Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

25 czerwca 2024 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Kosicka

po rozpoznaniu 25 czerwca 2024 r. na posiedzeniu niejawnym w Warszawie

sprawy z odwołania K. N.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z 20 listopada 2023 r., znak (...)

o rentę z tytułu niezdolności do pracy

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje K. N. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od września 2023 r. do 31 sierpnia 2024 r.

Sygn. akt VII U 1785/23

UZASADNIENIE

K. N. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 20 listopada 2023 r. znak: (...). W uzasadnieniu odwołania ubezpieczona wskazała, że nie zgadza się z wydaną decyzją i stwierdzeniem przez komisję lekarską ZUS, że nie jest niezdolna do pracy, ponieważ Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności orzeczeniem z 16 października 2023 r. stwierdził jej niezdolność do pracy oraz niepełnosprawności w stopniu znacznym do 31 października 2026 r. Odwołująca wskazała, że skład orzekający PZON stwierdził u niej ograniczenia powodujące niezdolność do pracy i samodzielnej egzystencji, wymagające stałej długotrwałej opieki i pomocy innych osób w codzienny życiu. Odwołująca wskazała dodatkowo, że po wizycie u neurochirurga stwierdzono u niej konieczność leczenia operacyjnego wraz ze stabilizacją kręgosłupa. Ubezpieczona załączyła do odwołania dokumentację medyczną z przebytego leczenia. Mając powyższe na względzie ubezpieczona wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie jej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy (odwołanie z 4 grudnia 2023 r. k.4-8 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o jego oddalenie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. W uzasadnieniu ZUS wskazał, że w toku postępowania przed organem rentowym odwołująca została skierowana na badanie przez komisję lekarską ZUS, która orzeczeniem z 16 listopada 2023 r. uznała, że ubezpieczona nie jest niezdolna do pracy, wobec czego zaskarżoną decyzją organ rentowy odmówił ubezpieczonej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy (odpowiedź na odwołanie z 19 grudnia 2023 r. k. 9-10 a.s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

K. N., urodzona (...), w okresie przed powstaniem niezdolności do pracy pracowała jako pracownik sprzątający (świadectwo pracy z 31 stycznia 20-22 r. k.5-6 a.r., świadectwo pracy z 2 stycznia 2023 r. k.7 a.r.).

K. N. od 2021 r. cierpi nawrotową dyskopatię w odcinku lędźwiowo- krzyżowym, z powodu której była operowana trzy razy - w listopadzie 2022 r., w lipcu 2023 r. i w lutym 2024 r., jednak bez znacznej poprawy. Obecnie cierpi na bóle kręgosłupa lędźwiowo- krzyżowego z promieniowaniem do lewej kończyny dolnej i bóle głowy. Pozostaje pod opieką neurologa i neurochirurga (dokumentacja medyczna znajdująca się w aktach sprawy, opinia biegłego z zakresu neurochirurgii k. 38-43 a.s.).

Orzeczeniem Powiatowego Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności z 16 października 2023 r. stwierdzono u K. N. znaczny stopień niepełnosprawności istniejący od 13 września 2023 r., a orzeczenie zostało wydane na okres do 31 października 2026 r. (orzeczenie o stopniu niepełnosprawności z 16 października 2023 r.- dokumentacja medyczna ubezpieczonej).

Ubezpieczona miała przyznane prawo do świadczenia rehabilitacyjnego od 16 lipca 2023 r. do 12 listopada 2023 r. w wysokości 75 % podstawy wymiaru (decyzja z 29 czerwca 2023 r. k.15 a.r. tom I).

20 września 2023 r. ubezpieczona wniosła o przyznanie jej renty z tytułu niezdolności do pracy (wniosek o ustalenie prawa do renty k.1 a.r. tom II). W toku postępowania przed organem rentowym lekarz orzecznik ZUS w orzeczeniu z 18 października 2023 r. ustalił, że ubezpieczona nie jest niezdolna do pracy. K. N. złożyła sprzeciw od orzeczenia lekarza orzecznika, wobec czego została skierowana na badanie przez Komisję Lekarską ZUS, która w orzeczeniu z 16 listopada 2023 r. również stwierdziła brak niezdolności do pracy K. N. (orzeczenie lekarza orzecznika ZUS z 18 października 2023 r. k. 30 a.r. tom II, sprzeciw od orzeczenia lekarza orzecznika ZUS- dokumentacja medyczna ubezpieczonej, orzeczenie komisji lekarskiej ZUS z 16 listopada 2023 r. k. 31 a.r. tom II). W związku z powyższym organ rentowy wydał decyzję z 20 listopada 2023 r. znak: I/25/045310463 odmawiającą ubezpieczonej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Ubezpieczona wniosła odwołanie od powyższej decyzji inicjując przedmiotowe postępowanie (decyzja z 20 listopada 2023 r. k.34 a.r. tom II, odwołanie z 4 grudnia 2023. k.4-8 a.s.).

Postanowieniem z 17 stycznia 2024 r. sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu neurochirurgii na okoliczność ustalenia - po przeprowadzeniu badania - czy K. N. jest całkowicie lub częściowo niezdolna do pracy i od kiedy, czy niezdolność ta ma charakter trwały czy okresowy, a jeśli okresowy - jaki jest przewidywany czas jej trwania (postanowienie z 17 stycznia 2024 r. k. 12 a.s.).

Biegła sądowa z zakresu neurochirurgii A. M. rozpoznał u odwołującej chorobę zwyrodnieniową kręgosłupa w odcinku lędźwiowo- krzyżowym. Stan po trzykrotnym leczeniu operacyjnym przepukliny dysku L4-L5 po stronie lewej. Biegła wskazała, że odwołująca podczas badania była w stanie ogólnym dobrym, kontakt słowny z ubezpieczoną był logiczny, a orientacja auto i allopsychiczna odwołującej była prawidłowa. Biegła nie stwierdziła ewidentnych cech uszkodzenia nerwów czaszkowych. Biegła wskazała, że mowa ubezpieczonej była prawidłowa, ruchomość kręgosłupa w odcinku szyjnym oceniona została jako prawidłowa, w odcinku lędźwiowo-krzyżowym biegła nie badała ubezpieczonej ze względu na wczesny okres pooperacyjny. Biegła zaznaczyła, że siła mięśniowa, napięcie mięśniowe kończyn górnych i dolnych u odwołującej są prawidłowe, odruchy z kończyn górnych i dolnych są symetryczne, jednak z kończyn dolnych osłabione. Biegła nie stwierdziła objawów patologicznych, w tym objawu Babińskiego oraz zaburzeń zborności kończyn. Po dokonaniu analizy dokumentacji medycznej oraz przeprowadzonym badaniu neurologicznym, według biegłej z przyczyn neurochirurgicznych ubezpieczona po wykorzystaniu 12 miesięcy świadczenia rehabilitacyjnego nie odzyskała zdolności do pracy. W ocenie neurochirurga utrzymywał się zespół korzeniowy po stronie lewej i odwołująca została zakwalifikowana do kolejnej operacji, tym razem ze stabilizacją międzytrzonową i przeznasadowa. Zabieg ten przeprowadzono 21 lutego 2024 roku. Według biegłej odwołująca jest częściowo niezdolna do pracy od zakończenia świadczenia rehabilitacyjnego do 31 sierpnia 2024 r. Okres około 6 miesięcy od operacji jest wystarczający do zagojenia zmian pooperacyjnych, odbycia leczenia rehabilitacyjnego i oceny stanu ubezpieczonej pod kątem zdolności do pracy (opinia biegłej z zakresu neurochirurgii k. 38-43 a.s.).

Pismem procesowym z 14 czerwca 2024 r. organ rentowy wskazał, że nie wnosi zastrzeżeń do opinii biegłego z zakresu neurochirurgii ( pismo procesowe z 14 czerwca 2024 r. k.50 a.s.)

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, jak również w aktach organu rentowego. Zdaniem sądu dokumenty, w zakresie, w jakim sąd oparł na nich swoje ustalenia, są wiarygodne, wzajemnie się uzupełniają i tworzą spójny stan faktyczny. Dokumenty te nie były przez strony kwestionowane co do ich autentyczności i zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy, a zatem należało ocenić je jako wiarygodne.

Ustalając stan faktyczny sąd oparł się również na opinii biegłej z zakresu neurochirurgii A. M.. Opinia wydana przez biegłą została oceniona jako rzetelna, ponieważ została wydana przy uwzględnieniu całej dokumentacji medycznej i po przeprowadzeniu badania ubezpieczonej. Ponadto, treść opinii jest jasna i logiczna, a także wyczerpująco i przekonująco uzasadniona. Z tych względów opinia nie budziła wątpliwości i zastrzeżeń. Sąd uwzględnił opinię biegłej z zakresu neurochirurgii jako podstawę dokonanych ustaleń, uznając, że brak jest podstaw do ich zakwestionowania.

Opinia biegłej jasno i precyzyjnie opisuje stan zdrowia ubezpieczonej oraz powody uznania jej za osobę częściowo niezdolną do pracy. W tym kontekście istotne są również poglądy orzecznictwa, które zwraca uwagę, że sąd nie jest zobowiązany dopuścić dowód z opinii kolejnych biegłych w każdym przypadku, gdy złożona opinia jest niekorzystna dla strony (por. wyrok Sądu Najwyższego z 15.02.1974 r., sygn. akt II CR 817/73, wyrok Sądu Najwyższego z 18.02.1974 r., sygn. akt II CR 5/74, wyrok Sądu Najwyższego z 15.11.2001 r., sygn. akt II UKN 604/00). Potrzeba powołania innego biegłego powinna wynikać z okoliczności sprawy, a nie z samego niezadowolenia strony z dotychczasowej złożonej opinii (por. wyrok Sądu Najwyższego z 5.11.1974 r., sygn. akt I CR 562/74, uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 4.08.1999 r., sygn. akt I PKN 20/99, uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 10.01.2001 r., sygn. akt II CKN 639/99). Przy czym, potrzebą taką nie może być przeświadczenie strony, że dalsze opinie pozwolą na udowodnienie korzystnej dla strony tezy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 27.06.2001 r., sygn. akt II UKN 446/00). W tym miejscu należy zaznaczyć, że strony nie kwestionowały opinii biegłej z zakresu neurochirurgii.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie K. N. było uzasadnione.

Na wstępie należy zważyć, że zgodnie z art. 148 ¹ § 1 kodeksu postępowania cywilnego (Dz.U. z 2023 r. poz. 1550, dalej: k.p.c.) sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, sąd uzna – mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych – że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Analizując treść złożonych przez strony i zgromadzonych w aktach rentowych dokumentów, sąd uznał, że okoliczności faktyczne nie były w sprawie sporne. Spór nie dotyczył faktów, lecz prawa, wobec czego sąd na podstawie art. 148 ¹ § 1 k.p.c. uznał, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne, co w konsekwencji pozwoliło na rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym.

Dokonując rozważań dotyczących zasadności odwołania, w pierwszej kolejności wskazać należy, że renta z tytułu niezdolności do pracy może być przyznana ubezpieczonemu, który spełnia łącznie przesłanki określone w art. 57 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2023 r., poz. 1251, dalej jako ustawa emerytalna), a więc:

1) jest niezdolny do pracy,

2) ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy,

3) niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-3, 5 lit. a, pkt 6 i 12 albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów,

4) nie ma ustalonego prawa do emerytury z Funduszu lub nie spełnia warunków do jej uzyskania.

Pierwsza z przesłanek, a więc niezdolność do pracy, jest kategorią ubezpieczenia społecznego łączącą się z całkowitą lub częściową utratą zdolności do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu bez rokowania jej odzyskania po przekwalifikowaniu (art. 12 ustawy emerytalnej). Przy ocenie stopnia i trwałości tej niezdolności oraz rokowania co do jej odzyskania uwzględnia się zarówno stopień naruszenia sprawności organizmu, możliwość przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, jak i możliwość wykonywania pracy dotychczasowej lub podjęcia innej oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne ubezpieczonego (art. 13 ust. 1 ustawy emerytalnej) (por. wyrok Sądu Najwyższego – Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 28 stycznia 2004 r., II UK 222/03).

Przepis art. 12 ustawy emerytalnej rozróżnia dwa stopnie niezdolności do pracy - całkowitą i częściową. Zgodnie z ust. 3 ww. przepisu, częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Z kolei całkowita niezdolność do pracy polega na utracie zdolności do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Przesłanka niezdolności do jakiejkolwiek pracy odnosi się do każdego zatrudnienia w innych warunkach niż specjalnie stworzone na stanowiskach pracy odpowiednio przystosowanych do stopnia i charakteru naruszenia sprawności organizmu (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 8 grudnia 2000 r., II UKN 134/00 i z 7 września 1979 r., II URN 111/79). Dokonując analizy pojęcia „całkowita niezdolność do pracy" należy brać pod uwagę zarówno kryterium biologiczne (stan organizmu dotkniętego schorzeniami naruszającymi jego sprawność w stopniu powodującym całkowitą niezdolność do jakiejkolwiek pracy), jak i ekonomiczne (całkowita utrata zdolności do zarobkowania wykonywaniem jakiejkolwiek pracy). Osobą całkowicie niezdolną do pracy w rozumieniu art. 12 ust. 2 ustawy emerytalnej jest więc osoba, która spełniła obydwa te kryteria, czyli jest dotknięta upośledzeniem zarówno biologicznym, jak i ekonomicznym (por. wyrok Sądu Najwyższego z 21 grudnia 2004 r., I UK 28/04). Z kolei wyjaśnienie częściowej niezdolności do pracy i treści pojęcia „pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji” wymaga uwzględnienia zarówno kwalifikacji formalnych (czyli zakresu i rodzaju przygotowania zawodowego udokumentowanego świadectwami, dyplomami, zaświadczeniami), jak i kwalifikacji rzeczywistych (czyli wiedzy i umiejętności faktycznych, wynikających ze zdobytego doświadczenia zawodowego) (por. wyrok Sądu Najwyższego z 15 września 2006 r., I UK 103/06). Dopiero zatem zmiana zawodu w ramach posiadanych kwalifikacji i brak rokowań odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu dają podstawę do przyznania renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 13 października 2009 r., II UK 106/09, z 8 maja 2008 r., I UK 356/07, z 11 stycznia 2007 r., II UK 156/06 i z 25 listopada 1998 r., II UKN 326/98). Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 7 lutego 2006 r. (I PK 153/05) częściowej niezdolności do pracy, polegającej na utracie w znacznym stopniu zdolności do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji, nie wyklucza możliwość podjęcia przez ubezpieczonego pracy niżej kwalifikowanej. Ubezpieczony, który jest częściowo niezdolny do pracy może być jednocześnie z samej definicji zdolny do pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami w nieznacznym stopniu. Tak samo, gdy ubezpieczony wykonuje pracę, która nie jest zgodna z posiadanymi kwalifikacjami, a już na pewno, gdy jest pracą poniżej poziomu posiadanych kwalifikacji. Aktualny jest zatem pogląd o konieczności ujmowania łącznie aspektu medycznego i ekonomicznego niezdolności do pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 10 czerwca 1999 r., sygn. akt II UKN 675/98).

W orzecznictwie przyjmuje się również (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 20 sierpnia 2003 r., II UK 11/03 oraz z 5 lipca 2005 r., I UK 222/04), że decydującą dla stwierdzenia niezdolności do pracy jest utrata możliwości wykonywania pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu przy braku rokowania odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Gdy więc biologiczny stan kalectwa lub choroba, nie powodują naruszenia sprawności organizmu w stopniu mającym wpływ na zdolność do pracy dotychczas wykonywanej lub innej mieszczącej się w ramach posiadanych lub możliwych do uzyskania kwalifikacji, to brak prawa do tego świadczenia. Prawa tego nie można w szczególności wywodzić z przewidzianych w art. 13 ustawy emerytalnej przesłanek, a więc: stopnia naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, możliwości wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowości przekwalifikowania zawodowego, przy wzięciu pod uwagę rodzaju i charakteru dotychczas wykonywanej pracy, poziomu wykształcenia, wieku i predyspozycji psychofizycznych, bowiem odnoszą się one tylko do ustalania stopnia lub trwałości niezdolności do pracy. Są więc bez znaczenia, jeżeli aspekt biologiczny (medyczny) wskazuje na zachowanie zdolności do pracy. Obiektywna możliwość podjęcia dotychczasowego lub innego zatrudnienia, zgodnie z poziomem kwalifikacji, wykształcenia, wieku i predyspozycji psychofizycznych może być brana pod uwagę tylko wówczas, gdy ubiegający się o rentę jest niezdolny do pracy z medycznego punktu widzenia, gdyż oba te aspekty muszą występować łącznie (por. wyrok Sądu Najwyższego z 10 czerwca 1999 r., sygn. akt II UKN 675/98). O niezdolności do pracy nie decyduje więc niemożność podjęcia innej pracy warunkowana wiekiem, poziomem wykształcenia i predyspozycjami psychofizycznymi, lecz koniunkcja niezdolności do pracy z niezdolnością do przekwalifikowania się do innego zawodu.

Ocena niezdolności do pracy w zakresie dotyczącym naruszenia sprawności organizmu i wynikających stąd ograniczeń możliwości wykonywania zatrudnienia wymaga wiadomości specjalnych. W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych dotyczących prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, do dokonywania ustaleń w zakresie oceny stopnia zaawansowania chorób oraz ich wpływu na stan czynnościowy organizmu, uprawnione są osoby posiadające fachową wiedzę medyczną, a zatem okoliczności tych można dowodzić tylko przez dowód z opinii biegłych sądowych, zgodnie z treścią art. 278 k.p.c. Opinia biegłego ma na celu ułatwienie sądowi należytej oceny zebranego materiału dowodowego wtedy, gdy potrzebne są do tego wiadomości specjalne. Dlatego też opinie sądowo - lekarskie sporządzone w sprawie przez lekarzy specjalistów, mają zasadniczy walor dowodowy dla oceny schorzeń wnioskodawcy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 11 lutego 2016 r., III AUa 1609/15).

Badając istnienie analizowanej, a w przedmiotowej sprawie spornej przesłanki warunkującej przyznanie ubezpieczonej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, sąd dopuścił dowód z opinii biegłej z zakresu neurologii A. M.. Jej ocena została już zaprezentowana w części obejmującej ocenę dowodów, dlatego w tym miejscu, odwołując się do niej tylko ogólnie, należy jeszcze raz wskazać, że opinia sporządzona przez biegłą została rzetelnie oraz jasno i przekonująco uzasadniona. Jako podstawę wydanego w sprawie orzeczenia w zakresie ustalenia częściowej niezdolności do pracy sąd przyjął opinię biegłej z zakresu neurochirurgii. Biegła w jasny sposób wskazała, że odwołująca jest częściowo niezdolna do pracy od zakończenia świadczenia rehabilitacyjnego do 31 sierpnia 2024 r. z powodu występujących niej dolegliwości po przebytej operacji. Biegła podkreśliła, że okres około 6 miesięcy od operacji jest wystarczający do zagojenia zmian pooperacyjnych, odbycia leczenia rehabilitacyjnego i oceny stanu ubezpieczonej pod kątem zdolności do pracy.

W tym miejscu należy wskazać, że ocena niezdolności do pracy z medycznego punktu widzenia wymaga wiadomości specjalnych i sąd nie może - wbrew opinii biegłego (biegłych) - opierać ustaleń w tym zakresie na własnym przekonaniu (Wyrok SN z 24.02.2010 r., II UK 191/09, LEX nr 590238.). Poza tym, w sprawie o rentę z tytułu niezdolności do pracy, w której podstawowym dowodem jest dowód z opinii biegłego, sąd nie może czynić ustaleń sprzecznych z taką opinią, jeśli jest ona prawidłowa i jeżeli odmienne ustalenia nie mają oparcia w pozostałym materiale dowodowym (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 30 czerwca 2016 r., III AUa 284/16).

Podsumowując, sąd ocenił, że zaskarżona decyzja organu rentowego odmawiająca ubezpieczonej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy jest błędna i dlatego na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. została zmieniona w ten sposób, że sąd przyznał ubezpieczonej rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy od września 2023 r. do 31 sierpnia 2024 r.