Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 czerwca 2024 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący SSA Cezariusz Baćkowski

Sędziowie: SA Jerzy Skorupka (spr.)

SA Robert Zdych

Protokolant: Magdalena Szymczak

przy udziale prokuratora Prokuratury (...)
w K. S. U.

po rozpoznaniu 19 czerwca 2024 r.

sprawy R. B. oskarżonego o czyny z:

art. 271a § 2 kk i art. 273 kk w zw. z art. 11 § 2 kk w zw. z art. 12 § 1 kk w zw. z art. 65 § 1 kk, art. 56 § 1 kks w zw. z art. 61 § 1 kks w związku z art. 62 § 2 kks w zw. z art. 6 § 2 kks w zw. z art. 7 § 1 kks w zw. z art. 9 § 3 kks w zw. z art. 37 § 1 pkt 1a kks i art. 37 § 1 pkt 2 kks, art. 258 § 1 kk

na skutek apelacji wniesionych przez oskarżonego i prokuratora

od wyroku Sądu Okręgowego w Legnicy

z dnia 12 czerwca 2023 r. sygn. akt III K 23/21

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

1.  uniewinnia R. B. od popełnienia czynu z art. 258§1 KK przypisanego mu w punkcie IV części rozstrzygającej, eliminując w opisie czynu z art. 271a§2 KK w zw. z art. 12§1 KK i art. 65§1 KK przypisanego w punkcie I części rozstrzygającej zwrot „przy czym czynu tego dopuścił się działając w zorganizowanej grupie mającej na celu popełnianie przestępstw”, a w podstawie prawnej skazania i wymiaru kary za czyn przypisany w punkcie II części rozstrzygającej eliminuje przepis art. 37§1 pkt 5 KKS stwierdzając, że utraciła moc kara łączna pozbawienia wolności wymierzona oskarżonemu w punkcie V części rozstrzygającej oraz orzeczenie z punktu VI o zaliczeniu na poczet kary łącznej okresu zatrzymania oraz stwierdzając, że koszty postępowania w tej części ponosi Skarb Państwa;

2.  karę pozbawienia wolności wymierzoną oskarżonemu za czyn z art. 271a§2 KK w zw. z art. 12§1 KK i art. 65§1 KK przypisany w punkcie I części rozstrzygającej podwyższa do 3 lat i jednego miesiąca, uzupełniając podstawę prawną wymiaru kary o przepis art. 4§1 KK;

3.  ustala, że czyn przypisany oskarżonemu w punkcie II części rozstrzygającej stanowi przestępstwo skarbowe z art. 56§1 KKS w zw. z art. 61§1 KKS i art. 62§2 KKS oraz w zw. z art. 6§2 KKS i art. 7§1 KKS i art. 9§3 KKS oraz w zw. z art. 37§1 pkt 2 KKS;

4.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. Ż. K. dalsze 720 zł tytułem udzielenia oskarżonemu R. B. pomocy prawnej z urzędu w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji;

II.  w pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;

III.  na podstawie art. 63§1 KK na poczet kary pozbawienia wolności wymierzonej oskarżonemu za czyn przypisany w punkcie I części rozstrzygającej, zalicza mu okres zatrzymania w dniu 24 listopada 2020 r. od godz. 6.01 do godz. 10.55;

IV.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. Ż. K. 1200 złotych tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej
z urzędu udzielonej oskarżonemu R. B.
w postępowaniu odwoławczym oraz 276 złotych podatku od towarów i usług;

V.  zasądza od R. B. na rzecz Skarbu Państwa wydatki poniesione w postępowaniu odwoławczym oraz wymierza mu opłatę w wysokości 6400 zł za obie instancje.

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Legnicy wyrokiem z 12 czerwca 2023 r., III K 23/21:

I.  I. uznał R. B. za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu opisanego w punkcie I części wstępnej wyroku z tym ustaleniem, iż sformułowanie „co do mających znaczenie prawne okoliczności” zastępuje sformułowaniem „co do okoliczności mogących mieć znaczenie dla określenia wysokości należności publiczno-prawnej”, a nadto z opisu czynu eliminuje faktury wystawione na rzecz (...) Sp. z o.o. w ilości 52 faktur, (...) S.A w ilości 30 faktur, (...) Sp. z o.o w ilości 37 faktur, (...) Sp. z o.o faktury wskazane w liczbie porządkowej od 1 do 21 oraz od 23 do 31, ponadto ustala należność ogółem w zakresie przypisanych wystawionych oraz przyjętych faktur na łączną kwotę ogółem 3.393.596,38 zł, a nadto eliminuje w opisie czynu zapis „w tym podatek VAT 1.271.778,00 zł” tj. o przestępstwa z art. 271 a § 2 kk w zw. z art. 12 § 1 kk w zw. z art. 65 § 1 kk i za to na podstawie art. 271 a § 2 kk w zw. z art. 12 § 1 kk w zw. z art. 65 § 1 kk wymierzył mu karę 3 (trzech) lat pozbawienia wolności i na podstawie art. 277 b kk wymierzył mu karę grzywny 300 (trzystu) stawek dziennych po 100 (sto) złotych każda,

II.  uznał R. B. za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu opisanego w punkcie II części wstępnej wyroku z tym ustaleniem, że z opisu czynu eliminuje faktury wystawione na rzecz (...) Sp. z o.o. w ilości 52 faktur, (...) S.A w ilości 30 faktur, (...) Sp. z o.o w ilości 37 faktur, (...) Sp. z o.o faktury wskazane w liczbie porządkowej od 1 do 21 oraz od 23 do 31, a nadto wyeliminował stwierdzenie „brał udział w fikcyjnym, karuzelowym obrocie różnymi towarami”, a nadto ustala należność ogółem w zakresie przypisanych wystawionych oraz przyjętych faktur na łączną kwotę ogółem 3.393.596,38 zł, a nadto eliminuje w opisie czynu zapis „w tym podatek VAT 1.271.778,00 zł oraz zastępuje zapis „powodując ich nierzetelność” podał nieprawdę, a także wyeliminował zapis „oraz podatek dochodowy od osób prawnych” i przyjmuje wartość narażenia na uszczuplenie w podatku od towaru i usług na kwotę nie mniejszą niż 527.071, 00 zł, to jest przestępstwa z art. 56 § 2 kks w zw. z art. 61 § 1 kks w zw. z art. 62 § 2 kks w zw. z 6 § 2 kks w zw. z art. 7 § 1 kks w zw. z art. 9 § 3 kks w warunkach określonych w art. 37 § 1 pkt 2 i 5 kks i za to na podstawie art. 62 § 2 kks w zw. z art. 7 § 2 kks w zw. z art. 9 § 3 kks w zw. z art. 37 § 1 pkt 2 i 5 kks wymierzył mu karę 2 (dwóch) lat pozbawienia wolności oraz grzywnę 300 (trzystu) stawek dziennych po 100 (sto) złotych każda ,

III. na podstawie art. 8§2 KKS stwierdził, że wykonaniu podlega kara orzeczona w punkcie I wyroku,

IV. uznał R. B. za winnego przestępstwa z art. 258§1 KK, za co wymierzył mu karę roku pozbawienia wolności,

V. na podstawie art. 85§1 KK i art. 86§1 KK połączył oskarżonemu kary pozbawienia wolności wymierzone w punktach I i IV i wymierzył karę łączną 3 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności.

Wyrok zaskarżyła w całości obrończyni oskarżonego adw. Ż. K. zarzucając obrazę przepisów postępowania, która miała istotny wpływ na treść orzeczenia, tj.:

I.  art. 5§2 KPK, art. 410 KPK w zw. z art. 424§1 pkt 1 KPK przez nieuwzględnienie okoliczności przemawiających na korzyść oskarżonego, której konsekwencją powinno być zastosowanie zasady in dubio pro reo;

II.  art. 4 KPK, art. 7 KPK w zw. z art. 366§1 KPK w zw. z art. 410 KPK przez dowolną ocenę materiału dowodowego, polegającą w szczególności na:

1.  dokonaniu ustaleń faktycznych na podstawie wyników kontroli podatkowej prowadzonej przeciwko sp. (...), bez wyjaśnienia, w jaki sposób okoliczności te przekładają się na świadomość działań oskarżonego w zakresie nierzetelnej podatkowo działalności,

2.  dokonaniu ustaleń faktycznych dotyczących udziału oskarżonego w zorganizowanej grupie przestępczej, gdy nie ustalono składu osobowego grupy, źródeł jej finansowania, podziału zysków;

III.  art. 8 KPK w zw. z art. 410 KPK przez oparcie wyroku na zeznaniach W. K. złożonych w postępowaniu przed (...) Urzędem Celno-Skarbowym we W., bez weryfikacji sprzeczności z zeznaniami złożonymi przed sądem;

IV.  art. 8§2 KPK w zw. z art. 113 KKS przez lakoniczne uznanie, że sąd w całości uznaje ustalenia i wnioski kontroli podatkowej zakończonej w czerwcu 2023 r. w sp. (...), bez skontrolowania tych ustaleń z dowodami zebranymi w postępowaniu karnym;

V.  art. 424§1 i 2 KPK w zw. z art. 7 KPK i art. 410 KPK przez wadliwe sporządzenie uzasadnienia, polegające na tym, że:

1.  zbiorczo powołano dowody, na podstawie których ustalono stan faktyczny, bez wskazania które z nich świadczą o konkretnych okolicznościach, co uniemożliwia prawidłową ocenę dokonanych ustaleń,

2.  ustalenia faktyczne zostały dokonane ogólnikowo, bez dokładnego i rzeczowego wykazania zdarzeń i faktów oraz przez zaniechanie określenia faktów związanych bezpośrednio z oskarżonym i powielenia treści zawartych w akcie oskarżenia;

VI.  §17 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015 r. przez nieuwzględnienie trzech terminów rozpraw w dniach 13 marca, 17 kwietnia i 29 maja 2023 r.

We wniosku odwoławczym skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku przez uniewinnienie oskarżonego od wszystkich zarzucanych mu czynów oraz zasądzenie dalszych 720 zł za postępowanie przed sądem pierwszej instancji.

Wyrok zaskarżył oskarżyciel publiczny w całości na niekorzyść oskarżonego zarzucając:

I.  obrazę prawa materialnego:

1.  w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu w punkcie II wyroku, tj. art. 56§1 KKS, przez jego niezastosowanie oraz art. 56§2 KKS przez niezasadne zastosowanie, pomimo że kwota podatku narażonego na uszczuplenie nie była małej wartości;

2.  w innym zakresie niż kwalifikacja prawna czynu przez niezastosowanie art. 65§1 KK i wymierzenie oskarżonemu za czyn z art. 271a§2 KK w zw. z art. 12§1 KK w zw. z art. 65§1 KK kary 3 lat pozbawienia wolności, gdy przepis art. 65§1 KK wymaga wymierzenia kary powyżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia,

3.  art. 24§1 KKS przez jego niezastosowanie i zaniechanie uczynienia sp. (...) odpowiedzialną posiłkowo za grzywnę, pomimo że została pociągnięta do odpowiedzialności posiłkowej na podstawie postanowienia prokuratora z 3.11.2020 r.,

4.  art. 24§5 KKS przez jego niezastosowanie i zaniechanie zobowiązania sp. (...) do zwrotu na rzecz Skarbu Państwa korzyści majątkowej w wysokości 1.076.142 zł;

II.  obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść zaskarżonego wyroku, tj.:

1.  art. 413§2 pkt 1 i 2 KPK polegającą na braku dokładnego określenia czynu przypisanego oskarżonemu w punkcie II oraz rozstrzygnięcia co do kary przez brak wskazania w opisie czynu sumy kwot podatku, która decyduje o zakwalifikowaniu czynu z art. 62§2 KKS lub z art. 62§2a KKS, przez co stanowi niezbędny element opisu czynu,

2.  błędne wskazanie, że czyn przypisany oskarżonemu w punkcie II wyroku stanowi przestępstwo, gdy stanowi on przestępstwo skarbowe,

3.  błędne wskazanie w punkcie III wyroku, że wykonaniu podlega kara orzeczona w punkcie I wyroku, gdy wykonaniu podlega kara łączna pozbawienia wolności orzeczona w punkcie IV wyroku,

4.  art. 163 KKS przez brak rozstrzygnięcia o odpowiedzialności posiłkowej;

III.  rażącą łagodność kar pozbawienia wolności i grzywny wymierzonych za czyny przypisane oskarżonemu w punktach I, II i III, jako nieadekwatnych do stopnia winy i stopnia szkodliwości społecznej tych czynów oraz nieuwzględnienia uprzedniej karalności oskarżonego.

We wniosku odwoławczym skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w sposób podany w apelacji.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu zważył co następuje. Obie apelacje okazały się w części zasadne. W skardze oskarżonego przede wszystkim trafnie zarzuca się dokonanie wadliwego ustalenia dotyczącego udziału R. B. w zorganizowanej grupie przestępczej. Już opis czynu dostarcza pierwszych wątpliwości, gdyż nie określono w nim osób, które wchodziły w skład tej grupy a przez to nie wiadomo, czy został przekroczony minimalny próg osobowy niezbędny do utworzenia grupy. Poza tym, oskarżony mógł brać udział w zorganizowanej grupie jedynie wtedy, gdy taka istniała, a to wymagało jej utworzenia. Oskarżyciel publiczny nie twierdzi jednak, że to R. B. utworzył rzeczoną grupę. Takiego ustalenia, nie poczynił też sąd pierwszej instancji. Nie sposób uznać, że taką grupę mogli założyć W. D., R. W., W. W. (1), którzy zgodnie z ustaleniem sądu pełnili rolę słupów (s. 28-29 uzasadnienia wyroku).

Skoro więc oskarżyciel publiczny nie zarzucił R. B., że założył i kierował zorganizowaną grupą przestępczą, a nie sposób przyjąć, że zamiast niego mógł to uczynić kto inny, zasadnicze wątpliwości budzi fakt, czy taka grupa w ogóle istniała.

Odnotować należy, że czyn opisany w punkcie I aktu oskarżenia, który miał być popełniony w okresie od 1 listopada 2019 r. do 30 czerwca 2020 r. i polegać na poświadczaniu nieprawdy w fakturach wystawianych na rzecz wielu podmiotów gospodarczych, miał być popełniony w ramach zorganizowanej grupy przestępczej. Natomiast czyn opisany w punkcie II aktu oskarżenia, który miał być popełniony w tym samym czasie i polegać na ewidencjonowaniu przez oskarżonego fałszywych faktur w celu narażenia Skarbu Państwa na uszczuplenie podatku VAT, miał być popełniony jedynie wspólnie i w porozumieniu z inną osobą. Zatem fałszowanie faktur odbywało się w ramach działalności zorganizowanej grupy przestępczej, ale wprowadzanie w błąd właściwego urzędu podatkowego już tylko w porozumieniu z inną osobą.

Dalej należy zważyć, że zorganizowana grupa przestępcza stanowi odmienną strukturę od luźnej grupy osób związanej porozumieniem co do wspólnego popełnienia przestępstwa. Istotą „zorganizowania” jest wszak istnienie wewnętrznej struktury organizacyjnej, choćby z niskim stopniem zorganizowania, mającej trwać przez jakiś czas i powiązanej węzłem organizacyjnym opartym na porozumieniu, zaś elementami pozwalającymi na wyodrębnienie takiej grupy są wspólne planowanie przestępstw, akceptacja celów oraz skoordynowany sposób działania. Wystarczy, że grupa posiada trwałą strukturę wertykalną i horyzontalną, z reguły ze stałym gronem uczestników działających według ustalonych zasad polegających m. in. na wyodrębnieniu osób planujących przestępstwo oraz przygotowujących środki do jego popełnienia, a także osób je wykonujących. Nie jest zaś wymagany szczególny poziom zorganizowania, byleby przekraczał prób wspólnego popełniania przestępstw wymagany dla formy zjawiskowej współsprawstwa, a osoby tworzące grupę wiązał cel w postaci popełniania przestępstw (zob. wyr. SA we Wrocławiu z dnia 2.03.2023 r., II AKa 247/22, Lex nr 3597635; wyr. SA we Wrocławiu z dnia 22 grudnia 2022 r., II AKa 389/22, LEX nr 3507609; wyr. SA we Wrocławiu 15 września 2022 r., II AKa 269/21; wyr. SA w Warszawie z 30.11.2022 r., II AKa 457/22, Lex nr 3478020; wyr. SA w Łodzi z 10.12.2021 r., II AKa 253/21, Lex nr 3455705; wyr. SA w Szczecinie z 10.11.2021 r., II AKa 56/21, Lex nr 3552838; wyr. SA w Gdańsku z 10.02.2021 r., II AKa 359/20, Lex nr 3184151; wyr. SA we Wrocławiu z 11.12.2019 r., II AKa 271/19, Lex nr 2772931).

Z uzasadnienia wyroku na s. 28-29 wynika, że sąd meriti nie ustalił żadnych z podanych cech zorganizowanej grupy przestępczej. Ustalił zaś, że R. B. oraz W. D., R. W. i W. W. (1) współdziałali w popełnieniu przestępstw przypisanych oskarżonemu, pełniąc rolę tzw. słupów. Z tych względów, sąd odwoławczy uniewinnił R. B. od popełnienia czynu z art. 258§1 KK przypisanego mu w punkcie IV części rozstrzygającej, eliminując z opisu czynu z art. 271a§2 KK w zw. z art. 12§1 KK i art. 65§1 KK przypisanego mu w punkcie I części rozstrzygającej zwrot „przy czym czynu tego dopuścił się działając w zorganizowanej grupie mającej na celu popełnianie przestępstw”, a w podstawie prawnej skazania i wymiaru kary za czyn przypisany w punkcie II części rozstrzygającej wyeliminował przepis art. 37§1 pkt 5 KKS stwierdzając, że utraciła moc kara łączna pozbawienia wolności wymierzona oskarżonemu w punkcie V części rozstrzygającej oraz orzeczenie z punktu VI o zaliczeniu na poczet kary łącznej okresu zatrzymania oraz stwierdzając, że koszty postępowania w tej części ponosi Skarb Państwa.

W pozostałym zakresie apelacja oskarżonego jest niezasadna, poza ostatnim zarzutem dotyczącym obrazy przepisu §17 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015 r. Bezzasadny jest zarzut pierwszy dotyczący obrazy przepisu art. 5§2 KPK. Stosownie do tego przepisu, niedające się usunąć wątpliwości rozstrzyga się na korzyść oskarżonego. Przepis wymaga więc, aby w pierwszej kolejności sąd ocenił konkurencyjne dowody w sposób wymagany przez art. 7 KPK i na podstawie tych dowodów ustalił fakty istotne dla rozstrzygnięcia o winie oskarżonego. Dopiero wtedy, gdy ocena dowodów, uwzględniająca treść wszystkich dowodów ujawnionych na rozprawie głównej, nie pozwala na jednoznaczne ustalenie faktów i nie ma innych możliwości usunięcia wątpliwości, można je rozstrzygnąć na korzyść oskarżonego.

Naruszenie zasady in dubio pro reo ma zatem miejsce dopiero wtedy, gdy dowody w sprawie zostały ocenione prawidłowo i na ich podstawie dokonano ustaleń odpowiadających ujawnionym dowodom, a pomimo to, istniejące nadal wątpliwości zostały rozstrzygnięte na niekorzyść oskarżonego. Taka sytuacja w rozpoznawanej sprawie nie miała miejsca, co czyni rozpoznawany zarzut bezzasadnym. Oceniając zebrany materiał dowodowy sąd pierwszej instancji nie miał żadnych wątpliwości co do faktów i okoliczności wynikających z tych dowodów. Nie wystąpiły także okoliczności, które nakazywałyby sądowi podjąć jakiekolwiek wątpliwości co do prawdziwego przebiegu zdarzenia. W takim stanie rzeczy, sąd meriti nie miał powodu, aby powoływać się na dyrektywę in dubio pro reo.

Zważyć też należy, że zarzut naruszenia art. 5§2 KPK powinien być podniesiony dopiero w razie akceptowania oceny dowodów przeprowadzonych przez sąd. Istota zasady in dubio pro reo wyraża się wszak w tym, że pomimo prawidłowo ocenionych dowodów nadal występują wątpliwości, które sąd rozstrzyga na niekorzyść oskarżonego. Tymczasem w apelacji podnosi się zarzut obrazy art. 5§2 KPK i jednocześnie zarzut obrazy przepisu art. 7 KPK, choć w innych punktach skargi, co przekonuje o niezasadności pierwszego z nich.

Niezasadny jest zarzut obrazy przepisów art. 4 KPK, art. 7 KPK w zw. z art. 366§1 KPK w zw. z art. 410 KPK przez dowolną ocenę materiału dowodowego, polegającą na dokonaniu ustaleń faktycznych na podstawie wyników kontroli podatkowej prowadzonej w sp. (...), bez wyjaśnienia, w jaki sposób okoliczności te przekładają się na świadomość działań oskarżonego w zakresie nierzetelnej podatkowo działalności, a także kolejne zarzuty dotyczące obrazy przepisów art. 8§1 i 2 KPK w zw. z art. 410 KPK przez oparcie wyroku na zeznaniach W. K. złożonych w postępowaniu przed (...) Urzędem Celno-Skarbowym we W., bez weryfikacji sprzeczności z zeznaniami złożonymi przed sądem oraz uznaniu ustaleń i wniosków z kontroli podatkowej przeprowadzonej w wymienionej spółce za własne i na ich podstawie rozstrzygnięcia o winie oskarżonego.

Umknęło autorce apelacji, że jeżeli sąd a quo ocenił zeznania niektórych świadków w części za niewiarygodne i fakty relewantne dla winy oskarżonego ustalił na podstawie części jego wyjaśnień oraz wyników kontroli podatkowej w sp. (...), nie świadczy to o naruszeniu zasady obiektywizmu z art. 4 KPK, a jedynie, że sąd skorzystał z uprawnienia do swobodnej oceny dowodów przyznanego w art. 7 KPK.

Niezasadny jest zarzut dotyczący dowolnej oceny dowodów i w efekcie dokonania wadliwych ustaleń faktycznych dotyczących strony przedmiotowej i podmiotowej przypisanych oskarżonemu przestępstw. Zważyć należy, że sąd meriti nie podzielił tez wyrażonych w akcie oskarżenia o fałszowaniu i ewidencjonowaniu w urządzeniach księgowych sp. (...) faktur zakupu i sprzedaży towarów z wszystkimi podmiotami wymienionymi w skardze publicznej. Pozyskane przez sąd pierwszej instancji informacje dotyczące kontrahentów wymienionej spółki pozwoliły zaś na ustalenie, że proceder wystawiania fałszywych faktur VAT odbywał się jedynie pomiędzy wymienioną spółką a spółkami (...) oraz (...). Odnośnie do spółki (...), prezes tej spółki zeznał, że nabywał złom od sp. (...), poza jednym wypadkiem udokumentowanym fakturą VAT i tylko to zdarzenie zostało przypisane oskarżonemu.

Należy także zważyć, że pomimo, że prezesem sp. (...) był W. D., to przesłuchani w sprawie świadkowie zgodnie twierdzili, że kontaktowali się osobiście i telefonicznie wyłącznie z R. B.. To oskarżony podejmował decyzje o zakupie i sprzedaży złomu, wielkości transakcji i wprowadzeniu faktur do urządzeń księgowych sp. (...). Oskarżony nie zaprzeczał zresztą, że W. D. jedynie podpisywał dokumenty przygotowane przez niego.

Prawdą jest, że ustalenia dotyczące rzeczywistego obrotu złomem pomiędzy sp. (...) a spółkami (...) i (...) zostały dokonane głównie na podstawie wyników kontroli skarbowych przeprowadzonych w wymienionych spółkach. W następstwie przeprowadzenia kontroli krzyżowych oraz dowodów z zeznań osób prowadzących te spółki oraz osób odpowiedzialnych za działalność gospodarczą i księgowość ustalono, że obrót wykazany na podstawie zakwestionowanych faktur nie odpowiada rzeczywistości.

R. K. będąca formalnym prezesem spółki (...), na rzecz której wystawiał faktury R. B. i która wystawiała faktury na rzecz sp. (...) zeznała, że sp. (...) nie miała biura, nikogo nie zatrudniała, na rachunek spółki nie wpływały żadne pieniądze, choć obrót złomem pomiędzy wymienionymi spółkami wynosił setki tysięcy złotych. Pomimo bardzo dużego obrotu złomem, R. B. płacił mężowi R. K. i byłemu prezesowi wymienionej spółki Wiesławowi Wysockiemu, od czasu do czasu po 200 - 300 zł, a czasem nawet dwa lub trzy tysiące złotych. Raz zdarzyło się, że zapłacił mu gotówką 10.000 zł. Natomiast M. M. (2), który w maju 2019 r. zbył udziały w sp. (...) W. W. (1) zeznał, że obrót złomem pomiędzy tą spółką a sp. (...) na podstawie zaewidencjonowanych faktur liczony był tonach złomu stalowego i kolorowego, choć W. W. (1) zazwyczaj otrzymywał od R. B. zapłatę w wysokości 200-300 zł.

R. W., która formalnie była prezesem, sp. (...) na rozprawie w dniu 5 września 2022 r. zeznała, że R. B. rozliczał się osobiście z W. W. (1). Natomiast W. K., który jest mężem R. W., na rozprawie w dniu 17 listopada 2022 r. zeznał, że R. B. kilka razy przyjechał do W. W. (1), ale nie wie nic, aby kupował lub sprzedawał złom metali. W końcu, M. M. (3), która prowadziła księgowość w sp. (...), na rozprawie w dniu 23 maja 2022 r. zeznała, że sp. (...) nie zatrudniała żadnych pracowników, nie posiadała żadnych środków trwałych, a do przewozu złomu wynajmowała busy, pomimo że na fakturach sprzedaży lub zakupu złomu odnotowane były wielkości, które nie zmieściłyby się w busie.

Nie można zatem podzielić zarzutu, że sąd pierwszej instancji dowolnie ocenił dowody ujawnione na rozprawie głównej, ustalając na ich podstawie fakty, które nie odpowiadały rzeczywistemu przebiegowi zdarzeń. Niezasadny jest również zarzut obrazy przepisu art. 8§1 i 2 KPK. Wbrew twierdzeniom apelacji, przeprowadzone przez sąd postępowanie dowodowe zmierzało wszak do zweryfikowania ustaleń zawartych nie tylko w akcie oskarżenia, ale także wynikających z kontroli skarbowej przeprowadzonej w sp. (...). Twierdzenie, że sąd a quo nie dokonał samodzielnych ustaleń faktycznych pozbawione jest racji i merytorycznych podstaw. Niezasadny jest w końcu zarzut dotyczący wadliwie sporządzonego uzasadnienia wyroku. Stosownie do art. 424§1 KPK uzasadnienie powinno zawierać wskazanie, jakie fakty sąd uznał za udowodnione lub nieudowodnione, na jakich w tej mierze oparł się dowodach i dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych a także wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku. W uzasadnieniu należy ponadto przytoczyć okoliczności, które sąd miał na względzie przy wymiarze kary, środków zabezpieczających oraz przy innych rozstrzygnięciach zawartych w wyroku. Już tylko pobieżna lektura sporządzonego uzasadnienia pozwala na stwierdzenie, że wszystkie te elementy znalazły wyraz w wymienionym dokumencie.

Trafny okazał się zaś ostatni zarzut apelacji obrończyni oskarżonego. Dlatego sąd odwoławczy zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adw. Ż. K. dalsze 720 zł tytułem udzielenia oskarżonemu R. B. pomocy prawnej z urzędu w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji.

Przechodząc do apelacji oskarżyciela publicznego zważyć należy, że nie kwestionuje się w niej oceny dowodów i dokonanych przez sąd ustaleń faktycznych, a jedynie kwestie dotyczące nieprawidłowego zastosowania przepisów prawa oraz rażącą niewspółmierność kary pozbawienia wolności i grzywny wymierzonych oskarżonemu. Jak powiedziano wcześniej, zarzuty te są w części zasadne.

Zasadny jest zarzut obrazy przepisu art. 65§1 KK przez zaniechanie wymierzenia kary za czyn przypisany oskarżonemu w punkcie I części rozstrzygającej powyżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia. Podzielając ten zarzut i wniosek odwoławczy złożony w tej kwestii, sąd odwoławczy podwyższył do 3 lat i jednego miesiąca karę pozbawienia wolności wymierzoną oskarżonemu za czyn z art. 271a§2 KK w zw. z art. 12§1 KK i art. 65§1 KK przypisany mu w punkcie I części rozstrzygającej, uzupełniając podstawę prawną wymiaru kary o przepis art. 4§1 KK.

Trafnie podnosi się, że czyn przypisany oskarżonemu w punkcie II części rozstrzygającej stanowi przestępstwo skarbowe z art. 56§1 KKS, a nie z art. 56§2 KKS. Podzielając ten zarzut, sąd odwoławczy zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że ustalił, że czyn przypisany oskarżonemu w punkcie II części rozstrzygającej stanowi przestępstwo skarbowe z art. 56§1 KKS w zw. z art. 61§1 KKS i art. 62§2 KKS oraz w zw. z art. 6§2 KKS i art. 7§1 KKS i art. 9§3 KKS oraz w zw. z art. 37§1 pkt 2 KKS.

Skarżący nie ma zaś racji, że opis czynu przypisanego oskarżonemu w punkcie II części rozstrzygającej budzi jakąkolwiek wątpliwość co do przyjętej kwalifikacji prawnej z art. 61§1 KKS w zw. z art. 62§2 KKS. Znamieniem czynu z art. 61§1 KKS jest nierzetelne prowadzenie księgi, a znamieniem czynu z art. 62§2 KKS jest wystawienie w sposób nierzetelny faktury lub rachunku albo posługiwanie się takim dokumentem. Wszystkie te elementy zostały oddane w opisie czynu, co czyni zarzut niezasadnym.

Niezasadne są zarzuty dotyczące zaniechania nałożenia na sp. (...) odpowiedzialności posiłkowej za grzywnę wymierzoną oskarżonemu. Zważyć należy, że materialnoprawną podstawą pociągnięcia do odpowiedzialności posiłkowej jest więź łącząca sprawcę przestępstwa skarbowego z podmiotem pociągniętym do odpowiedzialności posiłkowej wyrażająca się w tym, że sprawca jest zastępcą tego podmiotu prowadzącym jego sprawy oraz odniesienie lub przynajmniej możliwość odniesienia korzyści majątkowej z przestępstwa skarbowego popełnionego przez tego zastępcę. Kolejnym elementem uzasadniającym pociągnięcie innej osoby do odpowiedzialności posiłkowej jest osiągnięcie przez nią jakiejkolwiek korzyści majątkowej z popełnionego przez zastępcę przestępstwa skarbowego lub tylko zaistnienie możliwości odniesienia takiej korzyści. Dodać należy, że korzyść majątkowa to korzyść zarówno dla siebie, jak i dla kogo innego (art. 53§13 KKS) obejmująca zwiększenie aktywów lub zmniejszenie pasywów majątkowych. Pociągnięcie do odpowiedzialności posiłkowej jest wykluczone, gdy sprawca przestępstwa skarbowego działał na własną rękę i wyłącznie we własnym interesie.

Odesłanie w § 1 art. 125 KKS do odpowiedniego stosowania przepisów Kodeksu postępowania karnego dotyczących oskarżonego i jego obrońcy świadczy o upodobnieniu sytuacji procesowej podmiotu pociągniętego do odpowiedzialności posiłkowej do pozycji procesowej oskarżonego. Odpowiedzialność posiłkowa wywodzi się wszak z przestępstwa skarbowego i polega na tym, że za karę grzywny wymierzoną sprawcy przestępstwa skarbowego w warunkach określonych w art. 24§1 KKS czyni się w całości albo w części odpowiedzialną posiłkowo osobę fizyczną, osobę prawną albo jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej, której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną, jeżeli odniosła lub mogła odnieść jakąkolwiek korzyść majątkową z popełnionego przestępstwa skarbowego. Ponadto sąd zobowiązuje podmiot, który uzyskał korzyść majątkową, do jej zwrotu w całości albo w części na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, chyba że podlega ona zwrotowi na rzecz innego uprawnionego podmiotu (art. 24§5 KKS). Z tego względu podmiotowi pociągniętemu do odpowiedzialności posiłkowej przysługuje prawo do obrony (zob. L. Wilk, J. Zagrodnik, Prawo karne skarbowe, Warszawa 2016, s. 131-136 i 989-991).

Jeżeli prokurator w postępowaniu przygotowawczym postanowił o pociągnięciu sp. (...) do odpowiedzialności posiłkowej, to stosownie do art. 338§1 KPK należało doręczyć tej spółce odpis aktu oskarżenia i wezwać ją do składania wniosków dowodowych w terminie 7 dni od chwili doręczenia aktu oskarżenia. Ponieważ podmiot pociągnięty do odpowiedzialności posiłkowej ma prawo brać udział w rozprawie głównej, to stosownie do art. 386 KPK przewodniczący składu orzekającego powinien zapytać reprezentanta sp. (...), czy uznaje swoją odpowiedzialność posiłkową oraz czy chce złożyć wyjaśnienia i jakie. Wobec wymienionej spółki nie dopełniono żadnego z tych wymogów. Zastanawiająca jest zatem bierność oskarżyciela publicznego, który wiedząc o pociągnięciu tej spółki do odpowiedzialności posiłkowej, nie żądał doręczenia jej odpisu aktu oskarżenia i wezwania do udziału w rozprawie głównej.

Wobec pozbawienia sp. (...) prawa do obrony, a więc możliwości kwestionowania korzyści majątkowej odniesionej przez oskarżonego i spółkę z przestępstwa skarbowego przypisanego R. B., niedopuszczalne było nałożenie na tą spółkę odpowiedzialności posiłkowej za grzywnę wymierzoną oskarżonemu oraz zobowiązanie jej do zwrotu uzyskanej korzyści majątkowej, stosownie do art. 24§5 KKS.

Niezasadny jest zarzut rażącej niewspółmierności kary pozbawienia wolności i grzywny wymierzonych oskarżonemu, gdyż odpowiadają one stopniowi szkodliwości społecznej przypisanych mu czynów i nie przekraczają stopnia winy oskarżonego. Z uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynika, że sąd wymierzył R. B. surową karę, gdyż działał z premedytacją, czyniąc z popełnionych przestępstw sposób na uzyskanie korzyści majątkowych. Rola oskarżonego była istotna, gdyż wyszukiwał osoby mające współdziałać w popełnieniu przestępstw w charakterze tzw. słupów, po czym wydawał im polecenia dotyczące treści wystawionych faktur VAT. Sąd uwzględnił zatem zamiar i motywację, a także dotychczasowy sposób życia oskarżonego, w tym uprzednią karalność i odbycie kary pozbawienia wolności. Wymierzając karę grzywny sąd miał w polu widzenia wysokość korzyści odniesionej przez oskarżonego oraz możliwości jej uiszczenia.

Z omawianej apelacji nie wynika, aby sąd pierwszej instancji dopuścił się jakichkolwiek błędów przy ustalaniu okoliczności mających wpływ na wymiar kary, a także przy ważeniu stopnia dolegliwości, przez co zarzut jest oczywiście bezzasadny.

Pozostałe zarzuty podniesione w skardze oskarżyciela publicznego straciły rację bytu wobec wydania przez sąd odwoławczy orzeczenia reformatoryjnego.

Mając na względzie powyższe okoliczności, orzeczono jak na wstępie.