Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 maja 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Ewa Ligoń-Krawczyk

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Ewa Kocielnik

po rozpoznaniu w dniu 19 kwietnia 2024 r. w Warszawie na rozprawie sprawy

z powództwa (...) sp. z o.o. z siedzibą w L.

przeciwko (...) Bank S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę

1.  oddala powództwo,

2.  zasądza od powoda (...) sp. z o.o. z siedzibą w L. na rzecz pozwanego (...) Bank S.A. z siedzibą w W. kwotę 5.417 zł (pięć tysięcy czterysta siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 796/23

UZASADNIENIE

W dniu 4 lipca 2023 r. (data nadania, k. 52) (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w L., zastępowana przez profesjonalnego pełnomocnika, skierowała pozew przeciwko (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W., w którym domagała się:

1.  zasądzenia od pozwanej na rzecz powódki kwoty 143.930,40 zł tytułem częściowej zapłaty wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 21 lutego 2023 r. do dnia zapłaty;

2.  zasądzenia od pozwanej na rzecz powódki kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego, według norm przepisanych oraz kosztów opłaty skarbowej uiszczonej od pełnomocnictwa.

W uzasadnieniu strona powodowa wskazała, iż w dniu 19 września 2016 r. (...) Bank (...) S.A., którego następcą prawnym jest (...) Bank S.A. z siedzibą w W. zawarła z konsumentem S. K. umowę kredytu konsumenckiego nr (...) na okres 144 miesięcy. Całkowita kwota kredytu wynosiła 152.000 zł, zaś kwota udzielonego zgodnie z umową kredytu wynosiła 200.000 zł i służyła ona sfinansowaniu także kosztów zaliczonych do całkowitego kosztu kredytu. Udostępnienie kwoty kredytu konsumenckiego konsumentowi nastąpiło na zasadach wskazanych w treści umowy, zaś odsetki pobierane były także od kredytowanych kosztów kredytu. Strona powodowa w dniu 2 listopada 2022 r. zawarła z konsumentem umowę przelewu wierzytelności pieniężnych obecnych, jak i przyszłych w wyniku skorzystania z sankcji kredytu darmowego wynikającej z art. 45 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim w stosunku do ww. umowy kredytowej. O dokonanym przelewie wierzytelności na powódkę przez konsumenta pozwana została poinformowana pismem z dnia 16 stycznia 2023 r. Konsument złożył oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego poprzez pełnomocnika na podstawie pełnomocnictwa udzielonego powódce. Oświadczenie zostało zawarte w treści ww. reklamacji wraz ze wskazaniem naruszeń zgodnie z ustawą o kredycie konsumenckim. Jednocześnie powódka wezwała pozwaną do dobrowolnej zapłaty kwoty spornej w terminie 30 dni od daty odebrania reklamacji. Reklamacja zawierała również informację o ww. dokonanym przelewie wierzytelności. Pismo doręczono 17 stycznia 2023 r., zaś pozwana w odpowiedzi z dnia 31 stycznia 2023 r. wskazała, iż nie znajduje podstaw do uznania zgłoszenia. Jako podstawę dochodzonych roszczeń strona wskazała art. 45 ust. 1-5 ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów (dalej: u.k.k.). W spornej umowie kredytowej strona powodowa stwierdziła naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 7 i 10 u.k.k., w szczególności poprzez: błędne wskazanie rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania oraz całkowitej kwoty do zapłaty w związku z doliczeniem do całkowitego kosztu kredytu odsetek od kwoty niewypłaconej kredytobiorcy, bowiem odsetki umowne pobierać można wyłącznie od kwoty rzeczywiście wypłaconej kredytobiorcy. Niedopuszczalne jest przy tym pobieranie odsetek od kredytowanych kosztów oraz nieokreślenie w umowie kredytu warunków, na jakich koszty kredytu mogą ulec zmianie, w szczególności zastrzeżenie przez kredytodawcę na swoją rzecz możliwości jednostronnej i niejasnej zmiany oprocentowania, opłat i prowizji. Wskazać należy, że odsetki umowne pobierać można wyłącznie od kwoty rzeczywiście udostępnionej kredytobiorcy (faktycznie wypłaconej), nie jest natomiast dopuszczalne pobieranie odsetek od kredytowanych kosztów kredytu. Podanie oczywiście błędnego RRSO jest w istocie zaniechaniem podania rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania. Nadto strona powodowa wskazała, iż o ile kredytodawca może zgodnie z prawem kredytować prowizję, o tyle nie jest uprawniony do pobierania odsetek od niewypłaconej kwoty, obejmującej prowizję czy też inne opłaty. Taka praktyka jest nie tylko niedopuszczalna, ale przede wszystkim stanowi istotne naruszenie opisanych wyżej przepisów u.k.k. oraz sprzeczna jest z zasadami współżycia społecznego. Niedopuszczalne jest pobierane odsetek od kwot, które faktycznie nie zostały udostępnione kredytobiorcy. Z uwagi na rażące naruszenie obowiązków informacyjnych przez kredytodawcę zastosowanie powinna mieć sankcja tzw. kredytu darmowego. Sankcja ta ma na celu także odstraszenie banków od stosowania wyżej opisanych praktyk w nowych umowach kredytowych. Powódka wskazała również, że zgodnie z art. 45 ust. 5 u.k.k. uprawnienie, o którym mowa w ust. 1 wygasa po upływie roku od dnia wykonania umowy, zaś w niniejszej sprawie nie upłynął roczny termin na złożenie oświadczenia określonego w art. 45 u.k.k., ponieważ umowa kredytu nie została jeszcze wykonana i kredyt jest wciąż spłacany przez Cedenta (pozew, k. 3-7).

W odpowiedzi na pozew (...) Bank S.A. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego na podstawie przedłożonego spisu kosztów, a w razie jego nieprzedłożenia – według norm prawem przepisanych wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty. Nadto pozwana podniosła zarzut przedawnienie roszczenia w zakresie kwoty 62.371,47 zł, tj. w zakresie kwoty całości wyliczonych przez powoda odsetek umownych rzekomo uiszczanych w ramach spłaty Umowy kredytu nr (...) między 19 września 2016 r. a 26 maja 2020 r. z uwagi na upływ 3-letniego terminu określonego w art. 118 k.c. Strona pozwana podniosła, iż umowa kredytu spełnia wszystkie wymagania i obowiązki informacyjne określone w ustawie oraz kwota kredytu przeznaczona m. in. na sfinansowanie prowizji za udzielenie kredytu została kredytobiorcy wypłacona. Nadto pozwany podkreślił, że wskazane w pozwie rzekome naruszenia wymienionych tam przepisów u.k.k. nie wystąpiły w przypadku umowy kredytu, bank nie naruszył obowiązków informacyjnych określonych w art. 30 ust. 1 pkt 7 i 10 u.k.k., bank może pobierać odsetki od całej kwoty kredytu, tj. również od tej części kredytu, która jest przeznaczona na zapłatę przez kredytobiorcę kosztów kredytu, takich jak prowizja za jego udzielenie, RRSO została ustalona w sposób zgodny z założeniami przewidzianymi w ustawie o kredycie konsumenckim, wszystkie zarzucane przez powoda rzekome naruszenia przepisów u.k.k. przez poszczególne postanowienia umowy kredytu nie miały wpływu na zdolność konsumenta do oceny ciążącego na nim zobowiązania kredytowego i jako takie nie mogą być podstawą zastosowania tzw. sankcji kredytu darmowego (wykładnia prounijna), warunki zmiany kosztów kredytu zostały określone w umowie w sposób szczegółowy, nie pozwalający na dokonywanie jakiejkolwiek wykładni rozszerzającej przez bank, bank nie zastrzegł w Umowie kredytu na swoją rzecz możliwości jednostronnej i dowolnej zmiany opłat i prowizji, kredytobiorca nie ma podstawy prawnej do złożenia oświadczenia w trybie art. 45 ust. 1 u.k.k., termin do złożenia oświadczenia o skorzystaniu z tzw. sankcji kredytu darmowego przez powoda upłynął w dniu 19 września 2017 r., oświadczenie o skorzystaniu z tzw. sankcji kredytu darmowego datowane na dzień 16 stycznia 2022 r. nie zostało skutecznie złożone; oświadczenie o skorzystaniu z tzw. sankcji kredytu darmowego datowane na dzień 16 stycznia 2022 r. zostało złożone po terminie określonym w art. 45 ust. 5 u.k.k. i nie wywołuje skutków prawnych, umowa przelewu zawarta między powodem a kredytobiorcą jest bezwzględnie nieważna, gdyż bank nie wyraził zgody na przelew wierzytelności (stosownie do treści pkt III.5.3 taka zgoda banku była wymagana) oraz roszczenie powoda jest przedawnione w części, tj. w kwocie 62.371,47 zł (odpowiedź na pozew, k. 68-107).

Do zamknięcia rozprawy strony nie modyfikowały swoich stanowisk w sprawie ( protokół rozprawy z 19 kwietnia 2024 r., k. 245).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 19 września 2016 r. S. K. zawarł z (...) Bank (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w W. umowę nr (...) o udzielenie(...) (dalej: Umowa) na podstawie której Bank (...) zobowiązał się do udzielenia Klientowi (...) przeznaczonego na cele, o których mowa w pkt II.A.

Zgodnie z pkt II.A (...) udzielono kredytu w kwocie 200.000 zł, na którą to kwotę składały się:

- kwota udostępniona Klientowi na spłatę zobowiązań Klienta określonych w pkt II.F ust. 1 Umowy Kredytu w wysokości 96.457;

- kwota udostępniona Klientowi na cele konsumpcyjne Klienta w wysokości 55.743 zł;

- kwota przeznaczona na sfinansowanie prowizji za udzielenie kredytu w wysokości 47.800 zł;

- kwota przeznaczona na sfinansowanie opłaty uiszczonej przez Klienta na rzecz Pośrednika Kredytowego w wysokości 0,00 zł (pkt II.A l.p. B Umowy).

Stosownie do pkt II.A l.p. C Umowy, całkowita kwota kredytu wynosiła 152.200 zł i stanowiła sumę wszystkich środków pieniężnych, które zostaną udostępnione Klientowi na podstawie Umowy Kredytu;

Okres kredytowania określono na 144 miesięcy (pkt II.A l.p. D Umowy).

Zgodnie z pkt II.A l.p. F Umowy, wypłata kredytu miała nastąpić poprzez:

1.1. dokonanie przelewu środków tytułem spłaty zobowiązań Klienta w terminie do 5 dni roboczych: zobowiązania dot. kredytu w ratach w kwocie 96.457 zł zaciągniętego w (...) Banku;

1.2. płatności (...), realizowanej w placówkach (...) S.A. lub Banku (...) S.A., na podstawie wydanego klientowi przez Pośrednika Kredytowego bezpośrednio po zawarciu Umowy Kredytu, spersonalizowanego formularza wypłaty upoważniającego Klienta do wypłaty Kredytu, zgodnie ze złożoną Dyspozycją Wypłaty Kredytu – od warunkiem, że Pośrednik Kredytowy przy zawieraniu Umowy Kredytu udostępnia w ramach świadczonych usług taką możliwość wypłaty Kredytu, o czym Klient zostanie poinformowany przed zawarciem Umowy Kredytu. Wypłata Kredytu w trybie płatności (...)będzie udostępniona klientowi nie później niż w terminie do 5 dni roboczych od dnia zawarcia Umowy Kredytu oraz złożenia Dyspozycji Kredytu;

1.3.kwotę prowizji od udzielonego kredytu, o której mowa w pkt II.B ust. 2.3 powyżej, Bank (...) pobierze w formie przelewu na rachunek Banku;

1.4. kwotę opłaty należnej Pośrednikowi Kredytowemu, o której mowa w pkt II.B. ust. 2.4 powyżej, Bank (...) zrealizuje w formie przelewu na rachunek wskazany w Dyspozycji Wypłaty Kredytu.

Kredyt oprocentowany był według zmiennej stopy procentowej, która wynosiła 9,40% w stosunku rocznym. Wysokość zmiennej stopy procentowej ustalana była jako suma zmiennej stopy bazowej obowiązującej w Banku (...), wynoszącej 1,71% w stosunku rocznym oraz stałej marży Banku (...) wynoszącej 7,69%. Wysokość Stopy Bazowej ustalana jest w trybie opisanym w pkt III.1 Umowy Kredytu (pkt II.A l.p. I ppkt 1 i 2 Umowy).

W zakresie oprocentowania zadłużenia przeterminowanego strony ustaliły, że w przypadku spłaty należności z tytułu Umowy Kredytu w terminie jej wymagalności, w szczególności w przypadku braku spłaty raty Kredytu w wymaganym terminie, określonym w Harmonogramie Spłaty Kredytu, Bank (...) pobiera od kwoty zaległej odsetki według zmiennej stopy procentowej dla zadłużenia przeterminowanego, która wynosi 14% w stosunku rocznym. Sposób ustalania stopy procentowej dla zadłużenia przeterminowanego określa pkt III.1. 11 Umowy Kredytu (pkt II.A l.p. H Umowy).

Stosownie do treści pkt II.A l.p. I ppkt 1 i 2 Umowy, Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania Kredytu wynosi 16,51%. Całkowita kwota do zapłaty jest sumą Całkowitego Kosztu Kredytu, wynoszącego 182.074,56 zł oraz Całkowitej kwoty Kredytu, o której mowa w pkt II.C Umowy Kredytu. Całkowita Kwota do Zapłaty przez Klienta wynosiła 334 .74,56 zł.

Zgodnie z pkt II.A l.p. I ppkt 3 Umowy, do wyliczenia Rzeczywistej Rocznej Stopy Oprocentowania przyjęte zostały następujące założenia, zgodne z załącznikiem nr 4 do Ustawy o kredycie Konsumenckim:

i. Umowa Kredytu będzie obowiązywać przez czas, na który została zawarta, a Bank (...) i Klient wypełnią zobowiązania wynikające z Umowy Kredytu w terminach w niej określonych;

ii. datą początkową jest data wypłaty Kredytu;

iii. odstępy czasu między datami używanymi w obliczeniach będą wyrażone w latach lub w ułamkach roku, przy czym przyjmuje się, że rok liczy 365 dni, a w przypadku lat przestępnych 366 dni, 52 tygodnie lub 12 równych miesięcy, zaś równy miesiąc ma 30,41666 dni;

iv. wynik obliczeń podaje się z dokładnością do co najmniej jednego miejsca po przecinku, przy czym jeżeli cyfra występująca po wybranym przez obliczającego miejscu po przecinku jest mniejsza niż 5, cyfrę tę pomija się, gdy zaś jest większa albo równa 5, cyfrę poprzedzającą zwiększa się o 1.

W myśl pkt III.3 ppkt 3.1 Umowy, Bank (...) pobierania następujące opłaty i prowizje związane z Umową Kredytu:

3.1.1. prowizja za udzielenie Kredytu – w wysokości określonej w pkt II.B ust. 2.3 Umowy Kredytu, płatna jednorazowo w dniu wypłaty Kredytu, w formie przelewu na rachunek Banku (...) wskazany w Dyspozycji Wypłaty Kredytu;

3.1.2. opłata za zmianę warunków Umowy Kredytu na wniosek Klienta – 100 zł za realizację każdego wniosku klienta o zmianę Umowy Kredytu;

3.1.3. opłata za zaświadczenie / opinię Banku (...) na wniosek klienta – 50 zł za każde zaświadczenie / opinię sporządzoną przez Bank (...).

W myśl pkt III.5.3. Umowy, w przypadku braku spłaty należności z tytułu Umowy Kredytu w terminie ich wymagalności, Bank (...) może bez zgody Klienta:

(i)  skorzystać z pośrednictwa wyspecjalizowanych firm windykacyjnych, które mogą podejmować wszelkie działania dopuszczalne prawem, służące zaspokojeniu roszczeń Banku (...), w szczególności ustalać sytuację majątkową Klienta, prowadzić negocjacje w zakresie warunków dobrowolnej spłaty zadłużenia; lub

(ii)  po rozwiązaniu Umowy Kredytu z Klientem na zasadach określonych w pkt III.9.2.1 Umowy Kredytu przelać wierzytelności z Umowy Kredytu osobie trzeciej specjalizującej się w nabywaniu tego rodzaju wierzytelności.

Klient zawierając Umowę Kredytu oświadczył, że:

9.1.1. przed zawarciem Umowy Kredytu został poinformowany, iż ponosi ryzyko (w tym ryzyko zmiany stopy procentowej polegające na tym, że w wyniku niekorzystnej zmiany stopy procentowej może ulec zwiększeniu comiesięczna rata Kredytu oraz wysokość całego zaciągniętego zobowiązania) oraz że jest świadomy ponoszenia tego ryzyka;

9.1.2. przed zawarciem Umowy Kredytu otrzymał formularz informacyjny dotyczący Kredytu;

9.1.3. został poinformowany o możliwości otrzymania, na jego wniosek, bezpłatnego projektu Umowy Kredytu;

9.1.4. przed zawarciem Umowy Kredytu uzyskał wyjaśnienia Umowy Kredytu, w sposób umożliwiający Klientowi podjęcie decyzji dotyczącej Umowy Kredytu jak również otrzymał wyjaśnienia do zgłaszanych wątpliwości;

9.1.5. informacje podane we Wniosku Kredytowym oraz w dokumentach dostarczonych przez Klienta do Banku (...) w związku z Wnioskiem kredytowym są kompletne oraz zgodne ze stanem faktycznym, a zawarte w nich oświadczenia Klienta zostały złożone z pełną świadomością ich treści i wywołanych skutków;

9.1.6. stan jego całkowitego zadłużenia z tytułu zaciągniętych pożyczek i kredytów wskazany przez Klienta we Wniosku Kredytowym nie uległ zmianie;

9.1.7. przed zawarciem Umowy Kredytu otrzymał wzór oświadczenia o odstąpieniu od Umowy Kredytu (pkt III.3 ppkt 9.1 Umowy) .

W myśl pkt III.9.14 Umowy, z zastrzeżeniem uprawnienia Banku (...) do dokonania przelewu wierzytelności z Umowy Kredytu zgodnie z punktem III.5.3. Umowy Kredytu, żadna ze stron nie może przelać żadnego ze swoich praw lub obowiązków wynikających z Umowy Kredytu bez uprzedniej pisemnej zgody drugiej strony (umowa z 19 września 2016 r. nr (...) o udzielenie (...), k. 19-29).

S. K. w dacie zawarcia umowy prowadził gospodarstwo rolne, środki z kredytu przeznaczył na remont domu oraz spłatę innego zobowiązania. Częściowo przeczytał umowę kredytu, zwrócił uwagę na swoje dane i ile wyniesie rata kredytu (zeznania świadka S. k., protokół rozprawy z 27 lutego 2024 r., k. 232-233, nagranie 00:03:59-00:09:52).

Kredyt został uruchomiony w dniu 19 września 2016 r. zgodnie z dyspozycją wypłaty kredytu złożoną przez S. K.:

1.  kwota 56.457 zł na spłatę zobowiązań kredytowych w formie przelewu na wskazany w dyspozycji przelewu rachunek (...) Bank;

2.  55.743 zł na cele konsumpcyjne kredytobiorcy, w formie przelewu na wskazany w dyspozycji przelewu rachunek bankowy;

3.  47.800 zł z tytułu prowizji od udzielonego kredytu – w formie przelewu na rachunek Banku (zaświadczenie (...) Bank S.A. z 7 grudnia 2022 r., k. 30-32; dyspozycja wypłaty kredytu, k. 198).

W okresie od dnia 19 września 2016 r. do dnia 26 października 2022 r. kredytobiorca uiścił na rzecz banku:

- kwotę 69.697,57 zł tytułem spłaconego kapitału;

- kwotę 96.130,40 zł tytułem spłaconych odsetek;

tj. łącznie kwotę 165.827,97 zł tytułem dokonanych wpłat (zaświadczenie (...) Bank S.A. z 7 grudnia 2022 r., k. 30-32; raport odsetek do umowy nr (...), k. 33-35 wraz z wykazem spłaconego kapitału, k. 36-37).

Przed dniem 2 listopada 2022 r. S. K. spłacił kredyt (zeznania powoda S. K., protokół rozprawy z 27 lutego 2024 r., k. 233, nagranie 00:03:59-00:04:54).

W dniu 2 listopada 2022 r. S. K. złożył oświadczenie o przelaniu wszelkich wierzytelności obecne i przyszłe wraz z wszystkimi przynależny mu do wierzytelności prawami (m. in. odsetki za zwłokę i opóźnienie) przysługujące mu od (...) Bank S.A. z siedziba w W. dotyczące umowy kredytu nr (...) o udzielenie (...) na rzecz (...) Sp. z o.o. z siedzibą w L. (umowa przelewu wierzytelności nr (...) z 2 listopada 2022 r., k. 14-15; pełnomocnictwo, k. 16; oświadczenie – zawiadomienie o przelewie wierzytelności z 2 listopada 2022 r., k. 17).

W tym samym dniu S. K. udzielił (...) sp. z o.o. pełnomocnictwa m. in. do złożenia oświadczenia w odniesieniu do umowy kredytu konsumenckiego nr (...) z dnia 19 września 2016 r. wynikającego z art. 45 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, przewidującego tzw. sankcję kredytu darmowego oraz do dalszego posługiwania się nim, w szczególności poprzez przesłanie złożonego oświadczenia do Banku (pełnomocnictwo S. K. dla (...) sp. z o.o., k. 16).

W dniu 17 stycznia 2023 r. (pismo zostało datowane na dzień 16 stycznia 2022 r., jednak z potwierdzenia nadania wynika, że pismo zostało skierowane do (...) Bank S.A. w dniu 17 stycznia 2023 r., k. 41) (...) sp. z o.o. z siedzibą w L., zastępowane przez profesjonalnego pełnomocnika, skierowało do (...) Bank S.A. (następcy prawnego (...) Banku (...) S.A.) reklamację wraz z oświadczeniem o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego oraz wezwaniem do zapłaty. W oświadczeniu o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego wskazano, że w imieniu S. K. korzysta z sankcji przewidzianej w art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim (dalej: u.k.k.) i w związku ze złożonym oświadczeniem zgodnie z dyspozycją przepisu konsument zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy w terminie i sposób ustalony w umowie. Przedmiotowa umowa wobec naruszenia przez bank obowiązków wskazanych w art. 45 ust. 1 u.k.k. nie spełnia wymagań przewidzianych w art. 30 ust. 1 pkt 7 i 10 u.k.k., a w szczególności poprzez:

a.  błędne wykazanie rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania oraz całkowitej kwoty do zapłaty w związku z doliczeniem do całkowitego kosztu kredytu odsetek od kwoty niewypłaconej kredytobiorcy, bowiem odsetki umowne pobierać można wyłącznie od kwoty rzeczywiście wypłaconej kredytobiorcy, niedopuszczalne jest przy tym pobieranie odsetek od kredytowanych kosztów kredytu oraz

b.  nieokreślenie w umowie kredytu warunków, na jakich koszty kredytu mogą ulec zmianie, w szczególności zastrzeżenie przez kredytodawcę na swoją rzecz możliwości jednostronnej i niejasnej zmiany oprocentowania, opłat i prowizji.

Jednocześnie zwrócono uwagę, że stosowanie praktyk, których celem lub skutkiem jest wprowadzenie konsumenta w błąd, m. in. co do przedmiotu i treści umowy, oraz co do skutków prawnych jej zawarcia, a także jednostronne kształtowanie swojej pozycji w ten sposób, że kredytobiorca jest na słabszej pozycji, zaś sama Instytucja Finansowa może dowolnie kształtować ratę kredytu, stanowi czyn nieuczciwej konkurencji oraz niedozwoloną praktykę rynkową.

Nadto, wskutek złożenia oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego, wezwano bank do zwrotu wszystkich uiszczonych dotychczas kwot z tytułu odsetek, prowizji oraz kosztów około kredytowych w łącznej kwocie 143.930,40 zł w tym 47.800 zł prowizji i 96.130,40 zł odsetek uiszczonych na dzień 15 grudnia 2022 r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie – w terminie 30 dni od otrzymania niniejszego wezwania do zapłaty. Do pisma załączono pełnomocnictwo kredytobiorcy, oświadczenie zawiadomienie o przelewie wierzytelności oraz pełnomocnictwo udzielone przez (...) sp. z.o.o adw. T. Ś. (reklamacja wraz z oświadczeniem o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego oraz wezwaniem do zapłaty z 17 stycznia 2022 r., k. 38-40). Wskazane pismo zostało skierowane do (...) Bank S.A. w dniu 17 stycznia 2023 r. i doręczone 20 stycznia 2023 r. (potwierdzenie nadania, k. 41; wydruk z portalu śledzenia przesyłek, k. 42).

W odpowiedzi na powyższe (...) Bank S.A. poinformował, że nie uznaje tego oświadczenia za skuteczne i uzasadnione, a tym samym odmawia żądania zapłaty. W piśmie wskazano, że ww. oświadczenie jest jedynie jednostronnym oświadczeniem woli o skorzystaniu z ustawowego uprawnienia i tym samym nie stanowi reklamacji, o której mowa w przywołanej ustawie (odpowiedź (...) Bank S.A. z 31 stycznia 2023 r., k. 43).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie okoliczności między stronami bezspornych, jak również złożonych do akt sprawy dokumentów, którym Sąd w całości dał wiarę, bowiem żadna ze stron nie kwestionowała ich autentyczności, a Sąd nie miał podstaw do kwestionowania ich wiarygodności bądź zawartej w nich treści z urzędu.

Oceniając zeznania świadka S. K. , będącego kredytobiorcą przedmiotowej umowy kredytu Sąd uznał za wiarygodne (protokół rozprawy z 27 lutego 2024 r., k. 232-233). Świadek potwierdził zawarcie z powodem umowy cesji wierzytelności. Wskazał, że w dacie zawarcia Umowy kredytu był rolnikiem, nie prowadził działalności gospodarczej. Potwierdził dokonanie cesji na rzecz powoda, jednak wskazał, że cesja nastąpiła po tym, jak spłacił już kredyt. Wskazał, że częściowo czytał umowę kredytu – patrzył na swoje dane i ile wyniesie rata kredytu, nie pamiętał czy była prowizja od udzielonego kredytu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. Sąd uznał, że w niniejszej sprawie nie zachodzą podstawy do zastosowania sankcji kredytu darmowego.

Strona powodowa w niniejszym postępowaniu domagała się zasądzenia od (...) Bank S.A. na rzecz (...) sp. z o.o. kwoty 143.930,40 zł tytułem częściowej zapłaty wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 21 lutego 2023 r. do dnia zapłaty. Jako podstawę dochodzonych roszczeń strona wskazała art. 45 ust. 1-5 ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów (dalej: u.k.k.) w związku z naruszeniem art. 30 ust. 1 pkt 7 i 10 u.k.k., w szczególności poprzez: błędne wskazanie rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania oraz całkowitej kwoty do zapłaty w związku z doliczeniem do całkowitego kosztu kredytu odsetek od kwoty niewypłaconej kredytobiorcy.

Powód powoływał się w niniejszej sprawie na umowę powierniczego przelewu wierzytelności, w tym na pełnomocnictwo udzielone mu przez kredytobiorcę, na mocy których uzyskał uprawnienie do złożenia oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego. Powód wskazał, że kredytobiorca podpisując ww. dokumenty klarownie i odpowiednio wyraził swoją wolę w zakresie zawarcia z nim umowy przelewu wierzytelności, złożenia upoważnień oraz udzielenia pełnomocnictwa do złożenia ww. oświadczenia. Pozwany z kolei podnosił zarzut niewykazania istnienia stosunku prawnego i wysokości roszczenia, brak podstaw do zastosowania tzw. sankcji kredytu darmowego, wygaśnięcie uprawnienia do złożenia oświadczenia z uwago ma złożenie go po terminie, brak zgody banku na przelew wierzytelności oraz zarzut przedawnienia w zakresie odsetek umownych za okres 19 września 2016 r. do 26 maja 2020 r.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzutu przedawnienia, sformułowanego przez stronę pozwaną, należy wskazać, iż nie zasługuje na uwzględnienie zarzut banku jakoby roszczenie powoda o zapłatę było przedawnione. Zdaniem pozwanego w niniejszej sprawie w zakresie kwoty 62.371,47 zł, tj. w zakresie kwoty całości wyliczonych przesz powoda odsetek umownych za okres 19 września 2016 r. do 26 maja 2020 r. (k. 106), zastosowanie znajduje art. 118 k.c. i 3-letni termin przedawnienia dla świadczeń okresowych.

Nie sposób przyjąć, iż roszczenie z tytułu nienależnego świadczenia jest roszczeniem o świadczenie okresowe. Okoliczność, iż nienależne świadczenie było spełniane cyklicznie, w częściach, nie powoduje „okresowości” roszczenia o zwrot tego świadczenia. Odrębnie natomiast dla każdej z części tego nienależnego świadczenia rozpoczynał się bieg 10 letniego terminu przedawnienia (obecnie w wyniku zmian ustawowych – 6 lat). Pozwany nie był w stosunku do kredytobiorcy zobowiązany, ani w wyniku umowy kredytu, ani na skutek nieważności umowy kredytu, do jakichkolwiek świadczeń okresowych, w rozumieniu art. 118 k.c. Nie należy bowiem mylić roszczeń przysługujących bankowi (kredytodawcy) z roszczeniami przysługującymi kredytobiorcy. Roszczenie banku o zapłatę rat kredytu, w tym o zapłatę odsetek, rzeczywiście stanowi roszczenie o świadczenie okresowe. Nie jest natomiast roszczeniem o świadczenie okresowe roszczenie kredytobiorcy o zwrot świadczeń nienależnych odpowiadającym kwotowo zapłaconym ratom kredytu, w sytuacji gdyby okazało się, że umowa kredytu jest nieważna. Ocena ta dotyczy zarówno części kapitałowej jak i części odsetkowej rat oraz opłat na ubezpieczenie.

Z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu (art. 117 § 1 k.c.). Stosowanie do treści art. 117 § 2 k.c., po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. W myśl art. 118 k.c. w brzmieniu obowiązującym od dnia 9 lipca 2018 r., jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata. W myśl art. 118 k.c. w brzmieniu sprzed wejścia w życie ustawa o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw z dnia 13 kwietnia 2018 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 1104) termin przedawnienia wynosił dziesięć lat. Zgodnie z art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r. poz. 1104) do przysługujących konsumentowi roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, których terminy przedawnienia są określone w art. 118 i art. 125 § 1 ustawy zmienianej w art. 1, stosuje się przepisy ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu dotychczasowym. Powyższe oznacza, że w niniejszej sprawie ma zastosowanie 10-letni termin przedawnienia.

Umowa kredytu została w niniejszej sprawie zawarta w dniu 19 września 2016 r., zaś całkowita spłata kredytu nastąpiła przed 2 listopada 2022 r. (zeznania powoda S. K., protokół rozprawy z 27 lutego 2024 r., k. 233, nagranie 00:03:59-00:04:54). Pozew w niniejszej sprawie został wniesiony 4 lipca 2023 r. (data nadania, k. 52).

Oznacza to, że dochodzone pozwem roszczenie nie uległo przedawnieniu.

Strona powodowa wykazała również istnienie stosunku prawnego i wysokość dochodzonego roszczenia, przedstawiając umowę nr (...) o udzielenie (...) (kopia poświadczona za zgodność z oryginałem, k. 19-29), a także zaświadczenie z dnia 7 grudnia 2022 r., w którym przedstawiono dokonane wpłaty na poczet Umowy w okresie od 19 września 2016 r. do 7 grudnia 2022 r. (kopia poświadczona za zgodność z oryginałem, k. 30-32) wraz z raportem odsetek (kopia poświadczona za zgodność z oryginałem , k. 33-34) i wykazem spłaconego kapitału (kopia poświadczona za zgodność z oryginałem, k. 36-37).

Podstawę prawną powództwa stanowił art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Zgodnie z art. 405 k.c., kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Przepis ten stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Z kolei kwestią prejudycjalną w niniejszej sprawie była ocena, czy konsument złożył skuteczne oświadczenie w trybie art. 45 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1028 z późn. zm.) o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego.

W myśl art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim (dalej: u.k.k.), w przypadku naruszenia przez kredytodawcę art. 29 ust. 1, art. 30 ust. 1 pkt 1-8, 10, 11, 14-17, art. 31-33, art. 33a i art. 36a-36c konsument, po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia, zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy w terminie i w sposób ustalony w umowie. Sankcja kredytu darmowego polega w ogólności na uprawnieniu konsumenta do spłaty kredytu bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy.

Stosownie do art. 45 ust. 4 Umowy, w przypadkach, o których mowa w ust. 1, konsument ponosi koszty ustanowienia zabezpieczenia kredytu przewidziane w umowie.

Uprawnienie, o którym mowa w ust. 1, wygasa po upływie roku od dnia wykonania umowy (art. 45 ust. 5 Umowy).

Zważyć jednak należy, że na dzień zawierania przedmiotowej Umowy, tj. 19 września 2016 r . (k. 19-29) ww. przepis nie zawierał możliwości skorzystania z sankcji kredytu darmowego w razie naruszenia art. 33a i art. 36a-36 c u.k.k., które to przepisy dotyczyły przekroczenia łącznej wysokości opłat (przekraczania kwoty odpowiadającej kwocie odsetek maksymalnych), obliczenia poza odsetkowych kosztów kredytów, parametrów obliczeń w przypadku odroczenia spłaty zadłużenia oraz w przypadku udzielenia kolejnych kredytów. Przepisy te weszły w życie już po zawarciu przedmiotowej umowy i nie mają zastosowania do umów zawartych wcześniej.

Wykładnia językowa art. 45 ust. 1 u.k.k. wskazuje, że skutki związane z sankcją kredytu darmowego powstają – verba legis – „po złożeniu” oświadczenia. Oświadczenie konsumenta uznaje się za złożone z chwilą, gdy doszło do kredytodawcy w taki sposób, że mógł zapoznać się z jego treścią (art. 61 § 1 k.c.). Oświadczenie konsumenta powinno być złożone w formie pisemnej ad probationem (art. 45 ust. 1 u.k.k. w zw. z art. 73 § 1 k.c.).

Mając na uwadze zarzuty strony pozwanej w zakresie wystąpienia z oświadczeniem w trybie art. 45 ustawy po terminie przewidzianym w art. 45 ust. 5 u.k.k. Sąd dokonał analizy terminu złożenia oświadczenia oraz skuteczności udzielonego w tym zakresie przez kredytobiorcę powodowi (...) sp. z o.o. pełnomocnictwa.

Należy zaznaczyć, że art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim jest przepisem o charakterze sankcyjnym, restrykcyjnym wobec kredytodawców i dlatego nie może być poddany wykładni rozszerzającej. Celem sankcji kredytu darmowego jest pozbawienie kredytodawcy prawa do pobierania odsetek i innych opłat określonych w umowie z tytułu udzielonego kredytu za naruszenie obowiązków informacyjnych. Sankcja ta w daleko idący sposób modyfikuje treść stosunku prawnego łączącego kredytodawcę z konsumentem na niekorzyść tego pierwszego. Co do zasady zatem przepisy sankcjonujące dane postępowanie winny być możliwie ściśle interpretowane, nie pozwalając na pojawienie się obszarów niepewności prawnej.

W myśl art. 45 ust. 5 u.k.k. uprawnienie do skorzystania z sankcji kredytu darmowego wygasa po upływie roku od dnia wykonania umowy. Ustawodawca nie sprecyzował, co rozumie pod pojęciem „wykonania” umowy, co doprowadziło do powstania odmiennych interpretacji tego terminu w orzecznictwie sądów powszechnych. Istnieje koncepcja zgodnie z którą moment, od którego zaczyna biec roczny termin na wygaśnięcie uprawnienia konsumenta do złożenia oświadczenia o sankcji kredytu darmowego, dotyczy momentu, w którym wszelkie zobowiązania obu stron umowy zostały w pełni wykonane i nie można odnosić tego wyłącznie do wykonania zobowiązania przez kredytodawcę. Nie ma jednocześnie znaczenia, czy zostały one wykonane w terminie, dobrowolnie, czy też przymusowo, np. w drodze egzekucji komorniczej. Należy przy tym zaznaczyć, że chodzi tutaj o zobowiązania określone treścią umowy o kredyt konsumencki bez uwzględnienia skutków sankcji kredytu darmowego (zob. wyrok Sądu Rejonowego w Szczytnie z 28 września 2017 r., sygn. akt I C 531/17, Legalis nr 1988362; wyrok Sądu Rejonowego w Gorzowie Wielkopolskim z 07 lipca 2017 r., sygn. akt X C 615/17, Legalis nr 2025036; wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z 20 czerwca 2022 r., sygn. akt XXVII Ca 3081/21, Legalis nr 2845358).

Zgodnie z odmienną koncepcją zwrot „wykonanie umowy” użyty w art. 45 ust. 5 u.k.k. oznacza dzień wykonania umowy przez kredytodawcę, czyli dzień przekazania kwoty kredytu. Przemawia za tym fakt, że w przeciwnym wypadku unicestwiony byłby cel tego przepisu. Ma on bowiem za zadanie ograniczyć uprawnienie konsumenta krótkim terminem prekluzyjnym, tak aby ustabilizować stosunek prawny i kredytodawca nie pozostawał w nieskończoność w niepewności co do zakresu swojej wierzytelności. Gdyby zaś wygaśniecie uprawnienia zależało od wykonania umowy przez kredytobiorcę (konsumenta), mógłby on przez jej celowe niewykonywanie odwlekać upływ tego terminu. Niedopuszczalne jest, aby jedna ze stron stosunku prawnego mogła według własnej woli regulować rozpoczęcie biegu (wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu z 13 czerwca 2018 r., sygn. XIV C 1375/17, Legalis nr 2113819; wyrok Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie z 3 listopada 2022 r., sygn. II C 2736/22, Legalis nr 2849855). W ocenie Sądu rozpoznającego niniejszą sprawę termin, o którym mowa w art. 45 ust. 5 u.k.k. rozpoczyna swój bieg z chwilą wykonania umowy przez kredytobiorcę, a zatem z chwilą spełnienia przez bank świadczenia charakterystycznego dla tej umowy, czyli w dacie uruchomienia kredytu i zawarcia umowy (por. M. Grochowski (w:) Ustawa o kredycie konsumenckim. Komentarz. Red. K. Osajda, Legalis 2023, uwagi do art. 45, teza 18-21).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy wskazać, że umowa kredytu nr (...) zawarta w dniu 19 września 2016 r. została również w tym dniu wykonana (zaświadczenie (...) Bank S.A. z 7 grudnia 2022 r., k. 30-32; dyspozycja wypłaty kredytu, k. 198). Termin na złożenie oświadczenia upłynął zatem bezskutecznie w dniu 19 września 2017 r. podczas gdy oświadczenie powoda doręczone zostało stronie przeciwnej w dniu 20 stycznia 2023 r . (wydruk z portalu śledzenia przesyłki, k. 42). Z tych względów Sąd uznał, iż roszczenie kredytobiorcy wygasło, a powództwo wniesione po upływie terminu, o którym mowa w art. 45 ust. 5 u.k.k. i również z tego względu, jest niezasadne.

Nawet jednak uznając, iż strona powodowa dochowała rocznego terminu do skutecznego złożenia oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego należało uznać, iż powód nie wykazał spełnienia przesłanek do skorzystania z sankcji kredytu darmowego, do czego Sąd odniesie się w dalszej części uzasadnienia.

Wcześniej jednak Sąd pragnie odnieść się do zarzutu strony pozwanej dotyczącego tego, czy S. K. mógł dokonać cesji wierzytelności na rzecz powoda i czy (...) sp. z. o.o. mogło na tej podstawie złożyć oświadczenie o skorzystaniu z tzw. sankcji kredytu darmowego, a więc okoliczność czy umowa przelewu wierzytelności z dnia 2 listopada 2022 r. (k. 14-15) oraz pełnomocnictwo do złożenia w związku z zawartą umową oświadczenia z art. 45 u.k.k. przewidującego tzw. sankcję kredytu darmowego (k. 16) były ważne.

W zakresie zarzutu braku legitymacji czynnej, Sąd go nie podzielił, uznając, że doszło do skutecznego zawarcia umowy cesji i skorzystania przez powoda z prawa do złożenia oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego.

Zgodnie z art. 509 § 1 k.c. wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki (§ 2). Przedmiotem umowy cesji jest wierzytelność, czyli prawo podmiotowe przysługujące wierzycielowi do żądania od dłużnika, aby spełnił świadczenie.

Aby wierzytelność mogła stać się przedmiotem czynności zobowiązująco – rozporządzającej musi być w dostateczny sposób oznaczona, zindywidualizowana. Przede wszystkim powinien być wyraźnie określony stosunek zobowiązaniowy, którego elementem jest zbywana wierzytelność (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1999 r., sygn. III CKN 423/98). Chodzi tu głównie o oznaczanie stron tego stosunku, świadczenia oraz przedmiotu świadczenia. Wskazane elementy muszą być oznaczone bądź przynajmniej oznaczalne już w momencie zawierania umowy przenoszącej wierzytelność, do chwili zaś przejścia wierzytelności z majątku zbywcy do majątku nabywcy powinno nastąpić wyczerpujące sprecyzowanie również pozostałych elementów stosunku zobowiązaniowego, w którego ramach istnieje zbywana wierzytelność.

Wierzytelność konsumenta, która jest przedmiotem niniejszego postępowania, powstaje po wykonaniu uprawnienia prawokształtującego dotyczącego sankcji kredytu darmowego – art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim. W tym celu konieczne jest doręczenie kredytodawcy odpowiedniego oświadczenia woli. Dopóki takie uprawnienie nie zostanie wykonane, dopóty wierzytelność ma charakter przyszły. W nauce prawa oraz orzecznictwie nie budzi jednak wątpliwości, że przelew wierzytelności przyszłej jest dopuszczalny (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 września 1997 r., III CZP 45/97, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2003 r., V CKN 345/01, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 marca 2016 r., V CSK 379/15). Co prawda konstrukcja przelewu takiej wierzytelności nie wynika wprost z przepisów kodeksu cywilnego, ale podstawy obrotu takimi wierzytelnościami upatruje się w treści art. 555 k.c. i jak wskazał Sąd Najwyższy, sam charakter wierzytelności przyszłych nie wyklucza ich przelewu ( powołana powyżej uchwała III CZP 45/97).

Wierzytelności przyszłe stanowią różnorodną kategorię, obejmującą wierzytelności warunkowe (terminowe), wierzytelności, u podłoża których leży częściowo zrealizowany stan faktyczny, oraz nadzieja na ich powstanie. Do chwili spełnienia się warunku zawieszającego lub nadejścia terminu początkowego wierzytelność jako prawo podmiotowe nie istnieje, a taka sytuacja jest traktowana jako ekspektatywa wierzytelności ( tak. J. Mojak „Obrót wierzytelnościami”, Lublin 1995 r. s. 16).

W doktrynie i orzecznictwie nie budzi wątpliwości, że zasady cesji wierzytelności przyszłych muszą odpowiadać ogólnym regułom dotyczącym przelewu wierzytelności. Wierzytelności, u podłoża których leży tylko częściowo zrealizowany stan faktyczny uzasadniający ich powstanie, jako prawa podmiotowe powstają dopiero w momencie ziszczenia się brakującego elementu danego stanu faktycznego ( condicio iuris) (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 25 listopada 2016 roku, I ACa 1915/15). Tym samym warunkiem skutecznej cesji wierzytelności jest istnienie tego prawa i dlatego wierzytelność przyszła może przejść na nabywcę dopiero z chwilą jej powstania (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 października 2002 roku, IV CKN 1471/00, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 marca 2016 roku, V CSK 379/15). W konsekwencji zasadnicze znaczenie ma odpowiednie oznaczenie przedmiotu przelewu. Odpowiednie oznaczenie wierzytelności przyszłej – przy założeniu, że może ona przejść na nabywcę dopiero z chwilą powstania – niewątpliwie wymaga określenia danych, pozwalających ustalić w chwili powstania konkretnej wierzytelności, że to właśnie ta wierzytelność objęta była wcześniej zawartą umową cesji. Wierzytelności przyszłe muszą być przynajmniej oznaczalne w chwili zawierania umowy przelewu. Jak konsekwentnie wskazuje się w doktrynie i orzecznictwie, minimalnym sposobem oznaczenia wierzytelności przyszłej jest wskazanie tytułu powstania wierzytelności - stosunku prawnego, z którego wierzytelność wynika, osoby dłużnika oraz wierzyciela (por. cyt. artykuł A. Szpunara; A. Szpunar, Glosa do uchwały SN z dnia 19 września 1997 r. III CZP 45/97, OSP z 1998 r. nr. 7-8; wyrok SN z dnia 16 października.2002 r., IV CKN 1471/00, Glosa z 2007 r. nr 1 poz. 10; wyrok SN z dnia 11 maja 1999 r., III CKN 423/98, OSNC z 2000 r. nr 5 poz. 92; cyt. uchwała z dnia 19 września 1997 r.). Warunkiem ogólnym cesji wierzytelności przyszłej jest zatem jej indywidualizacja, powalająca ustalić w chwili zaistnienia określonej wierzytelności, że to właśnie ona objęta była wcześniej zawartą umową (por. M. Litwińska, Glosa do uchwały SN z dnia 19 września 1997 r., III CZP 45/97, PPH z 1998 r. nr 8 poz. 45-48; W. Jarzyński, Zmiany podmiotowe w umowach, artykuł, M.Zam.Pub. z 2011 . nr 6 poz. 39-41, J. Widło, op. cit.).

Analizowana umowa powierniczego przelewu wierzytelności zawarta między stronami – powodem i kredytobiorcą – dotyczyła wszelkich wierzytelności pieniężnych, zarówno obecnych, jak i przyszłych, wraz ze wszystkimi przynależnymi do wierzytelności prawami (m.in. odsetki za zwłokę i opóźnienie) wynikających z zastosowania tzw. sankcji kredytu darmowego, określonej w art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim, w odniesieniu od umowy kredytu konsumenckiego nr (...) z dnia 19 września 2016 r. wobec (...) Bank S.A.

Przedmiotowe oznaczenie wierzytelności przyszłej wobec doprecyzowania stosunku, który jest podstawą jej powstania oraz rodzaju należności wynikających ze spornej umowy, tj. poprzez wskazanie, że dotyczy wierzytelności wynikającej z zastosowania sankcji kredytu darmowego i obejmuje odsetki umowne i prowizje nienależne w skutek złożenia oświadczenia prawnoksztłatującego, w ocenie Sądu w sposób dostateczny precyzuje wierzytelność przyszłą będącą przedmiotem umowy przelewu. Powyższego nie kwestionował również kredytobiorca świadek S. K., który podczas rozprawy wskazywał, że miała świadomość czego dotyczyła dokładnie umowa przelewu wierzytelności i akceptowała te warunki (protokół rozprawy z 27 lutego 2024 r., k. 232-233).

Ponadto w celu realizacji umowy cedent udzielił cesjonariuszowi pełnomocnictwa
w zakresie niezbędnym do realizacji przedmiotowej umowy, w szczególności do złożenia oświadczenia wynikającego z art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim, przewidującego sankcję tzw. kredytu darmowego. Konsument może przenieść – na dowolnego cesjonariusza (w tym przedsiębiorcę) – przyszłą wierzytelność o zwrot nienależnego świadczenia, kiedy jeszcze nie wykonano uprawnienia przewidzianego w art. 45 ust. 1 u.k.k. Czynność taka nie jest sprzeczna z ustawą ani właściwością zobowiązania. Uprawnienie, o którym mowa w tym przepisie przechodzi ex lege na nabywcę, na którego przelano wierzytelność przyszłą konsumenta. Stanowi ono prawo majątkowe związane z tą wierzytelnością (art. 509 § 2 k.c.). Nie ma charakteru osobistego, ponieważ dotyczy interesu majątkowego. Logiczne i racjonalne jest przypisanie tego uprawnienia cesjonariuszowi w wyniku zawarcia umowy przelewu, ponieważ wykonanie uprawnienia leży w jego interesie, zaś skutki prawne przede wszystkim odnoszą się do jego majątku.

Zwrócić należy uwagę, iż uprawnienie w postaci złożenia oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego, przysługuje bezspornie kredytobiorcy – konsumentowi, niemniej jednak, brak jest regulacji zakazującej udzielenia pełnomocnictwa przez kredytobiorcę do złożenia takiego oświadczenia w jego imieniu. Powyższe oznacza zatem, iż powód – będący cesjonariuszem, działając na podstawie pełnomocnictwa udzielonego mu przez kredytobiorcę, został upoważniony do złożenia stosownego oświadczenia, w imieniu i na rzecz konsumenta.

W ocenie Sądu zapisy pkt III.9.14 Umowy nr (...) o udzielenie (...) na które powołuje się strona pozwana, a dotyczące braku uprawnienia dla konsumenta przelania wierzytelności po rozwiązaniu umowy bez uprzedniej pisemnej zgody banku, stanowią klauzule abuzywne, gdyż postanowienia te kształtowały uprawnienie konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

Punktem wyjścia dla oceny przewidzianych w art. 385 ¹ § 1 k.c. przesłanek powinna być komparatystyka uprawnień konsumentów i banku w analogicznych sytuacjach, tj. uprawnień stron wobec wygaśnięcia umowy kredytowej.

Niewątpliwie zgodnie z treścią pkt z punktem III.5.3. Umowy bank po rozwiązaniu umowy posiadał uprawnienie do przelania wierzytelności na rzecz podmiotu trzeciego. Uprawnienie banku aktualizowało się m. in. na skutek braku spłaty kwot kredytu w terminie jego wymagalności. Natomiast w przypadku konsumentów, wobec spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie i powstaniu roszczenia wynikającego z treści art. 49 ustawy o kredycie konsumenckim, konsumenci zostawali pozbawieni możliwości przelania przysługującej im wierzytelności na inny podmiot. Oczywistym jest, że takie roszczenia stron umowy posiadają inne źródła powstania, gdyż roszczenie banku wprost wynikało z umowy kredytowej, natomiast konsumenta wywodzi się z ustawy, jakkolwiek co wynika z zestawienia sytuacji obu podmiotów, konsumenci zawierający umowy z pozwanym bankiem są zmuszeni samodzielnie dochodzić wierzytelności, nie mając możliwości dokonania cesji praw i obowiązków w celu wyegzekwowania należnych ich wierzytelności.

Takie ukształtowanie uprawnień kredytobiorców, w ocenie Sądu, jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, co w świetle art. 385 ¹ § 1 k.c. stanowi niedozwolone postanowienie umowne. Stwierdzić należy, że w przypadku umów zawieranych przez przedsiębiorcę z konsumentem, przy użyciu nie podlegającego negocjacjom wzorca umownego, zastosowanie kwestionowanego postanowienia uznać należy za działanie sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszające interesy konsumentów.

Co do zasady strony stosunku cywilnoprawnego mogą zgodnie z art. 509 § 1 in fine k.c. wprowadzić umowny zakaz zbywania wierzytelności (pactum de non cedendo), jednakże nie powinno budzić zastrzeżeń stwierdzenie, że w niniejszej sprawie pozwany wykorzystał swoją przewagę kontraktową pozbawiając konsumentkę możliwości swobodnego dysponowania przysługującymi jej wierzytelnościami. Nadto bank przypisuje sobie prawo do uznania za nieważne postanowień umowy cywilnoprawnej zawartej przez niezależne strony, nie będące stroną tej umowy, co również uzasadnia niedozwolony charakter postanowienia. Jednocześnie pozwany nie wykazał, by tego rodzaju postanowienie było indywidualnie uzgodnione z kredytobiorczynią. Biorąc pod uwagę powyższe, doszło do spełnienia wszystkich przesłanek określonych w art. 385 ¹ § 1 k.c. poprzez uznanie zawartych w pkt III.9.14 Umowy kredytowej za niedozwolone. Brak związania konsumenta niedozwolonym postanowieniem umownym oznacza, że nie wywołuje ono skutków prawnych od samego początku i z mocy samego prawa.

Przechodząc w dalszej kolejności do oceny podnoszonych przez powoda przesłanek do skorzystania z sankcji kredytu darmowego, zakładając, iż powód nie uchybił terminowi do złożenia oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego należy wskazać, że stosownie do treści art. 3 ust. 1 u.k.k. kredytem konsumenckim jest kredyt w wysokości nie większej niż 255.550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi. Przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się także umowę o kredyt niezabezpieczony hipoteką, który jest przeznaczony na remont domu albo lokalu mieszkalnego, w tym w wysokości większej niż wysokość określona w ust. 1 (ust. 1a). Za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności: 1) umowę pożyczki, 2) umowę kredytu w rozumieniu przepisów prawa bankowego, 3) umowę o odroczeniu konsumentowi terminu spełnienia świadczenia pieniężnego, jeżeli konsument jest zobowiązany do poniesienia jakichkolwiek kosztów związanych z odroczeniem spełnienia świadczenia, 4) umowę o kredyt, w której kredytodawca zaciąga zobowiązanie wobec osoby trzeciej, a konsument zobowiązuje się do zwrotu kredytodawcy spełnionego świadczenia, 5) umowę o kredyt odnawialny (ust. 2).

Zgodnie z ww. ustawą, na etapie zawierania umowy kredytodawcę obciążają liczne obowiązki związane z formą umowy (art. 29 ust. 1), doręczeniem jej egzemplarza konsumentowi (art. 29 ust. 2) oraz kształtowaniem treści dokumentu umowy (art. 29 ust. 3, art. 30-34 u.k.k.).

W myśl art. 30 ust. 1 pkt 7 i pkt 10 u.k.k. w wersji obowiązującej w dacie zawarcia przedmiotowej Umowy, umowa o kredyt konsumencki, z zastrzeżeniem art. 31-33, powinna określać:

7) rzeczywistą roczną stopę oprocentowania oraz całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta ustaloną w dniu zawarcia umowy o kredyt konsumencki wraz z podaniem wszystkich założeń przyjętych do jej obliczenia;

10) informację o innych kosztach, które konsument zobowiązany jest ponieść w związku z umową o kredyt konsumencki, w szczególności opłatach, prowizjach, marżach oraz kosztach usług dodatkowych, jeżeli są znane kredytodawcy, oraz warunki na jakich koszty te mogą ulec zmianie.

Powód wskazywał, iż naruszone zostały przywołane przepisy art. 30 ust. 1 pkt 7 i 10 u.k. k., w szczególności poprzez:

a.  błędne wskazanie rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania oraz całkowitej kwoty do zapłaty w związku z doliczeniami do całkowitego kosztu kredytu odsetek od kwoty niewypłaconej kredytobiorcy, bowiem odsetki umowne pobierać można wyłącznie od kwoty rzeczywiście wypłaconej kredytobiorcy, niedopuszczalne jest przy tym pobieranie odsetek od kredytowanych kosztów kredytu oraz

b.  nieokreślenie w umowie kredytu warunków, na jakich koszty kredytu mogą ulec zmianie, w szczególności zastrzeżenie przez kredytodawcę na swoją rzecz możliwości jednostronnej i niejasnej zmiany oprocentowania, opłat i prowizji.

Strona powodowa nie podołała jednak wykazaniu, iż Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania oraz całkowita kwota do zapłaty zostały ustalone w sposób błędny czy w sposób niezgodny z założeniami przewidzianymi w ustawie o kredycie konsumenckim.

Całkowita kwota do zapłaty przez konsumenta to suma całkowitego kosztu kredytu i całkowitej kwoty kredytu (art. 5 pkt 8 u.k.k.). Całkowity koszt kredytu to wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże jeżeli są znane kredytodawcy oraz koszty usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu lub do uzyskania go na oferowanych warunkach - z wyjątkiem jednak kosztów opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta (art. 5 pkt 6 u.k.k.). Z kolei całkowita kwota kredytu to maksymalna kwota wszystkich środków pieniężnych nieobejmujących kredytowanych kosztów kredytu, które kredytodawca udostępnia konsumentowi na podstawie umowy o kredyt, a w przypadku umów, dla których nie przewidziano tej maksymalnej kwoty, suma wszystkich środków pieniężnych nieobejmujących kredytowanych kosztów kredytu, które kredytodawca udostępnia konsumentowi na podstawie umowy o kredyt (art. 5 pkt 7 u.k.k.). Niewłaściwe określenie całkowitej kwoty kredytu prowadzi wiec do podania błędnej informacji o RRSO. W okolicznościach analizowanej sprawy Bank wskazał jako całkowitą kwotę kredytu wartość 152.200 zł (pkt II.C Umowy, k. 19), zaznaczając nadto, że jest to suma wszystkich środków pieniężnych, które zostaną udostępnione klientowi na podstawie Umowy Kredytu, w tym kwota 96.457 zł udostępniona klientowi na spłatę zobowiązań w (...) Bank oraz 55.743 zł udostępnione na cele konsumpcyjne (pkt II.B.2, k. 19), a więc wartość prawidłową. Jednocześnie wskazano, iż RRSO wynosi 16,51%, zaś całkowita kwota do zapłaty jest sumą Całkowitego Kosztu Kredytu wynoszącego 182.074,56 zł oraz Całkowitej kwoty kredytu (152.200 zł) i wynosi 334.274,56 zł (pkt II.I Umowy, k. 21). Tym samym przy obliczaniu RRSO, bank nie zaliczył do całkowitej kwoty kredytu kwoty 47.800 zł przeznaczonej na sfinansowanie prowizji za udzielenie kredytu. Niewątpliwie bowiem nie jest dopuszczalne podawanie przy wyliczeniu RRSO kwoty prowizji jako wchodzącej w zakres pojęcia całkowita kwota kredytu. Kwestię tę ostatecznie rozstrzygnął Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z dnia 21 kwietnia 2016 r. w sprawie C-377/14, stwierdzając, iż „ artykuł 3 lit. l) i art. 10 ust. 2 dyrektywy (...), a także pkt I załącznika I do rzeczonej dyrektywy należy interpretować w ten sposób, że całkowita kwota kredytu i kwota wypłat określają całość kwot udostępnianych konsumentowi, co wyklucza kwoty powiązane przez kredytodawcę z pokryciem kosztów związanych przez kredytodawcę z udzieleniem odnośnego kredytu, które to kwoty nie są w rzeczywistości wypłacane konsumentowi. (…) O. poinformowanie konsumenta o całkowitym koszcie kredytu w postaci (...) obliczanej za pomocą swoistej formuły matematycznej jest więc, jak wskazują w istocie motywy 31 i 43 dyrektywy (...), niezmiernie istotne. Po pierwsze informacja ta przyczynia się bowiem do przejrzystości rynku, ponieważ umożliwia ona konsumentowi porównanie ofert kredytowych. Po drugie umożliwia ona konsumentowi dokonanie oceny zakresu podejmowanego zobowiązania.”.

W konsekwencji przyjąć należy, że w umowie kredytu zawartej przez pozwanego z kredytobiorcą prawidłowo wskazano zarówno rzeczywistą roczną stopę oprocentowania, jak i całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta ustaloną w dniu zawarcia umowy o kredyt konsumencki, wraz z podaniem wszystkich założeń przyjętych do jej obliczenia.

Co zaś się tyczy nieprawidłowego określenia wysokości RRSO wobec pobierania odsetek od kosztów kredytowanych Sąd pragnie zaznaczyć, że obowiązujące przepisy nie wprowadzają zakazu naliczania odsetek od kredytowanego kosztu kredytu. Wynika to z treści art. 5 pkt 7 u.k.k., w którym expressis verbis mowa jest o „kredytowanych kosztach kredytu”. Ustawa nie zakazuje kredytowania takich kosztów, a jedynie wyłącza je z zakresu pojęcia całkowitej kwoty kredytu. Potwierdza to także wyrok z dnia 30 stycznia 2019 r. (sygn. I NSK 9/18, LEX nr 2643248), w którym Sąd Najwyższy wskazał, że w aktualnym stanie prawnym nie jest dopuszczalne prezentowanie tej samej kwoty (np. opłaty przygotowawczej, prowizji itp.) zarówno w ramach całkowitej kwoty kredytu, jak i w kosztach kredytu. I to nawet wówczas, gdy składniki kosztów kredytu są kredytowane przez kredytodawcę. Za taką tezą przemawia wyraźna treść art. 5 pkt 7 u.k.k. Wynika z niego – po pierwsze, że składniki kosztu kredytu mogą być kredytowane przez kredytodawcę, a po drugie, że prowizja – nawet jeśli jest kredytowana – nie może być wykazywana w umowie zarówno w całkowitej kwocie kredytu, jak też w kosztach kredytu. Istota omawianego w tym miejscu zagadnienia została wyjaśniona w wyroku TSUE z dnia 21 kwietnia 2016 r., C-377/14 i sprowadza się do tego, że włączenie jakiejkolwiek kwoty należącej do całkowitego kosztu kredytu do całkowitej kwoty kredytu może mieć wpływ na obliczenie rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania i w konsekwencji może wpłynąć na prawidłowość informacji, które kredytodawca powinien wskazać w danej umowie o kredyt. Również w literaturze wskazuje się, iż dopuszczalne jest finansowanie kosztów kredytu udzielonego przez bank oraz naliczanie odsetek od kwoty przeznaczonej na ten cel. Brak jest podstaw do przyjęcia w przepisach ustawy o kredycie konsumenckim odmiennych zasad pobierania odsetek od wykorzystanego kredytu, zależnych w szczególności od tego, czy celem kredytowania są koszty udzielanego kredytu (J. Gil, M. Szlaszyński, Problematyka odsetek od kredytowanych kosztów bankowego kredytu konsumenckiego, „Monitor Prawa Bankowego” z 2022 r. Nr 6, s. 59-74). Podobnie T. Czech ([w:] Kredyt konsumencki. Komentarz, wyd. II, Warszawa 2018 r., art. 5) wskazuje, że pojęcie „wypłaconej kwoty”, o której mowa w art. 5 pkt 10 u.k.k., obejmuje także część kapitału kredytu przeznaczoną na sfinansowanie koszów związanych z tym kredytem.

Nie sposób również zgodzić się z zarzutem powoda, iż w Umowie kredytu nie określono warunków, na jakich koszty kredytu mogą ulec zmianie. Umowa zawierała postanowienia dotyczące zasad oprocentowania i jego zmiany (pkt III.1 Umowy, k. 22), jak również dotyczące opłat i prowizji (pkt III.3 Umowy, k. 23). Postanowienia dotyczące oprocentowania wskazują, iż Stopa Bazowa jest równa średniej stopy referencyjnej WIBOR 3M oraz zawierają wyjaśnienia dot. ryzyka zmiennej stopy procentowej (pkt III.1.6 Umowy, k. 22). Zdaniem Sądu wskazane zapisy umowne odpowiadają prawu, są jasne i nie budzą wątpliwości interpretacyjnych. Również postanowienia Umowy odnoszące się do opłat i prowizji wskazują jakie opłaty i prowizje miały być pobrane przez bank od kredytobiorcy (pkt III.3.1 Umowy, k. 23). Wskazują też sytuacje, kiedy zmianie mogą ulec zakres oraz wysokość opłat i prowizji oraz sposoby jakimi kredytobiorca o tej zmianie zostanie poinformowany (pkt III.3.2 – III.3.7 Umowy, k. 23-24).

W ocenie Sądu twierdzenia strony powodowej co do naruszenia przepisów ustawy z dnia 12 maja 2012 r. o kredycie konsumenckim (tj. naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 7 i 10 u.k.k.) – przy założeniu, że oświadczenie zostało złożone w terminie – nie znajdują potwierdzenia w zgromadzonym materiale dowodowym.

Podsumowując powyższe rozważania, Sąd stwierdził, że w niniejszej sprawie – nawet przyjmując, że oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego zostało złożone w terminie – że nie zaktualizowały się określone w art. 45 ust. 1 u.k.k. przesłanki do złożenia w imieniu kredytobiorcy oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego, a w związku z tym powód nie nabył od kredytobiorcy żadnych roszczeń w tym zakresie, jakie mogłyby po jego stronie powstać w przypadku skutecznego złożenia takiego oświadczenia. Sąd uznał, że postanowienia umowne były sformułowane w sposób zwięzły, tak by uzyskać większą czytelność dokumentu i uniknięcia negatywnych konsekwencji po stronie konsumenta w postaci tzw. przeładowania informacyjnego, które utrudniałoby mu percepcję treści zawartych w dokumencie.

W świetle powyższych ustaleń, powództwo podlegało oddaleniu, o czym orzeczono w pkt. 1 sentencji wyroku.

O kosztach procesu orzeczono w pkt. 2 sentencji wyroku zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu wynikającą z art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Powództwo zostało oddalone w całości, zatem pozwany wygrał proces w całości. Tym samym zasadnym było obciążenie powoda całością kosztów przez niego poniesionych, na które składały się koszty zastępstwa procesowego w wysokości 5.400 zł, wyliczone na podstawie § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

SSO Ewa Ligoń-Krawczyk