Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 29 grudnia 2022 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy
w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Paweł Hochman

Protokolant: Monika Zbrożek

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 15 grudnia 2022 r.

sprawy z wniosku A. K. (1)

z udziałem A. S.

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji uczestnika

od postanowienia Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim

z dnia 19 października 2021 r. sygn. akt I Ns 276/16

postanawia:

1.  oddalić apelację;

2.  zasądzić od uczestnika postępowania A. S. na rzecz wnioskodawczyni A. K. (1) kwotę 2.700,00 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Paweł Hochman

Sygn. akt II Ca 213/22

UZASADNIENIE

We wniosku złożonym w dniu 1 lutego 2016 roku A. K. (1) wniosła o ustalenie, że w skład majątku wspólnego wnioskodawczyni i uczestnika postępowania – A. S. wchodzi mieszkanie położone w T. przy ul. (...) oznaczone numerem (...), a także o dokonanie podziału majątku wspólnego przez przyznanie tej nieruchomości uczestnikowi postępowania z obowiązkiem spłaty ½ wartości udziału wnioskodawczyni, wskazując że wartość przedmiotowego lokalu wynosi 200.000 zł. Wniosła również o zasądzenie od uczestnika na jej rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazała, że związek małżeński uczestników został rozwiązany przez rozwód w dniu 19 grudnia 2013 roku. Wnioskodawczyni wyprowadziła się z przedmiotowego mieszkania, które jest zajmowane i utrzymywane wyłącznie przez uczestnika.

W odpowiedzi na wniosek wniesionej w dniu 29 sierpnia 2016 roku (data prezentaty) A. S. przyłączył się do wniosku o podział majątku wspólnego co do zasady, nie kwestionując wskazanego przez wnioskodawczynię składu tego majątku ani zaproponowanego przez nią sposobu podziału. Zakwestionował natomiast podaną we wniosku wartość mieszkania, która w ocenie uczestnika nie przekracza kwoty 95.480 zł. Ponadto zgłosił do rozliczenia przy podziale majątku kwotę 16.031,10 zł stanowiącą surogat nakładu, jaki poczynił z majątku osobistego na majątek wspólny, w postaci części (16,79 %) wkładu budowlanego przeznaczonego na nabycie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego oraz kwotę 8.624,35 zł stanowiącą równowartość połowy opłat uiszczonych przez uczestnika w okresie od 1 maja 2012 roku do 31 sierpnia 2016 roku w związku z eksploatacją przedmiotowego lokalu. Wobec powyższego wniósł o zasądzenie od niego na rzecz wnioskodawczyni kwoty 31.100,10 zł, która uwzględnia zgłoszone do rozliczenia kwoty, tytułem spłaty wartości udziału wnioskodawczyni w majątku wspólnym i rozłożenie tej koty na 3 raty oraz o ustalenie, że strony ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

W kolejnych pismach uczestnik postępowania wnosił o rozliczenie uiszczonych przez niego dalszych opłat za lokal oraz o ustalenie, że w skład majątku wspólnego A. K. (1) i A. S. wchodzą jednostki uczestnictwa zgromadzone przez wnioskodawczynię na rachunku OFE (...) oraz środki zgromadzone na subkoncie wnioskodawczyni w Z..

W toku postępowania A. K. (1) wnosiła o rozliczenie przysługującego jej wynagrodzenia za korzystanie przez uczestnika z lokalu mieszkalnego ponad jego udział
w okresie od dnia 20 grudnia 2013 roku (w kolejnym wniosku od stycznia 2014 roku) według stawki czynszu ustalonej przez biegłego sądowego oraz o ustalenie, że w skład majątku wspólnego uczestników wchodzi kwota 179.800 zł, którą uczestnik uzyskał ze sprzedaży akcji spółek notowanych na (...) w dniu 18 czerwca 2012 roku i którą przelał na swoje konto osobiste w banku (...) S.A. oraz o podział tej kwoty.

Na rozprawie w dniu 23 marca 2021 roku pełnomocnik A. S. podniósł zarzut przedawnienia roszczenia o rozliczenie wynagrodzenia za korzystanie przez niego z lokalu ponad przysługujący mu udział.

W piśmie procesowym złożonym na rozprawie w dniu 23 września 2021 roku A. K. (1) dokonała modyfikacji wniosku, wnosząc o przyznanie przedmiotowej nieruchomości na wyłączną własność wnioskodawczyni, podtrzymując jednocześnie wniosek o rozliczenie wynagrodzenia za korzystanie przez uczestnika z lokalu ponad jego udział od dnia uprawomocnienia się wyroku rozwodowego, do dnia wydania orzeczenia w niniejszej sprawie.

Uczestnik wnosił ostatecznie o przyznanie na jego wyłączną własność spółdzielczego własnościowego prawa do przedmiotowego lokalu, o ustalenie, że oprócz mieszkania w skład majątku wspólnego stron wchodzą (...) jednostki uczestnictwa zgromadzone przez wnioskodawczynię na rachunku (...)o łącznej wartości 21.128,22 zł i środki zgromadzone przez wnioskodawczynię w ZUS o wartości 16,703 zł, a także
o rozliczenie nakładu z majątku osobistego w postaci części (16,79%) wkładu budowlanego oraz rozliczenie poniesionych przez niego opłat i czynszu za lokal w łącznej kwocie 37795,97 zł.

W dniu 19 października 2021 roku Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim wydał postanowienie w którym:

I. ustalił, że w skład majątku wspólnego A. K. (1) i A. S., których małżeńska wspólność majątkowa ustała wskutek orzeczenia rozwodu wyrokiem Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 19 grudnia 2013 roku w sprawie o sygn. akt (...) wchodzą następujące składniki majątkowe :

a. spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr (...), położonego w T. przy ul (...), dla którego w Sądzie Rejonowym w Tomaszowie Mazowieckim nie jest prowadzona księga wieczysta;

b. środki zgromadzone przez A. K. (1) na rachunku członkowskim numer (...) (...) obejmujące (...) jednostek rozrachunkowych;

c. środki zgromadzone na subkoncie A. K. (1) w Z. w kwocie 16.703,08 zł;

II. oddalił wniosek A. S. o rozliczenie nakładów z majątku osobistego na lokal przy ul. (...) w T. w czasie trwania związku małżeńskiego i po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej;

III. oddalił wniosek wnioskodawczyni A. K. (1) o zasądzenie od uczestnika A. S. wynagrodzenia za korzystanie z lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w T. po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej;

IV. ustalił, że uczestnik A. S. usunął z majątku wspólnego bez zgody wnioskodawczyni kwotę 179.800,00 zł zgromadzoną na rachunku instrumentów finansowych
nr (...) Banku (...) S.A. z siedzibą w W.;

V. dokonał podziału majątku wspólnego A. K. (1) i A. S., w ten sposób, że:

a) lokal mieszkalny nr (...) położony w T. przy ul. (...), opisany w punkcie I. ( pierwszym ) podpunkt „a.” postanowienia przyznać na własność A. S.;

b) środki zgromadzone na rachunku członkowskim O. wymienione w punkcie I. ( pierwszym ) podpunkt „b” przyznać wnioskodawczyni A. K. (1);

c) środki zgromadzone na subkoncie prowadzonym na rzecz A. K. (1) w Z. wymienione w punkcie I. ( pierwszym ) podpunkt „c” przyznać wnioskodawczyni A. K. (1);

VI. zasądził od uczestnika A. S. na rzecz wnioskodawczyni A. K. (1) tytułem spłaty oraz rozliczenia wartości składników majątkowych usuniętych z majątku wspólnego przez uczestnika bez zgody wnioskodawczyni kwotę 179.035,50 zł płatną
w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia wraz
z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w wypadku uchybienia terminowi płatności;

VII. oddalił wniosek A. K. (1) o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania i ustalił, że każdy z uczestników ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie; VIII. Nakazał pobrać od wnioskodawczyni A. K. (1) i uczestnika A. S. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim kwoty po 1.918,79 zł tytułem wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa.

Podstawę powyższego postanowienia stanowiły następujące ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego:

A. K. (1) i A. S. zawarli związek małżeński w dniu (...) roku w T.. Nie zawierali małżeńskich umów majątkowych.

W celu przystąpienia do organizowanego przez Spółdzielnię Mieszkaniową (...)
w T. przetargu w sprawie przydziału spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego numer (...) mieszczącego się w budynku położonym przy ul. (...) w T. A. S. wpłacił w dniu 31 lipca 1997 roku wadium w wysokości 3.000 zł. W toku przetargu wpłacił tytułem ceny ustalony przez komisję przetargową wkład budowlany w kwocie 30.400 zł, na poczet którego zostało zarachowane wniesione wcześniej wadium. Całość wkładu budowlanego została pokryta
z pieniędzy zebranych przez uczestników postępowania z okazji wesela oraz z wynagrodzenia za pracę każdego z nich.

W dniu 6 sierpnia 1997 roku komisja przetargowa przydzieliła uczestnikowi spółdzielcze własnościowe prawo do przedmiotowego lokalu, dokonując przekształcenia przysługującego mu dotychczas lokatorskiego prawa do mieszkania. Tego samego dnia spółdzielnia mieszkaniowa wyraziła pisemną zgodę na likwidację książeczki mieszkaniowej
o numerze (...).

W związku z nabyciem własnościowego lokalu spółdzielczego A. S. zlikwidował w dniu 20 sierpnia 1997 roku książeczkę mieszkaniową o numerze (...) prowadzoną przez bank (...) S.A. Zgromadzony na niej wkład został wypłacony uczestnikowi w gotówce wraz z odsetkami i premią gwarancyjną w łącznej kwocie 4.575,49 zł. W dniu 6 kwietnia 1998 roku została naliczona i wypłacona korekta premii gwarancyjnej
w kwocie 528,73 zł.

W 2012 roku małżeństwo A. K. (2) i A. S. przechodziło kryzys. A. S. zaczął nadużywać alkoholu. W dniu 25 maja 2012 roku uczestnik wrócił do domu pijany, gdzie wszczął awanturę, podczas której wpadł w szał, z dużą siłą trzaskał drzwiami w mieszkaniu wybijając w nich szyby, ubliżał wnioskodawczyni, groził że ją zabije i że „teraz jej pokaże”, próbował ją pobić. Wówczas A. K. (1) zabrała małoletnie dzieci uczestników i opuszczając w pośpiechu lokal uciekła do swojej siostry – M. K.. Sąsiedzi wezwali na miejsce Policję.

W dniu 28 maja 2012 roku wnioskodawczyni zawiadomiła o zaistniałej sytuacji Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w T. wskazując, że od 5 lat doświadcza przemocy psychicznej, fizycznej i seksualnej ze strony A. S.. Wskazała, że przemoc fizyczna i psychiczna dotyka również ich małoletnie dzieci. Pracownicy MOPS założyli rodzinie Niebieską Kartę i objęli A. K. (1) opieką psychologiczną, z której korzystała do dnia 3 czerwca 2013 roku. Udzielili jej również asysty przy odbieraniu najpotrzebniejszych rzeczy z mieszkania. Ponadto pisemnie zawiadomili o tym fakcie Komendanta Powiatowego Policji oraz złożyli w Prokuraturze zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa stypizowanego w art. 207 §1 i 2 k.k.

Prokuratura Rejonowa w B. prowadziła w tej sprawie postępowanie przygotowawcze, które zostało umorzone z powodu braku obiektywnych dowodów. Ponadto Komenda Powiatowa Policji w T., w której pracował uczestnik (Wydział do Spraw Przestępstw (...)) prowadziła względem niego postępowanie dyscyplinarne, które nie zostało zakończone wobec przejścia przez uczestnika na emeryturę
z dniem 21 lutego 2013 roku.

Po zdarzeniu z dnia 25 maja 2012 roku A. S. próbował nakłonić A. K. (1) do powrotu do domu, jednakże spotkał się z kategoryczną odmową z jej strony. Również małoletnie dzieci uczestników nie chciały powrotu do ojca oczekując całkowitego zerwania kontaktów z nim.

Wyrokiem z dnia 19 grudnia 2013 roku wydanym w sprawie (...) Sąd Okręgowy
w P., Wydział I Cywilny rozwiązał przez rozwód związek małżeński A. S. i A. K. (1), powierzył wykonywanie władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi stron matce, ustalił miejsce ich pobytu w miejscu każdorazowego zamieszkania matki, ograniczył wykonywanie władzy rodzicielskiej ojca do prawa współdecydowania o istotnych sprawach dotyczących dzieci oraz zasądził od A. S. na rzecz małoletnich dzieci alimenty i ustalił ich kontakty z ojcem.

A. S. wniósł apelację od wyroku rozwodowego wyłącznie w zakresie dotyczącym alimentów. Wyrokiem z dnia 8 października 2014 roku, wydanym w sprawie (...) Sąd Apelacyjny w Łodzi, Wydział I Cywilny oddalił apelację uczestnika.

Od dnia 25 maja 2012 roku A. K. (1) nie korzystała ze wspólnego mieszkania uczestników. Od tej pory lokal jest zamieszkiwany wyłącznie przez A. S., który samodzielnie uiszcza opłaty oraz czyni nakłady. W pewien czas po rozwodzie uczestnik zmienił zamki w drzwiach, kupił nową szafę, zamontował nowe drzwi z ościeżnicami, wymienił okna oraz założył parkiet. Łączny koszt poczynionych nakładów na mieszkanie wynosi 10.915 zł. Łączna wysokość opłat i czynszu uiszczonych przez uczestnika na rzecz spółdzielni mieszkaniowej w okresie od dnia 1 maja 2012 roku do dnia 31 stycznia 2021 roku wynosi 37.759,97 zł.

Wartość rynkowa spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego numer (...) mieszczącego się w budynku przy ul. (...) w T. według stanu na dzień 19 grudnia 2013 roku oraz cen aktualnych na dzień wydania postanowienia wynosi 178.271 zł.

Możliwy do uzyskania miesięczny czynsz za najem przedmiotowego lokalu wynosił 544 zł w 2014 roku, 512 zł w 2015 roku, 750 zł w 2016 roku, 860 zł w 2017 roku, 896 zł
w 2018 roku, 899 zł w 2019 roku, 1077zł w 2020 roku i 1077 zł w 2021 roku.

W czasie trwania małżeństwa uczestników A. K. (1) otrzymywała wynagrodzenie za pracę w wysokości około 1.900 zł netto, zaś A. S. zarabiał około 4.000 zł netto. Z otrzymywanego wynagrodzenia uczestnik przekazywał wnioskodawczyni kwotę około 1.500 zł. A. K. (1) nie posiadała wiedzy na temat tego, co dzieje się
z resztą pieniędzy pochodzących z wynagrodzenia A. S.. Uczestnik informował ją, że odkłada pieniądze na studia dla dzieci, mówił że je inwestuje, ostatecznie wskazywał, że stracił oszczędności.

Od początku znajomości A. K. (1) i A. S. uczestnik inwestował pieniądze na giełdzie. Od dnia 11 września 2007 roku posiada rachunek papierów wartościowych oraz rachunek instrumentów finansowych numer (...) w D. Spółki Akcyjnej. Inwestował również pieniądze za pomocą rachunków zarejestrowanych na wnioskodawczynię, swoją matkę oraz swoją siostrę. W 2012 roku A. S. dokonał szeregu operacji kupna i sprzedaży akcji (...), (...), (...), (...) i (...). Na dzień 18 czerwca 2012 roku, na rachunku instrumentów finansowych A. S. była zaksięgowana kwota 179.807,90 zł pochodząca ze sprzedaży akcji. Tego samego dnia uczestnik przelał na swój rachunek osobisty prowadzony w banku (...) S.A. kwotę 179.800 zł.

W dniu 22 grudnia 2012 roku z rachunku instrumentów finansowych zarejestrowanego na A. K. (1), prowadzonego przez (...) S.A. została przelana na rachunek osobisty wnioskodawczyni w banku (...) S.A. kwota 14.496,46 zł. W dniu 29 grudnia 2012 roku A. K. (1) wypłaciła z tego konta kwotę 15.000 zł. Tego samego dnia przekazała A. S. kwotę 14.500 zł w gotówce, za pokwitowaniem.

W dniu 4 listopada 2012 roku oraz w okresie od dnia 2 listopada 2012 roku do 1 stycznia 2013 roku A. S. założył szereg kolejno następujących po sobie miesięcznych lokat
w banku (...) S.A., opiewających na kwoty od 2.500 zł do 5.300 zł. Na każdej kolejnej lokacie lokowane były te same środki.

Decyzją numer (...) Komendanta Wojewódzkiego Policji w Ł. z dnia 12 kwietnia 2010 toku uczestnikowi przyznano jednorazowe odszkodowanie w wysokości 9.315 zł z tytułu trwałego uszczerbku na zdrowiu w wysokości 15%, doznanego w związku ze służbą w dniu 22 czerwca 2009 roku. Na tej samej podstawie zakład ubezpieczeń – (...)
w dniu 10 sierpnia 2011 roku przyznał i wypłacił na rzecz uczestnika zadośćuczynienie za doznaną krzywdę i trwały uszczerbek na zdrowiu 12% w kwocie 17.600 zł. Ponadto decyzją
z dnia 10 września 2010 roku (...) S.A. przyznał uczestnikowi zadośćuczynienie z łącznej kwocie 7.800 zł.

W związku z przejściem przez uczestnika na emeryturę z dniem 26 lutego 2019 roku A. S. otrzymał odprawę w kwocie 28.404,60 zł. Na rzecz uczestnika został wypłacony również ekwiwalent za niewykorzystany urlop w wysokości 6.943,55 zł oraz wkład zgromadzony w koleżeńskiej kasie zapomogowo-pożyczkowej w kwocie 4.413 zł.

W dniu ustania wspólności majątkowej małżeńskiej A. K. (1) nie posiadała oszczędności pieniężnych. Na dzień 19 grudnia 2013 roku na rachunku wnioskodawczyni w O. o numerze (...) były zgromadzone jednostki rozrachunkowe w liczbie (...). Zgodnie z obowiązkiem wynikającym z art. 23 ust.
1 ustawy z dnia 6 grudnia 2013 roku o zmianie niektórych ustaw w związku z określeniem zasad wypłaty emerytur ze środków zgromadzonych w O. umorzył 51,5% jednostek rozrachunkowych zapisanych na rachunku wnioskodawczyni na dzień 31 stycznia 2014 roku i przekazał te środki do Z.. Liczba jednostek zapisana na rachunku OFE po umorzeniu, według stanu na dzień 19 grudnia 2013 roku wynosi (...).

Saldo środków na subkoncie A. K. (1) wZ.według stan na dzień 19 grudnia 2013 roku wynosi 16.703,08 zł.

Sąd Rejonowy wyjaśnił, że powyższy stan faktyczny został ustalony na podstawie całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy w postaci kopii dokumentów złożonych przez uczestników – A. K. (1) i A. S. przedstawionych dokumentów, których autentyczność nie była kwestionowana przez żadnego z uczestników postępowania i nie budziła w tym zakresie wątpliwości, a ponadto w oparciu o zeznania A. K. (1) i A. S. oraz świadków – S. F. i D. S., a także na podstawie operatu szacunkowego sporządzonego w dniu 12 lutego 2021 roku przez biegłego sądowego B. O., ustną opinię uzupełniającą złożoną przez biegłego na rozprawie w dniu 19 kwietnia 2021 roku oraz pisemną opinię uzupełniającą złożoną w dniu 31 maja 2021 roku.

Zważywszy, że w skład majątku wspólnego uczestników wchodziło spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego, które w ocenie Sądu oraz zgodnie z wnioskami uczestników powinno zostać przyznane wyłącznie jednemu uczestnikowi z obowiązkiem spłaty drugiego z nich, a ponadto, że wnioskodawczyni w toku postępowania rozszerzyła zakres żądania wnosząc o rozliczenie należnego jej wynagrodzenia za korzystanie przez uczestnika
z przedmiotowego lokalu ponad przysługujący mu udział, koniecznym było dokonanie wyceny wartości lokalu oraz ustalenie wysokości miesięcznego czynszu najmu, możliwego do uzyskania w poszczególnych latach, począwszy od 2012 roku. Mając na uwadze, że ustalenie tych kwestii wymagało uzyskania wiadomości o charakterze specjalnym Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu wyceny nieruchomości. Ze względu na treść art. 156 ust. 3 in principio ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. 1997 Nr 115, poz. 741 t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1899), zgodnie z którym operat szacunkowy może być wykorzystywany do celu, dla którego został sporządzony, przez okres 12 miesięcy od daty jego sporządzenia oraz ze względu na czas trwania postępowania Sąd pominął złożone przez biegłego opinie z dnia 16 grudnia 2016 roku oraz z dnia 7 października 2019 roku, a także pisemne opinie uzupełniające z dnia 9 lutego 2017 roku oraz z dnia 10 grudnia 2019 roku, ostatecznie opierając ustalenia faktyczne w powyższym zakresie na wskazanym w poprzednim akapicie operacie szacunkowym oraz na opiniach go uzupełniających. Operat ten stanowił
w ocenie Sądu rzetelne i merytoryczne źródło wiadomości specjalnych, zawierał szczegółowe dane merytoryczne będące podstawą dokonanej wyceny wartości lokalu oraz wysokości czynszu, wskazywał źródła danych, dokładnie opisywał stan techniczny lokalu na dzień 19 grudnia 2013 roku, prezentował przyjętą metodę wyceny (metoda korygowania ceny średniej) oraz zawierał zrozumiałe i logiczne wnioski. Ponadto w złożonych opiniach uzupełniających biegły odniósł się w sposób przekonujący do wszystkich podniesionych przez pełnomocnika uczestnika zastrzeżeń. W szczególności wskazał, że niemożliwym było przyjęcie za punkt odniesienia cen mieszkań mieszczących się budynkach położonych przy ul. (...) w T., bowiem w badanym okresie nie było sprzedaży mieszkań w tej lokalizacji. Z tego samego powodu niemożliwym było zastosowanie sugerowanej przez pełnomocnika uczestnika metody wyceny porównywania parami. Podniósł ponadto, że przy aktualnym, wysokim popycie na rynku mieszkań lokalizacja nieruchomości w konkretnej części miasta nie miała wpływu na wartość lokalu. Wytłumaczył, że wysoki wzrost wartości przedmiotowego lokalu względem wartości oszacowanej w pierwszej opinii złożonej w 2016 roku wynika z dynamicznego wzrostu cen na rynku nieruchomości
w badanym okresie, co jest w zasadzie faktem notoryjnym. Zakwestionował możliwość dokonania wyceny w oparciu o dane statystyczne GUS, z uwagi na powszechny brak takiej praktyki wśród rzeczoznawców majątkowych. Sprostował również drobne pomyłki
i niedokładności w operacie szacunkowym, wskazując, że nie miały one wpływu na ostateczny wynik wyceny.

Odnosząc się do zeznań złożonych przez A. S. Sąd meritii wskazał, że nie dał wiary jego twierdzeniom w zakresie, w jakim wskazywał, że nie posiada rachunku maklerskiego, nie miał obligacji ani oszczędności, a jedynym źródłem jego utrzymania było wynagrodzenie za pracę, które przeznaczał na bieżące utrzymanie. Twierdzenia te zostały podważone w toku postępowania przez dokumenty w postaci informacji uzyskanych z (...) S.A. o posiadanym przez uczestnika od 2007 roku rachunku maklerskim, historii rachunku papierów wartościowych oraz historii operacji na rachunku instrumentów finansowych i na późniejszym etapie postępowania nie były już podtrzymywane przez uczestnika. Z powołanych wyżej dokumentów wynika jednoznacznie, że w dniu 18 czerwca 2012 roku (a więc jeszcze w czasie trwania małżeństwa, niespełna miesiąc po opuszczeniu lokalu przez wnioskodawczynię ze względu na doświadczaną przemoc) uczestnik przelał
z rachunku instrumentów finansowych na konto osobiste w banku (...) S.A. kwotę 179.800 zł. Sąd nie dał również wiary zeznaniom A. S. oraz S. F. w zakresie w jakim wskazywali, że w 2012 roku uczestnik zwrócił siostrze oddaną mu na przechowanie kwotę 75.000 zł. Twierdzenia te nie znajdują odzwierciedlenia w pozostałej części materiału dowodowego, nie zostały poparte jakimikolwiek dokumentami (chociażby w postaci rzekomych notatek świadka, czy pokwitowań) i z uwagi na fakt, że uczestnik od początku dążył do ukrycia części majątku wspólnego oraz z uwagi na chaotyczny, niepewny i mało spójny sposób składania zeznań przez S. F. są pozbawione waloru wiarygodności
i w ocenie Sądu zostały złożone jedynie w celu zaniżenia wartości majątku podlegającego podziałowi.

Ponadto Sąd wyjaśnił, że nie dał wiary twierdzeniom uczestnika w zakresie w jakim wskazywał, że część wkładu budowlanego wniesionego w toku przetargu w sprawie przydziału spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego pochodziła ze środków zgromadzonych na jego książeczce mieszkaniowej. Ze znajdujących się w aktach dokumentów wynika bowiem, że cały wkład budowlany został wniesiony najpóźniej do dnia 6 sierpnia 1997 roku, zaś likwidacja książeczki mieszkaniowej nastąpiła dopiero w dniu 20 sierpnia 1997 roku. Ponadto uczestnik nie wyjaśnił przyczyn rozbieżności pomiędzy numerem książeczki mieszkaniowej wskazanym na zaświadczeniu z banku (...) S.A., a numerem książeczki mieszkaniowej wskazanej na pisemnej zgodzie spółdzielni na likwidację książeczki. Wobec powyższego w tym zakresie należało dać wiarę zeznaniom A. K. (1), która wskazywała, że cała uiszczona tytułem wkładu budowlanego kwota pochodziła z majątku wspólnego uczestników postępowania, a konkretnie z ich wynagrodzeń i pieniędzy zgromadzonych z okazji wesela.

W ocenie Sądu zeznania A. S. były niewiarygodne również w zakresie,
w jakim kwestionował stosowanie przez niego przemocy wobec wnioskodawczyni. Okoliczność tę potwierdzają bowiem wprost złożone przez wnioskodawczynię dokumenty,
w szczególności opinia psychologiczna A. K. (1) oraz opinia psychologiczna małoletnich dzieci uczestników. Uczestnik nie przedstawił jakiegokolwiek dowodu podważającego treść przedstawionych przez wnioskodawczynię pism, dlatego jego twierdzenia w tym zakresie Sąd uznał za niewiarygodne.

Sąd dał natomiast wiarę zeznaniom A. S., w zakresie w jakim wskazywał, że kwoty lokat wyszczególnione na zaświadczeniu przedstawionym przez (...) Bank S.A. nie podlegają sumowaniu, ponieważ na każdej kolejnej lokacie miesięcznej znajdowały się te same środki. Z uwagi na niewielką wysokość tych lokat (maksymalnie 5.300 zł) Sąd dał również wiarę, że kwota ta mogła zostać spożytkowana jeszcze przed rozwodem na bieżące potrzeby rodziny. Wiarygodne okazały się także twierdzenia uczestnika dotyczące wysokości nakładów poczynionych na przedmiotowy lokal oraz wysokości uiszczonych przez niego opłat i czynszu od dnia wyprowadzenia się wnioskodawczyni, bowiem twierdzenia te zostały poparte stosownymi dokumentami. Za wiarygodne Sąd uznał także zeznania uczestnika, który wskazywał, że po opuszczeniu lokalu przez wnioskodawczynię i ich małoletnie dzieci próbował nakłonić żonę do powrotu i podejmował próby mediacji.

Sąd zauważył, że pełnomocnik wnioskodawczyni wyjaśnił treść przedstawionych przez (...) S.A. dokumentów tj. historii rachunku papierów wartościowych oraz historii operacji na rachunku instrumentów finansowych, wskazując Sądowi jakich operacji kupna i sprzedaży akcji uczestnik dokonał przy pomocy rachunku maklerskiego i jaka minimalna kwota znajdowała się na rachunku instrumentów finansowych w przeddzień ustania wspólności majątkowej, jednakże z uwagi na skomplikowany charakter tych dokumentów koniecznym było zasięgnięcie przez Sąd wiadomości w tym zakresie z obiektywnego źródła. Wobec powyższego Sąd przychylił się do wniosku pełnomocnika wnioskodawczyni o dopuszczenie dowodu z zeznań pracownika (...) S.A. – D. S., który na rozprawie w dniu 29 stycznia 2019 roku oraz w dniu 6 września 2019 roku odczytał te dokumenty i na ich podstawie przedstawił Sądowi historię operacji oraz stan rachunku instrumentów finansowych uczestnika w badanym okresie. Sąd dał wiarę złożonym przez D. S. zeznaniom, bowiem nie budziły one żadnych wątpliwości i nie były kwestionowane przez żadnego z uczestników. Wobec powyższego oraz z uwagi na zasadę ekonomiki procesowej wyrażonej w art. 6 k.p.c. Sąd uznał za zbędne dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego na tę okoliczność.

Wskazując na podstawę prawną rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy zważył, że stosownie do treści art. 567 § 3 k.p.c. do postępowania o podział majątku wspólnego, po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami stosuje się odpowiednio przepisy
o dziale spadku (art. 680 – 689 k.p.c.). Te z kolei przewidują (art. 688 k.p.c.) w kwestiach
w nich nieunormowanych odpowiednie stosowanie przepisów o postępowaniu w sprawach
o zniesienie współwłasności.

Małżeński ustrój majątkowy wynikający z ustawy regulują przepisy art. 31 – 46 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. W sprawach nieuregulowanych w art. 31 – 45 k.r.o. od chwili ustania wspólności ustawowej do majątku, który był nią objęty, jak również do podziału tego majątku, stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku (art. 46 k.r.o.).

Składniki majątku wspólnego małżonków określają przepisy art. 31 i następnych k.r.o.
Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego
z małżonków.

Zgodnie z art. 31 § 2 k.r.o. do majątku wspólnego należą w szczególności pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków, dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków, środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego
z małżonków, kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2020r. poz. 266, 321, 568, 695 i 875). Z kolei w myśl art. 33 k.r.o. do majątku osobistego każdego
z małżonków należą między innymi przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.

Skład majątku wspólnego ustala się według chwili ustania wspólności majątkowej,
a jego wartość według stanu tego majątku (cech technicznych, stopnia zużycia) oraz cen w chwili dokonywania podziału, t.j. zamknięcia rozprawy ( por. uchwała Sądu Najwyższego z 23 lutego 2018 r., III CZP 103/17, OSNC 2019, nr 2, poz. 13., LEX nr 2445100; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 1994 roku, sygn. akt III CZP 41/94 LEX nr 9107, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 1974 roku, sygn. akt III CRN 384/73 LEX nr 7386; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 września 2007 roku, sygn. akt IV CSK 139/07, LEX nr 485873;postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 marca 2010 roku, sygn. akt IV CSK 429/09, LEX nr 678022).

Zasadą jest, że podział majątku wspólnego obejmuje składniki należące do tego majątku
w dacie ustania wspólności ustawowej oraz istniejące w chwili dokonywania podziału ( por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 sierpnia 1979 roku, III CRN 137/79,OSN 1980/2/33, LEX nr 2421).

W ocenie Sądu Rejonowego niniejszej sprawie okoliczność bezsporną stanowił fakt, że w skład majątku wspólnego A. K. (1) i A. S. wchodziło spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego numer (...) mieszczącego się w budynku położonym przy ul. (...) w T.. Wartość przedmiotowego prawa wynosi 178.271 zł.

W skład majątku wspólnego wchodzą również jednostki rozrachunkowe w liczbie (...) zgromadzone w dniu ustania wspólności majątkowej na rachunku wnioskodawczyni w O. o numerze (...) oraz środki zgromadzone na subkoncie A. K. (1) w Z. w kwocie 16.703,08 zł.

W toku postępowania Sąd ustalił ponadto, że w skład majątku wspólnego uczestników postępowania wchodziła kwota 179.800 zł uzyskana przez A. S. w czerwcu 2012 roku ze sprzedaży papierów wartościowych, jednakże środki te zostały usunięte przez uczestnika z majątku wspólnego bez wiedzy i zgody wnioskodawczyni.

Ustalono również, że w 2012 roku uczestnik posiadał środki zgromadzone na lokacie
w kwocie 5.300 zł. Ponadto w związku z odejściem na emeryturę na początku 2013 roku otrzymał odprawę w kwocie 28.404,60 zł, ekwiwalent za niewykorzystany urlop w wysokości 6.943,55 zł oraz wkład zgromadzony w koleżeńskiej kasie zapomogowo-pożyczkowej
w kwocie 4.413 zł. W toku postępowania uczestniczka nie wykazała, aby powyższe środki zostały wykorzystane przez uczestnika na inne cele niż bieżące potrzeby rodziny, dlatego nie zostały one uwzględnione przez Sąd przy ustalaniu składu majątku wspólnego.

Z kolei otrzymane przez uczestnika odszkodowanie oraz zadośćuczynienie za uszczerbek na zdrowiu i doznaną krzywdę zgodnie z art. 33 k.r.o. wchodzą w skład majątku osobistego A. S..

Odnosząc się do żądanie rozliczenia wynagrodzenia należnego wnioskodawczyni za korzystanie przez uczestnika z nieruchomości ponad przysługujący mu udział, Sąd pierwszej instancji wyjaśnił, że zgodnie z treścią art. 686 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c., w postępowaniu o podział majątku wspólnego byłych małżonków, Sąd rozstrzyga o wzajemnych roszczeniach pomiędzy byłymi małżonkami z tytułu posiadania poszczególnych przedmiotów wchodzących w skład majątku wspólnego. Podobnie jak w wypadku nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny, o których mowa niżej rozliczenie należnego wynagrodzenia następuje na wniosek uczestnika i w jego graniach. Przykładem rozstrzygnięć objętych dyspozycją art. 686 k.p.c. jest m.in. roszczenie o wynagrodzenie za bezprawne korzystanie z rzeczy z wyłączeniem innego współwłaściciela. Jak wskazuje się powszechnie w orzecznictwie sądowym, współwłaściciel może domagać się od pozostałych współwłaścicieli, korzystających z rzeczy wspólnej z naruszeniem art. 206 k.c. w sposób wyłączający jego współposiadanie, wynagrodzenia za korzystanie z tej rzeczy na podstawie art. 224 § 2 lub art. 225 k.c. ( por. uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2013 roku, sygn. akt III CZP 88/12, opubl. OSNC 2013/9/103).

W ocenie Sądu, że nie każde posiadanie rzeczy z wyłączeniem innego współwłaściciela jest bezprawne, a przez to rodzące roszczenia uzupełniające z art. 224 §2 lub art. 225 k.c. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały 7 sędziów z dnia 19 marca 2013 r. do naruszenia uprawnień z art. 206 k.c. nie dochodzi nie tylko wówczas, gdy współwłaściciele zawarli porozumienie określające inny od ustawowego sposób korzystania
z rzeczy wspólnej ( quoad usum) albo gdy zostało wydane w tym przedmiocie orzeczenie sądu ale także wówczas gdy jeden ze współwłaścicieli zrezygnuje z wykonywania tego uprawnienia na rzecz innego lub innych współwłaścicieli ( por. uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2013 r., sygn. akt III CZP 88/12, opubl. OSNC 2013/9/103, por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 września 2016 r., sygn.. akt II CSK 799/15, opubl. LEX nr 2124042, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 2017 r., sygn.. akt I CSK 109/17, opubl. LEX nr 2468917).

Wprawdzie w powołanej uchwale Sąd Najwyższy odwołał się do wyrażanego
w literaturze zapatrywania, że zrzeczenie się wykonywania uprawnienia do współposiadania rzeczy powinno być wyraźne, to jednak w dalszej części uznał, że dopóki współwłaściciele korzystają ze wspólnej rzeczy zgodnie z ich wolą wyrażoną nawet w sposób konkludentny, dopóty ich współposiadanie i korzystanie z rzeczy nie narusza art. 206 k.c. Oświadczenie woli wyrażające zgodę na sposób korzystania lub na podział do korzystania z rzeczy wspólnej może być składane przez poszczególnych współwłaścicieli w różnym czasie i nie wymaga żadnej formy szczególnej.

Ostatecznie, w postanowieniu z dnia 24 listopada 2017 r. Sąd Najwyższy doszedł do przekonania, iż także milczenie i zachowanie bierne, godzenie się na faktyczny sposób korzystania z nieruchomości, jest dorozumianym oświadczeniem woli. Istnienie takiego podziału można więc przyjąć, gdy żaden ze współwłaścicieli nie sprzeciwia się określonemu sposobowi korzystania z rzeczy wspólnej. Sposób ten musi być jednak utrwalony. Jeżeli zatem ustalenia faktyczne poczynione w sprawie pozwalają na sformułowanie wniosków o całkowitej lub też częściowej rezygnacji przez współwłaściciela z uprawnień wynikających z art. 206 k.c., dochodzenie za ten okres wynagrodzenia za korzystanie ze wspólnej rzeczy nie powinno zasługiwać na ochronę ( postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 2017 r., sygn.. akt I CSK 109/17, opubl. LEX nr 2469817, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 marca 2017 r. sygn. akt III CSK 137/16, opubl. LEX nr2278294, postanowienie Sądu Najwyższego
z dnia 10 listopada 2016 r., sygn. akt IV CSK 46/16, LEX 2169498).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy Sąd Rejonowy wskazał, że
korzystanie przez uczestnika z przedmiotowego lokalu z wyłączeniem wnioskodawczyni nie odbywało się z naruszeniem jej prawa do współposiadania i korzystania z rzeczy wspólnej. Wprawdzie z okoliczności sprawy wynika, że A. K. (1) była ofiarą przemocy domowej ze strony A. S. i z tego właśnie powodu wyprowadziła się ze wspólnego mieszkania, jednakże nie została ona pozbawiona przez uczestnika prawa do współposiadania tego lokalu. Przeciwnie, jak wskazywał uczestnik, po zdarzeniu z dnia 25 maja 2012 roku próbował przekonać żonę do powrotu, jednakże spotkał się z kategoryczną odmową. Od tamtej pory wnioskodawczyni nie korzystała z przedmiotu współwłasności i nie żądała od uczestnika dopuszczenia do współposiadania. W ocenie Sądu oznacza to, że poprzez wieloletnią, bierną postawę wnioskodawczyni godziła się ona na faktyczny sposób korzystania przez uczestnika z przedmiotowego lokalu i w sposób dorozumiany zrezygnowała z wykonywania swego uprawnienia do jego współposiadania na rzecz uczestnika. Wobec powyższego żądanie wnioskodawczyni o rozliczenie należnego jej wynagrodzenia za korzystanie przez uczestnika z lokalu ponad przysługujący mu udział podlegało oddaleniu, bowiem wynagrodzenie takie w ocenie Sądu wnioskodawczyni nie przysługiwało wobec braku bezprawności posiadania lokalu przez uczestnika ponad jego udział.

Rozstrzygając o żądaniu rozliczenia nakładu uczestnika A. S. z majątku osobistego na majątek wspólny, Sąd pierwszej instancji przypomniał, że zgodnie z treścią art. 45 §1 k.r.o., każdy z małżonków może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwroty wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności.

Pojęcie nakładów oraz wydatków nie zostało prawnie zdefiniowane. W literaturze przedmiotu powszechnie przyjmuje się, że przez „nakłady” należy rozumieć koszty poniesione na zachowanie, eksploatację lub ulepszenie już istniejącej rzeczy. „Wydatki” to koszty związane z nabyciem określonego przedmiotu majątkowego. Nakłady i wydatki, o których mowa w art. 45, obejmują przysporzenia na rzecz jednej masy majątkowej dokonane
z uszczerbkiem dla drugiej masy majątkowej. Nieistotne jest, jakie zdarzenie stanowiło źródło przysporzenia. Może to być czynność prawa, czynność faktyczna (np. połączenie rzeczy ruchomej należącej do jednego z majątków z nieruchomością należącą do drugiego majątku) czy jakiekolwiek inne zdarzenie prowadzące do przysporzenia ( por. E Skowrońska – Bocian, Komentarz do art. 45 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, LexisNexis 2014, T. Smyczyński,
w: System Prawa Prywatnego …, s. 534, J. St. Piątkowski, w: System prawa rodzinnego…,
s. 399). Jak wskazuje się powszechnie w orzecznictwie sądowym, rozliczenie nakładu z majątku osobistego na majątek wspólny następuje wyłącznie na żądanie uczestnika i tylko w jego granicach ( por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2008 r., sygn. akt III CZP 148/07, opubl. OSNC 2009/2/23, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 października 1997r., sygn. akt II CKN 395/97, oub. LEX nr 50532). Niezbędne jest zatem zgłoszenie przez byłego małżonka odpowiedniego żądania procesowego, czyniącego zadość warunkom formalnym pozwu (art. 187 §1 pkt 1 k.p.c. w zw. z art. 511 k.p.c. i art. 13 §2 k.p.c.). Sąd jest bezwzględnie związany granicami tego żądania, tak w zakresie ilościowym, jak i przytoczoną na jego uzasadnienie podstawą faktyczną (art. 321 §1 k.p.c. w zw. z art. 13 §2 k.p.c.). W efekcie, Sąd nie może orzekać co do „przedmiotu” (roszczenia), który nie był objęty żądaniem ani ponad żądanie. W judykaturze nie budzi również wątpliwości, że dokonywanie rozliczeń nakładów
z majątku osobistego na majątek wspólny odbywa się w oparciu o zasadę kontradyktoryjności ( zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2018 r., sygn. akt I CSK 215/17, opubl. LEX nr 2484716, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2014 r., III CSK 35/13, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2012 r., sygn. akt I CSK 323/11, opubl. LEX 1164719, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 października 1997 r., II CKN 395/97, LEX nr 50531 i z dnia 2 października 2003 r., V CK 239/02, nie publik.)

W rozpoznawanej sprawie uczestnik postępowania żądał rozliczenia wydatku, jaki poczynił z majątku osobistego na majątek wspólny, w postaci wniesionej przez niego części (16,79 %) wkładu budowlanego przeznaczonego na nabycie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego oraz rozliczenia nakładu z majątku osobistego na majątek wspólny w postaci uiszczonych przez niego opłat za lokal w kwocie 37.795,97 zł.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do żądania rozliczenia części wkładu budowlanego Sąd meritii wskazał, że uczestnik nie udowodnił, że taki wydatek rzeczywiście poniósł. Jak już wskazano w poprzedniej części uzasadnienia, ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że wkład mieszkaniowy został w całości pokryty ze środków wspólnych A. K. (1) i A. S., zebranych z okazji wesela oraz z wynagrodzenia za pracę obojga uczestników. Z kolei książeczka mieszkaniowa, która miała zostać zlikwidowana w celu pokrycia wkładu budowlanego została w rzeczywistości zlikwidowana dwa tygodnie po zakończeniu przetargu w sprawie przydziału spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego. Wobec powyższego żądanie uczestnika o rozliczenie wskazywanego wydatku podlegało oddaleniu jako nieudowodnione.

Oddaleniu podlegało również żądanie uczestnika o rozliczenie w toku niniejszego postępowania poniesionych przez niego nakładów na mieszkanie w postaci uiszczonych przez niego opłat i czynszu w łącznej kwocie 37.795,97 zł. Jak bowiem wskazano w poprzednim punkcie, w ocenie Sądu pomiędzy uczestnikami postępowania doszło do zawarcia w sposób dorozumiany porozumienia co do wyłącznego korzystania z przedmiotowego lokalu przez uczestnika. Tym samym to na uczestniku spoczywał ciężar utrzymania przedmiotowego lokalu,
w tym ponoszenia opłat i czynszu. Jedynie nawiasem należy wskazać, że na wskazaną przez uczestnika kwotę obok czynszu i opłat stałych składały się również opłaty związane ze zużyciem przez uczestnika mediów, które nie powinny obciążać wnioskodawczyni. Uczestnik nie wskazał jednak jaką część w łącznej kwocie poczynionych nakładów stanowią opłaty eksploatacyjne, a jaki czynsz i opłaty stałe.

Uzasadniając sposób podziału, Sąd pierwszej instancji wyjaśnił, że zgodnie z art. 210 zd. 1 k.c. każdy ze współwłaścicieli może żądać zniesienia współwłasności. O wyborze sposobu zniesienia współwłasności rozstrzyga sąd, chociaż jest zobowiązany zasięgać stanowiska zainteresowanych, a w razie zgodnego wniosku jest związany stanowiskiem współwłaścicieli (art. 622 § 2 k.p.c.), chyba, że sprzeciwia się on prawu i zasadom współżycia społecznego lub narusza w sposób rażący interesy osób uprawnionych (art. 622 § 2 k.p.c.). Zniesienie współwłasności może nastąpić przez podział rzeczy wspólne(art. 211 k.c.), przyznanie rzeczy jednemu ze współwłaścicieli (art. 212 § 2 in principio k.c.), sprzedaż rzeczy wspólnej (art. 212 § 2 in fine k.c.).

W myśl art. 623 k.p.c., jeżeli brak jest podstaw do podziału rzeczy wspólnej, a zachodzą warunki dokonania podziału w naturze, Sąd dokonuje tego podziału na części odpowiadające wartością udziałom współwłaścicieli z uwzględnieniem wszelkich okoliczności zgodnie
z interesem społeczno-gospodarczym. Z powołanego przepisu wynika, że podział fizyczny jest podstawowym sposobem zniesienia współwłasności preferowanym przez ustawodawcę. Oznacza to, że w sytuacji gdy zniesienie współwłasności następuje z mocy orzeczenia sądu, powinien on brać pod uwagę przede wszystkim ten sposób wyjścia z niepodzielności, chyba że nie są nim zainteresowani sami współwłaściciele ( postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
5 lutego 2010 r., III CSK 195/09).

Z orzecznictwa sądowego wydawanego na tle powołanych przepisów wynika z kolei, że brak możliwości podziału rzeczy albo brak zgody współwłaścicieli na taki podział otwiera przed Sądem wybór pomiędzy przyznaniem rzeczy wspólnej na wyłączność jednego ze współwłaścicieli albo sprzedażą rzeczy. Swoboda sądu w dokonaniu wspomnianego wyboru nie jest nieograniczona, gdyż sąd orzeka w tym zakresie stosownie do wszelkich okoliczności sprawy. Przy określeniu sposobu zniesienia współwłasności należy uwzględniać całokształt okoliczności konkretnej sprawy. Na ich tle sąd musi rozważyć, czy należy przyznać własność rzeczy jednemu ze współwłaścicieli (i któremu z nich), czy też zdecydować o jej sprzedaży ( postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2000 r., I CKN 268/00). Dokonując wyboru sposobu zniesienia współwłasności Sąd bierze pod uwagę m. in. dotychczasowy sposób korzystania z rzeczy ( postanowienie Sądu Najwyższego z 9 marca 2005 r., II CO 20/04). Jeżeli podział fizyczny nie jest możliwy, należy rozważyć przyznanie rzeczy wspólnej jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty na rzecz pozostałych. O wyborze konkretnego współwłaściciela, który ma uzyskać własność rzeczy, decyduje szereg okoliczności faktycznych każdej konkretnej sprawy, takich jak w szczególności: rodzaj i przeznaczenie rzeczy, stan rodzinny poszczególnych współwłaścicieli, stan majątkowy, możliwość dokonania spłaty przez tego współwłaściciela, któremu rzecz ma być przyznana.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do kwestii podziału składnika majątku wspólnego
w postaci spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego Sąd meritii wyjaśnił, że w niniejszej sprawie zainteresowani nie byli zgodni co do sposobu zniesienia jego współwłasności. Wprawdzie przez cały czas trwania postępowania uczestnicy zgodnie wnosili o przyznanie tego prawa A. S. z obowiązkiem spłaty A. K. (1), jednakże w piśmie procesowym złożonym na rozprawie w dniu 23 września 2021 roku A. K. (1) dokonała modyfikacji wniosku, wnosząc ostatecznie o przyznanie przedmiotowej nieruchomości na jej wyłączną własność. Rozważając okoliczności niniejszej sprawy Sąd doszedł do przekonania, że spółdzielcze własnościowe prawo do przedmiotowego lokalu powinno zostać przyznane A. S., bowiem to uczestnik korzysta z niego samodzielnie od połowy 2012 roku zaspokajając w ten sposób swoje potrzeby mieszkaniowe – co istotne – za dorozumianą zgodą wnioskodawczyni, to uczestnik regularnie uiszcza czynsz
i opłaty oraz czyni nakłady na mieszkanie. Mając na uwadze powyższe oraz fakt, że żaden
z uczestników nie wnosił o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym na podstawie art. 43 § 2 k.r.o. Sąd przyznał spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego A. S., wkładając na niego obowiązek spłaty na rzecz A. K. (1) połowy jego wartości rynkowej tj. kwoty 89.135,50 zł (178.271 zł / 2).

Co do zasady podział majątku obejmuje przedmioty majątkowe, które były składnikami majątku wspólnego w chwili ustania wspólności i które istnieją w chwili dokonywania podziału. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się jednak, że w wypadku, gdy ze zgromadzonego materiału dowodowego w sprawie wynika, iż uczestnik postępowania posiadał w trakcie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej środki pieniężne, konieczne jest ustalenie, czy środki wchodzące w skład wspólności majątkowej zostały przez uczestnika
w trakcie trwania małżeństwa bezprawnie zbyte, zniszczone zużyte lub roztrwonione,
a w konsekwencji, czy powinny one podlegać podziałowi na zasadach z art. 45 § 1 k.r.o. w zw. z art. 415 k.c.). Dokonując podziału majątku wspólnego małżonków, nie uwzględnia się wspólnych składników majątkowych, które w czasie trwania wspólności ustawowej lub po jej ustaniu zostały zużyte zgodnie z prawem (art. 36-40 k.r.o. i art. 42 k.r.o.), należy jednak uwzględnić te składniki majątkowe, choć tylko w ramach rozliczeń (tj. rachunkowo), które zostały przez jedno z małżonków bezprawnie zbyte, zniszczone zużyte lub roztrwonione. W tym wypadku, przy podziale majątku wspólnego, ich wartość podlega zaliczeniu na poczet udziału przypadającego drugiemu małżonkowi ( postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 września 2020 roku, I CSK 657/18). Rozliczeniu nie podlegają jedynie te środki, które zostały wydane na zaspokojenie usprawiedliwionych własnych potrzeb, do wykazania czego zobowiązana jest ta strona postępowania, która pieniądze zużyła.

Mając na uwadze powołaną zasadę Sąd uznał, że w ramach podziału majątku wspólnego uczestników należało rozliczyć między uczestnikami kwotę 179.800 zł uzyskaną przez A. S. ze sprzedaży papierów wartościowych, którą bez wiedzy i zgody wnioskodawczyni usunął z majątku wspólnego. Z uwagi na równe udziały uczestników
w majątku wspólnym, Sąd zasądził na rzecz wnioskodawczyni połowę wskazanej wyżej kwoty tj. kwotę 89.900 zł.

Tym samym w związku z podziałem majątku wspólnego uczestnik powinien zapłacić na rzecz wnioskodawczyni łączną kwotę w wysokości 179.035,50 zł (89.135,50 zł + 89.900 zł).

Odnosząc się natomiast do podniesionego przez uczestnika żądania podziału środków zgromadzonych na subkontach wnioskodawczyni w Z. i O. należy powołać prezentowany w orzecznictwie Sądu Najwyższego pogląd, zgodnie z którym nie można w sposób generalny wyłączyć możliwości zastosowania art. 5 k.c., jako podstawy do obniżenia spłat lub dopłat z udziałów przy podziale majątku wspólnego byłych małżonków ( postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 września 2020 r., I CSK 657/18). W ocenie Sądu żądanie uczestnika w tym zakresie stanowi nadużycie prawa i jako takie pozostaje
w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego. Zważywszy bowiem, że A. S. ze względu na służbę w (...), nie odprowadzał (w przeciwieństwie do wnioskodawczyni) środków na subkonta w Z. i O. oraz że od początku 2013 roku uczestnik pobiera emeryturę, na której wysokość podział majątku wspólnego nie będzie wywierał żadnego wpływu Sąd doszedł do przekonania, że pozbawienie A. K. (1) części środków, od których uzależniona jest wysokość jej przyszłej emerytury zostałoby dokonane z jej pokrzywdzeniem. Wobec powyższego, pomimo ustalenia na podstawie art. 32 § 2 k.r.o., że środku zgromadzone przez wnioskodawczynię na rachunku O. i na subkoncie Z.wchodzą w skład majątku wspólnego uczestników, Sąd przyznał je wyłącznie na rzecz wnioskodawczyni.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c., zgodnie z którym każdy z uczestników ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Zdaniem Sądu, w rozpoznawanej sprawie nie zaistniały okoliczności uzasadniające odstąpienie od naczelnej zasady rządzącej rozdziałem kosztów w postępowaniu nieprocesowym, a wyartykułowanej w art. 520 § 1 k.p.c. W tym kontekście dostrzec należy, iż jak podkreśla się powszechnie w orzecznictwie sądowym, w sprawach o podział majątku wspólnego nie występuje sprzeczność interesów, o której mowa w art. 520 § 2 i 3 k.p.c., niezależnie od stanowiska stron i zgłaszanych przez nie twierdzeń i wniosków w przedmiocie składu, wartości i sposobu podziału majątku wspólnego. W postępowaniu tym strony są także w równym stopniu zainteresowane rozstrzygnięciem i ich interesy są wspólne o tyle, że celem postępowania jest wyjście ze wspólności majątkowej i uregulowanie wzajemnych stosunków majątkowych ( por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 2010 roku, sygn. akt III CZ 46/10, opubl. OSNC 2011/7-8/88, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 października 2013 roku, sygn. akt IV CZ 74/13, LEX nr 1388478, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia 2012 roku, sygn. akt V CZ 30/12, LEX nr 1231642).

W rozpoznawanej sprawie Sąd wydatkował tymczasowo z rachunku Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim kwotę 3.837,58 zł na opinie biegłego
ds. szacowania nieruchomości oraz koszty udzielenia informacji przez zobowiązane przez Sąd podmioty.

Mając powyższe na względzie, sąd na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jednolity Dz. U. z 2010 r., Nr 90, poz. 594) w zw. z art. 83 ust. 2 cytowanej ustawy i art. 520 § 1 k.p.c. nakazał pobrać od uczestników po 1.918,79 zł (3.837,58 / 2) tytułem wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa.

Apelację od powyższego postanowienia wniósł uczestnik postępowania.

Działający w jego imieniu pełnomocnik wyjaśnił, że zaskarża postanowienie w całości.

Zaskarżonemu postanowieniu zarzucił:

1. naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na treść postanowienia, to jest art. 233 § 1 k.p.c. polegającego na dowolnej ocenie materiału dowodowego oraz ustaleniu:

- że uczestnik znęcał się nad wnioskodawczynią w okresie poprzedzającym rozwód stron w sytuacji, gdy prowadzone na skutek zawiadomienia przez wnioskodawczynię postępowanie karne zostało umorzone na skutek braku dowodów, a postępowanie dyscyplinarne nie zostało zakończone wobec przejścia uczestnika na emeryturę, brak jest zatem obiektywnych dowodów potwierdzających sytuację przedstawioną przez wnioskodawczynię odnośnie negatywnych zachowań uczestnika,

- ustaleniu, że uczestnik nie udowodnił, że poniósł wydatek z majątku osobistego na majątek wspólny stron w postaci rozliczenia części wkładu budo walnego w wyniku likwidacji książeczki mieszkaniowej w sytuacji, gdy bezspornym jest, że uczestnik dysponował książeczką mieszkaniową przed nabyciem praw do lokalu, a ze zgromadzonych dokumentów wynika, że część wkładu budowlanego została pokryta z likwidowanej książeczki mieszkaniowej,

- ustaleniu, że uczestnik usunął z majątku wspólnego bez zgody wnioskodawczym kwotę 179.800 złotych zgromadzoną na rachunku instrumentów finansowych (...) S.A. w sytuacji, gdy uczestnik wykazał, że kwoty te nie należały do majątku wspólnego stron, a stanowiły majątek odrębny uczestnika pochodzący z uzyskanych odszkodowań w 2004 i 2009 roku, jak i spadku po zmarłym w 2003 r. ojcu, a także były to środki osób trzecich, w tym siostry oraz mamy,

2. naruszenie prawa materialnego, to jest art. 45 § 1 zd. 2 k.r.o. poprzez:

- ustalenie, że uczestnik nie poniósł nakład z majątku osobistego na majątek wspólny w wysokości 29.931,70 złotych, (16,79% z 178.271 złotych) podczas, gdy ze zgromadzonego materiału dowodowego, w tym zaświadczeń za spółdzielni mieszkaniowej (...) oraz zaświadczenia z banku (...) S.A. wynika, że w związku z przydziałem lokalu zlikwidowana została książeczka mieszkaniowa uczestnika,

- jego błędną wykładnie i oddalenie żądania uczestnika rozliczenia poniesionych nakładów na mieszkanie w postaci uiszczonych opłat i czynszu, w sytuacji gdy uczestnik faktycznie poniósł na przestrzeni lat koszty zawiązane z opłatami i czynszem lokalu nr (...) położonego przy ul. (...) w T. w łącznej kwocie 37.795,97 złotych, a mieszkanie nie jest i niebyło zadłużone i dzięki staraniom uczestnika pozostało w dobrym stanie technicznym, co wprost przekłada się na jego rynkową wartość,

3. naruszenie prawa materialnego, to jest art. 5 k.c. w zw. z art. 31 § 2 pkt 3 i 4 k.r.o. poprzez błędną ich wykładnię polegają na ustaleniu, że żądanie przez uczestnika rozliczenia w ramach podziału majątku stron środków zgromadzonych przez wnioskodawczynię w Z. w kwocie 16.703,08 złotych oraz O. w kwocie 21.128,22 złote stanowi nadużycie prawa w sytuacji, gdy środki te stanowią majątek wspólny stron, a w sprawie nie zachodzą szczególne okoliczności uzasadniające pozbawienie uczestnika jego prawa,

4. naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na treść postanowienia, to jest art. 320 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez brak rozłożenia zasądzonego od uczestnika na rzecz wnioskodawczym świadczenia na raty w sytuacji, gdy uczestnik nie dysponuje kwotą potrzebną do spłaty wnioskodawczym, w tym pierwsza rata w kwocie 30.000 złotych płatna w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, pozostała część kwoty płatna w terminie 1 roku od dnia uprawomocnienia się orzeczenia.

Podnosząc powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia w punkcie II poprzez ustalenie, że uczestnika A. S. dokonał nakładu z majątku osobistego na majątek wspólny o wartości:

a. 29.931,70 złotych w postaci pokrycia części wkładu budowlanego ze zlikwidowanej książeczki mieszkaniowej,

b. 37.759,08 złote w postaci połowy poniesionych opłat i czynszu na wspólną nieruchomość stron,

c. uchylenie pkt IV,

d. zmianę zaskarżonego postanowienia w punkcie VI w ten sposób, że zasądzoną od uczestnika A. S. na rzecz wnioskodawczym A. K. (1) kwotę 179.035,50 złotych obniżyć do kwoty 36.374 złote oraz zasądzoną kwotę rozłożyć na 2 raty płatne w następujący sposób: 1 rata w kwocie 30.000 złotych płatana w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się niniejszego postanowienia, 2 rata obejmująca pozostałą część kwoty płatna w terminie 1 roku od dnia uprawomocnienia się niniejszego postanowienia, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat.

Pełnomocnik wnioskodawczyni wniósł o oddalenie apelacji.

Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Apelacja jest nieuzasadniona.

Odnosząc się do podniesionej w skardze apelacyjnej zarzutów Sąd Okręgowy wyjaśnia, w pierwszej kolejności, że wydając zaskarżone orzeczenie Sąd Rejonowy nie dopuścił się naruszenia przepisów prawa procesowego. Lektura uzasadnienia zaskarżonego postanowienia pozwala bowiem na stwierdzenie, że ustalając stan faktyczny Sąd meritii dokonał oceny wiarygodności poszczególnych dowodów, ocena ta nie była przy tym dowolna jak to sugeruje skarżący. Wyjaśniając powyższe stanowisko w pierwszej kolejności przypomnieć należy, że wynikająca z art. 233 § 1 k.p.c. ocena wiarygodności i mocy dowodów, będąca wyrazem obowiązywania zasady swobodnej oceny dowodów, jest podstawowym zadaniem sądu orzekającego, wyrażającym istotę sądzenia, a więc rozstrzygania spornych kwestii w warunkach niezawisłości, na podstawie własnego przekonania, przy uwzględnieniu całokształtu zebranego materiału. Jednocześnie, skuteczne postawienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd dokonując oceny dowodów uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, albowiem jedynie to może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej, niż przyjął sąd, wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu oraz wyprowadzania z nich odmiennych niż sąd wniosków. Tylko bowiem w przypadku, gdy brak jest logiki w wyprowadzaniu przez sąd wniosków z zebranego materiału dowodowego albo gdy wbrew zasadom doświadczenia życiowego sąd nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo - skutkowych, przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona. Natomiast jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać.

W przedmiotowej sprawie Sąd pierwszej instancji spełnił określone powyżej standardy - ocena dowodów jakiej dokonał i co za tym idzie ustalenia faktyczne były logiczne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego. Jednocześnie sformułowane przez skarżącą zarzuty uznać należy za przejaw jej przekonania o innym niż wynikający z dokonanych ustaleń obrazie zdarzeń, obrazie co należy podkreślić, mającym uzasadnić zasadność przyjętego w sprawie stanowiska.

W uzupełnieniu powyższych uwag, Sąd Okręgowy wyjaśnia dodatkowo, że ustalenie przez Sąd pierwszej instancji, że uczestnik „znęcał się nad wnioskodawczynią w okresie poprzedzającym rozwód stron” wynikało przede wszystkim z zeznań wnioskodawczyni. Dla takiego ustalenia, rozumianego jako syntetyczny opis zachowania uczestnika (a nie jak sugeruje skarżący jako potwierdzenie penalizacji tego zachowania) nie było niezbędne ustalenie, że w postępowaniu karnym lub dyscyplinarnym został skazany za takie przestępstwo. Jednocześnie Sąd wyjaśnia, że wskazana okoliczność miała dla rozstrzygnięcia sprawy jedynie peryferyjne znaczenie, wpływała bowiem co najwyżej na ocenę zasadności decyzji wnioskodawczyni o wyprowadzeniu się od męża.

Odnosząc się natomiast do zastrzeżeń związanych z brakiem ustalenia, że uczestnik poniósł wydatek z majątku osobistego na majątek wspólny stron w postaci rozliczenia części wkładu budowalnego w wyniku likwidacji książeczki mieszkaniowej, Sąd Okręgowy wyjaśnia, że z faktu, iż uczestnik dysponował książeczką mieszkaniową przed nabyciem praw do lokalu, nie można wywieść w trybie domniemania faktycznego faktu, że część wkładu budowlanego została pokryta z likwidowanej książeczki. Domniemanie to podważa okoliczność, że likwidacja książeczki mieszkaniowej nastąpiła w dniu 20 sierpnia 1997 r., a więc dwa tygodnie po przydzieleniu mieszkania. Uczestnik nie wykazał jednocześnie, że zapłata ceny za mieszkanie mogła nastąpić po dacie 6 sierpnia 1997 r. Zgadzając się tym samym, że zgromadzone na tej książeczce środki wraz z naliczonymi do tego dnia odsetkami stanowiły majątek osobisty uczestnika, nie można przyjąć że środki te zostały przeznaczone właśnie na zakup mieszkania.

Również ustaleniu, że uczestnik usunął z majątku wspólnego bez zgody wnioskodawczyni kwotę 179.800 złotych zgromadzoną na rachunku instrumentów finansowych (...) S.A. nie można postawić skutecznego zarzutu opierającego się na naruszeniu art. 233 § 1 k.c. Nie jest bowiem prawdziwe zawarte w apelacji twierdzenie, że uczestnik wykazał, iż „kwoty te nie należały do majątku wspólnego stron”.

W związku z powyższym przyjąć należy, że twierdzenia uczestnika postępowania, że wskazane środki pochodziły w części z zadośćuczynień i odszkodowania jakie otrzymał, oraz że stanowiły w pozostałej części majątek osób trzecich należy uznać za niewiarygodnie. Podobnie jako niewiarygodne należy uznać zeznania S. F.. W tym miejscu należy przypomnieć, że dyspozycja przelewu kwoty 179807,90 zł. została złożona w dniu 18 czerwca 2012 roku. Przyczyn nagłej rezygnacji z inwestowania w instrumenty finansowe trudno doszukiwać się w innych okolicznościach niż w tym, że niespełna miesiąc wcześniej doszło do rozstania stron. Odwołując się natomiast do zasad doświadczenia życiowego uznać należy, że intencją uczestnika było pozbawienie żony dostępu do tych środków. Nie ulega żadnej wątpliwości, że gdyby dla wnioskodawczyni oczywistym w tamtym okresie było, że wskazane środki nie wchodzą do majątku wspólnego, to przy uwzględnieniu faktu, że uczestnik początkowo dążył do porozumienia z żoną i kontynuowania małżeństwa z pewności nie podejmował by tak nagłych i niezrozumiałych czynności.

Odnosząc się w dalszej kolejności do zarzutów naruszenia prawa materialnego, Sąd Okręgowy wyjaśnia, że wydając zaskarżone orzeczenie Sad pierwszej instancji nie naruszył art. 45 § 1 zd. 2 k.r.o.

Naruszenie powyższego przepisu nie mogło polegać na nieuwzględnieniu w ramach rozliczeń nakładu „z majątku osobistego na majątek wspólny w wysokości 29.931,70 zł”, skoro podstawą pominięcia wniosku uczestnika w tym zakresie było ustalenie, że ten nie udowodnił iż poniósł taki nakład.

Z kolei uznanie, że wnioskodawczyni nie jest zobowiązana do zwrotu wnioskodawcy połowy opłat i czynszu jakie poniósł w związku z zamieszkaniem w mieszkaniu stron znajduje oparcie w przyjęciu, że między uczestnikami postępowania doszło do zawarcia w sposób dorozumiany porozumienia co do wyłącznego korzystania z przedmiotowego lokalu przez uczestnika. Ten argument, przyjęty za Sądem Rejonowym nie jest jednak jedynym, który przemawiał za nie uwzględnieniem omawianego żądania. Poddane pod osąd żądanie znajduje swoje oparcie w art. 207 k.c., zgodnie z którym pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów; w takim samym stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną. Wykładnia gramatyczna powołanego przepisu wskazuje, że rozlicznie wydatków jakie współwłaściciel ponosi na wspólną rzecz winno być bezwarunkowo dokonane proporcjonalnie do wielkości udziałów. Powyższe założenie jest oczywiście słuszne gdy współwłaściciele rzeczywiście korzystają z rzeczy stosownie do swoich udziałów (art. 206 k.c.). Innym przypadku, gdy sposób współposiadania nie uwzględnia wynikających z współwłasności proporcji, rozliczenie wydatków winno uwzględniać rzeczywisty sposób korzystania z rzeczy. Potwierdzeniem powyższego stanowiska może być pogląd zaprezentowany przez Sąd Apelacyjny w Gdańsku, w którym wyjaśniono, że "współwłaściciel, który dokonał nakładów koniecznych na nieruchomość będącą przedmiotem współwłasności, nie może żądać zwrotu wartości tych nakładów, odpowiadających udziałowi pozostałych współwłaścicieli w całości nieruchomości, jeżeli w drodze podziału quoad usum nie korzystają oni z tej części nieruchomości, na którą zostały te nakłady dokonane" (wyr. SA w Gdańsku z 28.6.2016 r., V ACa 835/15, Legalis; zob. też uchw. SN z 8.1.1980 r., III CZP 80/79, Legalis). Odwołując się do powyższego stanowiska, wyjaśnić należy, że w przypadku gdy z rzeczy korzysta tylko jeden z współwłaścicieli, kosztami związanymi z jej utrzymaniem obciążać również drugiego z nich.

Wydając zaskarżone orzeczenie Sąd pierwszej instancji nie dopuścił się również naruszenia art. 5 k.c. w zw. z art. 31 § 2 pkt 3 i 4 k.r.o. Nie kwestionując faktu, że środki zgromadzonych przez wnioskodawczynię w Z. w kwocie 16.703,08 złotych oraz O. w kwocie 21.128,22 złote weszły do majątku wspólnego i mogą być przedmiotem podziału, Sąd Okręgowy przypomina, że podstawową funkcją tych środków jest zapewnienie osobie, która jej gromadzi, utrzymania po ustaniu aktywności zawodowej. W sytuacji, w której uczestnik postępowania ma zapewnione świadczenie na ten cel bez potrzeby gromadzenia środków, jego oczekiwanie aby w ramach podziału majątku dorobkowego przyznać mu część środków zgromadzonych przez wnioskodawczynię stanowi nadużycie prawa w sytuacji i w związku z tym nie powinno być uwzględnione.

Wydając zaskarżone orzeczenie Sąd pierwszej instancji nie naruszył również art. 320 k.p.c. Wystarczające dla zadośćuczynienia uzasadnionym interesom uczestnika jest w okolicznościach przedmiotowej sprawy odroczenie zasadzonej spłaty na sześć miesięcy.

Reasumując, Sąd Okręgowy wyjaśnia, że przyjmując za własne ustalenia Sądu pierwszej instancji oraz w pełni podzielając sposób zastosowania przez ten Sąd przepisów prawa materialnego na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł o oddaleniu wniesionej apelacji.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 520 § 2 k.p.c. uznając, że na rzecz wnioskodawczyni należy zasądzić koszty zastępstwa adwokackiego poniesione w tym postępowaniu i ustalone według norm przepisanych.

Paweł Hochman