Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 października 2023r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 5 października 2023r. w Katowicach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa J. K.

przeciwko Skarbowi Państwa - Zakładowi Karnemu w (...)

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Rybniku

z dnia 20 października 2021r., sygn. akt I C 158/20

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powoda na rzecz Skarbu Państwa -Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kwotę 4.050 (cztery tysiące pięćdziesiąt) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia prawomocności postanowienia, którym je zasądzono.

Sygn. akt V ACa 560/21

UZASADNIENIE

Powód J. K. ostatecznie domagał się zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa Dyrektora Zakładu Karnego w (...) kwoty 200 000 zł tytułem zadośćuczynienia oraz obciążenia kosztami postępowania pozwanego.

Pozwany Skarb Państwa - Dyrektor Zakładu Karnego w (...) zastępowany przez Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów procesu na jego rzecz.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Rybniku oddalił powództwo oraz odstąpił od obciążania powoda kosztami procesu.

W motywach tego rozstrzygnięcia wskazano na następujące ustalenia faktyczne oraz ich ocenę prawną.

Powód w Zakładzie Karnym w (...) przebywał od dnia 20 lipca 2017 r. do dnia 3 kwietnia 2018 r. oraz od dnia 25 kwietnia 2018 r. do dnia 15 października 2018 r.

Wskazano, że Zakład Karny w (...) jest zakładem typu półotwartego przeznaczonym dla mężczyzn - recydywistów. Osadzeni w porze dziennej mają możliwość przebywania poza pawilonem i swobodnego przemieszczania się. Cele są otwarte przez całą dobę, osadzeni mogą przez całą dobę poruszać się w obrębie budynku, w którym mają cele. Zakład ten składa się z dziewięciu pawilonów mieszkalnych. Powód został umieszczony w pawilonie (...) w siedmioosobowej sali. Podano, że od 2010 r. nie odnotowano w Zakładzie Karnym w (...) zjawiska przeludnienia. Wszystkie pomieszczenia mieszkalne na terenie zakładu karnego spełniają wymóg powierzchni 3 m ^{( 2)} na osadzonego. Budynki zakwaterowania osadzonych zostały wybudowane zgodnie z dokumentacją projektową. Ilość toalet jest i zawsze była zgodna z obowiązującymi przepisami. Skazani mają swobodny, całodobowy dostęp do pomieszczeń sanitarnych (umywalnie i toalety). Umywalnia oraz ubikacje znajdują się osobno. Stan techniczny cel mieszkalnych, w których kwaterowo powoda był w odpowiednim stanie technicznym nie budził uwag. W zakładzie karnym nie są stosowne blendy, ani jakiekolwiek inne przesłony utrudniające dostęp światła dziennego do cel mieszkalnych. Na oknach w celach są jedynie kraty, okna są standardowe jak w blokach mieszkalnych. We wszystkich celach są zainstalowane oprawy oświetleniowe o źródle jarzeniowym oraz oprawy oświetleniowe o źródle żarowym zapewniające odpowiednią ilość światła. Wszystkie cele mieszkalne są odpowiednio wentylowane, podlegają okresowym przeglądom przewodów kominowych. Wyposażenie zakładu karnego to zarówno nowe jak i starsze sprzęty kwaterunkowe. Cele mieszkalne są wyposażone zgodnie z obowiązującymi przepisami. W skład wyposażenia cel wchodzą m. in.: łóżko metalowe, pojemnik na rzeczy własne osadzonych, stół więzienny, taboret więzienny, szafka więzienna, wiadro, miska, szczotka, zmiotka i szufelka. Ilość i jakość sprzętu kwaterunkowego znajdującego się za wyposażeniu cel mieszkalnych jest odpowiednia, zgodna z normami określonymi w obowiązujących przepisach. Administracja zakładu dokonuje regularnych przeglądów sprzętu, kupowany jest nowy sprzęt. Zaznaczono, że w okresie pobytu w zakładzie karnym powód nie zgłaszał żadnych uwag dotyczących stanu technicznego miejsc swojego zakwaterowania.

Odnotowano, że czystość i porządek w pawilonie mieszkalnym utrzymują sami skazani w ramach tzw. dyżurów gospodarczych. Dyżury takie wykonywane są minimum dwa razy dziennie i polegają na sprzątaniu (myciu) cel, korytarza, pomieszczeń ubikacji, łazienki oraz zamiataniu terenu przed pawilonem mieszkalnym. Wykonywanie dyżurów jest nadzorowane przez funkcjonariuszy. Ilość wydawanych środków czystości na pawilony mieszkalne nie jest limitowana. Poza tym skazani otrzymują sprzęt do czyszczenia, tj.: mopy, szczotki, miski, zmiotki, szufelki itp..

Zakład karny nie zapewnia na bieżąco ciepłej wody, osadzeni mogą jednak korzystać z własnych urządzeń do podgrzewania wody. Jednostka zapewnia ciepłą wodę w innych miejscach np. w stołówce, gdzie w godzinach otwarcia mogą z niej korzystać. Skazani korzystają z ciepłej kąpieli w pomieszczeniach łaźni dwa raz w tygodniu. Prysznice są sprawne, a łaźnia spełnia wymogi związane z bezpieczeństwem osób kąpiących się. Budynek łaźni powiązany jest śluzą powietrzną z pomieszczeniem przebieralni i poczekalni , które bezpośrednio graniczą z przestrzenią kąpielową co zabezpieczenia przed przeciągami. Do łaźni skazani idą grupami w swojej odzieży. Jest tam czas wystarczający na wymianę bielizny, wysuszenie i przebranie. Każda cela wyposażona jest w grzejnik CO, na którym skazani mogą suszyć swe ubrania, a w porze letniej na sznurach na zewnątrz. Osadzeni mają prawo otwierać drzwi i okna w celach. W jednostce istnieje możliwość korzystania z własnej odzieży i obuwia przez osadzonych na których przechodzi wtedy obowiązek utrzymania ich w należytej czystości. W tym celu otrzymuje oni od administracji 200 g proszku do prania, a cele mieszkalne wyposażone są w miski służące do prania i urządzenia piorące.

Wskazano, ze w okresie pobytu w jednostce powód był żywiony w normie lekkostrawnej. W jednostce funkcjonuje system HACCP w ramach którego prowadzony jest pełny monitoring jakości wyżywienia osadzonych. Obiady wydawane i spożywane są w stołówce, a śniadania i kolacje są pobierane przez skazanych w stołówce i spożywane w celach. Zakład karny jest wizytowany przez przedstawicieli (...) Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w W..

Skazani mają nieograniczone prawo do składania uwag, w tym jakości i ilości posiłków. Jest też na stołówce waga testowana gdzie osadzeni mogą zważyć swoją konkretną porcję.

Ustalono, że w przedmiotowym zakładzie karnym zainstalowanych jest 35 aparatów telefonicznych samoinkasujących, na kartę, które obsługują wszystkich operatorów dostępnych w sieciach.

Na terenie jednostki penitencjarnej znajduje się kantyna, gdzie sprzedawane są produkty w różnych przedziałach cenowych, tylko herbata i kawa są od najtańszych do ekskluzywnych. Na każdym opakowaniu z kantyny jest gramatura .Osadzeni nie mogą w celach gromadzić zapasów na przyszłość. Trzy razy w miesiącu osadzony może kupić dużą ilość produktów bezgotówkowo ale w ramach posiadanych środków. W imieniu osadzonego zamówienie dla osadzonego może złożyć rodzina i taka paczka jest przygotowywana.

Podano, że budynki mieszkalne usytuowane są na powierzchni 6 ha, pawilony mieszkalne w ciągu dnia są otwarte z wyjściem na cały kompleks, za wyjątkiem czasu posiłków czy kąpieli. Osadzeni mogą przemieszczać się między różnymi pawilonami, korzystać z urządzeń znajdujących się w innych pawilonach oraz z trzech boisk, stanowiska do ćwiczeń. Jeden z pawilonów jest przeznaczony do działalności kulturalnej, znajduje się w nim świetlica wyposażona w sprzęt audiowizualny, biblioteka, czytelnia oraz kaplice różnych wyznań, w których odbywają się spotkania z duchownymi tych wyznań. Każdy osadzony może swobodnie korzystać z tych ogólnodostępnych miejsc. Na terenie jednostki znajduje się również park z ławkami. Działa tam radiowęzeł , a w celach za zgodą dyrektora można słuchać także własnych odbiorników. W strukturze jednostki wyodrębniono stanowisko osoby do spraw kulturalnych, która zajmuje się organizacją tego typu wydarzeń. Dostęp do aktywności w zakresie kulturalnym nie jest w żaden sposób ograniczony czy limitowany, wystarczy chęć udziału zgłosić wychowawcy.

Wskazano , że osadzony ma obowiązek zgłosić wszelkie zagrożenia bezpieczeństwa własnego i innych osadzonych. Powód w okresie pobytu w zakładzie karnym nie zgłaszał takich sytuacji. Palenie wyrobów tytoniowych jest dozwolone wyłącznie w miejscach do tego wyznaczonych

Zaznaczono, że osadzeni mają dostęp do bezpłatnej opieki medycznej. W zakładzie funkcjonuje ambulatorium z Izbą Chorych. Personel placówki stanowią lekarze oraz wykwalifikowane pielęgniarki.

W razie braku lekarza lub w sytuacjach zagrożenia życia lub zdrowia wyzywane jest pogotowie ratunkowe. Placówka jest zaopatrywana w leki przez aptekę centralną. Podniesiono, że powód podczas pobytu w Zakładzie Karnym w (...) konsultowany był przez lekarzy POZ, przez specjalistę ortopedę, okulistę i kardiologa. Osadzony nie dostarczył żadnej dokumentacji medycznej dotyczącej leczenia na wolności. Nadto kilkukrotnie zapisany nie zgłaszał się do lekarza. W książęce zdrowia osadzonego znajduje się dwukrotnie wpis o treści: pacjent nie pobiera leków, zaleconych przez lekarza. W dniu 19 września 2018 r. została powodowi wymierzona kara dyscyplinarna w postaci nagany za usiłowanie wprowadzenia w błąd personelu ambulatorium poprzez wymuszanie leków za pomocą nieważnego zlecenia lekarskiego z przeprawioną datą. Powód w dniach: 25 marca 2018 r., 27 sierpnia 2018 r. oraz 8 października 2018 r. składał skargi dotyczące zachowania personelu medycznego, które zostały uznane za niezasadne.

Powód w dacie orzekania przez Sąd pierwszej instancji liczył 52 lata. Jest osobą schorowaną, przebył zawał mięśnia sercowego. Przebywał na warunkowym zwolnieniu, objęty był dozorem kuratora. Zamieszkiwał wraz z żoną i pełnoletnią córką. Powód otrzymywał rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy w wysokości 810 zł miesięcznie.

Sąd Okręgowy nie dał wiary zeznaniom powoda, uznając , że opisał on realia życia penitencjarnego w sposób tendencyjny i przejaskrawiony, narzekając przede wszystkim na niewłaściwe warunki bytowe, co nie znalazło potwierdzenia w zebranym materiale dowodowym.

W ocenie tego Sądu powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Odwołując się do treści art. 448 k.c. i art. 24 § 1 k.c. podkreślono, że powód odbywał karę pozbawienia wolności w zakładzie karnym. Kara spełnia funkcję represyjną jako odpłata za dokonane przestępstwo i dolegliwość dla skazanego (dyskomfort) stanowi jej istotę. Aby można było mówić o odczuwaniu dolegliwości przez skazanego, odbywanie kary musi być bardziej uciążliwe od sposobu życia osób pozostających na wolności. Odczuwanie niedogodności i dyskomfortu, nawet znacznych rozmiarów, w przypadku kary pozbawienia wolności nie ogranicza się jedynie do braku możności opuszczenia zakładu karnego, lecz oznacza także obniżenie standardu życiowego. Podniesiono, że zachowania pozwanego, polegające na stworzeniu warunków pobytu w zakładzie karnym, poniżej poziomu typowego dla życia na wolności, które powód odczuwa jako uciążliwe, nie są przez to bezprawne. Żądania zmierzające do podwyższenia warunków życia, tak aby odpowiadały one warunkom osób przebywających na wolności, a nawet które zapewniłyby powodowi poziom pobytu pod pewnymi względami wyższy niż poziom życia znacznej części polskiego społeczeństwa uznano za bezzasadne. Zaznaczono, że o bezprawnym naruszeniu dóbr osobistych, w szczególności godności ,może być mowa dopiero, gdy dochodzi do poniżającego i nieludzkiego traktowania, sprzecznego z zasadą humanitaryzmu. Wskazano, że do naruszenia godności ludzkiej może dojść w wypadku, gdy pozbawi się więźniów jakiejkolwiek intymności przy spełnianiu potrzeb fizjologicznych, gdy brak wyżywienia będzie powodował głód u więźniów, lub nie zapewni się niezbędnych składników odżywczych, gdy przeludnienie osiągnie stan uniemożliwiający funkcjonowanie w celi, w szczególności gdy więźniowie zostaną zmuszeni do spania na przemian w jednym łóżku, gdy w celi nie będzie możliwości pozostawania w pozycji leżącej, gdy niewykonywanie obowiązków przez służbę zdrowia spowoduje permanentny stan chorobowy u osadzonego, gdy w celach będzie panowało zimno.

Podniesiono, że regulacja zawarta w art. 448 k.c. wskazuje, że przesłanką odpowiedzialności przewidzianej w nim jest nie tylko bezprawne, ale i zawinione działanie sprawcy naruszenia dobra osobistego. Przyjęcie zatem odpowiedzialności odszkodowawczej sprawcy takiego naruszenia wymaga kumulatywnego zaistnienia nie tylko wystąpienia szkody o charakterze niemajątkowym i wskazania bezprawności działania sprawcy, ale także wykazania jego zawinienia, a także związku przyczynowego zachodzącego pomiędzy zaistniałą szkodą, a działaniem sprawcy, czego powód w żadnym zakresie nie wykazał.

Podano , że Zakład Karny w (...) jest zakładem typu półotwartego, panują w nim warunki i standardy na wyższym poziomie niż w innych jednostkach. Od 2010 r. nie odnotowano tam zjawiska przeludnienia. Wszystkie pomieszczenia mieszkalne na terenie zakładu karnego spełniają wymóg powierzchni 3 m ² na osadzonego.

Zarzuty powoda dotyczące stanu technicznego pawilonów mieszkalnych i cel mieszkalnych oraz ich wyposażenia uznano za bezzasadne. Ustalono, że wszystkie budynki jednostki penitencjarnej są w dobrym stanie technicznym i podlegają bieżącej konserwacji dokonywanej przez służbę remontową jednostki. Stan techniczny cel mieszkalnych, w których kwaterowo powoda nie budzi uwag. Cele mieszkalne są wyposażone zgodnie z obowiązującymi przepisami. Powód nie udowodnił także, że nie miał dostępu do ciepłej wody. Przyjęto, że zakład karny nie ma obowiązku zapewnienia na bieżąco ciepłej wody, osadzeni mogą jednak korzystać z własnych urządzeń do podgrzewania wody.

W ocenie Sądu Okręgowego także zarzut ,że w zakładzie karnym nie ma odpowiedniej opieki medycznej również jest niezasadny. Wskazano, że powód przebywając w przedmiotowej jednostce odbywał wizyty i konsultacje lekarskie u lekarzy specjalistów. Podkreślono , że w okresie swojego pobytu w zakładzie powód został ukarany za usiłowanie wprowadzenia w błąd personelu ambulatorium poprzez wymuszanie leków za pomocą nieważnego zlecenia lekarskiego z przeprawioną datą.

Podano , że powód został osadzony w zakładzie karnym w celu ochrony interesu społecznego i wartości nadrzędnych, jakimi są izolacja przestępców od społeczeństwa i uzyskanie pozytywnych efektów probacji. Uznano, że osadzenie powoda nie miało cech poniżającego i nieludzkiego traktowania i odbywało się w godziwych warunkach. Zdaniem Sądu pierwszej instancji subiektywne przekonanie powoda, że nastąpiło przy tym naruszenie jego dóbr osobistych, jest bezpodstawne i nie może znaleźć ochrony z mocy art. 23 i 24 k.c., nie może też być podstawą przyznania mu zadośćuczynienia przewidzianego w art. 448 k.c., zwłaszcza, że powód nie wykazał, zgodnie z ciążącym na nim na podstawie art. 6 k.c. obowiązkiem, jakiej wymiernej szkody doznał wskutek pobytu w jednostce pozwanego. Zaznaczono , że powód nie przedstawił żadnych dowodów na poparcie swoich twierdzeń.

Wskazano na brak podstaw, by przyjąć, iż działanie pozwanego naruszyło jakiekolwiek dobro osobiste powoda oraz by uznać zachowanie pozwanego jako bezprawne i że powód wskutek takiego zachowania doznał jakiejkolwiek szkody pozostającej w adekwatnym związku przyczynowym z tym działaniem lub zaniechaniem. A nadto na brak dającego się uzasadnić powiązania pomiędzy wysokością dochodzonej kwoty zadośćuczynienia, a rzekomą krzywdą doznaną przez powoda.

Wyjaśniono , że przedmiotem rozstrzygnięcia było żądanie zawarte w pozwie a nie twierdzenia powoda dotyczące utraty zdrowia. W tej sprawie toczy się postępowanie w Prokuraturze Rejonowej w Jastrzębiu Zdroju sygn. akt PR 1 Ds. 409.2020. Z uwagi na te okoliczności Sąd Okręgowy nie prowadził dalszych ustaleń dotyczących narażania powoda na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu przez osobę na której ciążył obowiązek opieki nad osobą narażoną .

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c.

Apelację od tego wyroku wniósł powód zaskarżając go w całości i podniósł zarzuty naruszenia prawa procesowego poprzez poczynienie błędnych ustaleń faktycznych stanowiących podstawę oceny zasadności powództwa oraz obrazę prawa materialnego.

Z uzasadnienia apelacji wynika, że powód zarzuca mające wpływ na rozstrzygnięcie naruszenie art.233§1 k.p.c. i w konsekwencji błędne zastosowanie art.23 k.c. i art.448 k.c.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył , co następuje:

Apelacja nie jest zasadna i dlatego nie mogła odnieść skutku prawnego.

Podniesiony w apelacji zarzut obrazy prawa procesowego , a to art.233§1 k.p.c. nie jest trafny. Zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów wyrażoną w art.233§1 k.p.c. sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie "wszechstronnego rozważenia zebranego materiału", a zatem, jak podkreśla się w orzecznictwie, z uwzględnieniem wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, jak również wszelkich okoliczności towarzyszących przeprowadzaniu poszczególnych dowodów mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności (por. wyrok SN z dnia 17 listopada 1966 r., II CR 423/66, OSNPG 1967/5-6/21; uzasadnienie wyroku SN z dnia 24 marca 1999 r., I PKN 632/98, OSNAPiUS 2000, Nr 10, poz. 382; uzasadnienie postanowienia SN z 11 lipca 2002 r., IV CKN 1218/00; uzasadnienie postanowienia SN z dnia 18 lipca 2002 r., IV CKN 1256/00). Przyjmuje się, że moc dowodowa oznacza siłę przekonania uzyskaną przez sąd wskutek przeprowadzenia określonych środków dowodowych na potwierdzenie prawdziwości lub nieprawdziwości twierdzeń na temat okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, zaś wiarygodność decyduje o tym, czy określony środek dowodowy, ze względu na jego indywidualne cechy i obiektywne okoliczności, zasługuje na wiarę. Ramy swobodnej oceny dowodów, jak wskazuje się w judykaturze, muszą być zakreślone wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego, regułami logicznego myślenia oraz pewnego poziomu świadomości prawnej, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność odnosi je do pozostałego materiału dowodowego. Nadto wskazać należy, że jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Wbrew zarzutom apelacji prawidłowo przyjęto, że Zakład Karny w (...) jest zakładem typu półotwartego i panują w nim standardy na wyższym poziomie niż w innych jednostkach. Powód w tym zakładzie karnym przebywał od dnia 20 lipca 2017 r. do dnia 3 kwietnia 2018 r. oraz od dnia 25 kwietnia 2018 r. do dnia 15 października 2018 r.

Jak ustalono, w toku procesu, od 2010 r. nie odnotowano tam zjawiska przeludnienia.

Zarzuty powoda dotyczące stanu technicznego pawilonów mieszkalnych i cel mieszkalnych oraz ich wyposażenia nie znalazły potwierdzenia w zaoferowanym przez powoda materiale dowodowym. Trafnie ustalono, że budynki jednostki penitencjarnej są w dobrym stanie technicznym .Cele mieszkalne są wyposażone zgodnie z obowiązującymi przepisami. Powód nie udowodnił , że nie miał dostępu do ciepłej wody. Zarzut dotyczący braku odpowiedniej opieki medycznej w zakładzie karnym jest niezasadny bowiem ustalono, że powód przebywając w przedmiotowej jednostce odbywał wizyty i konsultacje lekarskie u lekarzy specjalistów.

Nie doszło także w rozpoznawanej sprawie do naruszenia przepisów prawa materialnego. W judykaturze trafnie zwrócono uwagę, że wymaganie zapewnienia przez państwo godziwych warunków odbywania kary pozbawienia wolności jest jednym z podstawowych obowiązków demokratycznego państwa prawnego, wynikającym z norm prawa międzynarodowego. Zgodnie z art. 10 ust. 1 ratyfikowanego przez Polskę Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych otwartego do podpisu w Nowym Jorku dnia 19 grudnia 1966 r. (Dz.U. z 1977 r., Nr 38, poz. 167 i 169) każda osoba pozbawiona wolności musi być traktowana w sposób humanitarny i z poszanowaniem przyrodzonej godności człowieka. Zasady te zostały recypowane do polskiego porządku prawnego i wyrażone w art. 40, 41 ust. 4 i art. 47 Konstytucji RP (por. wyrok SN z dnia 2 października 2007 r., II CSK 269/07, OSNC-ZD 2008, nr C, poz. 75, oraz wyrok SN z dnia 17 marca 2010 r., II CSK 486/09, LEX nr 599534).

Zaznaczyć wypada , że nie ma dobra osobistego pod nazwą "prawo do godnych warunków odbywania kary pozbawienia wolności w zakładach karnych". Dobrem osobistym jest, bowiem godność człowieka. Dobro to przynależy człowiekowi w relacjach z innymi ludźmi tak samo, jak w relacjach z państwem i jego organami, w warunkach wolnościowych, jak i wtedy, gdy odbywa karę pozbawienia wolności, czy też jest poddawany jakimkolwiek innym środkom przymusu, czy ograniczeniom w związku ze skierowanymi do niego działaniami organów państwa. Jego ochronę w systemie prawa cywilnego mają zapewnić roszczenia przewidziane w art. 24 i 448 k.c.

System praw i wolności obywatelskich przez wyznaczenie jego treści i mechanizmów ochrony kształtują w pierwszym rzędzie umowy międzynarodowe wiążące państwa - strony. W dalszej kolejności system ten jest kształtowany przez przepisy konstytucyjne, ale szczegółowo o zakresie uprawnień, jakie należy wiązać z poszczególnymi prawami decydują ustawy zwykłe.

W art. 30 Konstytucji RP ustawodawca zadeklarował, że źródłem wolności oraz praw człowieka i obywatela jest przyrodzona, niezbywalna i nienaruszalna godność człowieka. W art.40 Konstytucji RP zakazał pewnych zachowań wymierzonych przeciwko godności człowieka, a mianowicie poddawania go torturom, okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu, w tym stosowania kar cielesnych.

Z uwagi na potrzebę ochrony godności ludzkiej w art. 41 ust. 4 Konstytucji RP ustawodawca wskazał na konieczność humanitarnego traktowania osób pozbawionych wolności.

Z zadeklarowania na poziomie konstytucyjnym powyższych praw nie wynikają konkretne roszczenia o spełnienie przez państwo i jego organy konkretnych świadczeń na rzecz osób powołujących się na pozostawanie w tej czy innej sytuacji. Te normy wymagają bowiem uszczegółowienia w ustawach zwykłych.

Trzeba mieć na uwadze , że na poziom zaspokojenia przez państwo potrzeb członków tworzących wspólnotę wpływa przede wszystkim to, w jaki sposób sami jej członkowie wypełnią swoje obowiązki wobec państwa, o czym także stanowi Konstytucja RP. Podstawowym obowiązkiem obywatela wobec państwa jest troska o dobro wspólne ( art. 82 Konstytucji RP), przestrzeganie prawa ( art. 83 Konstytucji RP), ponoszenie ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków określonych w ustawie ( art. 84 Konstytucji RP). Niewywiązywanie się z obowiązków wobec państwa przez poszczególnych jego uczestników wpływa na zdolność państwa do wypełnienia jego zadań, w tym też na stopień, w jakim państwo może zrealizować zagwarantowane w Konstytucji RP, a wymienione wyżej, prawa i wolności człowieka i obywatela.

Pozbawienie wolności trzeba postrzegać nie tylko, jako karę, ale i formę, w jakiej - poprzez poddanie się dolegliwościom właściwym jego wykonywaniu - skazany może zadośćuczynić za swój czyn społeczności, której reguły postępowania naruszył. Ustawodawca dostrzegł tę okoliczność i w art. 67 k.k.w. wskazał, że wykonywanie kary pozbawienia wolności ma na celu wzbudzenie w skazanym woli współdziałania w kształtowaniu jego społecznie pożądanych postaw, w szczególności poczucie odpowiedzialności za swoje postępowanie, oraz potrzeby przestrzegania porządku prawnego i tym samym powstrzymania się od powrotu do przestępstwa. Dla osiągnięcia tych celów powinno się w sposób zindywidualizowany oddziaływać na skazanych w ramach określonych w ustawie systemów wykonywania kary, w różnych rodzajach i typach zakładów karnych. W oddziaływaniu na skazanych, przy poszanowaniu ich praw i wymaganiu wypełniania przez nich obowiązków, uwzględnia się przede wszystkim pracę, zwłaszcza sprzyjającą zdobywaniu kwalifikacji zawodowych, naukę, zajęcia kulturalno-oświatowe i sportowe, podtrzymywanie kontaktów z rodziną i światem zewnętrznym oraz środki terapeutyczne.

To, że dolegliwości związanych z odbywaniem kary pozbawienia wolności można uniknąć, stawia osobę nieprzestrzegającą porządku prawnego i z tej przyczyny zagrożoną naruszeniem jej dóbr osobistych w związku z warunkami odbycia kary, w lepszej sytuacji od osoby poszukującej ochrony państwa ze względu na wiek, stan zdrowia, brak zdolności do zarobkowania.

Z wiążących Polskę zobowiązań międzynarodowych odnoszących się do warunków odbywania kary pozbawienia wolności zakazane jest okrutne, nieludzkie lub poniżające traktowanie (art. 3 Konwencji, art. 7 i 10 Paktu). W świetle orzecznictwa międzynarodowych organów ochrony prawnej, traktowanie nieludzkie to złe traktowanie, które jest: zamierzone, stosowane nieprzerwanie przez dłuższy czas i spowodowało u ofiary obrażenia ciała albo intensywne cierpienie fizyczne w przepełnionych celach, w warunkach uwłaczających ludzkiej godności. Cierpienie i poniżenie muszą przy tym wykraczać poza nieunikniony ich element związany z daną formą, zgodnego z prawem, traktowania lub karania. Najczęściej zwracano uwagę na: złe warunki sanitarne, niehigieniczność i brak prywatności przy korzystaniu z urządzeń sanitarnych, permanentną niemożliwość zaspokojenia potrzeby snu spowodowaną niewystarczającą liczbą łóżek, jak i nieustannie zapalonym światłem czy panującym hałasem, niedostateczne oświetlenie uniemożliwiające czytanie, złą wentylację cel, szczególnie uciążliwą dla osób niepalących osadzonych z palącymi, warunki prowadzące do rozprzestrzeniania się chorób bądź brak możliwości leczenia (por. orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka przytoczone i przeanalizowane w uzasadnieniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 26 maja 2008 r., SK 25/07, OTK-A 2008, Nr 4, poz. 62 oraz w uzasadnieniu uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 18 października 2011 r., III CZP 25/11, OSNC 2012, Nr 2, poz. 15).

W art. 41 ust. 4 Konstytucji RP ustawodawca przyjął, że każdy pozbawiony wolności ma prawo do traktowania go w sposób humanitarny. Traktowanie "humanitarne" w rozumieniu tego przepisu to takie, które pozwala na zaspokojenie minimalnych potrzeb każdego człowieka, z uwzględnieniem przeciętnego poziomu życia w danym społeczeństwie (por. uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 26 maja 2008 r., SK 25/07, OTK-A 2008, Nr 4, poz. 62). Stopień rozwoju i zamożności społeczeństwa decyduje zatem o tym, na jakim poziomie jest ono zdolne zaspokoić potrzeby osób, wobec których wykonywana jest kara pozbawienia wolności.

Także art. 1 k.k.w. stanowi, że kary, środki karne, zabezpieczające i zapobiegawcze wykonuje się w sposób humanitarny, z poszanowaniem godności ludzkiej skazanego oraz że zakazuje się stosowania tortur lub nieludzkiego albo poniżającego traktowania i karania skazanego. Podstawowe warunki, w jakich skazany ma odbywać karę pozbawienia wolności, co do m.in. powierzchni celi mieszkalnej przypadającej na skazanego, określa art. 110 k.k.w. Przepis ten, przewiduje, że powierzchnia w celi mieszkalnej, przypadająca na skazanego, wynosi nie mniej niż 3 m ² oraz określa warunki, jakim muszą odpowiadać cele

Z ustaleń będących podstawą rozstrzygnięcia wynika, że w całym okresie pobytu w zakładzie karnym powód odbywał karę pozbawienia wolności w celach, których metraż spełniał powyższe standardy.

W orzecznictwie wyjaśniono , żeby traktowanie człowieka pozbawionego wolności nie było poniżające i niehumanitarne, a ograniczenia i dolegliwości, które musi on znosić, nie przekraczały koniecznego rozmiaru wynikającego z zadań ochronnych i celu zastosowanego środka oraz nie przewyższały ciężaru nieuniknionego cierpienia, nieodłącznie związanego z samym faktem uwięzienia ( por. wyrok SN z dnia 11 stycznia 2013 r. I CSK 289/12).

Przesłanką przyznania zadośćuczynienia jest - zgodnie z art. 448 k.c. - doznanie przez osadzonego krzywdy.

Odmiennie niż zarzucono w apelacji Sąd Okręgowy rozważył zarzuty powoda sformułowane w związku z warunkami, w jakich przebywał w przedmiotowym zakładzie karnym. Z ustaleń dokonanych w sprawie wynika, że powód zawsze otrzymywał przysługujące mu posiłki, miał zapewnioną opiekę medyczną, do której jego dostęp był nawet lepszy niż w warunkach wolnościowych, przy znanych powszechnie ograniczeniach w ilości świadczeń, jakie zdolna jest wykonać służba zdrowia finansowana ze środków publicznych. Z ustaleń tego Sądu wynika również , że powód miał w zakładzie karnym dostęp do łaźni oraz do zajęć kulturalnych i mógł też korzystać z kantyny, a na tym tle powód także formułował zarzuty, co do niehumanitarnych warunków odbywania kary.

Z powyższego wynika, że wnioskowanie Sądu Okręgowego o nienaruszeniu dóbr osobistych powoda w związku z warunkami wykonywania w stosunku do niego kary pozbawienia wolności nawiązywało do czynników, na które powoływał się sam powód, wskazując je, jako uciążliwe i naruszające jego godność, ale też do tych czynników, które należało uwzględnić przy ocenie roszczenia powoda . Nie ma zatem racji apelujący zarzucając, że w zaskarżone orzeczenie wydane zostało z naruszeniem 24 § 1 k.c. i art. 448 k.c. Dodać należy, że przyznanie zadośćuczynienia kompensującego pokrzywdzonemu krzywdę wywołaną naruszeniem dóbr osobistych jest środkiem ochrony, z którego sąd może lecz nie musi skorzystać. Sąd pierwszej instancji odmówił powodowi zasądzenia zadośćuczynienia z tej przede wszystkim przyczyny, że nie stwierdził, by doszło do naruszenia jego dóbr osobistych w związku z wykonywaniem w stosunku do niego kary pozbawienia wolności.

W tym stanie rzeczy apelacja powódki nie mogła odnieść skutku i dlatego na podstawie art.385 k.p.c. została oddalona.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono stosownie do dyspozycji art.98 k.p.c., art.98§1 ¹ k.p.c. i 99 k.p.c. w związku z art. 108§1 k.p.c. oraz art.32 ust.3 ustawy z dnia 15 grudnia 2016r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa

Wysokość stawki wynagrodzenia dla pełnomocnika powódki określono zgodnie z §2 pkt 6 w związku z §10 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie ( Dz.U. z 2015r. poz. 1800 ze zm.).

SSA Irena Piotrowska