Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 21 maja 2021 roku Sąd Rejonowy w Rawie Mazowieckiej w sprawy z wniosku D. D. (1) i D. D. (2) z udziałem A. M., E. M., P. K. o rozgraniczenie postanowił:

1.dokonać rozgraniczenia nieruchomości położonych w miejscowości K., gmina B. - oznaczonej w rejestrze gruntów jako działka numer (...), dla której to nieruchomości jest prowadzona księga wieczysta (...) z nieruchomościami:

a)  oznaczoną w rejestrze gruntów jako działka numer (...), dla której to nieruchomości jest prowadzona księga wieczysta (...)

b)  oznaczoną w rejestrze gruntów jako działka numer (...), dla której to nieruchomości jest prowadzona księga wieczysta (...)

w ten sposób, iż ustalić, że granica pomiędzy tymi nieruchomościami przebiega według linii zaznaczonej kolorem pomarańczowym na stanowiącej integralną część niniejszego orzeczenia mapie sytuacyjnej [mapa nr 2] sporządzonej przez biegłego geodetę S. B. i zaewidencjonowanej w Starostwie Powiatowym w R. pod numerem P. (...).2021.59, przebiegającej przez punkty: (4K)-(3K)-(2K)-(1K)-( (...))-(23-224);

nakazać pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Rawie Mazowieckiej, tytułem zwrotu wydatków poniesionych w toku postępowania:

c)  solidarnie od D. D. (1) i D. D. (2) kwotę 3568,46 zł (trzy tysiące pięćset sześćdziesiąt osiem złotych i czterdzieści sześć groszy);

d)  solidarnie od A. M. i E. M. kwotę 1784,23 zł (jeden tysiąc siedemset osiemdziesiąt cztery złote i dwadzieścia trzy grosze);

ustalić, że w pozostałym zakresie wnioskodawcy oraz każdy uczestnik postępowania ponoszą koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sąd Rejonowy wskazał, po wyczerpaniu drogi administracyjnego postępowania rozgraniczeniowego wszczętego przez D. D. (2) i D. D. (1) do Sądu w dniu 22 października 2018 roku wpłynęły stosowne dokumenty. Wnioskodawcy domagali się rozgraniczenia nieruchomości położonych w obrębie wsi K. oznaczonych w ewidencji gruntów jako: działka ewidencyjna nr (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Rawie Mazowieckiej prowadzona jest księga wieczysta nr (...) będąca własnością D. i D. D. (2), działka ewidencyjna nr (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Rawie Mazowieckiej prowadzona jest księga wieczysta nr (...) będąca własnością A. i E. M. oraz działka ewidencyjna nr (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Rawie Mazowieckiej prowadzona jest księga wieczysta nr (...) będąca własnością P. K..

Po przeprowadzonym postępowaniu dowodowym, w szczególności po przeprowadzeniu dowodu z opinii biegłego z zakresu geodezji wnioskodawcy wnieśli o rozgraniczenie ich nieruchomości stanowiącej działkę nr ewidencyjny nr 321 z działką nr (...) oraz z działką nr (...) według wariantu przedstawionego na mapie nr 1 z dnia 2 listopada 2020 roku zaznaczonego kolorem jasnoszarym linią przerywaną stanowiącej załącznik do pisemnej opinii biegłego z 14 października 2020 roku, z uwzględnieniem faktu, że nieruchomość stanowiąca działkę ewidencyjną nr (...) będącej własnością wnioskodawców posiada długość 26 metrów, co wynika z nieformalnej pisemnej umowy sprzedaży nieruchomości /wieczystej dzierżawy zawartej w dniu 4 września 1969 roku pomiędzy Z. D. a H. K..

Na rozprawie w dniu 7 maja 2021 roku pełnomocnik wnioskodawców wniósł o dokonanie rozgraniczenia między działkami nr (...) zgodnie z linią koloru szarego na mapie numer 1 wykonanej przez biegłego S. B., a pomiędzy działkami numer (...) – zgodnie z linią koloru niebieskiego na mapie numer 4.

Uczestnicy postępowania wnieśli o ustalenie granicy zgodnie z mapą numer 2 według oznaczenia kolorem pomarańczowym.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wskazanie faktów, które Sąd Rejonowy uznał za udowodnione oraz wskazanie dowodów na których się oparł :

W lipcu 1967 roku we wsi K. doszło do wielkiego pożaru. W 1969 roku J. K. (1) (poprzednik P. K.) sprzedał nieformalnie H. K. 234 m ² ziemi pod budowę stodoły. H. K. była wówczas sąsiadką państwa D.. W 1969 roku J. D. i K. D., rodzice D. D. (1), nabyli nieformalnie nieruchomość, która obecnie stanowi działkę geodezyjną numer (...). Nabycie nastąpiło od J. K. (2) i J. K. (1). Zakupiona nieformalnie nieruchomość znajdowała się obok działki geodezyjnej numer (...) na której rodzina D. miała już siedlisko, które uległo częściowemu spaleniu w 1967 roku. Poza zakupie terenu obecnej działki (...) została zbudowana stodoła, która była budynkiem przejazdowym. Wyjazd ze stodoły z jednej strony był na podwórko a drugiej strony na działkę geodezyjną numer (...). Co najmniej od 1970 roku J. D. i K. D. mieli wjazd do swojego siedliska, który prowadził przez drogę znajdującą się między ich posesją a posesją pani K. (obecnie L.). Droga ta usytuowana jest na działce geodezyjnej numer (...). Droga prowadzi na pola za budynkami. Z droga przejazdowej o której mowa korzystała nie tylko rodzina D., ale również inne osoby które miały pola za budynkami. W szczególności drogę tę zawsze wykorzystywali jej właściciele – rodzina K. oraz inne osoby. Droga była oddzielona od siedliska rodziny D. ogrodzeniem ich posesji, które mimo zmiany formy, cały czas funkcjonowało w tym samym miejscu. Jedynie przy bramie wjazdowej z drogi na działce (...) do siedliska D., o szerokości około 4 m, był i jest jakby plac z którego korzystała wyłącznie rodzina D.. Plac ma szerokość około 3 metrów. Plac ten został w pewnym momencie wyłożony przez nich kostką brukową.

W dniu 4 listopada 1971 roku nastąpiło uwłaszczenie, które zostało potem potwierdzone wydanymi aktami własności ziemi. J. D. i K. D. uzyskali akt własności ziemi działkę geodezyjną numer (...). Podobnie akty własności ziemi na działki (...) uzyskali poprzednicy prawni uczestników postępowania.

W 1979 roku J. K. (1) podarował swojemu synowi J. K. (3) działkę geodezyjną numer (...).

Około 1999 roku J. D. i K. D. przepisali nieruchomość stanowiącą między innymi działkę geodezyjną numer (...) na syna D. D. (1) i jego żonę.

Aż do 2009 roku rodzina D. nie miała żadnych nieruchomości z tyłu stodoły. Wtedy D. D. (1) i D. D. (2) zakupili działkę geodezyjną numer (...), która znajduje się z tyłu stodoły, choć nie bezpośrednio za nią. Z. znajduje się działka numer (...) a dopiero obok niej działka (...) kupiona przez rodzinę D..

Około 2009 roku D. D. (1) i D. D. (2) przebudowali stodołę zbudowaną w 1969 roku. Zrobili z niej magazyn. Przebudowała polegała między innymi na zamurowaniu drzwi stodoły wychodzących na działkę numer (...).

W 2009 roku J. K. (3) przepisał działkę geodezyjną numer (...) na syna – P. K..

Teren za stodołą rodziny D., stanowiący działkę (...) nie był nigdy w jakiekolwiek części wykorzystywany wyłącznie przez rodzinę D. za wyjątkiem obszaru 0,5 m za ścianą stodoły, gdzie znajdował się okap stodoły. Początkowo był tam sad rodziny K.. Drzewa nie rosły jednak do samej stodoły. Teren nie był ogrodzony. Między sadem a stodołą D. był przejazd – teren porośnięty trawą - z którego korzystało wiele osób. Jeździły osoby które miały pola z tyłu zabudowań. W szczególności: pan W. [poprzedni właściciel działki (...)], pan K.. Rodzina D. korzystała w wyłącznym charakterze z terenu za stodołą w obszarze około 0,5 mm pod okapem stodoły, składując tam różne rzeczy (opierając je o stodołę).

W 2014 roku działkę geodezyjną numer (...) od rodziny K. zakupili A. M. i E. M.. Nabywcy wymienili drzewa, posadzili jej bliżej stodoły a w końcu ogrodzili działkę. Drzewa bliżej stodoły zostały posadzone by D. D. (1) tamtędy nie przejeżdżał do działki (...). Doszło do sporu sąsiedzkiego.

Obecnie działka oznaczona w ewidencji gruntów numerem 321 położona w K., gmina B., stanowi własność D. D. (1) i D. D. (2) na zasadzie wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej. Dla powyższej nieruchomości w Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Rawie Mazowieckiej jest prowadzona księga wieczysta o nr (...).

Obecnie działka oznaczona w ewidencji gruntów numerem 322 położona w K., gmina B., stanowi własność A. M. i E. M. na zasadzie wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej. Dla powyższej nieruchomości w Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Rawie Mazowieckiej jest prowadzona księga wieczysta o nr (...).

Obecnie działka oznaczona w ewidencji gruntów numerem 320 położona w K., gmina B., stanowi własność P. K.. Dla powyższej nieruchomości w Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Rawie Mazowieckiej jest prowadzona księga wieczysta o nr (...).

Granica prawna między nieruchomością położoną w miejscowości K., gmina B. - oznaczoną w rejestrze gruntów jako działka numer (...), dla której to nieruchomości jest prowadzona księga wieczysta (...) a nieruchomościami: oznaczoną w rejestrze gruntów jako działka numer (...), dla której to nieruchomości jest prowadzona księga wieczysta (...) oraz oznaczoną w rejestrze gruntów jako działka numer (...), dla której to nieruchomości jest prowadzona księga wieczysta (...) biegnie według linii zaznaczonej kolorem pomarańczowym na stanowiącej integralną część niniejszego orzeczenia mapie sytuacyjnej [mapa nr 2] sporządzonej przez biegłego geodetę S. B. i zaewidencjonowanej w Starostwie Powiatowym w R. pod numerem P. (...).2021.59, przez punkty: (4K)-(3K)-(2K)-(1K)-( (...))-(23-224)

Wyjaśnienie Sądu Rejonowego w zakresie postępowania:

Zarządzeniem z dnia 25 lutego 2021 roku Sąd na podstawie art. 205 ³ §5 k.p.c. w związku z art. 13 §2 k.p.c. zwrócił pismo przygotowawcze złożone przez stronę pełnomocnika wnioskodawcy datowane na dzień 16 lutego 2021 roku. Pismo wnioskodawcy zostało złożone po terminie zakreślonym przez Sąd, który upłynął w dniu 1 grudnia 2020 roku. Faktycznie doręczając stronie odpis zaewidencjonowanej mapy w lutym 2021 roku pracownik sekretariatu samowolnie zakreślił stronie nowy termin 14 dniowy na ustosunkowanie się do opinii, ale była to czynność nie oparta na zarządzeniu sądu czy sędziego sprawozdawcy. Zewidencjonowana mapa nie różni się od mapy pierwotnie (tj. w listopadzie 2020 roku) doręczonej stronie i nie było potrzeby zakreślenia stronie jakiekolwiek terminu na dalsze ustosunkowanie się. Wszelkie uwagi do opinii geodety miały być zgłoszone przed ustnym uzupełnieniem opinii, które miało miejsce na rozprawie w dniu 22 stycznia 2021 roku.

Na rozprawie z dnia 7 maja 2021 roku na podstawie art. 205 ³ §2 k.p.c. Sąd pominął dowody z dokumentów załączonych do pisma procesowego datowanego na 7 maja 2021 roku Dokumenty te zostały złożone po wcześniej zakreślonego stronom terminu na składanie wniosków dowodowych [zarządzenie z 23 listopada 2018 roku k. 20]. Nie zostały również złożone w czasie uzupełnienia opinii geodety, co Sądowi wydaje się ostatnią rozsądna chwilą na złożenie dokumentów mogących, zdaniem wnioskodawców, pomóc w ustaleniu granicy.

Na tej samej rozprawie, Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 5 k.p.c. pominął wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego geodety jako zmierzający jedynie do przedłużenia postępowania. W ocenie Sąd dotychczas przeprowadzona opinia geodety była wystarczająca i jasna. Wbrew sugestiom strony biegły uwzględnił fakt istnienia ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych z dnia 26 października 1971 r. (Dz.U. Nr 27, poz. 250) co wynika w sposób oczywisty z treści opinii. Biegły, jak to wynika z jego opinii (k. 139) wykonywał pomiary oraz poszukiwał znaków granicznych. Twierdzenia wnioskodawcy, iż tego nie zrobił są gołosłowne. Strona nie przedstawiała żadnych sensownych argumentów że dotychczas przeprowadzona opinia jest nieprawidłowa lub przeprowadzona z naruszeniem prawa. Samo niezadowolenie strony z oceny przedstawionej przez biegłego, w zakresie niemożności ustalenia zakresu uwłaszczenia, nie uzasadnia potrzeby dopuszczenia przez sąd dowodu z opinii innego biegłego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 2009 roku, II CSK 642/08).

Wskazanie przyczyn, dla których Sąd Rejonowy odmówił wiarygodności i mocy dowodowej niektórym dowodom:

W ocenie Sądu Rejonowego w sprawie były tylko dwie istotne kwestie sporne co do faktów: po pierwsze to czy aktualne ogrodzenie siedliska wnioskodawców od strony drogi znajdującej się na działce (...) było kiedyś w innym miejscu (głębiej ich stronę) czy też co najmniej od końca lat 60-ch dwudziestego wieku funkcjonowało tym samym miejscu oraz po drugie czy rodzina D. była wyłącznym posiadaczem terenu poza swoja stodołą stanowiącego część działki (...) na głębokość około 5 metrów czy też jak było niesporne w obszarze 0,5 m za stodołą.

Co do faktu pierwszego Sąd uznał, że są podstawy do przyjęcia, iż ogrodzenie posesji rodziny D. od strony drogi na działce numer (...) mimo przebudowy formy zawsze istniało w tym samym miejscu. Sąd uznał, że niewiarygodne w tym zakresie są zeznania P. K. i jego ojca J. K. (3). Twierdzili oni, że kiedyś ogrodzenie to stało dalej w stronę podwórka rodziny wnioskodawców. Osoby te są jednak w ocenie Sądu zainteresowane takimi twierdzeniami albowiem skutkowały by one korzystniejszą dla nich granicą działki numer (...) która jest własnością P. K.. Bardziej przekonały Sąd zeznania sąsiadki z drugiej strony drogi – M. L. zgodnie z którym zarówno obecny płat betonowy, jak i poprzedni płot drewniany istnieją w tym samym miejscu. Świadek w ocenie Sądu nie ma żadnego interesu by zeznawać na korzyść którejkolwiek stron niniejszego postępowania.

Natomiast co do sposobu korzystania z terenu działki (...) w obszarze 5 metrów za stodołą rodziny D. Sąd doszedł do wniosku, iż całokształt materiału dowodowego wskazuje na to, że znajdowała się tam, aż do 2017 roku, przestrzeń z której korzystali okoliczni użytkownicy gruntów jako przejazdu. Nie był to teren uprawniany przez właściciela działki (...), ale jednocześnie nie znajdował się również w wyłącznym posiadaniu rodziny D.. Okoliczności sprawy wskazują, że D. D. (1) korzystał z tego przejazdu, ale zapewne dopiero po zakupie działki (...). Potwierdza to choćby A. M. wskazując cel postawienia własnego ogrodzenia i zwiększenia ilości podsadzonych drzewek. Jednakże D. D. (1), czy jego rodzice, nie byli nigdy osobami która wyłącznie korzystała z tego terenu. Świadkowie – osoby obce dla stron - takie jak M. L., J. K. (4), W. M., a nawet ciotka wnioskodawcy T. M. wskazywała, że był tam przejazd z którego korzystał pan W.. Tym samym Sąd nie dał wiary zarówno wnioskodawcy i jego rodzinie zeznającej w charakterze świadków w zakresie którym twierdzili, że korzystali w wyłącznym charakterze z terenu 5 metrów za stodołą, jak i dowodom z których miałoby wynikać, iż właściciel działki (...) prowadził jakieś uprawy czy sad aż do ściany stodoły.

Sąd Rejonowy nie dał wiary zeznaniom wnioskodawcy, iż cześć działki (...) znajduje się poza ogrodzeniem jego posesji. Twierdzenie to jest gołosłowne i nie znajduje potwierdzenia w opinii biegłego geodety, który analizował dokumentację geodezyjną. Wnioskodawca zresztą nie sprecyzował w jakikolwiek sposób jaki to teren miał na myśli i gdzie się on znajduje. Jak wskazał geodeta, mapy związane z uwłaszczeniem są nikłej dokładności (± 1,5 m), a co za tym idzie nie sposób precyzyjne określić jaki był stan posiadania poprzedników równych w dniu 4 listopada 1971 roku.

Sąd Rejonowy za nieistotny dla rozstrzygnięcia uznał dokument (kopię) umowy z 4 września 1969 roku [k. 155] albowiem dokument ten nie da się w jakikolwiek sposób odnieść do istniejących działek i ich umiejscowienia w terenie. Sąd ma nawet wątpliwości czy dotyczy on nieruchomości która jest przedmiotem rozgraniczenia. Dokument ten obejmuje umowę Z. D. i dotyczy sprzedaży na rzecz jakiejś H. K.. Dla Sądu sugeruje to, że umowa z 4 września 1969 roku dotyczy jakiejś innej działki znajdującej się poza obszarem zainteresowania Sądu. Nawet gdyby przyjąć że umowa obejmuje teren którejś z rozgraniczanych działek to i tak z dokumentu nie wynikają żadne szczegółowe granice terenowe oraz okoliczność o którą działkę chodzi. Nie wiadomo gdzie znajdował się hipotetyczny obszar 26 x 11 m. Również to, że w umowie nieformalnej wpisano takie wymiary nie oznacza wcale, że były to wymiary prawidłowe. Zapewne umowa została sporządzona bez geodety i na podstawie własnych pomiarów (a być może nawet bez pomiarów, na podstawie wyobrażeń stron). Nie ma jakiekolwiek powodu by wierzyć wymiarom wskazanym przez osoby podpisujące umowę.

Wyjaśnienie Sądu Rejonowego podstawy prawnej orzeczenia:

Bezsporne w sprawie jest, iż między stronami powstał spór, co do przebiegu granic między ich nieruchomościami, który wymaga dokonania rozgraniczenia.

Zgodnie z art. 153 k.c. jeżeli granice gruntów stały się sporne, a stanu prawnego nie można stwierdzić, ustala się granice według ostatniego spokojnego stanu posiadania. Gdyby również takiego stanu nie można było stwierdzić, a postępowanie rozgraniczeniowe nie doprowadziło do ugody między interesowanymi, sąd ustali granice z uwzględnieniem wszelkich okoliczności; może przy tym przyznać jednemu z właścicieli odpowiednią dopłatę pieniężną.

Jak widać w przypadku przytoczonego przepisu w przypadku sporu, co do granic nieruchomości Sąd dokonuje ustalenia granic nieruchomości według stanu prawnego a dopiero, gdy tego nie da się ustalić stosuje kryteria wymienione w tym przepisie.

Przy czym należy wskazać, iż przez stan prawny granic nieruchomości należy rozumieć nie tylko stan wynikający z dokumentów ewidencyjnych oraz tytułów własności (aktów notarialnych, aktów własności ziemi, innych decyzji administracyjnych), ale również stan wynikający z zasiedzenia przygranicznych pasów gruntu (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 1967 r.; III CR 424/66) czy też stan wynikający z ustawy uwłaszczeniowej (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2006 r. III CSK 42/06).

W stanie faktycznym sprawy, uwzględniając w szczególności analizę dokumentacji dokonaną przez biegłego geodetę oraz uwzględniając upływ czasu należy przyjąć, według Sądu Rejonowego, że da się ustalić granicę prawną między rozgraniczanymi nieruchomościami. Granica ta biegnie według linii zaznaczonej kolorem pomarańczowym na stanowiącej integralną część niniejszego orzeczenia mapie sytuacyjnej [mapa nr 2] sporządzonej przez biegłego geodetę S. B. i zaewidencjonowanej w Starostwie Powiatowym w R. pod numerem P. (...).2021.59, przez punkty: (4K)-(3K)-(2K)-(1K)-( (...))-(23-224).

Tytuły prawne wszystkich nieruchomości podlegających rozgraniczeniu wywodzą się ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych z dnia 26 października 1971 r. (Dz.U. Nr 27, poz. 250), a więc hipotetycznie ze stanu posiadania poprzedników prawnych stron z dnia 4 listopada 1971 roku. Jednakże jak to wynika z opinii biegłego geodety granice na dzień uwłaszczenia nie zostały udokumentowane w dokumentacji geodezyjnej z wystarczającą dokładnością tak by można by teraz wskazać gdzie faktycznie się znajdują. Biegły co prawda sporządził mapę we oparciu o dokumentacje [mapa nr 1], ale jak sam wskazał ma ona niewystarczającą dokładność – błąd może wynosić ± 1,5 m, co jest wartością zbyt dużą. Nie jest więc możliwe ustalenie granic w oparciu o stan posiadania z dnia 4 listopada 1971 roku i ustawę uwłaszczeniową albowiem obecnie nie da się ustalić tego stanu z wystarczającą dokładnością dla ustalenia granicy.

Jednakże jak to wyżej wskazano stan prawny może wynikać również z zasiedzenia przygranicznych pasów gruntu, to jest wynikać ze stanu faktycznego na gruncie który trwa wystarczająco długo. By mówić o zasiedzeniu pasa gruntu strony postępowania musiałby wykazać władanie samoistne określonego obszaru przez co najmniej 30 lat (art. 172 §1 i 2 k.c.). Należy bowiem, w ocenie Sądu, przyjąć w takim wypadku, iż przesunięcie granicy nastąpiłoby w złej wierze. Dobra wiara polega bowiem na usprawiedliwionym w danych okolicznościach przekonaniu, że posiadaczowi przysługuje do władania rzeczą, jakie faktycznie wykonuje. Dobrą wiarę wyklucza niedbalstwo posiadacza za które w stanie faktycznym sprawy należy uznać brak wiedzy stron co do przebiegu rzeczywistej granicy i braku jakichkolwiek starań by stan ten ustalić (brak należytej staranności).

Ustalenia faktyczne sprawy wskazują, że co najmniej od okresu uwłaszczenia, aż do chwili obecnej wnioskodawcy i ich poprzednicy prawni niewątpliwie posiadali teren pod zbudowaną stodołą oraz teren objęty ogrodzeniem ich posesji. Poza tym posiadali na wyłączność teren z boku stodoły przylegający do drogi przejazdowej na działce (...) obecnie pokryty kostką brukową oraz teren za stodołą w obszarze 0,5 m (okap, składowanie narzędzi).

Tym samym można przyjąć, że tereny, nawet przy założeniu, że nie były one objęte uwłaszczeniem znajdowały się w ich samoistnym posiadaniu. Choć oczywiście należy pokreślić że stan faktyczny uwłaszczenia również mógł być taki sam, ale nie da się tego potwierdzić w oparciu o dokumenty.

Zgodnie z art. 339 k.c. domniemywa się, że ten, kto rzeczą faktycznie włada, jest posiadaczem samoistnym. Domniemanie to w niniejszej sprawie nie zostało obalone. W chwili obecnej niewątpliwie upłynął okres 30 lat trwania takiego posiadania przez wnioskodawców i ich poprzedników (art. 176 §1 k.c.).

Należy więc przyjąć, iż przesłanki art. 172 k.c. ziściły się a co za tym idzie granica między działkami (...) a 320 i 322 powstała na skutek jej utrwalenia przez zasiedzenie. Granica ta być może odpowiada stanowi uwłaszczenia, a więc z dnia 4 listopada 1971, ale nawet jakby tak nie było do odzwierciedla stan wynikający z zasiedzenia. Granicę tę odzwierciedla mapa numer 2 w zakresie koloru pomarańczowego. Stała się ona podstawą rozgraniczenia.

Należy podkreślić, że zebrany w sprawie wiarygodny materiał dowodowy nie wskazuje by w dniu 4 listopada 1974 roku poprzednicy prawni wnioskodawców posiadali większy obszar niż wynikający ze wskazanej wyżej granicy utrwalonej przez zasiedzenie.

Okoliczności sprawy nie wskazują również by wnioskodawcy i ich poprzednicy prawni byli posiadaczami samoistnymi działek (...) w większym obszarze. Co prawda korzystali z nich do przejazdu – zarówno drogi przejazdowej z boku nieruchomości jak i za stodołą, ale niej robili tego w sposób wyłączny, to jest taki by tylko ich można potraktować jako posiadaczy samoistnych tego terenu. Niewątpliwe oprócz nich przejeżdżali tamtędy również właściciele działek (...) a także inne osoby. Korzystanie z cudzego terenu jako przejazdu, równocześnie z innymi osobami wskazuje, że nie chodzi tu o posiadanie samoistne tego terenu lecz co najwyżej posiadanie służebności przejazdu.

O kosztach postępowania w zakresie wydatków Sąd orzekł w oparciu o art. 152 k.c. zgodnie z którym koszty rozgraniczenia właściciele nieruchomości ponoszą po połowie. Wszystkie koszty związane z wydatkami w toku postępowania Sąd podzielił po połowie między wnioskodawców (1/2 kosztów; 2 granice sporne) oraz uczestników postępowania (1/2 kosztów rozbita na dwie sporne granice, a więc P. K. 1/4 kosztów oraz uczestnicy postępowania M. 1/4 kosztów. Rozliczenie wydatków, z uwzględnieniem wcześniejszych zaliczek znalazło wyraz w punkcie drugim postanowienia. P. K. wpłacił w toku postępowania zaliczki w wysokości wystarczającej dla pokrycia przypadających na niego wydatków. Brakujące kwoty musza natomiast na rzecz Skarbu Państwa zwrócić pozostałe strony. Łącznie na wydatki związane z oględzinami oraz opinią biegłego geodety Sąd wydatkował 7536,91 zł z czego na wnioskodawców przypada 3768,46 zł, a na uczestników po 1884,23 zł. Zasądzone od wnioskodawców i małżeństwa M. kwoty wynikają z różnicy między tym co winni zapłacić a tym ile wpłacili w toku postępowania w zaliczkach.

Natomiast w punkcie trzecim postanowienia Sąd Rejonowy orzekł o wydatkach stron nie związanych z zaliczkami. Sąd uznał, iż każda ze stron niniejszego postępowania była w równym stopniu zainteresowana rozstrzygnięciem sprawy, ponadto interesy stron nie były sprzeczne, gdyż zarówno wnioskodawcom, jak i uczestnikom postępowania powinno zależeć na uregulowaniu stanu granicy pomiędzy ich działkami. Sąd oparł się zatem na art. 520 §1 k.p.c.

Apelację od postanowienia Sądu Rejonowego złożyli wnioskodawcy, zaskarżając je w całości, zarzucając:

1. naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na wynik niniejszej sprawy tj.: art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez błędną ocenę pisemnej i ustnej uzupełniającej opinii biegłego sądowego przy Sądzie Okręgowym w Piotrkowie Trybunalskim w dziedzinie geodezji i kartografii inż. S. B. i uznanie tych opinii za wystarczające i jasne oraz błędnym uznaniu że biegły sądowy przy Sądzie Okręgowym w Piotrkowie Trybunalskim w dziedzinie geodezji i kartografii inż. S. B. nie mógł ustalić - wskazać na podstawie dostępnych materiałów znajdujących się w Państwowym zasobie geodezyjnym i kartograficznym w Starostwie Powiatowym w R. prawnych granic nieruchomości należącej do wnioskodawców (zasięgu własności gruntów), podczas gdy przedmiotowe opinie są wadliwe ponieważ:

a) biegły w swoich opiniach nie dokonał dostatecznej analizy materiału dowodowego i nie dokonał oceny materiałów pod względem rozgraniczenia według stanu prawnego;

b) biegły w swoich opiniach nie przeprowadził dokładnej analizy stanu posiadania jaki panował na objętych zaskarżonym postanowieniem działkach w dniu 4 listopada 1971 roku;

c) biegły w swoich opiniach błędnie wziął pod uwagę tylko stan wynikający z map oraz powierzchni działek ujawnionych w (...), operatów technicznych będących wzasobie (...) w R., nie analizując stanu prawnego na dzień 4 listopada 1971 r., a pomiar który został przez biegłego wykonany to pomiar stanu użytkowania wraz z elementami zagospodarowania na gruncie, nie nawiązujący do punktów osnowy geodezyjnej (istniejących fotopunktów - rurek drenarskich) oraz istniejących w terenie starych fundamentów budynków i starych zachowanych budynków z przed pożaru wsi który wydarzył się w 1967 r.;

d) biegły nie odnalazł w terenie fotopunktów w oparciu o które wykonane były pomiary stanu użytkowania gruntów podczas zakładania ewidencji gruntów obrębu K. w 1965 roku a do dalszej analizy wykorzystał współrzędne fotopunktów pozyskane z digitalizacji zdjęcia lotniczego i własne obliczenia, uzyskując dokładność ±1.5 m., natomiast już z analizy samego fotoszkicu wynika, iż niektóre fotopunkty na terenie wsi K. zlokalizowane były na narożnikach budynków, które do chwili obecnej zachowały się terenie, a pomiar tych budynków lub ich pozostałości spowodowałyby uzyskanie większej odpowiedniej dokładności pomiaru, poza tym z informacji pozyskanych od wykonawców prac geodezyjnych wykonujących roboty geodezyjne na terenie wsi K. oraz danych zawartych w operatach technicznych, wiadomym jest że wykonawcom prac geodezyjnych udało się odnaleźć fotopunkty na tym terenie;

e) opinie sporządzone przez biegłego, na których oparł się Sąd Rejonowy wydając postanowienie o rozgraniczeniu nie uwzględniły wszystkich załączanych do akt sprawy dokumentów m. in. planu realizacyjnego zagospodarowania działki sporządzonego z dnia 4 grudnia 1967 roku, na okoliczność budowy budynku gospodarczego (stodoły), wybudowanego po pożarze wsi;

f) opinie sporządzone przez biegłego w takim zakresie nie uwzględniały również, iż stan posiadania może kształtować się w sposób inny niż to wynika z dokumentów znajdujących się w (...) a przede wszystkim z mapy ewidencyjnej, granice wykazane w aktualnej ewidencji gruntów (mapie numerycznej) nie są to granice, które wyznaczają w terenie zasięg prawa własności do nieruchomości, gdyż punkty graniczne są wykazane z dokładnością ±1.5 do ±3.0, są one jednak uwidocznione w operacie ewidencji gruntów i budynków a jakość tych granic oraz ich dokładność budzi szereg wątpliwości;

g) z analizy aktualnej numerycznej mapy ewidencyjnej prowadzonej przez Starostę (...) jednoznacznie wynika, że obecna działka ewidencyjna nr (...) swoim rysunkiem nie obejmuje całej wydzielonej starej działki nr (...), a jej numeryczny opis nie obejmuje wydzielonej starej działki nr (...) uwłaszczonej na rzecz J. D., zaś wydzielona wówczas stara działka nr (...) w obecnej mapie numerycznej całkowicie zawiera się w obecnej działce nr (...), a zatem nieprawidłowo według obecnego rysunku mapy ewidencyjnej działka nr (...) składa się ze starych działek nr (...) a działka nr (...) swoim opisem w numerycznej mapie ewidencyjne obejmuje tylko działkę nr (...), w związku z powyższym biegły powinien się do takiego stanu odnieść i wykazać nieprzydatność mapy ewidencyjnej do dalszego wykorzystania jako materiału niewiarygodnego, a także biegły powinien stwierdzić, że numeryczny opis granic działki nr (...) jest niewiarygodny, gdyż wykazane punkty graniczne w numerycznej mapie ewidencji gruntów położone na trójmiedzy działek nr (...) i na załamaniu granicy działki nr (...) z działka nr (...) posiadają atrybuty (...) (5 - błąd położenia punktu) wynoszący 1,51 - 3,00 m i ZRD 8 jako powstałe z wektoryzacji ewidencyjnej mapy rastrowej bez wykorzystania wyników pomiarów terenowych;

h) biegły nie odnalazł fotopunktów, mimo iż innym wykonawcą prac geodezyjnych się to udało;

i) biegły nie powiązał nieprawidłowo wykazanych granic wykazanych w ewidencji działki nr (...), ze stanem prawnym mimo iż na mapie nr 1 kolorem szarym pokazuje granice nieruchomości na jakie był wydany akt własności ziemi;

j) biegły wskazał, w swojej pisemnej opinii iż materiały pochodzące z uwłaszczenia są niskiej dokładności ± 1.5 m, a przyjmuje granice ujawnione na mapie ewidencyjnej których dokładność również wynosi około ±1.51 m do ±3.00 m;

k) pomiar którego dokonał biegły jest pomiarem tylko obecnej sytuacji na gruncie tj. na działce nr (...), bez analizy historycznej i odszukania istniejących w ternie starych budynków oraz fundamentów budynków z przed pożaru;

biegły umieścił punkt graniczny nr 4k na granicy działki nr (...) z działką nr (...) wykazanej w numerycznej mapie ewidencyjnej z błędem położenia wynoszącym 1,51 m - 3,00 m, gdzie biorąc pod uwagę istniejący stary fundament budynku usytuowanego na działce nr (...) i położenie fotopunktu usytuowanego na granicy dawnych działek nr (...) a obecnych 310 i 318/1 poprzez dokładne wpasowanie fotoszkicu do aktualnej sytuacji terenowej południowa granica działki nr (...) z działką nr (...) będzie przebiegała około 1,5 m - 2 m od wykazanej granicy w numerycznej mapie ewidencyjnej;

m) granice działki nr (...) na mapie nr 2 zostały przyjęte z prowadzonej przez Starostę (...) numerycznej bazy ewidencji gruntów, co jest niedopuszczalne, gdyż przebieg granic działek ewidencyjnych nr (...) nie został wykazany w ewidencji na podstawie dokumentacji określonej w § 36 rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 marca 2001 r., w sprawie ewidencji gruntów i budynków (Dz. U. z 2001 r., Nr 38 poz. 454 z późn. zm.), zaś punkty graniczne określające granice działek nr (...) nie spełniają standardów dokładnościowych określonych w §16 Rozporządzenia Ministra (...) z dnia 18 sierpnia 2020 r. w sprawie standardów technicznych wykonywania geodezyjnych pomiarów sytuacyjnych i wysokościowych oraz opracowywania i przekazywania wyników tych pomiarów do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego (Dz. U z dnia 21 sierpnia 2020 r., poz. 1429) i na podstawie § 37 rozporządzenia w sprawie ewidencji gruntów i budynków dane do dalszego opracowania powinny być poprzedzone pomiarem terenowym lub geodezyjnym pomiarem fotogrametrycznym poprzedzonych ustaleniem przebiegu tych granic, a szczegółowa analiza materiałów będących w (...) oraz analiza historyczna stanu na dzień 4 listopada 1971 r. pozwoliłaby wykazać granicę prawną pomiędzy działka (...) i sąsiednimi nr 320, 322 i 314;

n) biegły mógł ustalić - wskazać na podstawie dostępnych materiałów znajdujących się w Państwowym zasobie geodezyjnym i kartograficznym w Starostwie Powiatowym w R. prawne granice nieruchomości należącej do wnioskodawców (zasięgu własności gruntów), gdyż zarówno geodeta w dokumentacji do postępowania administracyjnego jak i biegły sądowy na mapie nr 1 takowe granice wskazali, w związku z powyższym ustalenie granic w oparciu o stan posiadania z dnia 4 listopada 1971 r., jest możliwe ponieważ szkic podziału działek nr (...) sporządzony na okoliczność uwłaszczenia poszczególnych nieruchomości zawiera miary liniowe pozwalające na wyznaczenie granic i ustalenie stanu posiadania z uwłaszczenia;

2)  naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik niniejszej sprawy tj.: art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez dowolną i wybiórczą, a nie swobodną i wszechstronną ocenę materiału dowodowego i uznanie przez Sąd za nieistotny dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy dokumentu (kopii) umowy z 4 września 1969 roku [k. 155 akt sprawy], podczas gdy analiza istniejącego stanu na gruncie a w szczególności usytuowania budynków na przedmiotowej działce i nieruchomościach sąsiednich oraz zapisy z nieformalnych umów kupna sprzedaży (zawartej pomiędzy K. J. s. S. i J. - właścicielem działki stary nr (...), a K. H. c. J. i J. - właścicielką działki stary nr (...), dot. zakupu przez H. K. terenu o obszarze 234 m ² od J. K. (1) oraz zawartej pomiędzy H. K. c. J. i J. - właścicielką działki stary nr (...) a Z. D. - właścicielem działki stary nr (...) dot. zakupu przez H. K. terenu o obszarze 286 m2, o długości 26 m i szerokości lim, licząc przez całą działkę od granicy M. do granicy gruntów K., a dochodząc do gruntów nabywczyni H. K. i pozostałej działki będącej w posiadaniu sprzedającego Z. D.) wskazują, że szczególnie umowa zawarta pomiędzy H. K. a J. K. (1) może mieć znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, gdyż jak wynika z zapisów tej umowy J. K. (1) sprzedał H. K. cześć swojej działki oznaczonej dawnym nr 361 o pow. 0.0234 ha od strony drogi ponieważ J. K. (1) przysługiwało prawo dojazdu do pozostającego dalej pola, a domniemanie takie potwierdzone zostało na szkicu polowym wykonanym w marcu 1977 r. (tzw. szkic do uwłaszczeń), gdyż jako działkę sąsiednią do działki stary nr (...) (obecnie 314) i dzielonej działki nr (obecnie 320) od strony drogi wpisana została działka stary nr (...) należąca do H. K., a zasięg nieformalnych umów kupna sprzedaży wkreślono ma mapę stanowiącą załącznik do niniejszej apelacji;

3)  naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik niniejszej sprawy tj.: art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez dowolną a nie swobodną ocenę materiału dowodowego i uznanie za niewiarygodne zeznań wnioskodawcy D. D. (1), iż cześć działki (...) znajduje się poza ogrodzeniem jego posesji oraz błędne ustalenie, że mapy związane z uwłaszczeniem są niskiej jakości o dokładności ± 1,5 m a co za tym idzie nie sposób precyzyjnie określić jaki był stan poprzedników prawnych wnioskodawcy w dniu 4 listopada 1971 roku, podczas gdy na podstawie miar liniowych ze szkicu do uwłaszczenia z podziału działek nr (...) i można te granice określić z dużo dokładniejszą dokładnością a korzystanie w celu ustalenia granic tylko z aktualnie prowadzonej numerycznej mapy ewidencyjnej prowadzonej przez Starostę (...) jest również niezasadne gdyż punkty graniczne do opisu granic w mapie ewidencyjnej posiadają błędy położenia 1,51 m - 3,00 m, a zgodnie z zeznaniami świadków, aktualnych szczegółów terenowych i miar liniowych na szkicu z pomiaru do uwłaszczenia prawna granica działki nr (...) z działką nr (...) będzie przebiegała po południowej stronie ogrodzenia;

4)  naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik niniejszej sprawy tj.: art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez dowolną a nie swobodną ocenę materiału dowodowego i uznanie za niewiarygodne zeznań wnioskodawcy D. D. (1) (e-protokół rozprawy z dnia 7 maja 2021 r. 00:24:52-00:28:18) i zeznań świadków: T. M. (e-protokół rozprawy z dnia 11 czerwca 2019 r. 00:14:38-00:26:59), K. D. (e- protokół z dnia 6 sierpnia 2019 r. 00:07:37-00:32:00) w zakresie w którym twierdzili, że korzystali w wyłącznym charakterze z terenu 5 metrów za stodołą, podczas gdy powyższe zeznania w tym zakresie są spójne, logiczne i nie są wzajemnie sprzeczne, a przy tym wbrew twierdzeniom Sądu zawartym w pkt 26 uzasadnienia zaskarżonego postanowienia świadek T. M. nie zeznała, że „pan W." jeździł po terenie 5 metrów za stodołą, tylko zeznała, że „pan W." jeździł za budynkami „pana D.";

5)  naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik niniejszej sprawy tj.: art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 205 ³ § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez pominięcie dowodu z dokumentów załączonych do pisma procesowego wnioskodawców datowanego na 7 maja 2021 r. pomimo, iż przedmiotowe dokumenty mają istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy z przyczyn wskazanych w uzasadnieniu niniejszej apelacji, a potrzeba ich powołania powstała na skutek dokonanego przez Sąd zwrotu pisma przygotowawczego złożonego przez pełnomocnika wnioskodawcy datowanego na dzień 16 lutego 2021 roku, przy czym wskazuję, że wnioskodawcy nie mieli możliwości wcześniejszego złożenia przedmiotowych dokumentów z uwagi na ich odnalezienie w lutym 2021 r.;

6)  naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik niniejszej sprawy tj.: art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 235 ² § 1 pkt 5 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez pominięcie wniosku wnioskodawców o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego geodety pomimo, iż wniosek wnioskodawców o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii innego biegłego geodety nie zmierzał jedynie do przedłużenia niniejszego postępowania ale zmierzał do uzyskania w niniejszej sprawie prawidłowo sporządzonej opinii biegłego geodety nie posiadającej wad, o których mowa w pkt 1 petitum niniejszej apelacji;

7)  naruszenie prawa materialnego tj. art. 153 k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie polegające na wyborze przez Sąd wariantu rozgraniczenia niezgodnego ze stanem prawnym tj. wyborze wariantu zgodnego z obecnym stanem użytkowania bez należytego zbadania faktycznego stanu prawnego oraz przyjęciu w ślad za opinią biegłego, błędnego kryterium do rozgraniczenia działki nr (...) z działkami nr (...), polegającego w pierwszej kolejności na uznania obecnego stanu użytkowania gruntów, przed kryterium rozgraniczenia według stanu prawnego, o którym mowa w art. 153 k.c.

Powyższe naruszenia przepisów miały istotny wpływ na wynik niniejszej sprawy ponieważ skutkowały błędnym ustaleniem przez Sąd, że granica prawna między nieruchomością położoną w miejscowości K., gmina B. - oznaczoną w rejestrze gruntów jako działka numer (...), dla której to nieruchomości jest prowadzona księga wieczysta (...) a nieruchomościami: oznaczoną w rejestrze gruntów jako działka numer (...), dla której to nieruchomości jest prowadzona księga wieczysta (...) oraz oznaczoną w rejestrze gruntów jako działka numer (...), dla której to nieruchomości jest prowadzona księga wieczysta (...) biegnie według linii zaznaczonej kolorem pomarańczowym na stanowiącej integralną część niniejszego orzeczenia mapie sytuacyjnej [mapa nr 2] sporządzonej przez biegłego geodetę S. B. i zaewidencjonowanej w Starostwie Powiatowym w R. pod numerem P. (...).2021.59, przez punkty: (4K)-(3K)-(2K)-(lK)-( (...))-(23-224) [dowód: opinia biegłego geodety - k. 132-146 i k. 176-184, protokół rozprawy z dnia 22 stycznia 2021],

Podnosząc powyższe zarzuty apelujący wnieśli o:

A)  rozpoznanie na podstawie art. 380 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. przez Sąd II instancji wydanego na rozprawie w dniu 7 maja 2021 r. w niniejszej sprawie postanowienia Sądu Rejonowego w Rawie Mazowieckiej I Wydziału Cywilnego z dnia 7 maja 2021 r. o sygn. akt I Ns 243/18 pomijającego na podstawie art. 205 ³ § 2 k.p.c. dowód z dokumentów załączonych do pisma procesowego wnioskodawców datowanego na 7 maja 2021 r., a w konsekwencji o dopuszczenie dowodu z przedmiotowych dokumentów na okoliczności wskazane w piśmie wnioskodawców datowanym na 7 maja 2021 r.;

B)  rozpoznanie na podstawie art. 380 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. przez Sąd II instancji wydanego na rozprawie w dniu 7 maja 2021 r. w niniejszej sprawie postanowienia Sądu Rejonowego w Rawie Mazowieckiej I Wydziału Cywilnego z dnia 7 maja 2021 r. o sygn. akt I Ns 243/18 pomijającego na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 5 k.p.c. wniosek wnioskodawców o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego geodety, a w konsekwencji o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego geodety na okoliczności, o których mowa w pkt 1 postanowienia Sądu Rejonowego w Rawie Mazowieckiej I Wydziału Cywilnego z dnia 16 września 2019 r. o sygn. akt I Ns 243/18 i na okoliczności, o których mowa w pkt 2 pisma procesowego wnioskodawców z dnia 27 sierpnia 2019 r. i nakazanie przeprowadzenia tego dowodu przez Sąd I instancji;

C)  dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z szkicu polowego (katastralnego) z marca 1977 r. - na okoliczność, że istnieje możliwość ustalenia stanu uwłaszczenia poprzedników prawnych wnioskodawców w dniu 4 listopada 1971 r., a tym samym na okoliczność, że pisemna i ustna uzupełniająca opinia biegłego sądowego przy Sądzie Okręgowym w Piotrkowie Trybunalskim w dziedzinie geodezji i kartografii inż. S. B. jest wadliwa, przy czym wskazuję, że wnioskodawcy nie mieli możliwości wcześniejszego złożenia przedmiotowego szkicu polowego do akt niniejszej sprawy z uwagi na jego możliwość uzyskania dopiero po dniu wydania zaskarżonego postanowienia;

D)  dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z wykonanej w dniu 21 lipca 2021 r. mapy przedstawiającej stan nieruchomości będącej przedmiotem rozgraniczenia w niniejszej sprawie wynikający z nieformalnych umów kupna sprzedaży oraz ze szkicu podziału do uwłaszczeń - na okoliczność, że pominięte przez Sąd nieformalne umowy kupna sprzedaży (tj. nieformalna umowa kupna sprzedaży zawarta w dniu 3 listopada 1969 r. pomiędzy H. K. a J. K. (1) oraz nieformalna umowa kupna sprzedaży zawarta w dniu 4 września 1969 r. pomiędzy H. K. a Z. D.) mają istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy oraz na okoliczność, że istnieje możliwość ustalenia stanu uwłaszczenia poprzedników prawnych wnioskodawców w dniu 4 listopada 1971 r. i na okoliczność tego stanu uwłaszczenia, a tym samym na okoliczność, że pisemna i ustna uzupełniająca opinia biegłego sądowego przy Sądzie Okręgowym w Piotrkowie Trybunalskim w dziedzinie geodezji i kartografii inż. S. B. jest wadliwa, przy czym wskazuję, że wnioskodawcy nie mieli możliwości wcześniejszego złożenia przedmiotowej mapy do akt niniejszej sprawy z uwagi na jej sporządzenie w dniu 21 lipca 2021 r. tj. po dniu wydania zaskarżonego postanowienia;

E)  dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z przesłuchania wnioskodawców D. D. (1) i D. D. (2) na okoliczność następujących faktów:

a)  że wnioskodawcy nie mieli możliwości złożenia wniosków dowodowych z dokumentów załączonych do pisma z dnia 16 lutego 2021 r. (zwróconego przez Sąd) z uwagi na ich odnalezienie w lutym 2021 r.;

b)  że wnioskodawcy nie mieli możliwości wcześniejszego złożenia wniosku dowodowego o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu ze szkicu polowego (katastralnego) z marca 1977 r. z uwagi na jego możliwość uzyskania dopiero po dniu wydania zaskarżonego postanowienia;

c)  że wnioskodawcy nie mieli możliwości wcześniejszego złożenia wniosku dowodowego o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z wykonanej w dniu 21 lipca 2021 r. mapy przedstawiającej stan nieruchomości będącej przedmiotem rozgraniczenia w niniejszej sprawie wynikający z nieformalnych umów kupna sprzedaży oraz ze szkicu podziału do uwłaszczeń z uwagi na jej sporządzenie w dniu 21 lipca 2021 r. tj. po dniu wydania zaskarżonego postanowienia;

F)  uchylenie na podstawie art. 368 § 1 pkt 5 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie niniejszej sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Rejonowy w Rawie Mazowieckiej I Wydział Cywilny celem przeprowadzenia dowodów z dokumentów załączonych do pisma procesowego wnioskodawców datowanego na 7 maja 2021 r. oraz celem przeprowadzenia dowodu z opinii innego biegłego geodety na okoliczności, o których mowa w pkt 1 postanowienia Sądu Rejonowego w Rawie Mazowieckiej I Wydziału Cywilnego z dnia 16 września 2019 r. o sygn. akt I Ns 243/18 i na okoliczności, o których mowa w pkt 2 pisma procesowego wnioskodawców z dnia 27 sierpnia 2019 r.;

ewentualnie wnieśli jak powyżej w pkt C-E oraz wnieśli o:

G)  rozpoznanie na podstawie art. 380 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. przez Sąd II instancji wydanego na rozprawie w dniu 7 maja 2021 r. w niniejszej sprawie postanowienia Sądu Rejonowego w Rawie Mazowieckiej I Wydziału Cywilnego z dnia 7 maja 2021 r. o sygn. akt I Ns 243/18 pomijającego na podstawie art. 205 ³ § 2 k.p.c. dowód z dokumentów załączonych do pisma procesowego wnioskodawców datowanego na 7 maja 2021 r., a w konsekwencji o dopuszczenie i przeprowadzenie przez Sąd II instancji dowodu z przedmiotowych dokumentów na okoliczności wskazane w piśmie wnioskodawców datowanym na 7 maja 2021 r., które to dokumenty również załączam do niniejszej apelacji;

H)  rozpoznanie na podstawie art. 380 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. przez Sąd II instancji wydanego na rozprawie w dniu 7 maja 2021 r. w niniejszej sprawie postanowienia Sądu Rejonowego w Rawie Mazowieckiej I Wydziału Cywilnego z dnia 7 maja 2021 r. o sygn. akt I Ns 243/18 pomijającego na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 5 k.p.c. wniosek wnioskodawców o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego geodety, a w konsekwencji o dopuszczenie i przeprowadzenie przez Sąd II instancji dowodu z opinii innego biegłego geodety na okoliczności, o których mowa w pkt 1 postanowienia Sądu Rejonowego w Rawie Mazowieckiej I Wydziału Cywilnego z dnia 16 września 2019 r. o sygn. akt I Ns 243/18 i na okoliczności, o których mowa w pkt 2 pisma procesowego wnioskodawców z dnia 27 sierpnia 2019 r.;

I)  zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez dokonanie rozgraniczenia nieruchomości położonych w miejscowości K., gmina B. - oznaczonej w rejestrze gruntów jako działka numer (...), dla której to nieruchomości jest prowadzona księga wieczysta (...) z nieruchomościami:

a)  oznaczoną w rejestrze gruntów jako działka numer (...), dla której to nieruchomości jest prowadzona księga wieczysta (...)

b)  oznaczoną w rejestrze gruntów jako działka numer (...), dla której to nieruchomości jest prowadzona księga wieczysta (...)

zgodnie z linią koloru szarego pomiędzy działkami numer (...) na mapie numer 1 wykonanej przez biegłego S. B., a pomiędzy działkami numer (...) - zgodnie z linią koloru niebieskiego na mapie numer 4 wykonanej przez biegłego S. B..

W odpowiedzi na apelację uczestnicy postępowania wnieśli o jej oddalenie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu.

W ocenie Sądu Okręgowego, zaskarżone postanowienie Sądu Rejonowego jest prawidłowe. Podniesione przez apelującego zarzuty nie zasługują na uwzględnienie. Sąd Okręgowy podziela zarówno ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd I instancji i przyjmuje je, jako własne, jak i dokonaną ocenę prawną.

Nie mógł zostać uznany za skuteczny przede wszystkim podniesiony przez apelujących zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.. Należy wskazać, że zarzut naruszenia przepisu art. 233 k.p.c. może być uznany za zasadny jedynie w wypadku wykazania, że ocena materiału dowodowego jest rażąco wadliwa, czy w sposób oczywisty błędna, dokonana z przekroczeniem granic swobodnego przekonania sędziowskiego, wyznaczonych w tym przepisie. Sąd drugiej instancji ocenia bowiem legalność oceny dokonanej przez Sąd I instancji, czyli bada czy zostały zachowane kryteria określone w art. 233 § 1 k.p.c. Należy zatem mieć na uwadze, że – co do zasady – Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału, dokonując wyboru określonych środków dowodowych. Jeżeli z danego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena Sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona tylko wtedy, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub, gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo - skutkowych (por. przykładowo postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2001 r., I CKN 1072/99, Prok. i Pr. 2001 r., Nr 5, poz. 33, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2000 r., I CKN 1114/99, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2000r., I CKN 1169/99, OSNC 2000 r., nr 7-8, poz. 139).

Jak wskazał Sąd Najwyższy w licznych orzeczeniach (np. wyrok z dnia 16 grudnia 2005 r., sygn. akt III CK 314/05, wyrok z dnia 21 października 2005r., sygn. akt III CK 73/05, wyrok z dnia 13 października 2004 r. sygn. akt III CK 245/04, LEX nr 174185), skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez sąd przepisu art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem może być jedynie przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie o innej, niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie, niż ocena sądu. Dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie wystarcza stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości. Konieczne jest tu wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie sądu w tym zakresie. W szczególności skarżący powinien wskazać, jakie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłusznie im je przyznając (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 19 czerwca 2008 r., I ACa 180/08, LEX nr 468598).

Strona apelująca w rozpoznawanej sprawie nie zdołała, w ocenie Sądu Okręgowego, wykazać, że Sąd pierwszej instancji naruszył art. 233 § 1 k.p.c., to jest, że oceniając materiał dowodowy uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego. Podniesiony przez wnioskodawców zarzut naruszenia tego przepisu dotyczy przede wszystkim oceny dowodu z pisemnej i ustnej uzupełniającej opinii biegłego sądowego w dziedzinie geodezji i kartografii inż. S. B.. Ponadto, według apelujących, Sąd Rejonowy dokonał dowolnej i wybiórczej, a nie swobodnej i wszechstronnej oceny materiału dowodowego i błędnie uznał za nieistotny dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy dokument (kopię) umowy z 4 września 1969 roku oraz błędnie uznał za niewiarygodne zeznania wnioskodawcy D. D. (1) oraz zeznania świadków: T. M. i K. D..

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zagadnienia oceny dowodu z opinii biegłego, wskazać trzeba, że w myśl zaś art. 278 § 1 k.p.c. w wypadkach wymagających wiadomości specjalnych sąd po wysłuchaniu wniosków stron co do liczby biegłych i ich wyboru może wezwać jednego lub kilku biegłych w celu zasięgnięcia ich opinii. Dowód z opinii biegłego podlega ocenie na podstawie art. 233 § 1 k.p.c., przy czym z uwagi na swoistość tego środka dowodowego, w orzecznictwie wypracowano szczególne kryteria jego oceny. Wskazuje się, że opinia nie może podlegać ocenie sądu w warstwie dotyczącej przedstawionych poglądów naukowych lub dotyczących wiedzy specjalistycznej (naukowej lub technicznej), nawet jeśli członkowie składu orzekającego taką wiedzę posiadają. Ocenie podlega wyłącznie zgodność z materiałem procesowym przyjętych założeń faktycznych, podstawy metodologiczne, transparentność, kompletność, spójność wywodu i wreszcie zgodność wniosków opinii z zasadami logiki, wiedzy powszechnej i doświadczenia życiowego. Odwołanie się przez sąd do tych kryteriów oceny stanowi wystarczające i należyte uzasadnienie przyczyn uznania opinii za rzetelną. Oznacza to również i to, że sąd nie ma kompetencji do czynienia ustaleń pozostających w sprzeczności ze stanowiskiem biegłych specjalistów, zwłaszcza w sytuacji, gdy opinia jest jednoznaczna, przekonująca i odpowiednio umotywowana. Zdyskredytowanie opinii biegłego sporządzonej w sprawie jest możliwe tylko wówczas, gdy ta zawiera istotne luki, nie odpowiada na postawione tezy dowodowe, jest niejasna, nienależycie uzasadniona i nieweryfikowalna, tj. gdy przedstawiona przez eksperta analiza nie pozwala organowi orzekającemu skontrolować jego rozumowania co do trafności jego wniosków końcowych (vide wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 19 listopada 2019 roku, I ACa 255/19, Lex nr 28647779). Taka sytuacja w rozpoznawanej sprawie nie występuje, odmienne stanowisko oznaczałoby, bowiem przyjęcie, że należy przeprowadzić dowód z kilku biegłych, by się upewnić, czy niektórzy z nich nie byliby takiego zdania, jak strona. Potrzeba powołania innego biegłego powinna wynikać z okoliczności sprawy, a nie z samego niezadowolenia strony z dotychczas złożonej opinii. Niezadowolenie strony z opinii biegłego nie uzasadnia powołania innego biegłego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2002 roku, I CR 562/74 LEX nr 7607; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 1999 roku, I PKN 20/99, OSNP 2000/22/807).

Jeśli chodzi o zarzuty apelujących dotyczące opinii biegłego, to zauważyć należy, że charakter przedmiotowego postępowania, którego istotą jest określenie granic prawa własności i miarodajna ocena okoliczności sprawy, wymagały odwołania się do wiadomości specjalnych, a więc wręcz istniał obowiązek skorzystania z art. 278 § 1 k.p.c. (patrz, np. wyroki Sądu Najwyższego z 27 kwietnia 2012 r., V CSK 202/11, L.; z 9 stycznia 2012 r., I UK 232/11, L.; z 20 marca 2009 r., II CSK 602/08, L.). Biegły wydał w sprawie opinię pisemną oraz uzupełnił ją opinią ustną. W ramach ustnej opinii biegły nie tylko potwierdził swoją opinię podstawową, ale też precyzyjnie wyjaśnił mechanizm powstania rozbieżności w danych geodezyjnych.

Sąd Okręgowy podzielił ocenę Sądu Rejonowego, że przeprowadzona opinia geodety była jasna i stanowiła wystarczający materiał dowodowy do wydania zaskarżonego orzeczenia. Zauważyć należy, że biegły sporządził, zgodnie z tezą dowodową postanowienia Sądu Rejonowego, mapy stanowiące projekty przebiegu prawnej granicy z uwzględnieniem ewentualnego zasiedzenia nieruchomości na rzecz właścicieli działki (...) w różnych wariantach ewentualnego zasiedzenia gruntu, a także projekt mapy z aktualną granicą posiadania stron w spornym obszarze. Wbrew sugestiom strony apelującej, a co wynika z treści opinii, biegły wykonał analizę materiałów geodezyjnych, dokumentów ujawnionych w księgach wieczystych stwierdzających stan prawny nieruchomości oraz uwzględnił fakt istnienia ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych z dnia 26 października 1971 r. (Dz.U. Nr 27, poz. 250), wskazując wprost na przeprowadzenia analizy (...), zauważając, że w żadnym dokumencie ujawnionym w KW oraz (...) nie ma danych liczbowych zawierających przebieg granic oraz opisujących przebieg granic (k. 134 akt). Biegły, co zostało zaznaczone w opinii (k. 133, 139) w dniu 10 marca 2020 r. wykonał oględziny nieruchomości, podczas których wykonał pomiar przebiegu użytkowania wraz z elementami zagospodarowania oraz poszukiwał znaków granicznych. Biegły w końcowej części pisemnej opinii wskazał, że wykonał analizę materiałów geodezyjnych w ilości 8 szt. operatów i przejrzał około 10 dodatkowo dokumentacji geodezyjnych, znajdujących się na analizowanym obszarze oraz wykonał pomiary i odszukał punkty osnowy, znaki graniczne i fotopunkty, które posłużyły do założenia ewidencji gruntów.

Biegły zaznaczył, że w wyniku analizy dokumentacji geodezyjnej w oparciu o odszukane i obliczone fotopunkty, wykonał wpasowanie zdjęcia lotniczego z błędem ± ok. 1,5m. Następnie w terenie podjął próbę odszukania fotopunktów przy drodze przez wieś oraz z linii pomiarowej za budynkami. Fotopunktów nie odnalazł, w wyniku czego do dalszych obliczeń wykorzystał współrzędne fotopunktów pozyskane z digitalizacji zdjęcia lotniczego oraz obliczeń własnych. W oparciu o tak pozyskane fotopunkty wykonał obliczenia przebiegu linii granicznych wykorzystując dane liczbowe przedstawione na zarysie pomiarowym i operacie z założenia ewidencji gruntów. Następnie w oparciu o linie pomiarowe i linie przebiegu granic przy wykorzystaniu szkicu polowego (katastralnego) z marca 1977roku i załączonych do tej dokumentacji geodezyjnej obliczeń - obliczył działki nr (...), które zostały ujawnione w (...).451/93/77 z 30.04.1977 roku., a następnie zostały połączone w nową działkę nr (...) w 1989 roku podczas odnowienia ewidencji gruntów bez zmiany powierzchni ogólnej. Biegły jednoznacznie zaznaczył, że na podstawie tych materiałów nie ma możliwości wyznaczenia przebiegu granic prawnych w sposób nie budzący wątpliwości z odpowiednią dokładnością.

Wydając ustną uzupełniającą opinię biegły podniósł, że granicy prawnej bez zasiedzenia nie da się ustalić z wymaganą dokładnością geodezyjną. Zaznaczył, że badał szkic do uwłaszczeń z 1977 roku, oceniając go, że nie jest materiałem geodezyjnym, jest zbyt mało dokładny. Biegły też wskazał, że kiedyś sporządzono mapy +- 3 m, obecnie mapy sporządza się z dokładnością +- 30 cm.

Mając na względzie powyższe uwagi odnośnie opinii biegłego stwierdzić należy, że twierdzenia apelujących, iż biegły nie przeprowadził dokładnej analizy dokumentów geodezyjnych, kartograficznych, dokumentacji uwłaszczeniowej oraz, ze nie przeprowadził stosownych, wymaganych czynności w terenie (próby odszukania fotopunktów), pozostają gołosłowne. W konsekwencji Sad Okręgowy podzielił stanowisko Sądu pierwszej instancji, że wnioskodawcy, również w zakresie podniesionego zarzutu apelacyjnego, nie przedstawili żadnych argumentów wskazujących, że wydana opinia jest nieprawidłowa lub przeprowadzona została z naruszeniem prawa. Samo niezadowolenie strony z oceny przedstawionej przez biegłego, w zakresie niemożności ustalenia zakresu uwłaszczenia, nie uzasadnia potrzeby dopuszczenia przez sąd dowodu z opinii kolejnego biegłego.

Z powyższych powodów Sąd drugiej instancji, rozpoznając wniosek apelujących wnioskodawców o zbadanie na podstawie art. 380 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. wydanego na rozprawie w dniu 7 maja 2021 r. postanowienia Sądu Rejonowego z dnia 7 maja 2021 r. pomijającego na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 5 k.p.c. wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego geodety, uznając trafność postanowienia Sądu pierwszej instancji, nie znalazł również podstaw do uwzględnienia wniosku apelujących o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego geodety. Opinia biegłego geodety S. B. wydana w rozpoznawanej sprawie, także w ocenie Sadu Okręgowego, jest rzetelna i podbudowana wiedzą fachową oraz doświadczeniem zawodowym, stanowi wartościowy materiał dowodowy, który zasadnie został uznany za podstawę rozstrzygnięcia sprawy.

Jeżeli chodzi o zarzut apelujących błędnego uznania przez Sąd pierwszej instancji za nieistotny dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy dokumentu w postaci kopii umowy z 4 września 1969 roku, to Sąd Okręgowy podziela stanowisko Sądu Rejonowego, że powyższy dokument należało pominąć jako nie stanowiący miarodajnego dowodu, pozwalającego na odtworzenie stanu posiadania nieruchomości przez poprzedników prawnych wnioskodawców w dniu 4 listopada 1977 r.. Treść powyższej umowy, nie umożliwia odnieść jej zapisów do istniejących działek i ich umiejscowienia w terenie. W ocenie Sądu drugiej instancji nawet dalej idąca sugestia Sądu Rejonowego, że umowa z 4 września 1969 roku dotyczy jakiejś innej działki znajdującej się poza obszarem zainteresowania Sądu w ramach rozpoznawanej sprawie wydaje się usprawiedliwiona.

Apelujący podnoszą, że treść umowy z 4 września 1969 roku, w połączeniu z inną nieformalną umową zawartą między H. K. a J. K. (1) oraz w połączeniu ze szkicem polowym wykonanym w marcu 1977 r. pozwoliłoby na prawidłowe ustalenie przebiegu granicy. W ocenie Sądu odwoławczego, trafnie argumentował Sąd pierwszej instancji, że gdyby nawet przyjąć, że umowa obejmuje teren którejś z rozgraniczanych działek, to i tak z dokumentu nie wynikają żadne szczegółowe granice terenowe oraz nie wynika okoliczność, o którą działkę chodzi. Nie wiadomo, gdzie znajdował się hipotetyczny obszar 26 x 11 m. Również to, że w umowie nieformalnej wpisano takie wymiary nie oznacza wcale, że były to wymiary prawidłowe. Brak dowodów, że umowa z 4 września 1969 roku została sporządzona z udziałem geodety. Realia tamtych lat pozwalają domniemywać, że mogły być to pomiary własnych stron umowy, albo nawet takich pomiarów w ogóle nie wykonano, obierając się tylko na uzgodnieniach stron. Nie ma jakiekolwiek powodu by przyjąć za wiarygodne wymiary zakupionej działki wskazane przez osoby podpisujące umowę. Należy też zauważyć, że szkic polowy wykonany w marcu 1977 r. dla celów uwłaszczeniowych, na podstawie którego, łącznie z nieformalną umową z 4 września 1969 roku, apelujący sugerują możliwość odtworzenia stanu posiadania nieruchomości przez poprzedników prawnych wnioskodawcy, biegły jednoznacznie ocenił jako nie stanowiący materiału geodezyjnego z powodu małej dokładności.

Natomiast odnośnie do wskazanej w apelacji nieformalnej umowy zawartą między H. K. a J. K. (1), to nie stanowi ona materiału dowodowego w rozpoznawanej sprawie. Na rozprawie z dnia 7 maja 2021 roku Sąd Rejonowy na podstawie art. 205 ³ §2 k.p.c. pominął dowody z dokumentów załączonych do pisma procesowego wnioskodawców datowanego na 7 maja 2021 roku.

W tym miejscu należy wskazać, że Sąd Okręgowy, rozpoznając na podstawie art. 380 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. wniosek apelujących o zbadanie wydanego na rozprawie w dniu 7 maja 2021 r. postanowienia Sądu Rejonowego z dnia 7 maja 2021 r., pomijającego na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 5 k.p.c. dowód z dokumentów załączonych do pisma procesowego wnioskodawców datowanego na 7 maja 2021 r., uznając to postanowienie za prawidłowe, nie znalazł również podstaw do uwzględnienia w postępowaniu apelacyjnym wniosku apelujących o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z przedmiotowych dokumentów na okoliczności wskazane w piśmie wnioskodawców datowanym na 7 maja 2021 r., a które to dokumenty zostały załączane do apelacji. Sąd pierwszej instancji trafnie uzasadnił swoją decyzję, wskazując, że wnioskowane jako dowód dokumenty zostały złożone przez wnioskodawców znacząco po upływie wcześniej zakreślonego stronom terminu na składanie wniosków dowodowych, to jest zarządzenia z 23 listopada 2018 roku, nie zostały również złożone w czasie sporządzenia uzupełniającej opinii geodety, co słusznie Sąd pierwszej instancji określił jako ostatnią rozsądną chwilę na złożenie dokumentów mogących, zdaniem wnioskodawców, pomóc w ustaleniu granicy. Za uzasadnione należało uznać w tej sytuacji także wcześniejsze zarządzenie przez Sąd zwrotu pisma przygotowawczego złożonego przez pełnomocnika wnioskodawców datowanego na dzień 16 lutego 2021 roku. Należy zauważyć, że wnioskodawcy nie wnosili na żadnym etapie postępowania o zakreślenie przez Sąd kolejnego terminu do zgłaszania istotnych, w ich ocenie, dla rozstrzygnięcia sprawy wniosków dowodowych, wskazując na usprawiedliwiające taki wniosek okoliczności jak np. poszukiwanie dokumentów, czy czas konieczny na uzyskanie dokumentów urzędowych, czy ewentualnie odwołując się do wystąpienia niezależnych od nich trudności w ich uzyskaniu. W ocenie Sądu Okręgowego, nawet mając na względzie specyfikę postępowania nieprocesowego o rozgraniczenie w zakresie przeprowadzania postępowania dowodowego, zgłoszenie przez wnioskodawców nowych wniosków dowodowych na terminie rozprawy, na którym, wobec przeprowadzenia wszystkich uprzednio zgłoszonych dowodów w toku postępowania, a przede wszystkim dowodu z opinii biegłego geodety, kiedy Sąd pierwszej instancji zmierzał do zamknięcia rozprawy, należało ocenić jako spóźnione i skutkujące nieuzasadnionym przedłużeniem postępowania.

Sąd pierwszej instancji nie naruszył również art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., dokonując oceny zeznań wnioskodawcy D. D. (1) i zeznań świadków: T. M. i K. D.. Zgodzić się należy z logiczną i niesprzeczną z zasadami doświadczenia życiowego oceną Sądu Rejonowego, że materiał dowodowy wskazuje na to, że jeśli chodzi o korzystanie z terenu działki (...) w obszarze 5 metrów za stodołą rodziny D., to znajdowała się tam, aż do 2017 roku, przestrzeń z której korzystali okoliczni użytkownicy gruntów jako przejazdu. D. D. (1), czy jego rodzice, nie byli nigdy osobami, które wyłącznie korzystały z tego terenu. Jak trafnie wskazał Sąd, świadkowie – osoby obce dla stron - takie jak M. L., J. K. (4), W. M., a nawet ciotka wnioskodawcy T. M. wskazywali, że był tam przejazd, z którego korzystał również pan W.. Dlatego Sąd pierwszej instancji uzasadnił brak dania wiary zarówno wnioskodawcy i jego rodzinie zeznającej w charakterze świadków, w zakresie w którym twierdzili, że korzystali w wyłącznym charakterze z terenu 5 metrów za stodołą, jak i dowodom, z których miałoby wynikać, iż właściciel działki (...) prowadził jakieś uprawy czy sad aż do ściany stodoły. Nie był to teren uprawniany przez właściciela działki (...), ale jednocześnie nie znajdował się również w wyłącznym posiadaniu rodziny D.. Natomiast o tym, że wnioskodawca D. D. (1) korzystał z tego przejazdu, ale zapewne dopiero po zakupie działki (...), potwierdza w swoich zeznaniach A. M., uzasadniając cel postawienia własnego ogrodzenia i zwiększenia ilości podsadzonych drzewek.

W konsekwencji powyższych rozważań należało przyjąć, że apelujący bezzasadnie także zarzucili naruszenie art. 153 k.c..

Granica między przedmiotowymi nieruchomościami określona została przez Sąd Rejonowy prawidłowo według stanu prawnego, przy czym, co trafnie podniósł Sąd pierwszej instancji, że przez stan prawny granic nieruchomości należy rozumieć nie tylko stan wynikający z dokumentów ewidencyjnych oraz tytułów własności (aktów notarialnych, aktów własności ziemi, innych decyzji administracyjnych), ale również stan wynikający z zasiedzenia przygranicznych pasów gruntu (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 1967 r.; III CR 424/66) czy też stan wynikający z ustawy uwłaszczeniowej (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2006 r. III CSK 42/06).

Według Sądu Okręgowego, wbrew zarzutowi apelujących, Sąd Rejonowy przedstawił logiczną argumentację przyjętego przebiegu granic między przedmiotowymi nieruchomościami. Tytuły prawne wszystkich nieruchomości podlegających rozgraniczeniu wywodzą się ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych z dnia 26 października 1971 r. (Dz.U. Nr 27, poz. 250), a więc hipotetycznie ze stanu posiadania poprzedników prawnych stron z dnia 4 listopada 1971 roku. Sąd pierwszej instancji, opierając się na dowodzie z opinii biegłego, wskazał, że nie jest jednak możliwe ustalenie granic w oparciu o stan posiadania z dnia 4 listopada 1971 roku i ustawę uwłaszczeniową albowiem obecnie nie da się ustalić tego stanu z wystarczającą dokładnością dla ustalenia granicy. Według opinii biegłego geodety, granice na dzień uwłaszczenia nie zostały bowiem udokumentowane w dokumentacji geodezyjnej z wystarczającą dokładnością, tak by można teraz wskazać, gdzie faktycznie się znajdują (mapa w oparciu o dokumentację - mapa nr 1- ma według biegłego niewystarczającą dokładność – błąd może wynosić ± 1,5 m, co jest wartością zbyt dużą).

Jednakże w tej sytuacji Sąd Rejonowy zasadnie uwzględnił fakt, że w rozpoznawanej sprawie stan prawny granicy wynikał także z zasiedzenia przygranicznych pasów gruntu, to jest wynika ze stanu faktycznego na gruncie, który trwa wystarczająco długo. Zgodnie z art. 172 § 1 k.c., zasiedzenie jest sposobem nabycia własności nieruchomości wskutek długotrwałego utrzymywania się stanu wykonywania uprawnień właścicielskich przez osobę niebędącą właścicielem (posiadacza samoistnego). Posiadacz samoistny musi wykazać, że faktycznie wykonywał uprawnienia właścicielskie. Okres prowadzący do zasiedzenia,
20 albo 30 lat, zależy od tego czy posiadacz w chwili objęcia posiadania nieruchomości był w dobrej wierze (art. 172 § 1 i 2 k.c.). Do 1 października 1990 roku dla zasiedzenia nieruchomości obowiązywały terminy 10 i 20 lat. Terminy te mają zastosowanie, gdy zasiedzenie nastąpiło przed wprowadzeniem nowych, dłuższych terminów (tak, słusznie uchwała Sądu Najwyższego z 10 stycznia 1991 r., III CZP 73/90, OSNCP 1991, Nr 7, poz. 83). By mówić o zasiedzeniu pasa gruntu strony postępowania musiały wykazać władanie samoistne określonego obszaru przez co najmniej 30 lat (art. 172 §1 i 2 k.c.), gdyż przesunięcie granicy nastąpiło w złej wierze. Prawidłowo przyjął Sąd pierwszej instancji, że ustalenia faktyczne sprawy wskazują, że co najmniej od okresu uwłaszczenia, aż do chwili obecnej wnioskodawcy i ich poprzednicy prawni posiadali teren pod zbudowaną stodołą oraz teren objęty ogrodzeniem ich posesji. Poza tym posiadali na wyłączność teren z boku stodoły, przylegający do drogi przejazdowej na działce (...) obecnie pokryty kostką brukową oraz teren za stodołą w obszarze 0,5 m (okap, składowanie narzędzi). Za trafną należało uznać konstatację Sądu, że tym samym można przyjąć, że tereny te, nawet przy założeniu, że nie były one objęte uwłaszczeniem, znajdowały się w ich samoistnym posiadaniu. Choć oczywiście nie można wykluczyć, że stan faktyczny uwłaszczenia również mógł być taki sam, ale nie da się tego potwierdzić w oparciu o dokumenty. W chwili obecnej niewątpliwie upłynął okres 30 lat trwania takiego posiadania przez wnioskodawców i ich poprzedników (art. 176 §1 k.c.). Skoro przesłanki art. 172 k.c. ziściły się, to granica między działkami (...) a 320 i 322 powstała na skutek jej utrwalenia przez zasiedzenie. Granica ta być może odpowiada stanowi uwłaszczenia, a więc z dnia 4 listopada 1971, ale nawet jakby tak nie było do odzwierciedla stan wynikający z zasiedzenia.

Trafnie podkreślił również Sąd Rejonowy, że zebrany w sprawie wiarygodny materiał dowodowy nie wskazuje by w dniu 4 listopada 1974 roku poprzednicy prawni wnioskodawców posiadali większy obszar niż wynikający ze wskazanej wyżej granicy utrwalonej przez zasiedzenie. Okoliczności sprawy nie wskazują także, aby wnioskodawcy i ich poprzednicy prawni byli posiadaczami samoistnymi działek (...) w większym obszarze. Co prawda korzystali z nich do przejazdu – zarówno drogi przejazdowej z boku nieruchomości jak i za stodołą, ale niej robili tego w sposób wyłączny, to jest taki by tylko ich można potraktować jako posiadaczy samoistnych tego terenu. Niewątpliwe oprócz nich przejeżdżali tamtędy również właściciele działek (...) a także inne osoby. Korzystanie z cudzego terenu jako przejazdu, równocześnie z innymi osobami wskazuje, że nie chodzi tu o posiadanie samoistne tego terenu lecz co najwyżej posiadanie służebności przejazdu.

W stanie faktycznym sprawy, uwzględniając w szczególności analizę dokumentacji dokonaną przez biegłego geodetę oraz uwzględniając upływ czasu możliwe było ustalenie granicy prawnej między rozgraniczanymi nieruchomościami, a skoro granicę według stanu prawnego udało się jednoznacznie ustalić, nie było możliwości sięgania do innych kryteriów rozgraniczenia. Granicę prawną odzwierciedla mapa numer 2 w zakresie koloru pomarańczowego. Stała się ona zatem prawidłowo podstawą rozgraniczenia.

Z tych wszystkich względów apelacja, na podstawie art. 385 k.p.c. zw.
z art. 13 § 2 k.p.c. podlegała oddalenia jako bezzasadna.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c., choć bowiem istniała sprzeczność interesów uczestników postępowania, której przejawem była apelacja, to jednakże po stronie uczestników postępowania wywiedziona przez wnioskodawców apelacja nie wywołała kosztów.