa 17 zł i poniosła koszt wynagrodzenia pełnomocnika 10800 zł, łącznie 28544 zł, czyli po 14272 zł w stosunku do każdego z pozwanych.

Pozwany B. M. poniósł łączny koszt postępowania w kwocie 11317 zł ( vide uzasadnienie zaskarżonego wyroku) i łączny koszt procesu z jego udziałem wyniósł 25589 zł. Pozwany winien pokryć te koszty do wysokości 77%, czyli do kwoty ok. 19700 zł, co oznacza, że zasądzeniu od niego na rzecz powódki podlegała kwota 8383 zł.

Pozwany ubezpieczyciel poniósł łączny koszt postępowania w kwocie 10817 zł ( vide uzasadnienie zaskarżonego wyroku) i łączny koszt procesu z jego udziałem wyniósł 25089 zł. Pozwany winien pokryć te koszty do wysokości 77%, czyli do kwoty ok. 19318 zł, co oznacza, że zasądzeniu od niego na rzecz powódki podlegała kwota 8500 zł.

Na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmieniono, zatem rozstrzygnięcia o kosztach procesu w zaskarżonym wyroku.

W analogicznym stopniu powódka utrzymała się ze swymi żądaniami w postępowaniu apelacyjnym i na podstawie art. 100 k.p.c. zw. z art. 98 § 1 ¹ k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. i § 2 pkt 7 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzeń MS w sprawie opłat za pomoc prawną świadczoną przez adwokata i radcę prawnego zasądzono solidarnie na jej rzecz kwotę 16161 zł, uwzględniając kwotę opłaty od apelacji 17727 zł. Łączne koszty postępowania apelacyjnego powódki wyniosły 25827 zł, pozwani ponieśli koszty po 8100 zł. Koszty postępowania apelacyjnego wyniosły 42027 zł, pozwani winni je pokryć w 77% do kwoty 32361 zł, czyli zasądzeniu na rzecz powódki podlegała różnica. Sąd zważył przy tym, że zgodnie z utrwaloną judykaturą zapadłą na tle art. 105 § 2 k.p.c., przy odpowiedzialności dłużników na zasadzie solidarności niewłaściwej ( in solidum), w zakresie kosztów postępowania odpowiednie zastosowanie znajduje wskazany przepis i odpowiedzialność pozwanych w tym aspekcie ma już postać solidarności właściwej (uchwała SN z 7.04.1975 r. III CZP 6/75 OSNCP 1976/2/27).