Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 września 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny i Własności Intelektualnej

w składzie:

Przewodniczący - Sędzia Mariola Głowacka

Sędziowie Ryszard Marchwicki

M. R.

Protokolant sekretarz sądowy Andrzej Becker

po rozpoznaniu w dniu 12 września 2023 r. w (...)

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w L.

przeciwko Miasto L.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w (...)

z dnia 16 grudnia 2020 r. sygn. akt IX GC 547/18

1)  oddala apelację,

2)  zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 8.100 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za czas uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Ryszard Marchwicki Mariola Głowacka Maciej Rozpędowski

do systemu wprowadziła st. sekr. sąd. S. W.

Niniejsze pismo nie wymaga podpisu na podstawie § 100a ust. 1-3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 czerwca 2019 r. - Regulamin urzędowania sądów powszechnych jako właściwie zatwierdzone w sądowym systemie teleinformatycznym.

Sygn. akt I AGa 67/21

UZASADNIENIE

Powód (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w L. pozwem z dnia 7 maja 2018r. wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) L. kwoty 234.341,01 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty 228.496,30 zł od dnia 30 października 2017r. do dnia zapłaty i od kwoty 5.844,71 zł od dnia wytoczenia powództwa dnia zapłaty oraz zasądzenie kosztów procesu tytułem reszty wynagrodzenia za wykonane zadanie inwestycyjne (kwota 228.496,30 zł) oraz wynagrodzenia za roboty dodatkowe (kwota 5.844,71 zł).

Pozwany Miasto L. w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrot kosztów procesu.

Sąd Okręgowy w Poznaniu wyrokiem z dnia 16 grudnia 2020r. zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 234.241,01 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych:

a) od kwoty 228.496,30 zł od dnia 30 października 2017r. do dnia zapłaty,

b) od kwoty 5.844,71 zł od dnia 7 maja 2018r. do dnia zapłaty.

Sąd kosztami procesu obciążył w całości pozwanego i z tego tytułu zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 26.847,46 zł i nakazał ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w (...) kwotę 2.024,54 zł.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że w dniu 24 kwietnia 2017r. strony zawarły umowę nr (...).(...), której przedmiotem było wykonanie przez powoda robót budowlanych obejmujących przebudowę istniejącego budynku przedszkola. Szczegółowy zakres prac zgodnie z § 1 ust. 3 w/w umowy określały Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia wraz z załącznikami oraz oferta powoda. Roboty budowlane wykonywane były w ten sposób, iż pozwany udostępniał powodowi częściowo front robót. Postanowienia w/w umowy przewidywały, że przekazanie placu budowy nastąpi w terminie do dnia 15 maja 2017r., jednakże do dnia 30 czerwca powód mógł realizować roboty tylko w zakresie wschodniej części przedmiotowego budynku. Od dnia 1 lipca do dnia 11 sierpnia 2017r. powód mógł realizować roboty na całym obiekcie. Wymagany termin wykonania przedmiotu zamówienia rozumiany jako termin wykonania robót budowlanych, uzyskania pozwolenia na użytkowanie i pisemnego zgłoszenia zamawiającemu gotowości do odbioru końcowego ustalono na dzień 11 sierpnia 2017r. Strony ustaliły, iż przedmiot zamówienia uważa się za wykonany w dacie podpisania przez strony protokołu odbioru końcowego robót (§ 2 ust. 1, 2, 3, 4 i 11 umowy). Strony ustaliły także, że odbiór końcowy dokonywany będzie m.in. w oparciu o załączone do odbioru końcowego wymagane dokumenty, instrukcje użytkowania, dokumenty gwarancyjne i inne dokumenty wymagane stosownymi przepisami. Nadto szczegółowe warunki i zasady dokonania przez pozwanego odbioru robót w odniesieniu do poszczególnych branż określono również w Specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robot. W dokumencie zapisano, że przy odbiorze ostatecznym powinny być dostarczone m.in. dokumenty takie jak świadectwa dopuszczenia urządzeń wydane przez polskie urzędy i instytucje ( (...) I., UDT, (...), (...)). Zgodnie z zawartą przez strony umową oraz Specyfikacją techniczną wykonania i odbioru robot - instalacje sanitarne, powód zobowiązany był do uzyskania z Urzędu Dozoru Technicznego decyzji zezwalającej na eksploatację (§ 8 ust. 6 umowy).

Sąd pierwszej instancji ustalił, że zgodnie z rozdziałem 3 (opis przedmiotu zamówienia) pkt. 18 Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia odbioru końcowego przedmiotu zamówienia zamawiający i wyznaczeni przez zamawiającego przedstawiciele w obecności wykonawcy, podwykonawców, kierownika budowy i inspektorów nadzoru powinni dokonać w ciągu 14 dni od daty pisemnego zgłoszenia ich do odbioru przy czym zgłoszenie to musi być potwierdzone przez inspektorów nadzoru, iż roboty zostały wykonane zgodnie z dokumentacją budowy i umową oraz bez wad. Do zgłoszenia zakończenia robót wynikających z w/w umowy wykonawca zgodnie z w/w postanowieniem (...) był zobowiązany załączyć dokumenty wymagane ustawami i wydanymi na ich podstawie przepisami wykonawczymi w szczególności:

1) pozwolenie na użytkowanie obiektu,

2) wypełniony dziennik budowy,

3) oświadczenie kierownika budowy o zakończeniu robót,

4) deklaracje zgodności wbudowanych materiałów i urządzeń zgodnie z rozporządzeniem Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 17 listopada 2016r. w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym (Dz. U. z 2016r. poz. 1966),

5) udzieloną pisemną gwarancję jakości na wykonane prace i wbudowane materiały i urządzenia,

6) dokumentację powykonawczą obiektu budowlanego wraz ze wszystkimi zmianami dokonanymi w toku budowy, potwierdzonymi przez kierownika budowy, projektanta i inspektorów nadzoru poszczególnych branż,

7) wyniki pomiarów kontrolnych oraz badań i oznaczeń laboratoryjnych zgodnie z Specyfikacjami Technicznymi Wykonania i Odbioru Robót,

8) dokumentację geodezyjną jeżeli wystąpi taka konieczność,

9) wymagane dokumenty, instrukcje użytkowania, dokumenty gwarancyjne i inne dokumenty wymagane stosownymi przepisami,

10) protokoły odbiorów przyłączeń do sieci podpisane przez właścicieli tych sieci (jeśli dotyczy),

11) pozostałe dokumenty potwierdzające należyte wykonanie przedmiotu zamówienia.

Zgodnie z rozdziałem 3 pkt 18 (...) dzień skutecznego zgłoszenia zakończenia robót miał być traktowany jako zakończenie realizacji przedmiotu umowy. Zgłoszenie zakończenia robót uznaje się z kolei za skuteczne, jeżeli spełnia ono wszystkie wymagania opisane powyżej i umożliwia zamawiającemu dokonanie odbioru końcowego. Strony ustaliły, że za wykonanie przedmiotu umowy pozwany zapłaci powodowi wynagrodzenie ryczałtowe ustalone na podstawie złożonej oferty na kwotę 1.430.826,18 zł brutto. Ponadto strony postanowiły, że w/w wynagrodzenie będzie zawierać wszelkie koszty niezbędne do zrealizowania zamówienia i uwzględniać zakres czynności i obowiązków wynikających wprost z dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych, przedmiarów robót, warunków prowadzenia robót podanych w (...) oraz uprawnień wynikających z gwarancji, jak również koszty nieujęte bez których nie można wykonać zamówienia w zakresie podanym w opisie przedmiotu zamówienia zgodnie z (...), obowiązującymi przepisami, Prawem budowlanym, wydanymi decyzjami, pozwoleniami i uzgodnieniami, sztuką budowlaną (§ 5 ust. 1, 2 i 3 umowy). Wykonawca ustanowił kierownikiem budowy A. D., a kierownikiem robót branży sanitarnej J. C..

Sąd pierwszej instancji ustalił, że strony postanowiły, iż obowiązującą je formę odszkodowania stanowią kary umowne. Powód zobowiązany był zapłacić pozwanemu karę umowną za przekroczenie terminu umownego wykonania przedmiotu zamówienia w wysokości 0,5% wartości kontraktu za każdy rozpoczęty dzień opóźnienia. Strony zastrzegły także prawo do odszkodowania uzupełniającego, przenoszącego wysokość kar umownych do wysokości rzeczywiście poniesionej szkody. Pozwany uprawniony był na podstawie zawartej przez strony umowy do potrącania naliczonych kar umownych z faktur wystawionych przez powoda (§ 9 ust. 1, 7 i 8 umowy).

Sąd Okręgowy ustalił, że dnia 13 lipca 2017r. do przedstawiciela powoda został przesłany drogą e-mail przygotowany przez pracowników Biura (...) Urzędu Miasta L. projekt protokołu konieczności na wykonanie robot dodatkowych nieprzewidzianych w kontrakcie. W protokole konieczności nr 1 z dnia 2 sierpnia 2017r. wskazano roboty dodatkowe, które zlecono powodowi, nie przewidziane dotychczas w kontrakcie, jak i rezygnację z wykonania niektórych elementów objętych kontraktem podstawowym. Aneksem nr (...) z dnia 11 sierpnia 2017r. strony zmieniły termin zakończenia realizacji przedmiotu umowy na dzień 28 sierpnia 2017r., a także ustaliły, iż wynagrodzenie należne powodowi wyniesie 1.485.903,70 zł w tym podatek VAT w ustalonej wysokości. Powodem zmiany terminu realizacji umowy była konieczność wykonania przez powoda dodatkowych robót budowlanych nieobjętych zamówieniem podstawowym, o których mowa w protokole konieczności na roboty dodatkowe nie przewidziane w kontrakcie z dnia 2 sierpnia 2017r. Powód w trakcie podpisania w/w aneksu informował pozwanego, iż z uwagi na zlecone mu prace dodatkowe termin zakończenia realizacji przedmiotu umowy jest zbyt krótki.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że dnia 31 sierpnia 2017r. został podpisany protokół konieczności nr 2 dotyczący rezygnacji z wykonania części robót budowlanych. W trakcie realizacji robót budowlanych związanych z zamówieniem powód złożył wniosek o odstąpienie od wykonania instalacji odgromowej budynku z uwagi na stan pokrycia dachowego oraz zaplanowane na 2018r. roboty termomodernizacyjne. W dniu 31 sierpnia 2017r. pozwany przekazał powodowi upoważnienie do podpisania i odebrania w jego imieniu protokołu i decyzji (...) w L.. W celu uzyskania decyzji Urzędu Dozoru Technicznego zezwalającej na eksploatację urządzeń kotłowni gazowej w przedszkolu konieczne było przedłożenie stosownej dokumentacji, którą w zakresie m.in. szczególności rzutu i schematu kotłowni gazowej, powód musiał uzyskać od pozwanego. Na naradach budowlanych w dniach: 24 lipca 2017r., 31 lipca 2017r., 8 sierpnia 2017r., 23 sierpnia 2017r. i 28 sierpnia 2017r. pracownicy powoda informowali pozwanego, że nie posiadają schematu technologicznego kotłowni i zgłaszali pozwanemu konieczność uzyskania od projektanta branży sanitarnej schematu kotłowni. Schemat kotłowni gazowej powód otrzymał od pozwanego w dniu 4 września 2017r., jednakże schemat kotłowni zawierał błąd w postaci umiejscowienia pompy, który wymagał poprawienia na rysunku sporządzonym przez projektanta. Powód o w/w błędzie powiadomił pozwanego w dniu 8 września 2017r. Schemat został poprawiony i dostarczony powodowi w dniu 11 września 2017r. W trakcie realizacji robót przez powoda tj. od dnia 17 lipca 2017r. pozwany informował go o niezadowalającym stanie zaangażowania robót oraz zaangażowania powoda w realizację przedmiotu zamówienia i prosił o podjęcie odpowiednich działań w celu dochowania umownego terminu wykonania zadania. Pozwany wskazywał także, iż powód do wykonania przedmiotowych robót zaangażował zbyt małą liczbę pracowników. Na naradach budowlanych powód deklarował, że nie uda mu się dotrzymać terminu zakończenia inwestycji tj. zakończenia jej do dnia 28 sierpnia 2017r. i przewiduje termin zakończenia prac na 14 wrzesień 2017r. Na kolejnej naradzie budowy w dniu 23 sierpnia 2017r. Prezes Zarządu powoda oświadczył, że dołoży wszelkich starań, aby dotrzymać terminu 28 sierpnia 2017r. P. K. twierdził, że na dzień 23 sierpnia 2017r. przewidywał zaawansowanie prac na poziomie 95-97%. Prezes Spółki w trakcie narady podkreślił również, że zwiększono ilość pracowników na budowie oraz, że powód posiada wszystkie niezbędne materiały do wykonania w terminie przedmiotu zamówienia. Pismem datowanym na dzień 28 sierpnia 2017r. powód zgłosił gotowość do odbioru robót wykonanych w ramach zadania pn. „Termomodernizacja budynków oświatowych w L. - Przedszkole Miejskie w L. nr (...) - (...)". Pismo to wpłynęło do pozwanego w dniu 13 września 2017r. i umieszczona została na nim odręczna adnotacja inspektorów nadzoru potwierdzająca zakończenie robót budowlanych na dzień 13 września 2017r. Na naradzie budowlanej w dniu 4 września 2017r. powodowi zlecono wykonanie kolejnych robót dodatkowych. Pomimo prośby J. C., roboty dodatkowe zlecone do wykonania powodowi w dniu 4 września 2017r. nie zostały wpisane do notatki z narady lub ujęte w protokołach. W ramach zleconych w dniu 4 września 2017r. robót powód wykonał: prace polegające na przeniesieniu grzejnika z przedsionka WC do WC (pom. 27), prace te wykonane zostały na polecenie inspektora nadzoru Ł. F. z uwagi na okoliczność, iż grzejnik w pomieszczeniu przedsionka przeszkadzał w zamknięciu drzwi wewnętrznych, prace polegające na uzupełnieniu cokolika w holu wejściowym (pom. 22), które zostały wykonane na polecenie inspektora nadzoru P. J., prace polegające na podniesieniu balustrady zewnętrznej przy pomieszczeniu na odpadki (pom. 38), które zostały wykonane na polecenie kierownika Biura (...), prace polegające na szpachlowaniu sufitów (pom. 3 i 5), które zostały wykonane po konsultacji z inspektorem nadzoru P. J. i na jego polecenie. Powód wszystkie roboty zlecone mu na podstawie przedmiotowej umowy oraz roboty dodatkowe określone w protokole końcowym na roboty dodatkowe z dnia 2 sierpnia 2017r. ukończył do dnia 28 sierpnia 2017r. Zakończenie robót budowlanych odnotowane zostało w dzienniku budowy. W okresie od dnia 28 sierpnia 2017r. do dnia 13 września 2017r. powód wykonywał prace i roboty dodatkowe określone w protokole numer (...). Roboty dodatkowe zlecone powodowi w dniu 4 września 2017r. nie były objęte ceną ryczałtową za wykonanie przez powoda umowy z uwzględnieniem podpisanych do niej aneksów w tym w szczególności aneksu numer (...). Nakłady finansowe powoda na wykonanie robót dodatkowych wskazanych w protokole numer (...) wynoszą 5.844,71 zł brutto.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że pozwany złożył w dniu 7 września 2019r. wniosek o udzielenie pozwolenia na użytkowanie w/w inwestycji obejmującej przebudowę budynku przedszkola wraz z instalacjami. Na podstawie decyzji z dnia 13 września 2017r. udzielono pozwanemu pozwolenia na częściowe użytkowanie w/w inwestycji. W przedmiotowej decyzji wskazano, że odbiorowi podlegają pomieszczenia budynku przedszkola wraz z instalacjami po dokonanej przebudowie, jednocześnie zobowiązano pozwanego (inwestora) do przedłożenia decyzji Urzędu Dozoru Technicznego zezwalającej na przystąpienie do użytkowania urządzeń kotłowni gazowej. W dniach od 14 września 2017r. do dnia 26 września 2017r. powód uzupełniał dokumentację niezbędną do wydania decyzji z Urzędu Dozoru Technicznego zezwalającą na przystąpienie do użytkowania urządzeń kotłowni gazowej. W dniu 13 września 2017r. powód dokonał wpisu do dziennika budowy potwierdzającego zgłoszenie zakończenia robót oraz gotowości do ich odbioru. Pozwany pismem z dnia 18 września 2017r. wyznaczył termin końcowego odbioru przedmiotu zamówienia realizowanego w ramach umowy nr (...).(...) z dnia 24 kwietnia 2017r. wraz z aneksami na dzień 22 września 2017r. na terenie inwestycji. W protokole końcowego odbioru robót z dnia 22 września 2017r. pozwany potwierdził zakończenie robót budowlanych objętych w/w umowy. Pozwany odmówił jednak odbioru robót wskazując, że w pozwoleniu na użytkowanie Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego dla Miasta L. określił warunek, że należy uzyskać decyzję z Urzędu Dozoru Technicznego zezwalającą na przystąpienie do użytkowania urządzeń kotłowni gazowej, powód obowiązku tego nie dopełnił. Pozwany przerwał odbiór końcowy i wyznaczył nowy termin odbioru na dzień 29 września 2017r. Strony podpisały protokół końcowego odbioru robót w dniu 29 września 2017r. W przedmiotowym dokumencie stwierdzono, że roboty stanowiące przedmiot umowy zostały zakończone, elaborat powykonawczy jest kompletny i pozwany z dniem 29 września 2017r. dokonuje odbioru końcowego przedmiotu umowy.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że pozwany pismem z dnia 8 września 2017r. poinformował powoda, iż w związku z faktem upływu terminu realizacji inwestycji w dniu 28 sierpnia 2017r. zgodnie z § 9 ust. 1 lit. a umowy nr (...).(...)z dnia 24 kwietnia 2017r. rozpoczyna naliczanie kar umownych w wysokości 0,5% wartości kontraktu za każdy rozpoczęty dzień opóźnienia począwszy od dnia 29 sierpnia 2017r. W odpowiedzi powód pismem z dnia 12 września 2017r. wskazał, że nie zgadza się z naliczaniem kar umownych, ponieważ opóźnienie w zakończeniu inwestycji nie wynika z jego winy. Pismem z dnia 25 września 2017r. pozwany przesłał powodowi notę księgową nr (...) z dnia 25 września 2017r. powołując się na postanowienie § 9 ust. 1 lit a umowy nr (...).(...) z dnia 24 kwietnia 2017r. dotyczącej inwestycji pn.: „Termomodernizacja budynków oświatowych w L. - Przedszkole Miejskie (...)Etap I" i naliczył powodowi karę umowną w kwocie 205.086,28 zł za nieterminową realizację zamówienia za okres od dnia 29 sierpnia 2017r. do dnia 25 września 2017r. Pozwany wezwał powoda do zapłaty w/w kwoty do dnia 27 września 2017r. Powód nie uregulował w/w należności. Pozwany pismem datowanym na dzień 29 września 2017r. podtrzymał swoje stanowisko wyrażone w piśmie nr (...).042.02.02.2017 z dnia 25 września 2017r. przedstawiając argumenty, które - w jego ocenie - przemawiają za zasadnością roszczenia inwestora z tytułu kary umownej. Tytułem rozliczenia końcowego za wykonanie przedmiotu umowy powód wystawił na rzecz pozwanego fakturę VAT nr (...) z dnia 29 września 2017r. na kwotę 755.382,37 zł. Pismem z dnia 11 października 2017r. pozwany w nawiązaniu do umowy i w związku z podpisaniem protokołu końcowego odbioru robót z dnia 29 września 2017r. poinformował powoda, iż obciążył go karą umowną za nieterminową realizację zamówienia w łącznej kwocie 227.059,81 zł (na podstawie § 9 ust. 1 lit a w/w umowy) przesyłając jednocześnie powodowi kolejną notę księgową nr (...) z dnia 11 października 2017r. na kwotę 21.973,53 zł. Pozwany wezwał powoda do zapłaty w/w kwoty do dnia 16 października 2017r. Pismem z dnia 17 października 2017r. pozwany wskazał, że nieprawidłowo naliczył kary umowne w nocie księgowej nr (...) z dnia 25 września 2017r., bowiem kary naliczono od kwoty wynagrodzenia 1.464.902,69 zł ustalonej zgodnie z aneksem nr (...) z dnia 31 sierpnia 2017r. tj. w wysokości 0,5% wartości kontraktu za każdy rozpoczęty dzień opóźnienia począwszy od dnia 29 sierpnia 2017r. do dnia 28 września 2017r., a zgodnie z aneksem nr (...) z dnia 11 sierpnia 2017r. w dniach od 29 sierpnia 2017r. do dnia 30 sierpnia 2017r. należało naliczyć kary umowne od wartości 1.485.903,70 zł. W związku z powyższym pozwany obciążył powoda dodatkową notą księgową w wysokości 210 zł przesyłając kolejną notę księgową nr (...) z dnia 17 października 2017r. Pozwany wezwał powoda do zapłaty w/w kwoty w terminie 3 dni od dnia otrzymania noty księgowej. Pismem z dnia 27 października 2017r. pozwany złożył powodowi oświadczenie w przedmiocie potrącenia wierzytelności z tytułu kary umownej wynikającej z noty księgowej nr (...) z dnia 25 września 2017r., z noty księgowej nr (...) z dnia 11 października 2017r. i z noty księgowej nr (...) z dnia 17 października 2017r. wraz z odsetkami w łącznej kwocie 228.496,30 zł z wierzytelnością jaką powód posiada wobec pozwanego z tytułu wynagrodzenia za wykonane roboty budowlane wynikającą z faktury VAT nr (...) z dnia 29 września 2017r. w kwocie 755.383,37 zł. Pozwany dokonał w dniu 27 października 2017r. zapłaty na rzecz powoda należności w kwocie 526.886,07 zł tj. należność pozostałą do zapłaty z w/w faktury VAT po dokonanej przez pozwanego kompensacie wierzytelności.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że w związku z brakiem możliwości używania budynku przedszkola w miesiącu wrześniu 2017r. pozwany musiał znaleźć pomieszczenia zastępcze, aby móc rozpocząć działalność od dnia 1 września 2017r. Pozwany skorzystał z pomieszczeń mieszczących się w Szkole Podstawowa nr (...) i z Gimnazjum (...). Uczniowie mieli utrudniony dostęp do świetlicy, dzieci przedszkolne spożywały tam posiłki (śniadania, obiady i podwieczorki) i toalet, z których również korzystały dzieci przedszkolne. Wskutek opóźnienia w oddaniu budynku do użytkowania, pozwany poniósł koszt zawartych umów cateringu na dostarczane posiłki od dnia 15 maja 2017r. do 30 czerwca 2017r. i od 1 września 2017r. do 29 września 2017r., koszt przestoju dla pracowników, którzy powinni wrócić do pracy 3 sierpnia 2017r. po wyczerpaniu urlopów wypoczynkowych, a mogli powrócić dopiero 30 sierpnia 2017r., koszt godzin nadliczbowych dla pracowników obsługi, którzy po godzinach pracy albo w dni wolne od pracy (sobota - niedziela 30 września 2017r. i 1 października 2017r.) mogli od dnia 25 września 2017r. przeprowadzać wyposażenie przedszkola z magazynów i doprowadzać obiekt do stanu użyteczności.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd pierwszej instancji uznał, że powództwo w całości zasługiwało na uwzględnienie.

Rozważania Sądu pierwszej instancji zostaną przedstawione uwzględniając zakres zaskarżenia wyroku przez pozwanego, który nie zaskarżył orzeczenia co do kwoty 5.844,71 zł stanowiącej wynagrodzenie za roboty dodatkowe.

Sąd pierwszej instancji podkreślił, że w przedmiotowej sprawie powód domagał się zasądzenia na swoją rzecz od pozwanego kwoty 234.341,01 zł na którą składa się kwota 228.496,30 zł stanowiąca niezapłaconą przez pozwanego część wynagrodzenia z faktury VAT nr (...) z dnia 29 września 2017r. oraz kwota 5.844,71 zł stanowiąca wynagrodzenie powoda z tytułu wykonanych robót dodatkowych zleconych przez pozwanego we wrześniu 2017r. Przedmiotem sporu było więc roszczenie powodowej Spółki o zapłatę wynagrodzenia za wykonane roboty budowlane oraz roboty dodatkowe. Poza sporem pozostawało, iż strony zawarły umowę (...).272.7.2017, której przedmiotem było wykonanie przez powoda robót budowlanych obejmujących przebudowę istniejącego budynku przedszkola. Bezsporne było także to, iż powód wykonał roboty wskazane w w/w umowie z uwzględnieniem zmian zapisanych w powoływanych wyżej aneksach.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że zgodnie z zawartą przez strony umową obowiązującą strony formą odszkodowania były kary umowne. Powód zobowiązany był zapłacić pozwanemu karę umowną za przekroczenie terminu umownego wykonania przedmiotu zamówienia w wysokości 0,5% wartości kontraktu za każdy rozpoczęty dzień opóźnienia. Strony zastrzegły także prawo do odszkodowania uzupełniającego, przenoszącego wysokość kar umownych do wysokości rzeczywiście poniesionej szkody. Pozwany uprawniony był na podstawie zawartej przez strony umowy do potrącania naliczonych kar umownych z faktur wystawionych przez powoda (§ 9 ust. 1, 7 i 8 umowy). Pozwany z przewidzianej wyżej możliwości naliczania kar umownych skorzystał. Pismem z dnia 27 października 2017r. pozwany złożył powodowi oświadczenie w przedmiocie potrącenia wierzytelności z tytułu kary umownej wynikającej z noty księgowej nr (...) z dnia 25 września 2017r., z noty księgowej nr (...) z dnia 11 października 2017r. i z noty księgowej nr (...) z dnia 17 października 2017r. wraz z odsetkami w łącznej kwocie 228.496,30 zł z wierzytelnością jaką powód posiada wobec pozwanego z tytułu wynagrodzenia za wykonane roboty budowlane wynikającą z faktury VAT nr (...) z dnia 29 września 2017r. w kwocie 755.383,37 zł. Sąd miał na uwadze również, że bezsporne w sprawie było, iż powód zobowiązał się ukończyć roboty do dnia 28 sierpnia 2017r., końcowy protokół odbioru robót podpisany został zaś w dniu 29 września 2017r. Strona powodowa stała jednak na stanowisku, iż wszelkie roboty przewidziane w w/w umowie oraz aneksach ukończyła w dniu 28 sierpnia 2017r., a także iż zgłosiła je do odbioru pozwanemu, a jedynie na skutek okoliczności zawinionych przez pozwanego do protokolarnego odbioru robót doszło dopiero w dniu 29 września 2017r.

Sąd Okręgowy zwrócił uwagę na sam zapis umowny dotyczący w/w kary umownej. Strony przewidziały bowiem odpowiedzialność powoda za opóźnienie w wykonaniu przedmiotu umowy. W doktrynie i orzecznictwie powszechnie przyjmuje się, że choć odpowiedzialność dłużnika z tytułu kary umownej za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania nie jest uwarunkowana poniesieniem przez wierzyciela szkody, to jest uwarunkowana pozostałymi przesłankami odpowiedzialności kontraktowej przewidzianej w art. 471 k.c. Kara umowna stanowi bowiem formę odszkodowania umownego i przysługuje wierzycielowi jedynie wtedy, gdy niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy jest następstwem okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność. Innymi słowy zakres odpowiedzialności z tytułu kary umownej pokrywa się z zakresem ogólnej odpowiedzialności kontraktowej dłużnika, który zwolniony jest od obowiązku zapłaty kary, gdy wykaże, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania było następstwem okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności. Oznacza to, że przesłanką dochodzenia zapłaty kary umownej jest wina dłużnika w postaci co najmniej niedbalstwa (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 26 stycznia 2011r. II CSK 318/10, z dnia 6 października 2010r. II CSK 180/10, z dnia 11 stycznia 2008r. V CSK 362/07). Zgodnie zaś z art. 473 § 1 k.c. dłużnik może przez umowę przyjąć odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania z powodu oznaczonych okoliczności, za które na mocy ustawy odpowiedzialności nie ponosi. Może zatem rozszerzyć swoją odpowiedzialność kontraktową przyjmując odpowiedzialność także za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy z przyczyn od niego niezależnych np. z powodu siły wyższej. Słusznie jednak wskazuje się w literaturze i orzecznictwie, że jeżeli strony chcą rozszerzyć odpowiedzialność dłużnika, to zgodnie z art. 473 § 1 k.c. muszą w umowie wskazać (oznaczyć, wymienić), za jakie inne - niż wynikające z ustawy - okoliczności dłużnik ma ponosić odpowiedzialność (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 października 2010r., II CSK 180/10). Okoliczności te zatem muszą być w umowie wyraźnie określone. W judykaturze podkreśla się także, że wola stron co do rozszerzenia odpowiedzialności dłużnika z tytułu kary umownej powinna być wyraźnie uzewnętrzniona. Użycie ogólnego sformułowania o karze umownej „za opóźnienie" nie czyni jej niezależną od przyczyn niedochowania terminu spełnienia świadczenia. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 14 września 2017r., sygn. akt: I ACa 309/17, wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 27 stycznia 2017r., sygn. akt: I ACa 1121/16). Sąd pierwszej instancji uznał, że strony nie dokonały w przedmiotowej sprawie umownego rozszerzenia odpowiedzialności powoda za niewykonanie umowy w umówionym terminie bez względu na przyczynę opóźnienia. Zgodnie z art. 65 § 1 i 2 k.c. oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje, przy czym w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu. W rozpoznawanej sprawie analiza postanowień umowy uzasadnia przyjęcie, że strony zastrzegły kary umowne na wypadek opóźnienia w wykonaniu przedmiotu umowy na ogólnych zasadach kreujących odpowiedzialność dłużnika za niewykonanie zobowiązania. Przede wszystkim w treści umowy nie zastrzeżono, iż odpowiedzialność dłużnika za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy ma charakter gwarancyjny. Co więcej w § 9 pkt 7 umowy zastrzegając możliwość dochodzenia odszkodowania uzupełniającego wprost odwołano się do ogólnych zasad kodeksu cywilnego. Skoro odszkodowanie to miało przysługiwać na ogólnych zasadach, to Sąd przyjął, że odpowiedzialność kontraktowa dłużnika miała opierać się na zasadzie winy, co odnosi się także do odpowiedzialności z tytułu kar umownych. Sąd Okręgowy uznał więc, że powód byłby obowiązany do zapłaty kar umownych za opóźnienie w wykonaniu przedmiotu umowy tylko wówczas, gdyby było ono następstwem okoliczności, za które ponosi on odpowiedzialność na zasadzie winy.

Sąd pierwszej instancji podkreślił, że zarzut potrącenia jest formą dochodzenia roszczenia zrównaną w skutkach z powództwem. Podlega zatem wymaganiom stawianym wobec pozwu co do określenia żądania, przytoczenia okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie oraz wskazania dowodów. W szczególności zgłaszający zarzut potrącenia w procesie ma obowiązek określić swoją wierzytelność, wykazać jej istnienie i w kategoryczny sposób wyrazić wolę potrącenia w celu wzajemnego umorzenia skonkretyzowanych wierzytelności - art. 499 w związku z art. 498 § 1 i 2 k.c. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 2000r., sygn. akt: III CKN 720/98). Sąd uznał, że pozwany warunków tych dotrzymał. W przywołanych notach księgowych oraz w oświadczeniu o potrąceniu pozwany określił bowiem swoją wierzytelność, wykazał jej istnienie (m.in. za pośrednictwem przedmiotowych not księgowych) i wyraził wolę potrącenia w celu wzajemnego umorzenia skonkretyzowanych wierzytelności wskazując iż swoje wierzytelności z tytułu przedmiotowych kar umownych potrąca z wierzytelnością powoda z tytułu części wynagrodzenia określonego w w/w fakturze. Sąd Okręgowy podkreślił, iż zakres odpowiedzialności z tytułu kary umownej pokrywa się w pełni z zakresem ogólnej odpowiedzialności dłużnika za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania (art. 471). Wynika to zarówno z celu kary umownej, jak i umiejscowienia samych przepisów jej dotyczących. Podporządkowanie kary umownej podstawom odpowiedzialności kontraktowej sprawia, że zobowiązany do zapłaty tej kary może bronić się zarzutem – podobnie jak każdy dłużnik zobowiązany do naprawienia szkody stosownie do art. 471 – że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które nie ponosi on odpowiedzialności (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 20 marca 1968r., II CR 419/67, LEX nr 6299).

Sąd pierwszej instancji uznał, że powód w toku procesu wykazał, iż nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienie w oddaniu robót. Strony termin realizacji inwestycji, na podstawie aneksu nr (...) do przedmiotowej umowy, określiły na dzień 28 sierpnia 2017r. Powodem zmiany terminu ukończenia prac było zlecenie powodowi dodatkowych robót budowlanych nieobjętych zamówieniem podstawowym, które szczegółowo określone zostały w protokole konieczności na roboty dodatkowe z dnia 2 sierpnia 2017r. Okoliczność tę pozwany przyznał, zgadzając się na zawarcie w/w aneksu. Sąd uznał, że nie mogą mieć więc znaczenia twierdzenia pozwanego dotyczące tego, iż powód prace wykonywał od początku w sposób powolny, czy też iż początkowo na budowie pracowała zbyt mała liczba pracowników. Powód w dniu 28 sierpnia 2017r. odnotował w dzienniku budowy zakończenie prac, a także sporządził pismo do pozwanego, w którym zgłosił wykonanie robót do odbioru. Pismo to złożone zostało w siedzibie pozwanego w dniu 13 września 2017r., a także uczyniono na nim adnotację, iż inspektorzy nadzoru potwierdzają zakończenie robót budowlanych. Potwierdzenie ukończenia robót sporządzone zostało dopiero w dniu 13 września 2017r., albowiem po ukończeniu przez powoda prac przewidzianych w umowie i aneksach, w dniu 4 września 2017r. zlecono wykonanie powodowi dodatkowych robót budowlanych, których zakres odnotowany został w protokole numer (...). Roboty dodatkowe określone w protokole numer (...) powód ukończył w dniu 13 września 2017r. Podczas wyznaczonego przez pozwanego odbioru końcowego w dniu 22 września 2017r. pozwany odmówił odbioru robót stwierdzając, że w pozwoleniu na użytkowanie Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego dla Miasta L. określił warunek, że należy uzyskać decyzję z Urzędu Dozoru Technicznego zezwalającą na przystąpienie do użytkowania urządzeń kotłowni gazowej. Pozwany wskazał, że w związku z niedopełnieniem powyższego obowiązku nie może korzystać w pełnym zakresie z obiektu przedszkola, a zgodnie z umową uzyskanie wszelkich dokumentów umożliwiających użytkowanie obiektu leżało po stronie powoda, tymczasem zgłoszenie do Urzędu Dozoru Technicznego zostało wysłane przez powoda dopiero w dniu 14 września 2017r.

Analizując powyższe okoliczności Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że termin odbioru końcowego robót w dniu 29 września 2017r. a nie w dniu 28 sierpnia 2017r. wynika z wyłącznej winy pozwanego. Sąd zauważył, że z opinii biegłego J. P. wynika, iż roboty zlecone powodowi w protokole z dnia 4 września 2017r. nie były przewidziane w umowie i aneksach, a także nie były to prace zawarte w ofercie i w zatwierdzonej dokumentacji budowlanej. Z powyższego wynika więc, iż powód wykonał na zlecenie pozwanego prace dodatkowe, nie objęte wynagrodzeniem ryczałtowym wskazanym w umowie i aneksie numer (...) do umowy. Biegły zwrócił także uwagę, iż roboty wskazane w protokole numer (...) w swoim charakterze niczym nie odbiegają od wprowadzonych do realizacji robót dodatkowych zawartych w aneksie numer (...). Tymczasem, pozwany nigdy nie kwestionował, że roboty objęte aneksem numer (...) do w/w umowy stanowią roboty dodatkowe, podobnie należy więc zakwalifikować roboty wskazane w protokole numer (...). Sąd pierwszej instancji podkreślił, iż na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż od dnia 28 sierpnia 2017r. do dnia 13 września 2017r. powód wykonywał jedynie roboty dodatkowe określone w protokole numer (...). Roboty zlecone mu na podstawie umowy i aneksu numer (...) wykonał do dnia 28 sierpnia 2017r., co odnotowane zostało w dzienniku budowy, a tym samym nie pozostawał on w opóźnieniu z ukończeniem inwestycji, lecz po terminie jej umownego odbioru wykonywał dodatkowe prace budowlane.

Odnosząc się natomiast do odmowy odbioru przez pozwanego robót w dniu 22 września 2017r. z uwagi na brak decyzji z Urzędu Dozoru Technicznego zezwalającej na przystąpienie do użytkowania urządzeń kotłowni gazowej Sąd pierwszej instancji zauważył, iż powód w toku procesu nie kwestionował, iż jego obowiązkiem umownym było uzyskanie w/w decyzji, jednakże wykazał on, iż nie mógł jej uzyskać z powodu zaniechań po stronie pozwanej. W celu uzyskania decyzji Urzędu Dozoru Technicznego zezwalającej na eksploatację urządzeń kotłowni gazowej w przedszkolu konieczne było przedłożenie stosownej dokumentacji, którą w zakresie m.in. szczególności rzutu i schematu kotłowni gazowej, powód musiał uzyskać od pozwanego. Na radach budowy w dniach 24 lipca 2017r., 31 lipca 2017r., 8 sierpnia 2017r., 23 sierpnia 2017r. i 28 sierpnia 2017r. pracownicy powoda informowali pozwanego, że nie posiadają schematu technologicznego kotłowni i zgłaszali pozwanemu konieczność uzyskania od projektanta branży sanitarnej schematu kotłowni. Schemat kotłowni gazowej powód otrzymał od pozwanego w dniu 4 września 2017r., jednakże zawierał błąd w postaci umiejscowienia pompy, który wymagał poprawienia na rysunku sporządzonym przez projektanta. Powód o w/w błędzie powiadomił pozwanego w dniu 8 września 2017r. Schemat został poprawiony i dostarczony powodowi w dniu 11 września 2017r. Dopiero w dniu 11 września 2017r. powód uzyskał więc od pozwanego niezbędną dokumentację potrzebną do uzyskania przedmiotowej decyzji. Po otrzymaniu schematu, powód niezwłocznie podjął działania w celu uzyskania decyzji Urzędu Dozoru Technicznego. W tych okolicznościach Sąd uznał, że pozwany bezpodstawnie odmówił dokonania odbioru końcowego w dniu 22 września 2018r. Zdaniem Sądu Okręgowego pozwany swoim zaniechaniem naruszył niewątpliwie art. 354 § 2 k.c. stanowiący, iż przy wykonywaniu zobowiązania powinien z dłużnikiem współdziałać wierzyciel i dla oceny wykonania tego obowiązku należy stosować te same kryteria, które służą określeniu wzorca należytego zachowania dłużnika, ujęte w art. 354 § 1 k.c. Obowiązek współdziałania z dłużnikiem leży w interesie wierzyciela, gdyż służyć ma wykonaniu zobowiązania, a więc zaspokojeniu interesu wierzyciela, i z tego względu nie wiąże się z możliwością wyegzekwowania go, wbrew jego woli, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Na skutek braku współdziałania pozwanego w niniejszej sprawie doszło do opóźnienia w uzyskaniu decyzji z Urzędu Dozoru Technicznego, co wpłynęło na termin odbioru robót. Opóźnienie to wynikało jednak z winy pozwanego, a tym samym nałożoną na powoda karę umowną za opóźnienie w wykonaniu przedmiotu umowy Sąd uznał za bezzasadną.

Sąd Okręgowy za podstawę rozstrzygnięcia w zakresie odsetek uznał art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 2013r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (t.j. Dz. U. z 2020r. poz. 935 z późn. zm.). Zgodnie z żądaniem powoda Sąd zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia następnego po dniu określonym na fakturze jako termin płatności tj. od kwoty 228.496,30 zł od dnia 30 października 2017r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 5.844,71 zł od dnia wytoczenia powództwa tj. od dnia 7 maja 2017r. do dnia zapłaty.

O kosztach procesu Sąd pierwszej instancji orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. obciążając pozwanego jako stronę przegrywającą proces kosztami postępowania w całości i zasądzając od pozwanego na rzecz powoda kwotę 26.847,46 zł na którą składały się następujące kwoty: 11.718 zł tytułem opłaty sądowej od pozwu, 10.800 zł tytułem zastępstwa procesowego (zgodnie z § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych), 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, 4.000 zł tytułem uiszczonego wynagrodzenia biegłego, a także 312,46 zł tytułem zwrotu uiszczonych kosztów stawiennictwa świadków i utraconego przez nich zarobku. Ponadto w oparciu o art. 113 ust. 1 u.k.s.c. Sąd Okręgowy nakazał ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Poznaniu kwotę 2.024,54 zł tytułem wypłaconego ze środków Skarbu Państwa wynagrodzenia przyznanego biegłemu.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł pozwany Miasto L. zaskarżając powyższy wyrok w części - tj. w zakresie pkt 1 lit. a oraz pkt 2. Pozwany zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1) błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu przez Sąd pierwszej instancji, że w niniejszej sprawie powód nie ponosi żadnej odpowiedzialność za niewykonanie umowy w terminie, gdy tymczasem w świetle okoliczności sprawy i zebranego materiału dowodowego wynika, iż to powód ponosi odpowiedzialność za niewykonanie umowy w terminie, co w konsekwencji doprowadziło do błędnego zastosowania przez Sąd pierwszej instancji art. 471 k.c.;

2) błąd w ustaleniach faktycznych polegający na niestwierdzeniu przez Sąd pierwszej instancji nienależytej staranności powoda, na co jednoznacznie wskazuje zebrany materiał dowodowy, co w konsekwencji doprowadziło do niezastosowania art. 355 § 1 i 2 k.c., gdy tymczasem w świetle okoliczności sprawy i zebranego materiału dowodowego artykuł ten należało zastosować;

3) naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego w sposób sprzeczny z zasadami doświadczenia życiowego i logicznego myślenia oraz przez ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego wbrew zasadzie swobodnej oceny dowodów, która została zastąpiona przez dowolną ocenę dowodów oraz przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów polegające na przekonaniu Sądu pierwszej instancji, iż powód nie ponosi odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy;

4) naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez całkowicie dowolną ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, przede wszystkim zeznań świadków oraz stron z przekroczeniem zasad logiki, racjonalnego rozumowania oraz doświadczenia życiowego, co skutkowało nadaniem pełnej wiarygodności jedynie zeznaniom świadków zawnioskowanych przez stronę powodową, a nadto poprzez jedynie fragmentaryczną analizę zeznań świadków strony pozwanej złożonych w niniejszej sprawie i poddanie ich pod ocenę w sposób wybiórczy, niepełny, nie kompleksowy, nieuwzględnienie części zeznań świadków zawnioskowanych przez pozwanego, które miały znaczenie dla sprawy i które w sposób stanowczy dowodziły o okolicznościach odmiennych niż te, które zostały przyjęte przez Sąd;

5) naruszenie art. 227 i art. 232 k.p.c. poprzez oparcie rozstrzygnięcia na niepełnym materiale dowodowym na skutek przeprowadzenia przez Sąd pierwszej instancji postępowania dowodowego w sposób wybiórczy, pominięciu i/lub nie zaaprobowaniu istotnych dla sprawy okoliczności, przytoczonych przez powołanych przez stronę pozwaną świadków i wynikających z dowodów z dokumentów tj.:

a) świadków M. Ł., B. K., S. K., L. R., H. S., B. W., P. J., Ł. F., M. S. oraz J. W. (1),

b) pismo odnośnie zaawansowania prac z dnia 17 lipca 2017r. znak sprawy (...) (...) (...), pismo sygnalizujące obawę nieterminowego wykonania przedmiotu zamówienia z 21 sierpnia 2017r. znak (...).(...), protokołu z dnia 24 lipca 2017r. (narada budowy nr (...), protokołu z dnia 21 sierpnia 2017r. (narada budowy nr (...)), protokołu z dnia 23 sierpnia 2017r. (narada budowy nr (...)), protokołu z dnia 28 sierpnia 2017r. (narada budowy nr (...)), uwagi do budowy z dnia 1 września 2017r., protokołu z dnia 4 września 2017r. (narada budowy nr (...)), protokołu z dnia 11 września 2017r. (narada budowy nr (...)), zgłoszenie robót do odbioru z dnia 13 września 2017r., pozwolenie na użytkowanie z 13 września 2017r., e-mail z dnia 19 września 2017r., 21 września 2017r., 22 września 2017r., 25 września 2017r. oraz z 26 września 2017r. (korespondencja e-mail pomiędzy powodem a Kierownikiem D. (...) Ciśnieniowych (...))

w konsekwencji błędnym przyjęciu, zarówno na etapie subsumpcji jak i wyrokowania, iż powód był zwolniony od obowiązku zapłaty kary, gdyż niewykonanie zobowiązania w umówionym terminie było następstwem okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności, Sąd dokonując oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego pominął i/lub nie zaaprobował w/w dowodów osobowych oraz z dokumentów z których w sposób jednoznaczny wynikało, że wbrew twierdzeniom powoda, był on jedynym winnym opóźnienia w realizacji przedmiotu zamówienia,

5) art. 327 ¹ § 1 k.p.c. poprzez uzasadnienie orzeczenia bez wskazania przyczyn dla których odmówiono wiarygodności i mocy dowodowej zeznaniom w/w świadków oraz dokumentów;

6) naruszenie art. 484 § 2 k.c. w zw. z art. 362 k.c. poprzez niezastosowanie, gdyż były ku temu przesłanki i nie zmniejszenie kary umownej w wielkości odpowiedniej do stopnia przyczynienia się pozwanego do długości opóźnienia terminu zrealizowania przedmiotu umowy.

Wskazując na powyższe zarzuty pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy tj. oddalenie powództwa w zaskarżonym zakresie oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania przed sądem II instancji według norm przepisanych w tym kosztów' opłaty sądowej od apelacji oraz kosztów zastępstwa procesowego,

Powód (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w L. w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie w całości oraz obciążenie pozwanego kosztami postępowania apelacyjnego w tym zasądzenie na rzecz powoda kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja pozwanego nie zasługiwała na uwzględnienie.

Podkreślić należy, że apelacja pozwanego zawiera wzajemną sprzeczność co do tego, kto ponosi odpowiedzialność za opóźnienie w realizacji robót. Z jednej strony pozwany w pkt 5 zarzutów apelacji zarzucił, że to powód był jedynie winnym opóźnienia w realizacji przedmiotowego zamówienia (strona 3 apelacji - k. 999 akt), z drugiej zaś z ostrożności procesowej podniósł, że Sąd pierwszej instancji winien był zmiarkować karę umowną „w wielkości odpowiedniej do stopnia przyczynienia się pozwanego do długości opóźnienia terminu zrealizowania przedmiotu umowy” (strona 3 apelacji - k. 999 akt). Z samych więc zarzutów zaprezentowanych w apelacji wynika, że pozwany uznał swoją odpowiedzialność za opóźnienie terminu realizacji robót.

Wskazać należy, że pozwany zarówno w apelacji jak i na rozprawie apelacyjnej w dniu 12 września 2023r. w ogóle nie ustosunkował się do ustaleń Sądu pierwszej instancji dotyczących prac wykonywanych przez powoda po 28 sierpnia 2017r. jak i do wniosków Sądu Okręgowego w tym zakresie. Pozwany nie zaprzeczył tym ustaleniom Sądu, nie zarzucił błędu w ich ustaleniu. Z powyższego wywieść więc należy wniosek, że pozwany tych ustaleń Sądu pierwszej instancji nie zakwestionował, a w konsekwencji nie zakwestionował także wniosków Sądu pierwszej instancji sformułowanych w oparciu o te ustalenia.

Pozwany w apelacji nie sformułował żadnego zarzutu do stanowiska Sądu Okręgowego, że powód w dniu 28 sierpnia 2017r. odnotował w dzienniku budowy zakończenie prac (strona 19 uzasadnienia - k. 990 akt). W dzienniku budowy kierownik budowy A. D. z datą 28 sierpnia 2017r. dokonał następującego wpisu - zakończono roboty budowlane związane z przebudową budynku przedszkola w L., roboty zostały wykonane zgodnie z projektem budowlanym i warunkami, pozwoleniem na budowę oraz przepisami; teren budowy został doprowadzony do należytego stanu i porządku (dziennik budowy k.777 akt). Zgodnie z art. 45 ust. 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994r. Prawo budowlane (Dz. U. 2017.1332) w brzmieniu obowiązującym na dzień zawarcia umowy dziennik budowy stanowi urzędowy dokument przebiegu robót budowlanych oraz zdarzeń i okoliczności zachodzących w toku wykonywania robót budowlanych i jest wydawany odpowiednio przez organ administracji architektoniczno-budowlanej.

Pełnomocnik procesowy pozwanego na rozprawie apelacyjnej wskazał, że dziennik budowy jest dokumentem urzędowym. Zdaniem Sądu Apelacyjnego dziennik budowy jest dokumentem prywatnym w rozumieniu art. 245 k.p.c. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu do postanowienia z dnia 15 maja 2020r. IV CSK 657/19 wyjaśnił, że Sąd Najwyższy zajmował się kwalifikacją dziennika budowy jako dowodu z dokumentu na gruncie kodeksu postępowania cywilnego. Dominuje pogląd, że niezależnie od kontekstu, w jakim używane jest pojęcie dokumentu na gruncie prawa materialnego, istotne jest, czy taki dokument uzyska rangę środka dowodowego w rozumieniu art. 244 i 245 k.p.c., tj. czy będzie mógł być wykorzystany w ramach formalnego postępowania dowodowego. Dziennik budowy pozbawiony jest cech dokumentu urzędowego, nie tylko w rozumieniu art. 244 k.p.c. czy art. 76 § 1 k.p.a., ale także jako posiadającego moc takiego dokumentu. Wpisów w nim dokonują co do zasady podmioty, które nie wykonują zadań z zakresu prawa publicznego. Wpisy pracowników organów nadzoru budowlanego i innych organów uprawnionych do kontroli przestrzegania przepisów na budowie również nie mogą być traktowane jako dokument urzędowy. W konsekwencji dziennik budowy stanowi dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., a jego urzędowy charakter przejawia się tylko w tym, że właściwy organ wydaje inwestorowi odpowiednio przygotowany i sformalizowany wzorzec tego dokumentu, który jest wypełniany treścią w toku procesu budowlanego (por. m.in. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 1991r., I CR 183/90, niepubl., z dnia 18 lutego 2015r., I CSK 107/14, OSNC - (...) 2016, nr (...), poz.35, z dnia 16 listopada 2016r., I CSK 795/15, niepubl., i z dnia 31 sierpnia 2018r., I CSK 559/17, niepubl.). Podobne stanowisko prezentuje Naczelny Sąd Administracyjny na gruncie procedury administracyjnej (por. m.in. niepublikowane wyroki z dnia 22 lutego 2018r., II OSK (...) i z dnia 29 maja 2013r., II OSK 260/12). Sporadyczne wypowiedzi przeciwne wyrażone w judykaturze sądów powszechnych i wojewódzkich sądów administracyjnych zostały sformułowane bez bliższego wyjaśnienia tego zagadnienia bazując na literalnym brzmieniu art. 45 ust. 1 Prawa budowlanego.

Zgodnie z art. 245 k.p.c. dokumenty prywatne sporządzone w formie pisemnej albo elektronicznej stanowią dowód tego, że osoba, która je podpisała złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Na gruncie przedmiotowej sprawy oznacza to, że A. D. z datą 28 sierpnia 2017r. dokonał w dzienniku budowy nr (...) wpisu o zakończeniu robót budowlanych związanych z przebudową budynku przedszkola w L.. Sąd Okręgowy zeznania A. D. uznał w całości za wiarygodne (strona 14 uzasadnienia - k. 985 akt). W apelacji pozwany w ogóle nie odniósł się do zeznań tegoż świadka i wpisu dokonanego przez niego w dzienniku budowy w dniu 28 sierpnia 2017r. W konsekwencji uznać więc należy, że pozwany w żaden sposób nie podważył oceny tego dowodu przeprowadzonej przez Sąd pierwszej instancji. Podkreślić należy, że w pkt 7.1 protokołu końcowego odbioru robót sporządzonego w dniu 27 września 2017r. odnotowano, że wykonawca pismem z dnia 28 sierpnia 2017r. powiadomił o zakończeniu wykonywania robót (k. 87). Nadto odnotowano, że zgłoszenie jest nieskuteczne, gdyż wykonawca nie dopełnił wymogów określonych w § 8 ust. 6 pkt 1 umowy w związku z rozdziałem 3 ust. 18 (...). Podkreślić jednak należy, że § 8 ust. 6 pkt 1 umowy zawiera 11 podpunktów od a do k (umowa - k. 22 akt) i nie jest wiadomym którego konkretnie to obowiązku wyszczególnionego w tym postanowieniu powód miałby nie dotrzymać, co miałoby skutkować nieskutecznością zgłoszenia do odbioru. Z kolei w rozdziale 3 ust. 18 Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia mowa jest o odbiorze końcowym przedmiotu zamówienia przy czym wymienionych jest 11 dokumentów, które wykonawca powinien załączyć (k. 39 akt). Zarówno z tego dokumentu jak i z protokołu końcowego odbioru robót nie wynika który dokument czy dokumentu powód nie załączył do pisma informującego o zakończeniu robót.

Sąd Apelacyjny postanowieniem wydanym na rozprawie apelacyjnej w dniu 12 września 2023r. na podstawie art. 381 k.p.c. pominął nowe dowody zgłoszone przez pozwanego po raz pierwszy w apelacji w postaci dokumentacji fotograficznej. Pozwany w apelacji w ogóle nie wyjaśnił przyczyny lub przyczyn załączenia tej dokumentacji fotograficznej dopiero do apelacji w sytuacji, gdy zdjęcia na k. 1027 akt są opatrzone datą 23-27 sierpnia 2017r., na k. 1026 datą 1 września 2017r., na k. 1028 datą 6 września 2017r., na k. 1029 datą 13 września 2017r. Inne zdjęcia nie są opatrzone datami, lecz w uzasadnieniu do apelacji wskazano, że zdjęcia te mają obrazować skalę prowadzonych robót budowlanych między 21 sierpnia 2017r. a 28 sierpnia 2017r. (strona 13 apelacji - k. 1019 akt). Pozwany nie wyjaśnił w apelacji dlaczego dopiero na tym etapie postępowania zdjęcia te złożył do akt niniejszej sprawy, jeżeli pozew wpłynął do sądu w dniu 9 maja 2018r., a odpowiedź na pozew została sporządzona w dniu 4 lipca 2018r. Zdaniem Sądu Apelacyjnego nic nie stało na przeszkodzie zaoferowania przez pozwanego Sądowi pierwszej instancji przeprowadzenie dowodu z tej dokumentacji fotograficznej. W konsekwencji Sąd Apelacyjny uznał, że pozwany te dokumenty mógł powołać przed Sądem pierwszej instancji oraz, że potrzeba powołania się na nie, nie wynikła później tj. po wydaniu wyroku przez Sąd Okręgowy.

Pełnomocnicy pozwanego będący radcami prawnymi obecni na tej rozprawie apelacyjnej w trybie art. 162 § 1 k.p.c. nie zwrócili uwagę Sądu na uchybienie przepisom postępowania i nie wnieśli o wpisanie zastrzeżenia do protokołu. Zgodnie z art. 162 § 1 k.p.c. strona powinna zwrócić uwagę Sądu na uchybienie przepisom postępowania wnosząc o wpisanie zastrzeżenia do protokołu. Stosownie do art. 162 § 2 k.p.c. stronie zastępowanej przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego lub (...), która zastrzeżenia nie zgłosiła, nie przysługuje prawo powoływania się na to uchybienie w dalszym toku postępowania. Skutku tego nie niweczy wypowiedzenie lub cofnięcie pełnomocnictwa. Podkreślić należy, że możliwość zgłoszenia zastrzeżeń do czynności Sądu w trybie przewidzianym w art. 162 § 1 k.p.c. obejmuje również postanowienia, które mogą być zmienione lub uchylone stosownie do okoliczności w tym m.in. postanowienia o odmowie przeprowadzenia dowodu (vide: wyrok Sądu Najwyższego z 8 kwietnia 2010r. II PK 127/09 M.P. Pr. (...) (...)), którymi - zgodnie z art. 240 § 1 k.p.c. - sąd nie jest związany i stosownie do okoliczności może je uchylić lub zmienić (vide: wyrok Sądu Najwyższego z 21 stycznia 2014r. I UK 311/13 LEX nr 1498596). Celem regulacji z art. 162 § 1 k.p.c. jest pobudzenie inicjatywy stron w doprowadzeniu do szybkiego usunięcia dostrzeżonych przez nie naruszeń przepisów postępowania i umożliwienie Sądowi niezwłocznego naprawienia błędu, cel art. 162 § 1 k.p.c. byłby trudny do osiągnięcia przy założeniu, że strona, która we właściwym czasie nie zgłosiła odpowiedniego zastrzeżenia, może powoływać się na uchybienie procesowe w środku zaskarżenia (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 2012r. III CSK 62/12 LEX nr 1293777). Celem regulacji zawartej w art. 162 § 1 k.p.c. jest m.in. zapobieganie nielojalności procesowej przez zobligowanie stron do zwracania na bieżąco uwagi Sądu na uchybienia procesowe w celu ich niezwłocznego wyeliminowania i niedopuszczenia do celowego tolerowania przez strony takich uchybień z zamiarem późniejszego wykorzystania ich w środkach odwoławczych (vide: wyrok Sądu Najwyższego z 10 lutego 2010r. V CSK 234/09).

Nie był trafny zarzut przytoczony w apelacji naruszenia przez Sąd pierwszej instancji art. 327 ¹ § 1 k.p.c. Podkreślić należy, że aktualność w odniesieniu do art. 327 ¹ § 1 k.p.c. zachowały stanowiska i poglądy wyrażone w orzecznictwie dotyczące art. 328 § 2 k.p.c. Wskazać należy, że naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. z reguły nie ma wpływu na treść wyroku, gdyż uzasadnienie sporządzane jest po jego wydaniu (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 lipca 2015r. II UK 220/14 LEX nr 1771525). W orzecznictwie wskazuje się, że o skutecznym postawieniu zarzutu naruszenia przywołanego przepisu można mówić jedynie wówczas, gdy uzasadnienie wyroku nie zawiera elementów pozwalających na weryfikację stanowiska w zakresie poczynionych ustaleń faktycznych i oceny prawnej, okoliczności determinujące wydanie orzeczenia pozostają nieujawnione, bądź są co prawda ujawnione, lecz w sposób uniemożliwiający poddanie ich ocenie instancyjnej. Zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. może odnieść skutek jedynie w tych wyjątkowych sytuacjach w których treść uzasadnienia orzeczenia Sądu pierwszej instancji uniemożliwia całkowicie dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do wydania zaskarżonego orzeczenia (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2001r. IV CKN 970/00, LEX nr 52753, wyrok Sądu Apelacyjnego w (...) z dnia 30 kwietnia 2015r. IACa 1067/14, LEX nr 1711373). W niniejszej sprawie Sąd Apelacyjny nie dostrzegł, aby sporządzone przez Sąd pierwszej instancji uzasadnienie wyroku obarczone było rażącymi błędami czy też, aby zawierało braki wykluczające przeprowadzenie jego kontroli instancyjnej.

Podkreślić należy, że stosownie do art. 233 § 1 k.p.c. Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Jeżeli z określonego materiału dowodowego Sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena Sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby nawet w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku wykazania, że brak jest powiązania, w świetle kryteriów wyżej wzmiankowanych, przyjętych wniosków z zebranym materiałem dowodowym, możliwe jest skuteczne podważenie oceny dowodów dokonanej przez Sąd (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002r. IV CKN 1316/00, LEX nr 80273). Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że Sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu Sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów; nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej, niż przyjął Sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena Sądu (vide: wyroki Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2005r. III CK 314/05 LEX nr 172176 i z 8 kwietnia 2009r. II PK 261/08 LEX nr 707877). Postawienie zarzutu obrazy art. 233 § 1 k.p.c. nie może polegać na zaprezentowaniu przez skarżącego stanu faktycznego przyjętego na podstawie własnej oceny dowodów; skarżący może tylko wykazywać, posługując się wyłącznie argumentami jurydycznymi, że Sąd rażąco naruszył ustanowione w wymienionym przepisie zasady oceny wiarygodności i mocy dowodów i że naruszenie to miało wpływ na wynik sprawy (vide: wyroki Sądu Najwyższego z 14 stycznia 2000r. I CKN 1169/99 oraz z 10 kwietnia 2000r. V CKN 17/2000). W takim rozumieniu tego przepisu pozwany nie wykazał naruszenia przez Sąd pierwszej instancji art. 233 § 1 k.p.c.

Pozwany upatruje naruszenia przez Sąd Okręgowy tego przepisu w uznaniu, że powód nie ponosi odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy oraz nieuwzględnieniu części zeznań świadków zawnioskowanych przez pozwanego. Wydaje się jednak, że pozwany, jak chodzi o zarzut sformułowany w pkt 3 zarzutów apelacji, winien zarzucić naruszenie przez Sąd przepisu prawa materialnego tj. art. 471 k.c. W uzasadnieniu do apelacji pozwany wskazał imiona i nazwiska świadków (strona 6 uzasadnienia -k. 1202 akt), których zeznania Sąd Okręgowy miał pominąć lub/i nie zaaprobować. Jednakże Sąd Okręgowy zeznania każdego z tych świadków ocenił (strona 14-15 uzasadnienia - k. 985-986 akt) i ich ocena w żaden sposób nie została zakwestionowana w apelacji przez pozwanego.

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu do wyroku z dnia 9 lutego 2000r. III CKN 434/00 (LEX nr 530599) wskazał, że art. 227 k.p.c. nie może być przedmiotem zarzucanego Sądowi naruszenia, bowiem nie jest on źródłem jakichkolwiek jurysdykcyjnych obowiązków ani nawet uprawnień Sądu, a jedynie określa wolę ustawodawcy wyrażającą się ograniczeniem kręgu faktów, które mogą być przedmiotem dowodu w postępowaniu cywilnym. Z kolei zgodnie z art. 232 k.p.c. strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów z których wywodzą skutki prawne. W myśl zaś art. 232 zdanie drugie k.p.c. sąd może dopuścić dowód niewskazany przez stronę. Przepis art. 232 k.p.c. adresowany jest do strony procesu, a nie do Sądu. W apelacji nie zarzucono, że Sąd pierwszej instancji winien był dopuścić dowód nie wskazany przez strony niniejszego postępowania w szczególności przez pozwanego, czego nie uczynił.

Z treści zarzutu sformułowanego w pkt 5 zarzutów apelacji wydaje się, że skarżący w istocie zarzucił Sądowi pierwszej instancji zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy, jak to już wyżej wskazano, dokonał oceny wiarygodności zeznań świadków M. Ł., B. K., S. K., L. R., H. S., B. W., P. J., Ł. F., M. S. oraz J. W. (2). Wszyscy ci świadkowie byli przedstawicielami zamawiającego, a więc pozwanego w niniejszej sprawie. W świetle zasad doświadczenia życiowego i logiki wydaje się nieprawdopodobne, żeby zlecić powodowi w dniu 4 września 2017r. wykonanie prac dodatkowych, jeżeli miałby on opóźniać się z wykonaniem prac podstawowych objętych umową stron i aneksem nr (...) do umowy. Byłoby to ze strony pozwanego działaniem nielogicznym i nie znajdującym racjonalnego uzasadnienia. Z kolei dokumenty wymienione przez pozwanego w tym zarzucie stanowiły podstawę ustaleń faktycznych dokonanych przez Sąd pierwszej instancji. Nie jest jednak wiadomym jakie okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia niniejszego sporu miałyby wynikać z protokołu z dnia 24 lipca 2017r. - narada budowy nr (...) (k. 748 akt), z protokołu z dnia 23 sierpnia 2017r. - narada budowy nr (...) (k. 739 akt), z protokołu z dnia 21 sierpnia 2017r. - narada budowy nr (...) (k. 741 akt) oraz z protokołów z dnia 28 sierpnia 2017r., 4 września 2017r. i 11 września 2017r.

Ustalenia poczynione przez Sąd pierwszej instancji, jako znajdujące uzasadnienie w materiale zgromadzonym w aktach sprawy Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne, z wyłączeniem tego, że pozwany złożył w dniu 7 września 2019r. wniosek o udzielenie pozwolenia na użytkowanie w/w inwestycji (strona 10 uzasadnienia – k. 981 akt), gdyż nastąpiło to w dniu 7 września 2017r. Sąd Okręgowy w części rozważeniowej podał, że „ pozwany tym samym bezpodstawnie odmówił dokonania odbioru końcowego w dniu 22 września 2018r.” (vide: strona 21 uzasadnienia – k. 992 akt), podczas, gdy „pozwany tym samym bezpodstawnie odmówił dokonania odbioru końcowego w dniu 22 września 2017r.” Wnioski płynące z dokonanych ustaleń Sąd Apelacyjny aprobuje. Biorąc powyższe pod rozwagę na podstawie art. 385 k.p.c. apelację pozwanego oddalono.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c. i § 2 pkt 7 w związku z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r.w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018r. poz. 265) obciążając nimi pozwanego i zasądzając od pozwanego na rzecz powoda kwotę 8.100 zł. z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za czas uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Ryszard Marchwicki Mariola Głowacka Maciej Rozpędowski

do systemu wprowadziła st. sekr. sąd. S. W.

Niniejsze pismo nie wymaga podpisu na podstawie § 100a ust. 1-3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 czerwca 2019 r. - Regulamin urzędowania sądów powszechnych jako właściwie zatwierdzone w sądowym systemie teleinformatycznym