Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 maja 2023 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

Protokolant: st. sekretarz sądowy Anna Bańcerowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 maja 2023 r. w Warszawie

sprawy K. R. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o ustalenie podlegania ubezpieczeniom społecznym

z udziałem (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W.

na skutek odwołania K. R. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 30 czerwca 2022 r. numer (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza, że K. R. (1) jako pracownik u płatnika składek (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu w okresie od 1 kwietnia 2022 r. do 7 maja 2022 r.,

zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. na rzecz K. R. (1) kwotę 180,00 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

UZASADNIENIE

K. R. (1) w dniu 3 sierpnia 2022r. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 30 czerwca 2022r., nr (...), stwierdzającej, że jako pracownik u płatnika składek (...) sp. z o.o. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 1 kwietnia 2022r. do 7 maja 2022r. i wniósł o jej zmianę oraz o zasądzenie od organu rentowego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych ewentualnie według spisu kosztów, jeśli taki spis zostanie złożony. Zaskarżonej decyzji zarzucił:

naruszenie art. 6 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 11 ust. 1 w zw. z art. 12 ust. 1 w zw. z art. 8 ust. 1 w zw. z art. 13 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, a nadto art. 22 § 1 ustawy Kodeks pracy oraz art. 83 § 1 ustawy Kodeks cywilny, poprzez przyjęcie, że umowa o pracę z dnia 1 kwietnia 2022r. zawarta między ubezpieczonym i płatnikiem składek była pozorną czynnością prawną i że w związku z zawarciem ww. umowy ubezpieczony jako pracownik u płatnika składek nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, co stoi w oczywistej sprzeczności z zebranym w sprawie materiałem dowodowym;

naruszenie art. 80 k.p.a. poprzez przekroczenie przez organ rentowy granic swobodnej oceny dowodów i przyjęcie dowolnej oceny dowodów w wyniku braku rozpatrzenia całego materiału dowodowego, polegające w szczególności na:

braku jakichkolwiek ustaleń faktycznych dotyczących zakresu obowiązków ubezpieczonego K. R. (1), ustalonych pomiędzy ubezpieczonym a płatnikiem w związku z zawartą umową o pracę;

braku jakichkolwiek ustaleń faktycznych w zakresie czynności faktycznie wykonywanych przez ubezpieczonego w ramach stosunku pracy u płatnika;

braku jakichkolwiek ustaleń faktycznych w zakresie kwalifikacji i kompetencji ubezpieczonego do pracy na stanowisku, wynikającym z umowy o pracę z dnia 1 kwietnia 2022r.;

niewłaściwym ustaleniu, że ubezpieczony przed rozpoczęciem pracy u płatnika składek nie odbył badań lekarskich celem stwierdzenia przeciwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy;

niewłaściwym ustaleniu, że ubezpieczony przed rozpoczęciem pracy u płatnika składek nie odbył szkolenia w dziedzinie BHP;

bezzasadnym kwestionowaniu organizacji przedsiębiorstwa płatnika składek poprzez gołosłowne stwierdzenie, że przy zatrudnieniu ubezpieczonego płatnik nie kierował się rzeczywistymi potrzebami kadrowymi.

Uzasadniając swe stanowisko, ubezpieczony wskazał, że przyjęcie go do pracy poprzedzone było profesjonalnie poprzedzonym postępowaniem rekrutacyjnym, w trakcie którego odbył szereg rozmów z pracownikami płatnika różnego szczebla, odpowiedzialnymi za jego zatrudnienie. Całkowicie gołosłowne okazały się zarzuty organu rentowego o braku stosownych badań i szkoleń, bowiem wszystkie procedury zostały zachowane. Ponadto, możliwość pozornego charakteru umowy wyklucza okoliczność, że ubezpieczony do dnia wypowiedzenia umowy świadczył pracę w siedzibie płatnika składek, zgodnie z umową i ustalonym zakresem obowiązków. Okoliczność zaś, że płatnik zakończył współpracę z ubezpieczonym przed upływem terminu, na jaki została zawarta umowa o pracę na okres próbny, w żadnej mierze nie może obciążać ubezpieczonego negatywnymi konsekwencjami z zakresu ubezpieczeń społecznych. Ubezpieczony zaznaczył, że zakończenie stosunku pracy zawartego na okres próbny nie jest niczym nadzwyczajnym i z tego faktu nie mogą wynikać dla pracownika żadne negatywne konsekwencje. Na aprobatę nie zasługuje również stanowisko organu rentowego, wedle którego płatnika nie było stać na zatrudnienie pracownika z podstawą wymiaru składek w wysokości 10.000 zł. Organ rentowy nie przeprowadził żadnych analiz finansowych dot. sytuacji ekonomicznej płatnika (przychody, zyski, koszty, kondycja finansowa) i już tylko z tej przyczyny wskazana ocena organu wydaje się gołosłowna. Ponadto, organ nie zbadał i nie dokonał porównania wynagrodzenia ubezpieczonego, uzyskiwanego u płatnika, z wynagrodzeniami innych osób na podobnych stanowiskach (trener sprzedaży w przedsiębiorstwie podobnym od przedsiębiorstwa płatnika) (odwołanie z dnia 1 sierpnia 2022r., k. 3-11 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oraz o zasądzenie od ubezpieczonego na rzecz organu rentowego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wskazał, że w toku postępowania administracyjnego ubezpieczony, jak i płatnik składek nie przedstawili żadnych dowodów potwierdzających fakt wykonywania pracy, czy też gospodarczego uzasadnienia zatrudnienia w spółce. Zakład zwrócił się o dostarczenie akt osobowych, jednakże do odwołania nadal nie dołączono dokumentu potwierdzającego szkolenie w dziedzinie BHP, a także dokumentów potwierdzających posiadane kwalifikacje oraz dokumentów pozwalających określić wymiar urlopu. Zdaniem organu rentowego strony wiedziały, że dokumenty te nie będą potrzebne, gdyż zgłoszenia dokonano w celu korzystania ze świadczeń z ubezpieczenia chorobowego. Organ rentowy zwrócił również uwagę na fakt, że przed zatrudnieniem K. R. (1) nie było osoby, która wykonywałaby identyczne obowiązki. Poza tym nikt nie został zatrudniony w zastępstwo mimo, że zgodnie z oświadczeniem firma dynamicznie się rozwija i cały czas powstają nowe stanowiska pracy. Dodatkowo organ rentowy wskazał, że płatnika nie było stać na zatrudnienie pracownika z podstawą wymiaru składek w kwocie 10.000 zł. Nadto nie uzyskano dowodu wypłaty wynagrodzenia za maj 2022r. Organ rentowy wskazał również, że dokument (...) K. R. (1) wpłynął po terminie – w dniu 19 kwietnia 2022r., a więc na około dwa tygodnie przed wykazaniem niezdolności do pracy. Zakład nie dał wiary uzasadnieniu nieterminowego zgłoszenia do ubezpieczeń, spowodowanego zmianami organizacyjnymi i osobowymi w dziale HR i opóźnieniami w przekazaniu informacji osobie odpowiedzialnej za sprawy płac i ZUS. Deklarowany początek podlegania ubezpieczeniom przez K. R. (1) to 1 kwietnia 2022r., co oznacza, że 7 dniowy termin na zgłoszenie przypadł w dniu 8 kwietnia 2022r. W tym dniu płatnik dokonał zgłoszenia do ubezpieczeń czterech osób, jak też jednej w dniu 5 kwietnia 2022r. W ocenie organu rentowego powyższe oznacza, że możliwe było dokonanie zgłoszenia w terminie.

W dalszej części odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wskazał, że po zapoznaniu się z odwołaniem i załącznikami, nie widzi podstaw do zmiany zaskarżonej decyzji, gdyż nie przedstawiono dowodów mogących potwierdzić rzeczywiste świadczenie pracy przez ubezpieczonego w ramach stosunku pracy. W odwołaniu nie przywołano żadnych dowodów, które miałyby wpływ na zmianę stanowiska Zakładu. Analiza materiału zgromadzonego w sprawie przemawia za uznaniem, iż zgłoszenie do ubezpieczeń z tytułu umowy o pracę zostało dokonane, aby umożliwić ubezpieczonemu uzyskanie prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych przysługujących pracownikom (odpowiedź na odwołanie z dnia 25 sierpnia 2022r., k. 18-19 a.s.).

(...) sp. z o.o. nie zgodziła się z zaskarżoną decyzją, wskazując na okoliczność, że K. R. (1) był w spółce zatrudniony (protokół rozprawy z dnia 26 stycznia 2023r., k. 73 verte a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

(...) sp. z o.o. z siedzibą w W. została założona w dniu 9 lipca 2019r. i wpisana do Krajowego Rejestru Sądowego prowadzonego przez Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie XIII Wydział Gospodarczy KRS pod nr (...). Spółka prowadzi działalność związaną z wynajmem i dzierżawą samochodów osobowych i furgonetek (PKD 77.11.Z.). Siedziba biura mieści się przy ul. (...) w W.. Prezesem zarządu spółki jest B. K. (odpis KRS spółki, k. 7-9 akt ZUS).

W (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. w czerwcu 2022r. pracowało ponad 60 osób, z tym że liczba ta wcześniej i później ulegała zmianom. Część osób pracowała na podstawie umowy o pracę, większość zaś w oparciu o umowy zlecenia. Funkcjonujące w spółce stanowiska to między innymi: doradca klienta, doradca ds. finansowania, specjalista ds. technicznych, specjalista ds. obsługi klienta, ekspert ds. zakupów i logistyki, ekspert ds. wykupów, menadżer działu sprzedaży (pisemne wyjaśnienia płatnika składek, k. 14 akt ZUS).

K. R. (1) w dniu 9 lipca 1999r. ukończył studia na kierunku zarządzanie i marketing w Wyższej Szkole (...) w Z.. Przed zatrudnieniem u płatnika składek pracował na stanowisku krajowego kierownika sprzedaży oraz kierownika do spraw szkoleń w (...) sp. z o.o. oraz (...) sp. z o.o. Natomiast w okresie od 6 maja 2019r. do 24 stycznia 2022r. był zatrudniony w (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. na stanowisku trenera wewnętrznego oraz handlowca (CV K. R. (1), k. 83 a.s.; świadectwo pracy z dnia 24 stycznia 2022r., k. 13-14 a.s.; świadectwo pracy z dnia 6 lipca 2016r., k. 92 a.s.; świadectwo pracy z dnia 23 kwietnia 2019r., k. 93 a.s.; świadectwo pracy z dnia 31 marca 2017r., k. 94 a.s.; zeznania K. R. (1), k. 116 a.s.).

Po rozwiązaniu za porozumieniem stron stosunku pracy z (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. ubezpieczony poszukiwał pracy. Ogłoszenie o naborze do pracy w (...) sp. z o.o. znalazł na platformie internetowej, gdzie płatnik składek wskazał kandydatom dwie osoby do kontaktu wraz z numerami telefonów. W ogłoszeniu umieszczony był numer telefonu do dyrektora personalnego D. W. oraz do dyrektora sprzedaży R. K.. Ubezpieczony skontaktował się z R. K. i w związku z dotychczasowym doświadczeniem zawodowym, został zaproszony na spotkanie do siedziby płatnika składek. W dniu 25 marca 2022r. R. K. przeprowadził z ubezpieczonym rozmowę rekrutacyjną, a w dniu 28 marca 2022r. skontaktował się nim, potwierdzając, że płatnik składek chce go zatrudnić na stanowisku trener-ekspert sprzedaży od dnia 1 kwietnia 2022r., przy czym przed podjęciem ostatecznej decyzji konieczna była rozmowa z prezesem zarządu płatnika B. K.. Do takiej rozmowy doszło w dniu 30 marca 2022r. w siedzibie spółki. Zakończyła się ona potwierdzeniem oferty zatrudnienia ubezpieczonego od dnia 1 kwietnia 2022r., ponieważ to ubezpieczony miał największe doświadczenie w branży spośród wszystkich kandydatów. Nadto, za zatrudnieniem ubezpieczonego przemawiała okoliczność, że tylko jego oczekiwania płacowe mieściły się w widełkach, jakie zakładał płatnik. Pozostałe osoby, aplikujące na to stanowisko, miały większe oczekiwania finansowe (ogłoszenie o pracę, k. 16 a.s.; zeznania świadka R. K., k. 115 verte - 116 a.s.; zeznania K. R. (1), k. 116 a.s.).

W dniu 1 kwietnia 2022r. (...) sp. z o.o. i K. R. (1) podpisali umowę o pracę, na podstawie której ubezpieczony został zatrudniony na stanowisku trenera sprzedaży, na okres próbny od dnia 1 kwietnia 2022r. do dnia 30 czerwca 2022r., w pełnym wymiarze czasu pracy oraz za wynagrodzeniem w wysokości 10.000,00 zł brutto. Termin rozpoczęcia pracy strony ustaliły na dzień 1 kwietnia 2022r., zaś jako miejsce świadczenia pracy określono biuro spółki (umowa o pracę z dnia 1 kwietnia 2022r., k. 20-22 akt ZUS).

Zgłoszenie K. R. (1) do ubezpieczeń społecznych zostało dokonane po terminie w dniu 19 kwietnia 2022r. (bezsporne).

W dniu 1 kwietnia 2022r. K. R. (1) odbył badania lekarskie potwierdzające jego zdolność do pracy na stanowisku trenera sprzedaży (orzeczenie lekarskie z dnia 1 kwietnia 2022r., k. 15 a.s.; skierowanie na badania lekarskie z dnia 31 marca 2022r., k. 88 a.s.). W tym dniu zostało także zorganizowane spotkanie ze wszystkimi osobami zajmującymi się sprzedażą w spółce, podczas którego ubezpieczony został zaprezentowany jako trener sprzedaży. Następnie zostały mu przedstawione wymogi dotyczące jego pracy. Przez pierwsze dwa tygodnie ubezpieczony miał przyjrzeć się pracy handlowców i ustalić ich słabe i mocne strony (prezentacja zespołu zarządzającego (...), k. 104-108 a.s.; zeznania świadka R. K., k. 115 verte - 116 a.s.; zeznania K. R. (1), k. 116 a.s.).

Do obowiązków ubezpieczonego na stanowisku trenera sprzedaży należało: współtworzenie strategii szkoleniowej dla zespołu sprzedaży telefonicznej, tworzenie materiałów szkoleniowych i prowadzenie szkoleń dla doradców klienta oraz monitoring, a także ocena i raportowanie jakości rozmów prowadzonych przez doradców klienta. K. R. (1) odsłuchiwał rozmowy konsultantów zapisane w systemie, analizował je i ustalał, czy prowadzone są zgodnie ze skryptem. Ponadto spotykał się z handlowcami w celu rozmów na temat obszarów do poprawy (zeznania świadka R. K., k. 115 verte - 116 a.s.; zeznania K. R. (1), k. 116 a.s.).

Ubezpieczony wykonywał pracę na rzecz płatnika składek od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00-17.00 w siedzibie spółki przy ul. (...) w W.. Nie podpisywał listy obecności, ale w budynku, w którym pracował, istniał system autoryzacji oraz monitoring. Wynagrodzenie za pracę w kwietniu 2022r. otrzymał przelewem na konto bankowe, natomiast za maj 2022r. nie otrzymał wynagrodzenia. Nadzór nad pracą ubezpieczonego sprawował R. K., który sam został zatrudniony w spółce w niedługim czasie przed zatrudnieniem ubezpieczonego. To on, jako dyrektor sprzedaży, postanowił zmienić dotychczasowy model funkcjonowania działu sprzedaży i zatrudnić osobę, która efektywnie będzie prowadziła nadzór nad zespołem sprzedaży i zajmowała się szkoleniem. Wcześniej takie zadania wykonywali liderzy pracujący w zespole, których praca w tym obszarze nie była efektywna. Dyrektor sprzedaży R. K. zdecydował zatem o wprowadzeniu nowego modelu w tym obszarze, stąd zatrudnienie ubezpieczonego (potwierdzenie wypłaty wynagrodzenia za kwiecień 2022r., k. 98 a.s.; lista płac kwiecień 2022r., k. 100 a.s.; lista pracowników, k. 99 a.s.; główna lista płac, k. 100 a.s.; zeznania świadka R. K., k. 115 verte - 116 a.s.; zeznania K. R. (1), k. 116 a.s.).

Ubezpieczony, mimo dużego doświadczenia w sprzedaży, którą wcześniej prowadził w sposób tradycyjny (na placu, w bezpośrednim kontakcie z klientem), zbyt mało aktywnie podchodził do wykonywanych zadań, w związku z brakiem doświadczenia w call center. Wynikało to z faktu, że jego wcześniejsza praca miała innych charakter. W związku z powyższym R. K., który miał inne oczekiwania wobec nowozatrudnionego pracownika, po konsultacji z zarządem, podjął decyzję o rozwiązaniu umowy o pracę z ubezpieczonym. W dniu 17 kwietnia 2022r. wręczył ubezpieczonemu wypowiedzenie umowy o pracę ze zwolnieniem z obowiązku świadczenia pracy, wiedząc że pracownik, któremu wypowiedziano umowę, mający dostęp do istotnych informacji spółki, może poczynić szkody spółce. Dla ubezpieczonego wypowiedzenie stosunku pracy było dużym zaskoczeniem, gdyż dopiero zaczął się wdrażać w zakres powierzonych mu zadań, jednak w związku z decyzją pracodawcy od 17 kwietnia 2022r. zaprzestał świadczenia pracy na rzecz spółki, a od 5 maja 2022r. stał się niezdolny do pracy (zeznania świadka R. K., k. 115 verte - 116 a.s.; zeznania K. R. (1), k. 116 a.s.).

W niedługim czasie po zakończeniu pracy przez ubezpieczonego, umowę z (...) sp. z o.o. rozwiązał R. K. i przeszedł do pracy u innego pracodawcy. Spółka nie rozliczyła się z nim w pełni, gdyż nie wypłaciła mu ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy ( zeznania świadka R. K., k. 115 verte - 116 a.s.). Na stanowisko, które zajmował K. R. (1) nikt w spółce nie został zatrudniony ( pisemne wyjaśnienia płatnika składek, k. 14 akt ZUS).

Pismem z dnia 1 czerwca 2022r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. zawiadomił strony o wszczęciu z urzędu postępowania w sprawie ustalenia okresu podlegania przez K. R. (1) obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywania umowy o pracę u płatnika składek (...) sp. z o.o. (zawiadomienia o wszczęciu postępowania z dnia 1 czerwca 2022r., k. 10-11 akt ZUS).

Po zakończeniu postępowania Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wydał w dniu 30 czerwca 2022r. decyzję nr (...), w której stwierdził, że K. R. (1) nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu jako pracownik u płatnika składek (...) sp. z o.o. w okresie od 1 kwietnia 2022r. do 7 maja 2022r. (decyzja ZUS z dnia 30 czerwca 2022r., k. 2-4 a.s.).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił, uwzględniając wymienione dowody z dokumentów zgromadzone w aktach sądowych, a także w aktach organu rentowego. Podstawę ustaleń faktycznych stanowiły również zeznania świadka R. K. oraz ubezpieczonego, które potwierdzają okoliczność, że K. R. (1) od 1 kwietnia 2022r. do 7 maja 2022r. wykonywał na rzecz spółki pracę na stanowisku trenera sprzedaży. Na taki charakter pracy ubezpieczonego oraz okres jej świadczenia od 1 kwietnia 2022r. wskazał R. K., który był w (...) sp. z o.o. dyrektorem sprzedaży i pomysłodawcą utworzenia stanowiska, jakie powierzono ubezpieczonemu. Ponadto to świadek przeprowadzał rekrutację na stanowisko trenera sprzedaży, kontaktował się z ubezpieczonym osobiście i miał wiedzę o zadaniach realizowanych przez K. R. (1), jako jego przełożony. Wyjaśnił również, z czego wynikała decyzja o zatrudnieniu ubezpieczonego na stanowisku trenera sprzedaży, a co istotne nie miał żadnego interesu w tym, aby składać zeznania korzystne dla ubezpieczonego, czy też dla płatnika składek, tym bardziej, że to on podjął decyzję o rozwiązaniu umowy o pracę z ubezpieczonym, a wcześniej go nie znał. Nadto, zauważyć należy, że obecnie R. K. nie pracuje dla spółki (...). W niedługim czasie po podjęciu decyzji o rozwiązaniu umowy z ubezpieczonym, sam również zakończył pracę w spółce, znajdując innego pracodawcę. W takiej sytuacji jego zeznania nie mogą być ocenione jako nieobiektywne i niewiarygodne. Jeśli chodzi zaś o zeznania ubezpieczonego, to i im Sąd dał wiarę, jako że były spójne z zeznaniami świadka, a ponadto korelowały z tym co wyjaśnił informacyjnie prezes zarządu płatnika składek i co wynika z dokumentów.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie K. R. (1) podlegało uwzględnieniu.

Przed przystąpieniem do analizy okoliczności, jakie zaistniały w rozpatrywanej sprawie, tytułem wstępu wskazać należy, że zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym reguluje ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2022r. poz. 1009 – dalej „u.s.u.s.”). Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami. Na podstawie ww. ustawy, tj. w myśl art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1, pracownicy podlegają również ubezpieczeniu chorobowemu i wypadkowemu. Objęcie ubezpieczeniem z tytułu zatrudnienia, zgodnie z art. 13 pkt 1 u.s.u.s., następuje od dnia nawiązania stosunku pracy do jego ustania. Sam stosunek pracy i definicję pracownika określa ustawa z dnia 26 czerwca 1974r. Kodeks pracy (tekst jedn. Dz. U. 2020r. poz. 1320 – dalej „k.p.”). Zgodnie z art. 2 k.p. pracownikiem jest osoba zatrudniona między innymi na podstawie umowy o pracę. Użyty w powyższym przepisie zwrot „zatrudniona” oznacza istnienie między pracownikiem a pracodawcą szczególnej więzi prawnej o charakterze zobowiązaniowym, tj. stosunku pracy. Istotą tego stosunku jest – w świetle art. 22 § 1 k.p. – uzewnętrznienie woli umawiających się stron, z których jedna deklaruje chęć wykonywania pracy określonego rodzaju w warunkach podporządkowania pracodawcy, natomiast druga – stworzenia stanowiska pracy i zapewnienia świadczenia pracy za wynagrodzeniem. Celem i zamiarem stron umowy o pracę winna być każdorazowo faktyczna realizacja treści stosunku pracy, przy czym oba te elementy wyznaczają: ze strony pracodawcy – realna potrzeba ekonomiczna i umiejętności pracownika, zaś ze strony pracownika – ekwiwalentność wynagrodzenia uzyskanego za pracę.

W przedmiotowej sprawie Zakład Ubezpieczeń Społecznych ocenił, że zawarcie przez K. R. (1) umowy o pracę z płatnikiem składek miało na celu jedynie uprawdopodobnienie stosunku pracy i uzyskanie należnych świadczeń z ubezpieczeń społecznych przysługujących pracownikom, dlatego też zgodnie z art. 83 § 1 Kodeksu cywilnego w związku z art. 300 Kodeksu pracy umowa o pracę jest nieważna, a tym samym nie stanowi przesłanki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi.

Wedle przepisów Kodeksu cywilnego o nieważności oświadczeń woli można mówić w trzech przypadkach. Z art. 83 § 1 k.c. wynika, że nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Pozorność umowy wyraża się w braku zamiaru wywołania skutków prawnych przy jednoczesnym zamiarze stworzenia okoliczności mających na celu zmylenie osób trzecich. Przy czym należy odróżnić nieważność spowodowaną pozornością czynności prawnej od nieważności czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy (art. 58 § 1 k.c.). Czynność prawna mająca na celu obejście ustawy polega na takim ukształtowaniu jej treści, które z formalnego punktu widzenia nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest przez ustawę zakazane. Pojęcia obejścia prawa i pozorności są sobie znaczeniowo bliskie i niejednokrotnie pokrywają się. Ustalenie, czy umowa zmierza do obejścia prawa, czy jest pozorna wymaga poczynienia konkretnych ustaleń faktycznych dotyczących okoliczności jej zawarcia, celu jaki strony zamierzały osiągnąć, charakteru wykonywanej pracy i zachowania koniecznego elementu stosunku pracy, jakim jest wykonywanie pracy podporządkowanej (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 1995r., I PZP 7/95, OSNAPiUS 18/95, poz. 227, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1997r., I PKN 276/97, OSNAPiUS13/98, poz. 397). Czynność prawna może być również sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, przez które rozumie się na ogół obowiązujące w stosunkach między ludźmi reguły postępowania, które za podstawę mają uzasadnienie ocenne, a nie prawne. Odwołują się one do powszechnie uznawanych w całym społeczeństwie lub w danej grupie społecznej wartości i ocen właściwego, przyzwoitego, rzetelnego, lojalnego czy uczciwego zachowania. Zasady te obejmują nie tylko reguły moralne, lecz także obyczajowe (por. np. Z. Radwański (w:) System prawa prywatnego, t. 2, 2002, s. 240 i n.; M. Safjan (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. I, 2008, s. 327).

W analizowanej sprawie, uwzględniając poczynione ustalenia faktyczne, Sąd Okręgowy nie podzielił stanowiska organu rentowego. W oparciu o cytowane na wstępie przepisy, dla objęcia ubezpieczeniem społecznym z tytułu wykonywania pracy zasadnicze znaczenie ma nie to, czy umowa o pracę została zawarta i czy jest ważna, ani również faktyczny cel zgłoszenia danej osoby do ubezpieczeń społecznych (jako nienaruszające art. 58 § 1 lub 2 k.c. albo 83 § 1 k.c.), lecz tylko to, czy strony umowy pozostawały w stosunku pracy (art. 8 ust. 1 u.s.u.s.). O tym zaś, czy strony istotnie w takim stosunku pozostawały i czy stosunek ten stanowi tytuł ubezpieczeń społecznych, nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy (essentialia negotii), a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Dla objęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi wymagane jest zatem ustalenie, czy zatrudnienie miało charakter rzeczywisty i polegało na wykonywaniu odpłatnej pracy określonego rodzaju, na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem.

W ocenie Sądu Okręgowego zgromadzony w sprawie materiał dowodowy potwierdza, że strony kwestionowanej przez ZUS umowy faktycznie realizowały taki stosunek prawny, który posiada cechy typowe dla stosunku pracy. Na początku wskazać należy, że K. R. (1) został zatrudniony w spółce po procesie rzeczywistej, nie zaś pozorowanej rekrutacji, która rozpoczęła się od umieszczenia ogłoszenia na portalu internetowym i objęła nie tylko ubezpieczonego, ale także kilka innych osób, które również aplikowały na stanowisko trenera sprzedaży. Poza tym K. R. (1), przed zgłoszeniem swojej kandydatury i podjęciem pracy, nie znał nikogo ze spółki (...). Do spółki tej trafił, znajdując najpierw ogłoszenie o poszukiwaniu pracownika, a potem przechodząc pomyślnie rekrutację, którą w dużej części prowadził R. K.. W tej sytuacji trudno zarzucić więc ubezpieczonemu, ale i płatnikowi składek, który faktycznie poszukiwał pracownika, by proces rekrutacji i stanowisko trenera sprzedaży, zostały stworzone po to tylko, aby umożliwić K. R. (1) uzyskanie prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych, jak niesłusznie sugerował ZUS. Z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, że płatnik składek rzeczywiście poszukiwał pracownika na ww. stanowisko, bowiem chciał poprawić wyniki sprzedaży, przeprowadził więc proces rekrutacji i wybrał kandydata, który posiadał wymagane doświadczenie zawodowe i odpowiednie kwalifikacje.

Dodatkowo Sąd ustalił, że ubezpieczony po podpisaniu umowy o pracę w dniu 1 kwietnia 2022r. faktycznie podjął pracę na stanowisku trenera sprzedaży i ją wykonywał do dnia, kiedy pracodawca wręczył mu wypowiedzenie i zwolnił z obowiązku świadczenia pracy. Potwierdził to zeznający w sprawie świadek R. K., który w spornym okresie pracował na rzecz płatnika składek jako dyrektor kanału sprzedaży i był przełożonym ubezpieczonego. Z jego zeznań oraz z zeznań K. R. (1) wynika, że ubezpieczony w spornym okresie głównie zajmował się odsłuchiwaniem rozmów doradców/konsultantów zapisanych w systemie, analizował je oraz przeprowadzał rozmowy w celu omówienia obszarów do poprawy, z tego więc względu trudno o materialne, namacalne, mające formę dokumentów, dowody jego pracy. Praca ta w głównej mierze – przynajmniej na początku okresu zatrudnienia – polegała na wdrożeniu się w powierzone zadania i przede wszystkim odsłuchiwaniu rozmów, jakie prowadzili doradcy czy konsultanci. Pomysłodawcą takiego modelu pracy trenera sprzedaży i w ogóle utworzenia stanowiska o takiej nazwie i zakresie zadań był wspomniany R. K.. Jak już zostało wskazane przy okazji oceny jego zeznań, ale wymaga powtórzenia raz jeszcze, to właśnie w wyniku zatrudnienia u płatnika składek R. K., co miało miejsce w niedługim czasie przed zatrudnieniem ubezpieczonego, nastąpiło wprowadzenie zmian w kanale sprzedaży. Nowy dyrektor sprzedaży chciał inaczej, według swojej wizji, zorganizować pracę zespołu sprzedaży w spółce. Z tego też względu wcześniej stanowisko, jakie ubezpieczony zajmował, nie istniało w (...) sp. z o.o. Powstało w czasie, kiedy dyrektorem sprzedaży został R. K. i zdecydował o zatrudnieniu trenera sprzedaży. Jak się jednak później okazało, co potwierdził dyrektor sprzedaży, zeznając w charakterze świadka, taki model pracy trenera sprzedaży, jaki prezentował ubezpieczony, nie był satysfakcjonujący dla płatnika składek, stąd decyzja o wypowiedzeniu umowy. Fakt, iż to wypowiedzenie nastąpiło dość szybko nie świadczy jednak o nieważności stosunku pracy. Przypomnieć należy, że strony podpisały przecież umowę na okres próbny, przewidziały zatem okres, kiedy tak pracodawca będzie chciał sprawdzić pracownika, jak i odwrotnie. To zaś, że po niedługim czasie pracodawca zdecydował się na zakończenie stosunku pracy, nie jest w realiach rynkowych sytuacją odosobnioną. Z kolei decyzja związana z niezatrudnieniem na miejsce ubezpieczonego innego trenera sprzedaży, to była decyzja płatnika składek – na to nie miał wpływu ani ubezpieczony, ani świadek R. K., który w tym czasie przestał już pracować w (...) sp. z o.o. Zeznając wskazał, że jeszcze w czasie jego pracy pojawiły się sygnały pogorszenia sytuacji płatnika składek, która nie była tak dobra, jak płatnik wskazywał swoim pracownikom. O tym jednak, dlaczego nikogo na miejsce ubezpieczonego nikt nie został zatrudniony, świadkowi nic nie było wiadomo. Informacji w tym zakresie nie miał również K. R. (1), któremu trudno – z tej tylko przyczyny, że pracodawca najprawdopodobniej po krótkim czasie zmiany struktury organizacyjnej i utworzenia stanowiska trenera sprzedaży, odstąpił od tego modelu – odmówić prawa do podlegania ubezpieczeniom społecznym. Skoro ubezpieczony wziął udział w rekrutacji u pracodawcy, którego nie znał i z którym wcześniej nie współpracował, został wybrany i zatrudniony, i pracę podjął, to – choć się nie sprawdził - ubezpieczeniom społecznym powinien podlegać.

Odnosząc się do zarzutów organu rentowego, że strony nie przedstawiły dokumentów m.in. zaświadczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy, dokumentu potwierdzającego szkolenie w dziedzinie BHP, dokumentu potwierdzającego doświadczenie zawodowe, czy dokumentów wskazujących na posiadane kwalifikacje, to podkreślić należy, że sygnalizowane przez Zakład braki dokumentacji zostały uzupełnione. K. R. (1) złożył dokumenty, które potwierdzają, że strony stosunku pracy działały zgodnie z wymogami, jakie zostały przewidziane w kodeksie pracy. Poza tym – jak wskazują świadectwa pracy i CV przedstawione przez ubezpieczonego – posiada on kwalifikacje do takiej pracy, jaką zaoferował płatnik składek, gdyż przez wiele lat pracował w podobnym charakterze u innych pracodawców. Przy tym okres jego wcześniejszego zatrudnienia jest dość długi, a zakończenie ostatniego stosunku pracy przed podjęciem zatrudnienia w (...) sp. z o.o. nastąpiło z dniem 24 stycznia 2022r. Ubezpieczony nie pozostawał więc bez tytułu do ubezpieczeń przez długi czas, a tylko tyle ile było konieczne, by znaleźć nowe zatrudnienie, a to oznacza, że argumenty organu rentowego są bezpodstawne. Bezpodstawny jest także i ten argument, który dotyczy spóźnionego zgłoszenia K. R. (1) do ZUS. Oczywiście prawdą jest, że takie zgłoszenie zostało dokonane po terminie, ale po pierwsze z przekroczeniem terminu, na jaki wskazuje art. 36 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie wiąże się nieważność umowy o pracę bądź innej umowy, która stanowi tytuł do podlegania ubezpieczeniom. Po drugie, w przedmiotowej sprawie przekroczenie nie było duże i bez względu na powody, które je spowodowało, najistotniejsze jest, że K. R. (1) przed zgłoszeniem, od daty wynikającej z umowy o pracę (od 1 kwietnia 2022r.), realizował na rzecz płatnika składek umowę o pracę. Przy tym odbywało się to zgodnie z wymogami z art. 22 k.p., gdyż ubezpieczony wykonywał pracę podporządkowaną, a podporządkowanie przejawiało się wykonywaniem poleceń bezpośredniego przełożonego R. K., a także świadczeniem pracy w miejscu wskazanym przez pracodawcę (w biurze spółki) oraz w czasie przez niego wyznaczonym - od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00-17.00. Umowa, którą strony zawarły i realizowały, miała także charakter odpłatny. Nie zmienia tego okoliczność, że za kilka dni maja 2022r. płatnik składek nie wypłacił ubezpieczonemu wynagrodzenia. Brak takiej wypłaty nie wynikał z faktu, że strony umówiły się na nieodpłatność umowy, tylko z tego, że płatnik składek – co przecież zdarza się w relacjach pracownik – pracodawca – nie wywiązał się ze swego obowiązku. Z zeznań świadka R. K. wynika, że mogło wiązać się to z problemami finansowymi spółki, gdyż świadek jeszcze w czasie pracy w spółce miał sygnały o tym świadczące, a po zakończeniu stosunku pracy on sam również nie otrzymał od spółki należności związanej ze stosunkiem pracy – ekwiwalentu za urlop. W takiej sytuacji tak świadkowi, jak i ubezpieczonemu służy odpowiednie roszczenie o zapłatę przez (...) sp. z o.o. zaległych należności. Nie jest to zaś powód do tego, by jak przyjął ZUS, uznać nieważność łączącego strony stosunku pracy.

Uwzględniając wskazane argumenty, Sąd ocenił, iż nie ma podstaw, aby kwestionować, że praca powierzona K. R. (1), jako trenerowi sprzedaży, była przez niego wykonywana. Tym samym nie było też przesłanek, by przyjąć pozorność poddanej analizie umowy o pracę. Zgodnie z tym, co było wskazane, o pozorności danej umowy decydują okoliczności określone w art. 83 § 1 k.c., które występować muszą w czasie składania przez strony oświadczeń woli. Umowa o pracę jest zawarta dla pozoru i nie może w związku z tym stanowić tytułu do objęcia pracowniczym ubezpieczeniem społecznym, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli gdy strony z góry zakładają, że nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Jeżeli jednak pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca tę pracę przyjmował, to w takim przypadku nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę (tak m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z 5 października 2005r., I UK 32/05, OSNP 2006/15-16/249 oraz w wyroku z 12 lipca 2012r., II UK 14/12, Lex nr 1216864).

Brak pozorności umowy o pracę nie wyklucza jednak stwierdzenia jej nieważności w oparciu o art. 58 § 1 k.c. Powołany przepis stanowi, że czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Jak jednak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 lutego 2012r. „sama chęć uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego jako motywacja do podjęcia zatrudnienia nie świadczy o zamiarze obejścia prawa, podobnie jak inne cele stawiane sobie przez osoby zawierające umowy o pracę, takie jak na przykład chęć uzyskania środków utrzymania.” (I UK 265/11, Lex nr 1169836).

W przedmiotowej sprawie fakt świadczenia pracy przez K. R. (1) został ustalony w oparciu o zgromadzone dowodowy, nie dając podstaw do zastosowania art. 83 k.c. Również art. 58 k.c. nie ma w sprawie zastosowania, gdyż nie zaistniały takie okoliczności, które mogłyby wskazywać, że strony bądź jedna z nich działały w warunkach obejścia prawa albo z naruszeniem zasad współżycia społecznego. O takim działaniu nie świadczy wysokość ustalonego przez strony stosunku pracy wynagrodzenia ubezpieczonego. Zdaniem Sądu tego rodzaju okoliczność, jakie wynagrodzenie strony ustaliły, nie przesądza o ważności lub nieważności umowy o pracę, a jedynie może stanowić podstawę do zbadania przez organ rentowy prawidłowości ustalenia podstawy wymiaru składek. Zaskarżona decyzja wysokości podstawy wymiaru składek jednak nie dotyczy, bo przesądza o samym tylko niepodleganiu ubezpieczeniom przez K. R. (1), Sąd nie zajmował się zatem szczegółowo tym zagadnieniem. Niezależnie od tego, Sąd zauważył, że kwota wynagrodzenia ustalona w umowie o pracę, nie odbiega od wysokości wynagrodzeń, który miały osoby na stanowiskach kierowniczych w spółce. Jest oczywiście wyższa od wynagrodzeń najniższych, ale przecież K. R. (1) nie był konsultantem, a zatem osobą zatrudnioną na najniższym stanowisku w spółce, tylko trenerem sprzedaży – osobą szkolącą i w pewnym sensie nadzorującą innych pracowników. Dodatkowo nie można nie wspomnieć i o tym, że świadek R. K., uczestniczący w procesie rekrutacji, wskazywał, że kandydaci do pracy mieli wyższe oczekiwania finansowe niż ubezpieczony, a jednym z argumentów, który przesądził o zatrudnieniu K. R. (1) była kwota wynagrodzenia, której oczekiwał i która została ustalona w umowie o pracę.

Konkludując, w rozpatrywanej sprawie ustalone przez Sąd okoliczności, które zostały omówione, nie wskazują, by działania stron były naganne oraz by stanowisko organu rentowego prowadzące do wydania zaskarżonej decyzji było zasadne. Ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, iż strony realizowały podpisaną umowę. Z kolei okoliczność, że po krótkim czasie od podpisania umowy o pracę K. R. (1) zakończył swoją pracę w związku z otrzymaniem wypowiedzenia tej umowy, nie przesądza o tym, że umowa nie była realizowana, co sugerował organ rentowy. W związku z powyższym, nie może być mowy o jej nieważności. Na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. należało więc zmienić zaskarżoną decyzję poprzez przyjęcie, że K. R. (1) jako pracownik u płatnika składek (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu w okresie od 1 kwietnia 2022r. do 7 maja 2022r.

Sąd na podstawie art. 98 k.p.c. zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. na rzecz K. R. (1) kwotę 180,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Wskazana kwota, stanowiąca stawkę minimalną, została ustalona na podstawie § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015r., poz. 1800 ze zm.).

sędzia Agnieszka Stachurska