Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z 28 listopada 2022r. Sąd Okręgowy w pkt 1 oddalił odwołanie od decyzji organu rentowego z 27 grudnia 2021r.; w pkt 2 odstąpił od obciążenia ubezpieczonego K. D. (D.) kosztami postępowania.

Wyrok Sąd Okręgowego zapadł na podstawie bezspornego stanu faktycznego.

Decyzją z 26 czerwca 2017r. organ rentowy Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych na podstawie art. 15c w zw. z art. 32 ust. 1 pkt. 1 ustawy z 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (j.t. Dz.U. z 2020 r. poz. 723 ze zm.) – zwanej ustawą o zaopatrzeniu emerytalnym – oraz na podstawie otrzymanej z IPN informacji Nr 362119/17 z 31 marca 2017r. obniżył ubezpieczonemu K. D. wysokość emerytury. Po przeprowadzeniu rozprawy, na której obecny był pełnomocnik organu rentowego, Sąd Okręgowy w Katowicach wyrokiem z 5 marca 2020r., w sprawie XI U 1770/19, zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego z 26 czerwca 2017r. i ustalił ubezpieczonemu wysokość emerytury z pominięciem art. 15c ustawy z zaopatrzeniu emerytalnym. Wyrokiem z 16 sierpnia 2021r. Sąd Apelacyjny w Katowicach, w sprawie III AUa 1071/20, oddalił apelację organu rentowego od wyroku Sądu Okręgowego z 5 marca 2020r. Decyzją z 27 października 2021r. organ rentowy, wykonując prawomocny wyrok Sądu Okręgowego z 5 marca 2020r., ustalił ubezpieczonemu na nowo wysokość emerytury od 1 października 2017r. oraz ustalił wyrównanie świadczenia emerytalnego za okres od 1 października 2017r. do 30 listopada 2021r. Dnia 26 października 2021r. wyrok Sądu Apelacyjnego, w sprawie III AUa 1071/20, wpłynął do organu rentowego. Dnia 15 listopada 2021r. ubezpieczony otrzymał przelewem bankowym wyrównanie świadczenia emerytalnego a dnia 1 grudnia 2021r. otrzymał emeryturę za miesiąc grudzień.

Dnia 17 grudnia 2021r. ubezpieczony złożył wniosek w organie rentowym o wypłatę odsetek ustawowych za opóźnienie w związku z nieterminową wypłatą świadczeń emerytalnych. Ubezpieczony podał, że niezgodnie z prawem została mu obniżona emerytura od 1 października 2017r. W związku z tym organ rentowy ponosi odpowiedzialność za niezgodne z prawem działanie (art. 417 k.c., art. 77 ust. 1 Konstytucji RP) i winien wypłacić odsetki ustawowe za opóźnienie, poczynając od świadczenia emerytalnego za październik 2017r. Ubezpieczony dodał, że podstawę prawną dochodzonego roszczenia stanowią: art. 49a ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym w zw. z art. 85 ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (j.t. Dz.U. z 2021r., poz. 423 ze zm.) – zwana dalej ustawą systemową oraz rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 1 lutego 1999r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 1999r., Nr 12, poz. 104) – zwane dalej rozporządzeniem. Zaskarżoną decyzją z 27 grudnia 2021r. organ rentowy odmówił ubezpieczonemu wypłaty odsetek ustawowych za opóźnienie w wypłacie świadczeń emerytalnych. Na uzasadnienie podano, że organ rentowy był związany informacją IPN o przebiegu służby (art. 13a ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym) i nie miał możliwości prawnych zweryfikowania tej informacji. Stwierdzenie braku przesłanek, o których stanowi art. 15c ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym, mógł dokonać sąd na podstawie wyroku. Organ rentowy dodał, że nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienie w wypłacie zaniżonych świadczeń emerytalnych.

Ubezpieczony domagał się zmiany zaskarżonej decyzji poprzez przyznanie odsetek ustawowych za opóźnienie w terminowej wypłacie świadczeń emerytalnych za okres od 1 października 2017r. do 15 listopada 2021r. oraz odsetek od przyznanych odsetek za okres od 1 października 2017r. do 15 listopada 2021r., liczonych od 15 listopada 2021r. do dnia zapłaty.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania.

Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie. Sąd ten podał, że zgodnie z art. 49a ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym, jeżeli organ emerytalny nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia w terminach określonych w ustawie, jest zobowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia na zasadach określonych w art. 85 ust. 1,1a i 2 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Natomiast art. 85 ust. 1 ustawy systemowej stanowi, że jeżeli Zakład – w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych – nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności. Nadto, zgodnie z art. 85 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych określa, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady wypłacania odsetek.

Sąd Okręgowy podał, że organ rentowy nie ma obowiązku wypłaty odsetek zarówno w sytuacji, gdy nie ponosi winy w opóźnieniu, jak i w sytuacji, w której opóźnienie w ustaleniu prawa i wypłaceniu świadczenia pieniężnego z ubezpieczenia społecznego jest skutkiem innych przyczyn niezależnych od organu rentowego. W sprawie organ rentowy wydał decyzję obniżającą wysokość emerytury z przyczyn od niego niezależnych. Organ rentowy był bowiem związany art. 13a (informacja o przebiegu służby), art. 15c (zasady obniżenia emerytury) ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym. Możliwość stwierdzenia braku przesłanek do zastosowania art. 15c mogła nastąpić tylko na etapie postępowania sądowego. Sąd ubezpieczeń społecznych, w przeciwieństwie do organu rentowego, nie był związany treścią informacji Instytutu Pamięci Narodowej o przebiegu służby ubezpieczonego zarówno co do faktów (ustalonego w tym zaświadczeniu przebiegu służby), jak i co do kwalifikacji prawnej tych faktów (zakwalifikowania określonego okresu służby jako służby w organach bezpieczeństwa państwa). Sądy posiadają uprawnienia, a jednocześnie są zobowiązane do każdorazowego i indywidulanego badania przebiegu zatrudnienia poszczególnego ubezpieczonego (postanowienie Sądu Najwyższego z 9 grudnia 2011r., w sprawie II UZP 10/11. W związku z powyższym na skutek odwołania od decyzji z 26 czerwca 2017r. Sąd Okręgowy w Katowicach, w sprawie XI U 1770/19, zbadał faktyczny przebieg służby ubezpieczonego i uznał brak podstaw do obniżenia emerytury. Sąd Okręgowy dodał, że wydanie decyzji z 26 czerwca 2017r. nastąpiło z przyczyn niezależnych od organu rentowego, a stanowiło jedynie realizację ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym. Sąd Okręgowy na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie a o kosztach postępowania orzekł na mocy art. 102 k.p.c.

Ubezpieczony wniósł apelację, domagając się zmiany zaskarżonego wyroku
i poprzedzającej go decyzji organu rentowego, i przyznanie odsetek ustawowych za opóźnienie w wypłacie należnego świadczenia emerytalnego.

Ubezpieczony zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie:

- art. 85 ust. 1 ustawy systemowej w zw. z art. 49a ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym oraz § 2 ust. 1 i ust. 2, § 4 ust. 1 i ust. 2 rozporządzenia poprzez bezzasadne uznanie, że wydanie decyzji przez organ rentowy z 27 czerwca 2017r. obniżającej wysokość emerytury nastąpiło z powodu okoliczności, za które organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności, bowiem zdaniem Sądu Okręgowego było to wynikiem wprowadzenia zmian do ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym oraz związania organu rentowego informacją o przebiegu służby (art. 13 a ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym);

- art. 365 § 1 k.p.c., które miało wpływ na wynik sprawy, polegające na przyjęciu przez Sąd Okręgowy, że wydanie decyzji przez organ rentowy nastąpiło z przyczyn niezależnych od tego organu rentowego, podczas gdy z analizy materiału dowodowego wynika, że o zasadzie odpowiedzialności organu rentowego rozstrzygał już Sąd Okręgowy w Katowicach, w sprawie XI U 1770/19, co oznacza, że w procesie o odsetki, Sąd Okręgowy był związany rozstrzygnięciem w sprawie prejudycjalnym w sprawie XI U 1770/19.

Organ rentowy wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie od ubezpieczonego na swoją rzecz zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

apelacja ubezpieczonego zasługiwała na częściowe uwzględnienie.

Należy wskazać, że art. 13a ust. 6 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym wyłącza stosowanie przepisów kodeksu postępowania administracyjnego do informacji o przebiegu służby funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa PRL, sporządzanej przez IPN, w celu ponownego ustalenia prawa do świadczeń emerytalnych i ich wysokości. Trybunał Konstytucyjny zaznaczył, że informacja IPN, o której mowa w art. 13a ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym, ma wyłącznie charakter zaświadczenia. Przemawia za tym nie tylko jednoznaczne brzmienie art. 13a ust. 5 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym, nakazujące powyższą informację traktować jako równoważną z zaświadczeniem o przebiegu służby wydawanym na podstawie akt osobowych przez właściwe organy służb, ale również treść tej informacji nawiązująca do dokumentacji osobowej o zatrudnieniu niezbędnej przy ustalaniu prawa do emerytury. Trybunał Konstytucyjny dodał, że mamy do czynienia jedynie z urzędowym potwierdzeniem faktów dotyczących przebiegu służby funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa PRL, wynikających z danych znajdujących się w posiadaniu IPN, a mianowicie: 1) danych osobowych funkcjonariusza; 2) wskazania okresów służby w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy lustracyjnej; oraz 3) informacji, czy z dokumentów zgromadzonych w archiwach IPN wynika, że funkcjonariusz w tym okresie, bez wiedzy przełożonych, podjął współpracę i czynnie wspierał osoby lub organizacje działające na rzecz niepodległości Państwa Polskiego (art. 13a ust. 4 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym). Trybunał Konstytucyjny dodał, że norma prawna zawarta w art. 13a ust. 6 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym, wyłączając stosowanie przepisów kodeksu postępowania administracyjnego do informacji o przebiegu służby funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa PRL, eliminuje w istocie przewidzianą w art. 219 k.p.a. możliwość złożenia zażalenia na postanowienie o odmowie wydania zaświadczenia bądź zaświadczenia o treści żądanej przez osobę ubiegającą się o nie. W konsekwencji brak jest możliwości uruchomienia kontroli instancyjnej przed IPN, a następnie możliwości złożenia skargi do sądu administracyjnego. Zgodnie z regułą wyznaczoną w art. 180 § 1 k.p.a. w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych stosuje się przepisy kodeksu, chyba że przepisy dotyczące ubezpieczeń ustalają odmienne zasady postępowania w tych sprawach. Oznacza to, że przepisy o ubezpieczeniach społecznych mają pierwszeństwo przed przepisami k.p.a., o ile zawierają odrębności w stosunku do uregulowań kodeksowych. Trybunał Konstytucyjny wskazał, że w przypadku regulacji art. 13a ust. 6 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym mamy do czynienia ze sprawą z zakresu ubezpieczeń społecznych. Stąd też wyłączenie stosowania k.p.a. do informacji IPN o przebiegu służby funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa PRL wpisuje się w akceptowane na gruncie k.p.a. odmienne unormowanie zasad postępowania w sprawach ubezpieczeń społecznych. Trybunał Konstytucyjny zaznaczył, że wprawdzie informacja IPN, o której mowa w art. 13a ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym, ma wyłącznie charakter zaświadczenia, to nie jest ona zaświadczeniem w rozumieniu k.p.a., ponieważ zgodnie z art. 217 § 1 k.p.a. „organ administracji publicznej wydaje zaświadczenie na żądanie osoby ubiegającej się o zaświadczenie”, jeżeli są spełnione przesłanki określone w § 2 tego przepisu. Tymczasem informacja, o której mowa w art. 13a ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym, jest sporządzana przez IPN na wniosek właściwego organu emerytalnego i przekazywana temu organowi w terminie 4 miesięcy od dnia otrzymania wniosku, a zatem nie jest to zaświadczenie wydawane na wniosek zainteresowanej osoby, w tym wypadku funkcjonariusza organów bezpieczeństwa PRL.

Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że informacja o przebiegu służby sporządzona przez IPN stanowi tylko i wyłącznie dowód z akt osobowych funkcjonariusza w postępowaniu przed organem rentowym w sprawie ponownego ustalenia prawa do świadczenia emerytalnego oraz jego wysokości. Informacja, będąc tylko jednym ze środków dowodowych w postępowaniu przed organem emerytalnym, w żadnym wypadku nie rozstrzyga sprawy indywidualnej z zakresu zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariusza. Z istoty zaświadczenia jako czynności materialno-technicznej wynika, że jest ono aktem wiedzy, a nie woli IPN i nie ma charakteru prawotwórczego, w szczególności nie zmienia zakresu praw i obowiązków funkcjonariuszy, nie wywołuje bezpośrednio żadnych skutków materialnych w sferze ich uprawnień emerytalnych, choć pośrednio może mieć wpływ na realizację niektórych praw i obowiązków. Zaświadczeniem IPN potwierdza jedynie istnienie określonego stanu faktycznego na podstawie posiadanych już danych. Natomiast rozstrzygnięciem władczym o indywidualnych prawach i obowiązkach byłego funkcjonariusza organów bezpieczeństwa PRL jest dopiero decyzja właściwego organu rentowego w przedmiocie ponownego ustalenia prawa do świadczenia emerytalnego i jego wysokości. Trybunał Konstytucyjny zwrócił uwagę, że w postępowaniu przed organem emerytalnym organ ten, zgodnie art. 34 ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym, w celu ustalenia okoliczności mających wpływ na prawo do świadczeń pieniężnych z tytułu zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy, przeprowadza postępowanie dowodowe i ocenia tym samym także urzędowe poświadczenie określonych faktów zawarte w informacji IPN. Treść informacji IPN, stanowiącej dokument urzędowy, może zatem ulec weryfikacji w postępowaniu dowodowym. Zgodnie bowiem z art. 76 § 3 k.p.a. dopuszczalne jest nawet obalenie domniemania zgodności z prawdą dokumentu urzędowego w drodze przeprowadzenia dowodu przeciwko treści takiego dokumentu. Decyzja organu emerytalnego zapada więc po przeprowadzeniu stosownego postępowania dowodowego i podlega następnie zaskarżeniu do sądu powszechnego. W związku z tym o ostatecznym ukształtowaniu praw emerytalnych ubezpieczonego można dopiero mówić po przeprowadzeniu stosownego postępowania przed sądem powszechnym. W toku postępowania sądowego, z zastosowaniem wszelkich środków dowodowych, następuje także weryfikacja informacji, o której stanowi w art. 13a ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 11 stycznia 2012r., w sprawie K 36/09). Należy zaznaczyć, że Trybunał Konstytucyjny dopuścił możliwość oceny informacji IPN po przeprowadzeniu podstępowania dowodowego przed organem rentowym.

Należy przypomnieć, że organ rentowy prowadził wobec ubezpieczonego postępowanie o obniżenie świadczenia emerytalnego na podstawie tzw. pierwszej ustawy dezubekizacyjnej w 2009r. Wówczas na podstawie decyzji organu rentowego z 5 listopada 2009r. obniżono ubezpieczonemu świadczenie emerytalne na podstawie art. 15b w zw. z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (j.t. Dz.U. z 2004r., Nr 8, poz. 67 ze zm.) od dnia 1 stycznia 2010r. Ubezpieczony wniósł odwołanie do sądu powszechnego. Wyrokiem z 20 listopada 2013r., w sprawie XIII U 3784/13, Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił odwołanie; natomiast wyrokiem z 25 marca 2015r.,w sprawie III AUa 380/14, Sąd Apelacyjny w Warszawie oddalił apelację. W postępowaniu sądowym ustalono, że ubezpieczony pełnił służbę od 1 listopada 1978r. do 30 listopada 1982r. w Wydziale (...) Komendy (...) Milicji Obywatelskiej w K. na stanowisku referenta techniki operacyjnej; od 1 grudnia 1982r. do 31 maja 1983r. w Wydziale (...) Komendy (...) Milicji Obywatelskiej w K. na stanowisku starszego referenta techniki operacyjnej; od 1 czerwca 1983r. do 31 sierpnia 1983r. w Wydziale (...) Komendy (...)Milicji Obywatelskiej w K. na stanowisku inspektora na wolnym etacie starszego inspektora; od 1 września 1983r. do 30 września 1984r. w Wydziale (...) (...) Urzędu Spraw Wewnętrznych w K. na stanowisku inspektora, skierowanym do pracy w Zespole (...) i od 1 listopada 1989r. do 31 lipca 1990r. w Wydziale (...) (...) Urzędu Spraw Wewnętrznych w K. na stanowisku starszego inspektora. Ponadto, w okresie od 10 października 1983r. do 25 czerwca 1984r. ubezpieczony był słuchaczem Podyplomowego Studium (...). Wymienione okresy zaliczono do służby w organach państwa, o których stanowił art. 2 ustawy z 18 października 2006r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (j.t. Dz.U. z 2006r., Nr 63, poz. 425 ze zm.). W postępowaniu sądowym ustalono, że w skład Biura (...) (inna nazwa to(...)) wchodziły Wydział Ewidencji(...) (...) oraz Wydział (...) (...)/(...) (w mniejszych województwach od 1982r. Sekcja (...)Wydziału (...) (...)/(...)). Sąd Okręgowy, w sprawie XIII U 3784/13, stan faktyczny ustalił na podstawie między innymi akt służby nadesłanych przez IPN.

Następnie decyzją z 26 czerwca 2017r. organ rentowy ponownie obniżył ubezpieczonemu wysokość emerytury na podstawie art. 15c ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym (tzw. druga ustawa dezubekizacyjna). Organ rentowy, kierując się zaświadczeniem IPN, przyjął ten sam okres, co w decyzji z 5 listopada 2009r., za okres służby pełnionej na rzecz totalitarnego państwa, tj. od 1 listopada 1978r. do 30 września 1984r. oraz od 1 listopada 1989r. do 31 lipca 1990r. Organ rentowy poza zaświadczeniem z IPN dysponował uzasadnieniem wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie, w sprawie III AUa 380/14, oraz wiedzą, że ubezpieczony przeszedł weryfikację i w okresie od 1 sierpnia 1990r. do 17 kwietnia 2007r. pełnił służbę w Policji. Organ rentowy uczestniczył w postępowaniu sądowym, podczas którego przeprowadzono dowód z akt przebiegu służby. Ubezpieczony wniósł odwołanie od decyzji organu rentowego z 26 czerwca 2017r., kwestionując, aby pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, i dodając, że po 1990r. pełnił służbę w Policji przez 17 lat po pomyślnej weryfikacji. Dla dokonania oceny przez Sąd Okręgowy w Katowicach, w sprawie XI U 1770/19, zasadności obniżenia świadczenia emerytalnego ubezpieczonego nieodzowna była ocena zachowania ubezpieczonego przez pryzmat naruszenia praw i wolności jednostki w związku z pełnioną służbą. Sąd Okręgowy dysponował tym samym materiałem dowodowym, które było znane organowi rentowemu. Ocena stanu faktycznego miła bezpośredni wpływ na ponowne ustalenie wysokości świadczeń emerytalnych. Sąd Okręgowy w Katowicach dokonał oceny materiału dowodowego łącznie z treścią informacji IPN. W następstwie przeprowadzonego postępowania, Sąd Okręgowy w Katowicach, w sprawie XI U 1770/19, uwzględnił odwołanie i zmienił zaskarżoną decyzję poprzez przyznanie wysokości emerytury z pominięciem art. 15c ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym od 1 października 2017r. Uwadze nie może umknąć fakt, że na rozprawie dnia 5 marca 2020r. przed Sądem Okręgowym uczestniczył pełnomocnik organu rentowy. Ubezpieczony w obszernych zeznaniach wyjaśnił, że w okresie spornym wykonywał obowiązki archiwisty, przyjmując i wydając dokumenty. Nadto, obowiązkiem ubezpieczonego, będącym starszym inspektorem analiz, była analiza i przygotowania raportów w zakresie przestępczości kryminalnej i gospodarczej. Sąd Okręgowy, w sprawie XI U 1770/19, uwzględniając odwołanie, zwrócił uwagę na wykładnię pojęcia „służby na rzecz totalitarnego państwa”. Sąd ten wskazał, że przy ustaleniu, czy została spełniona przesłanka służby na rzecz totalitarnego państwa, należało badać, czy ubezpieczony swoim zachowaniem naruszył prawa i wolności jednostki, a nie poprzestać na ustaleniu, że służba była pełniona w jednostkach organizacyjnych wymienionych w ustawie o zaopatrzeniu emerytalnym. W ocenie Sądu Okręgowego brak było dowodów na okoliczność, aby ubezpieczony w czasie służby naruszał prawa i wolności jednostki, co stanowiło kryterium oceny służby na rzecz totalitarnego państwa.

Wbrew twierdzeniom ubezpieczonego, wyrok Sądu Okręgowego, w sprawie XI U 1770/19, nie rozstrzygnął o odpowiedzialności organu rentowego za nieterminową wypłatę świadczeń, lecz rozstrzygnął o wysokości świadczenia ustalonego sprzed 1 października 2017r. Brak w wyroku rozstrzygnięcia na podstawie art. 118 ust. 1a zdanie drugie ustawy emerytalnej w zw. z art. 11 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym. Należy wyjaśnić, że w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2011r., w sprawie I UZP 2/11, wyrażono w pełni aprobowany przez Sąd Apelacyjny pogląd prawny, zgodnie z którym brak orzeczenia organu odwoławczego o odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, o którym mowa w art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej, nie pozbawia ubezpieczonego prawa do odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczenia.

Należy wskazać, że zgodnie z art. 85 ust. 1 ustawy systemowej, do którego stosowania wprost odsyła art. 49a ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym, przesłanką powstania po stronie organu rentowego obowiązku wypłaty odsetek jest opóźnienie tego organu w ustaleniu prawa do świadczenia pieniężnego z ubezpieczenia społecznego (renty lub emerytury) albo w wypłacie tego świadczenia. Przewidziane w art. 85 ust. 1 zdanie drugie ustawy systemowej wyłączenie obowiązku wypłaty odsetek przez organ rentowy nie jest zależne od wykazania, że organ rentowy nie ponosi winy w powstaniu opóźnienia. Zawarte w tym przepisie określenie: „okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności” jest bardziej zbliżone znaczeniowo do używanego w przepisach prawa określenia: „przyczyn niezależnych od organu”, co oznacza, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest obowiązany do wypłaty odsetek nie tylko wtedy, gdy nie ponosi winy w opóźnieniu, lecz także wtedy, gdy opóźnienie w ustaleniu i wypłacie prawa do świadczenia pieniężnego z ubezpieczenia społecznego jest skutkiem innych przyczyn, niezależnych od ZUS (wyroki Sądu Najwyższego: z 7 października 2004r., w sprawie II UK 485/03 oraz z 14 października 2014r., w sprawie II UK 40/14).

W wyroku z 21 czerwca 2012r., w sprawie III UK 110/11, Sąd Najwyższy dokonał, z kolei, klasyfikacji błędów organu rentowego, dzieląc je na błędy w wykładni lub niewłaściwym zastosowaniu prawa oraz błędy w ustaleniach faktycznych, będące skutkiem naruszenia przepisów proceduralnych. Błąd w wykładni lub niewłaściwym zastosowaniu prawa jest popełniany wówczas, gdy na podstawie prawidłowo i kompletnie zebranego materiału dowodowego i po ustaleniu niezbędnych okoliczności organ rentowy wydaje decyzję odmawiającą ustalenia prawa, ponieważ błędnie dokonuje interpretacji obowiązujących regulacji w przedmiotowym stanie faktycznym. W takiej sytuacji sąd nie uzupełnia ustaleń faktycznych dokonanych przez organ rentowy. Jeżeli zatem organ rentowy dokonał nieprawidłowej wykładni lub błędnego zastosowania prawa, to ubezpieczonemu należą się odsetki od kwoty świadczenia przyznanego wyrokiem sądu liczone od upływu terminu, w którym organ rentowy powinien był wydać prawidłową decyzję uwzględniającą wniosek. Sąd Najwyższy zaznaczył, że bardziej złożona jest prawna kwalifikacja błędu w ustaleniach faktycznych jako przesłanki uzasadniającej odpowiedzialność organu rentowego z tytułu wypłaty odsetek za opóźnienie. Możliwa jest bowiem sytuacja, że przyznanie prawa do świadczenia nastąpi na skutek ustaleń faktycznych sądu. Aby stwierdzić w takiej sytuacji, że organ rentowy nie ponosi za to opóźnienie odpowiedzialności, konieczne jest wykazanie, że w przepisanym terminie ZUS nie dysponował materiałem umożliwiającym przyznanie świadczenia, z uwzględnieniem jednakże tego, czy organ rentowy w ramach swoich kompetencji i nałożonych obowiązków poczynił wszystkie możliwe ustalenia faktyczne i wyjaśnił wszystkie okoliczności konieczne do wydania decyzji. Jeżeli bowiem zmiana decyzji w postępowaniu odwoławczym będzie uzasadniona ustaleniami co do takich okoliczności, które nie były i nie mogły być znane organowi rentowemu, to nie będzie podstaw do uznania, iż opóźnienie jest następstwem okoliczności, za które ponosi on odpowiedzialność (uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 21 kwietnia 2009r., w sprawie I UK 345/08).

Dotychczasowe rozważania prawne wskazują, że odsetki ustawowe za opóźnienie w spełnieniu świadczenia emerytalnego, nie przysługują w przypadku, gdy opóźnienie w wypłaceniu świadczenia było następstwem okoliczności, za które organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności. Wobec takiej regulacji podwyższenie świadczenia na mocy wyroku sądowego zmieniającego decyzję organu rentowego nie przesądza o obowiązku zapłaty odsetek od daty, od której świadczenie powinno być wypłacone. Uprzednia odmowa podwyższenia świadczenia mogła być spowodowana okolicznościami niezależnymi od organu rentowego.

Należy przypomnieć, że zgodnie z art. 118 ust. 1a zdanie pierwsze ustawy emerytalnej w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Zatem w celu ustalenia, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienie spowodowane błędem w ustaleniach faktycznych, konieczne jest wykazanie, że w przepisanym terminie organ rentowy nie dysponował materiałem umożliwiającym przyznanie świadczenia. W takiej sytuacji zachodzi jednak konieczność uwzględnienia tego, czy organ rentowy w ramach swoich kompetencji i nałożonych obowiązków poczynił wszystkie możliwe ustalenia faktyczne i wyjaśnił wszystkie okoliczności konieczne do wydania decyzji. Jeżeli bowiem zmiana decyzji w postępowaniu odwoławczym będzie uzasadniona ustaleniami co do takich okoliczności, które nie były i nie mogły być znane organowi rentowemu, to nie będzie podstaw do uznania, iż opóźnienie jest następstwem okoliczności, za które ponosi on odpowiedzialność. Należy dodać, że organ rentowy ponosi odpowiedzialność za odmowę przyznania świadczenia, jeżeli niezbędne okoliczności faktyczne uzasadniające nabycie prawa zostały ustalone w postępowaniu przed tym organem a odmowa przyznania świadczenia jest wynikiem błędu w wykładni lub zastosowaniu prawa materialnego (wyrok Sądu Najwyższego z 7 kwietnia 2010r., w sprawie I UK 345/09).

Sąd Apelacyjny zwraca uwagę, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, iż organ rentowy jest związany danymi zawartymi w informacji IPN o przebiegu służby ubezpieczonego. W związku z tym decyzja ustalająca wysokość świadczenia emerytalno-rentowego jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności, będąc związany treścią informacji przedstawionej mu przez IPN na podstawie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym. Innymi słowy, wypłata emerytury obniżonego świadczenia na podstawie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym, stanowi konsekwencję tej informacji (niemożliwej do zweryfikowania w postępowaniu przed organem rentowym), czyli jest spowodowana przyczynami niezależnymi od organu rentowego i niezawinionymi przez ten organ, co zwalnia go z obowiązku wypłaty odsetek (postanowienia Sądu Najwyższego: z 5 listopada 2020r., w sprawie II UK 244/19; z 29 listopada 2016r., w sprawie II BU 1/16; z 9 grudnia 2011r., w sprawie II UZP 10/11; pkt. 53-55 uchwały Sądu Najwyższego 16 września 2020r., w sprawie III UZP 1/20).

Należy zwrócić uwagę, że wyżej zaprezentowane stanowisko Sądu Najwyższego zostało zajęte na podstawie tzw. pierwszej ustawy dezubekizacyjnej. W tej ustawie o uznaniu osoby za pełniącą służbę w organach państwa, o których stanowił art. 2 ustawy z 18 października 2006r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (j.t. Dz.U. z 2006r., Nr 63, poz. 425 ze zm.) decydowało ustalenie, że służba była pełniona w jednostkach organizacyjnych wymienionych w tej ustawie (uchwała Sądu Najwyższego z 3 marca 2011r., w sprawie II UZP 2/11 oraz wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 24 lutego 2010r., w sprawie K 6/09).

W sprawie objętej apelacją występuje inny stan prawny oraz stan faktyczny.

W pierwszej kolejności Sąd Apelacyjny zwraca uwagę, że w orzecznictwie reprezentowany jest pogląd, iż związanie informacją IPN nie ma charakteru bezwzględnego, a to z uwagi na treść art. 76 § 3 k.p.c. jaka obowiązuje w postępowaniu przed organem rentowym. Dopuszczalne jest bowiem – na co zwrócił uwagę Trybunał Konstytucyjny, w sprawie K 36/09 – prowadzenie przed organem rentowym dowodów przeciw treści dokumentu urzędowego w trybie art. 76 § 3 k.p.a., jednakże skuteczność takiego działania wymaga przedłożenia konkretnych dowodów, czy wniosków dowodowych. Organ rentowy uniemożliwił przedstawienie takich wniosków przez ubezpieczonego. Zgodnie z tym poglądem należałoby przyjąć, że prawidłowa wykładnia art. 13b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym oraz znajdujący się w aktach organu rentowego materiał dowodowy (zwłaszcza z postępowania przed Sądem Apelacyjnym, w sprawie III AUa 1840/12) w konfrontacji z informacją z IPN z 31 marca 2017r. wymagało od organu rentowego przeprowadzenia postępowania dowodowego. W aktach organu rentowego znajduje się informacja, że ubezpieczony został poddany postępowaniu weryfikacyjnemu na podstawie art. 150 pkt. 1 ustawy z 6 kwietnia 1990r. o Policji (Dz.U. z 1990r., Nr 30, poz. 179 ze zm.) oraz uchwały nr 69 Rady Ministrów z 21 maja 1990r. (M.P. z 1990r., Nr 20, poz. 159). W następstwie tego postępowania ustalono, że ubezpieczony przed 1990r. nie dopuścił się naruszenia prawa, wykonywał obowiązki służbowe w sposób nienaruszający praw i godności innych osób. Uzyskując pozytywną weryfikację, ubezpieczony pełnił służbę do 17 kwietnia 2007r. Organ rentowy posiadał wiedzę o przebiegu służby ubezpieczonego z postępowania przed Sądem Apelacyjnym w Warszawie, w sprawie III AUa 380/14, gdzie przeprowadzono dowód z akt służby ubezpieczonego. Pełne stanowisko Trybunału Konstytucyjnego w zakresie dopuszczalności weryfikowania informacji IPN nie znalazło jednak poparcia Sądu Najwyższego; jednakże Sąd Najwyższy i Trybunał Konstytucyjny są zgodne, że informacja IPN o przebiegu służby funkcjonariusza podlega weryfikacji przed sądem powszechnym.

Zebrany w sprawie materiał dowodowy pozwala przyjąć, że organ rentowy dokonał błędnej wykładni art. 13b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym, tj. pojęcia „służby na rzecz totalitarnego państwa”, na co wskazał już Sąd Okręgowy, w sprawie XI U 1770/19. Sąd Najwyższy w uchwale z 16 września 2020r., w sprawie III UZP 1/20 wyjaśnił, że kryterium „służby na rzecz totalitarnego państwa” określone w art. 13b ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym powinno być oceniane na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka. Oznacza to, że kryterium „pełnienia służby na rzecz totalitarnego państwa” nie zostaje spełnione w przypadku tylko formalnej przynależności do służb w wymienionych w art. 13b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym, potwierdzonej stosowną informacją Instytutu Pamięci Narodowej.

Należy wskazać, że organ rentowy przed wydaniem decyzji z 26 czerwca 2017r. nie przeprowadził postępowania dowodowego zgodnie z art. 34 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym oraz nie powiadomił ubezpieczonego o możliwości złożenia dowodów – § 4 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 18 października 2004r. w sprawie trybu postępowania i właściwości organu w zakresie zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariusz Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu i Państwowej Straży Pożarnej oraz ich rodzin (j.t. Dz.U. z 2015r., poz. 1148) oraz art. 76 § 3 k.p.a. Organ rentowy po otrzymaniu zaświadczenia z IPN z 31 marca 2017r., wydał dnia 26 czerwca 2017r. decyzję obniżającą świadczenie emerytalne ubezpieczonego.

Organ rentowy zajął stanowisko, że nie miał możliwości kontroli ani oceny informacji o przebiegu służby ubezpieczonego, bowiem był nią związany. Dopiero sąd powszechny rozpoznający odwołanie od decyzji organu rentowego nie może być związany treścią informacji, zarówno co do faktów (ustalonego w tym zaświadczeniu przebiegu służby), jak i co do kwalifikacji prawnej tych faktów (zakwalifikowania określonego okresu służby jako służby w organach bezpieczeństwa państwa). W związku z tym, Sąd Okręgowy, w sprawie XI U 1770/19, miał obowiązek oceny całego materiału dowodowego, łącznie z treścią informacji o przebiegu służby, co w zasadzie wynika z orzecznictwa Sądu Najwyższego (postanowienie Sądu Najwyższego z 9 grudnia 2011r., w sprawie II UZP 10/11). Organ rentowy wskazał, że po otrzymaniu dnia 26 października 2021r. wyroku Sądu Apelacyjnego, w sprawie III AUa 1071/20, dokonał wypłaty świadczenia dnia 15 listopada 2021r.

Uwadze Sądu Apelacyjnego nie mógł umknąć jednak istotna okoliczność, że organowi rentowemu (reprezentowanemu przez profesjonalnego pełnomocnika) znane było orzecznictwo Sądu Najwyższego, zgodnie z którym sąd powszechny, podczas rozpoznania odwołania od decyzji obniżającej wysokość emerytury na podstawie art. 15c w zw. z art. 13b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym, jest zobowiązany i uprawniony do weryfikacji informacji z IPN (art. 13a pkt. 5 i 6 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym) w postępowaniu dowodowym, w którym nie ma ograniczeń środków dowodowych. Organ rentowy, dysponował także materiałem dowodowym zgromadzony przed Sądem Apelacyjnym w Warszawie, w sprawie III AUa 380/14 oraz przed Sądem Okręgowym w Katowicach, w sprawie XI U 1770/19 (gdzie podczas przesłuchania ubezpieczonego obecny był pełnomocnik organu rentowego). Organ rentowy, znając okoliczności sprawy oraz stan prawny, mógł najpóźniej po wydaniu wyroku przez Sąd Okręgowy w Katowicach z 5 marca 2020r., w sprawie XI U 1770/19, ocenić, czy ubezpieczony w ramach czynności służbowych działał na rzecz totalitarnego państwa i wydać decyzję, realizującą wyrok. Pełnomocnik organu rentowego był obecny na ogłoszeniu wyroku i zapoznał się z ustnymi motywami rozstrzygnięcia. Organ rentowy mimo tej wiedzy zdecydował się wywieść apelację, opóźniając wypłatę wyrównania zaległych świadczeń emerytalnych o 20 miesięcy. Owszem organ rentowy skorzystał z przysługującego mu prawa do wniesienia środka odwoławczego; jednakże głównym zarzutem apelacji było naruszenie art. 13b w zw. z art. 13a pkt 5 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym poprzez błędną wykładnię i przyjęcie, że zakres wykonywanych przez ubezpieczonego zadań służbowych, jego postawa w czasie służby są jedynymi kryteriami pełnienia służby na rzecz totalitarnego państwa, podczas gdy z literalnego brzmienia norm prawnych wynika, że przepis art. 13 b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym nie odnosi się w ogóle do wykonywanych przez ubezpieczonego czynności, a jedynym kryterium pełnienia służby był fakt pełnienia służby w okresie od 1 listopada 1978r. do 30 września 1984r. i od 1 listopada 1989r. do 31 lipca 1900r. w wymienionych w tym przepisie jednostkach organizacyjnych, co potwierdziła informacja IPN z 31 marca 2017r. Organ rentowy wskazał w apelacji, że określenie, które osoby pełniły służbę na rzecz totalitarnego państwa należy do IPN. Organ rentowy nie zarzucił skutecznie wadliwej oceny materiału dowodowego, tj. czy ubezpieczonemu można zarzucić naruszenie praw i wolności jednostek w czasie pełnienia służby, czy Sąd Okręgowy błędnie ocenił materiał dowodowy, a jeżeli tak, to na czym ten błąd polegał. Organ rentowy poprzestał na zdaniach: „naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów” (k. 127, akt XI U 1770/19) oraz „odwołujący […] był zobowiązany do udowodnienia, że w spornym okresie nie pełnił służby na rzecz totalitarnego państwa.” (k. 136, akt XI U 1770/19).

Dotychczasowe rozważania pozwalają przyjąć, że opóźnienie w terminowym spełnianiu świadczeń emerytalnych było konsekwencją zdarzeń zależnych od organu rentowego, ale po dniu wydania wyroku przez Sąd Okręgowy w Katowicach, w sprawie XI U 1770/19. Należy jeszcze raz powtórzyć, że organowi rentowemu znane było orzecznictwo w zakresie dopuszczalności weryfikacji (w tym obalenia) informacji IPN o przebiegu służby. Stan faktyczny nie był złożony, sporny i był znany organowi rentowemu już z postępowania na podstawie tzw. pierwszej ustawy dezubekizacyjnej oraz uzupełnionego w postępowaniu przed Sądem Okręgowym w Katowicach, w sprawie XI U 1770/19. Organ rentowy nie wskazał w postępowaniu odwoławczym (na skutek apelacji od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach, w sprawie XI U 1770/19), w jakim zakresie kwestionuje ustalony stan faktyczny i nie przedstawił w tym zakresie ani przeciwdowodów, ani argumentacji. Reasumując zostały spełnione przesłanki zawarte w art. 85 ust. 1 ustawy systemowej, do którego stosowania wprost odsyła art. 49a ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym.

W związku z powyższym Sąd Apelacyjny przyjął, że wyrok Sądu Okręgowego w Katowicach z 5 marca 2020r., w sprawie XI U 1770/19, był ostatnią okolicznością niezbędną do wydania przez organ rentowy decyzji i wypłaty świadczenia w terminie do 30 dni (art. 118 ust. 1 i ust. 4 ustawy emerytalnej w zw. z art. 11 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym). Ustalając ostatnią okoliczność, Sąd Apelacyjny miał na uwadze, że po dokonaniu weryfikacji informacji IPN przez sąd powszechny, organ rentowy mógł wydać decyzję zgodną z wyrokiem Sądu Okręgowego, tym bardziej, że stan faktyczny nie był kwestionowany. Organ rentowy w apelacji zarzucił naruszenie przepisów ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym, podczas gdy orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego i Sądu Najwyższego przyjęło dopuszczalność weryfikacji informacji IPN w toku postępowania sądowego i obalenia jej treści. Sprawa prowadzona przez Sąd Okręgowy w Katowicach, w sprawie XI U 1770/19, nie miała zawiłego charakteru. Organ rentowy złożył środek odwoławczy, aby wydłużyć postępowanie sądowe. Na mocy art. 386 § 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny zmienił częściowo zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję organu rentowego i przyjął, że ustawowe odsetki za opóźnienie w wypłacie emerytury za okres od 1 października 2017r. do 31 marca 2020r. należy liczyć od 6 kwietnia 2020r. do dnia 15 listopada 2021r.; a za okres od 1 kwietnia 2020r. do 30 listopada 2021r. należy liczyć od dnia następnego po upływie terminu płatności poszczególnych miesięcznych rat świadczenia emerytalnego do 15 listopada 2021r. Sąd Apelacyjny apelację oddalił na mocy art. 385 k.p.c. w pozostałym zakresie, tj. liczenia ustawowych odsetek od nieterminowo wypłaconych świadczeń za okres sprzed 6 kwietnia 2020r. oraz w zakresie liczenia odsetek od odsetek. Brak było bowiem podstawy prawnej do żądania przez ubezpieczonego naliczenia odsetek od zaległych odsetek. W orzecznictwie podkreśla się że art. 85 ust. 1 ustawy systemowej oraz art. 118 ustawy emerytalnej, ustalający termin wypłaty świadczenia, są przepisami regulującymi kwestie odsetek w sprawach dotyczących świadczeń z ubezpieczeń społecznych w sposób kompleksowy i wyczerpujący, i odsyłają do przepisów prawa cywilnego jedynie w zakresie wysokości odsetek. To zaś oznacza, że nie stosuje się przepisów prawa cywilnego w pozostałym zakresie (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 9 maja 2012r., w sprawie III AUa 1754/11; wyrok Sądu Najwyższego z 27 września 2002r., w sprawie II UK 214/02). Na gruncie przepisów prawa ubezpieczeń społecznych, w tym przywołanych ustaw systemowej, jak i emerytalnej, brak jest jakichkolwiek podstaw prawnych do żądania odsetek od odsetek. Nie przewiduje tego bowiem ani ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych, ani ustawa emerytalna, czy jakikolwiek inny akt prawny z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych. W sprawach z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych nie znajdują też zastosowania przepisy art. 476 k.c., art. 481 k.c., jak również art. 482 § 2 k.c. (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 14 kwietnia 2015r., w sprawie III AUa 617/14). W sprawie ubezpieczony nie wytoczył powództwa charakterystycznego dla spraw cywilnych sensu stricte, a jedynie wystąpił z wnioskiem do organu rentowego w trybie postępowania administracyjnego. Sprawy z dziedziny ubezpieczeń społecznych załatwia się z urzędu lub na wniosek, poprzez wydanie decyzji administracyjnej, a nie poprzez żądanie zapłaty, a następnie wytoczenie powództwa. Możliwość żądania skapitalizowanych odsetek od dnia wytoczenia powództwa dotyczy roszczeń cywilnoprawnych (a zatem z dziedziny prawa prywatnego), nie zaś zupełnie odmiennych rodzajowo świadczeń z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych, należących do osobnej dziedziny prawa, tj. prawa publicznego oraz mających źródło w pobieranych daninach publicznoprawnych. To oznacza, że żądanie ubezpieczonego nie ma umocowania we wskazanej podstawie prawnej, jako że przepis art. 482 k.c. nie może mieć zastosowania w sprawie. Orzecznictwo wyraźnie wskazuje, że „przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych - które stanowią autonomiczny, niezależny od cywilnego porządek prawny (...) nie przewidują możliwości dochodzenia odsetek od odsetek” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 21 października 2014 r., III AUa 102/14).

/-/SSA Grzegorz Tyrka