Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 listopada 2023 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Monika Rosłan-Karasińska

Protokolant: sekr. sądowy Marta Jachacy

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 listopada 2023 r. w Warszawie

sprawy A. A. (pracownika – ubezpieczonego)

z udziałem zainteresowanego (płatnika składek) Publicznego Przedszkola (...) w W. reprezentowanego przez osoba fizyczną M. A.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o ustalenie podlegania ubezpieczeniom społecznym

na skutek odwołania A. A.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 28 grudnia 2022 roku nr (...)- (...) (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza, że A. A. jako pracownik u płatnika składek Publiczne Przedszkole (...) w W. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 3 sierpnia 2022 roku,

2.  zasądza od organu rentowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. na rzecz odwołującego się A. A. kwotę 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, z odsetkami, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty.

Sygn. akt VII U 454/23

UZASADNIENIE

A. A. w dniu 14 lutego 2023 r. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 28 grudnia 2022 r., nr (...)- (...) (...) , wnosząc o jej zmianę poprzez ustalenie, że ubezpieczony podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia u płatnika składek Publiczne Przedszkole (...) od 3 sierpnia 2022 r. oraz zasądzenie od organu rentowego na rzecz ubezpieczonego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Zaskarżonej decyzji odwołujący się zarzucił:

1.  naruszenie art. 83 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 2a ust. 1 i 2 pkt 1-4, art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że ubezpieczony A. A., jako pracownik u płatnika składek Publiczne Przedszkole (...) M. A., nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od dnia 3 sierpnia 2022 r., w sytuacji, gdy ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że ubezpieczony pozostawał w stosunku pracy, z uwagi na zawartą w dniu 3 sierpnia 2022 r. umowę o pracę, co w konsekwencji doprowadziło do błędnych ustaleń faktycznych dotyczących:

a)  uznania, iż brak orzeczenia lekarskiego dopuszczającego ubezpieczonego do pracy na zajmowanym stanowisku stanowi o braku świadczenia tejże pracy na rzecz płatnika składek;

b)  braku przysposobienia ubezpieczonego do pracy na zajmowanym stanowisku z uwagi na posiadanie średniego wykształcenia;

c)  uznaniu, że ubezpieczony w czasie zatrudnienia nie wysyłał żadnych wiadomości e-mailowych i nie kontaktował się z innymi pracownikami i przełożonymi;

2.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 83 § 1 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie i uznanie, że umowa o pracę zawarta pomiędzy ubezpieczonym, a płatnikiem składek M. A. jest nieważna jako zawarta dla pozoru, podczas gdy umowa ta nie może być uznana za umowę zawartą dla pozoru, bowiem strony nie tylko miały zamiar jej realizowania, ale także była ona realizowana w ramach zawartej umowy o pracę;

3.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 22 § 1 k.p., poprzez jego błędne zastosowanie i uznanie, iż w przedmiotowej sprawie nie doszło do rzeczywistego nawiązania stosunku pracy, podczas gdy zostały spełnione wszystkie przesłanki z tegoż artykułu, decydujące o istnieniu stosunku pracy, a w konsekwencji błędnym przyjęciu przez organ rentowy, iż ubezpieczony nie świadczył pracy na rzecz płatnika składek;

4.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 22 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej poprzez jego niezastosowanie i uznanie, że organ rentowy posiada kompetencji do dokonywania oceny racjonalności działań podejmowanych przez płatników składek w zakresie zatrudnienia oraz wysokości zatrudnienia (odwołanie z dnia 14 lutego 2023 r. – k. 3-9 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania oraz o zasądzenie od odwołującego na rzecz organu rentowego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu swojego stanowiska organ rentowy wskazał, że wszystkie okoliczności takie jak krótki okres od zgłoszenia do ubezpieczeń do powstania niezdolności do pracy, brak zgłoszenia do ubezpieczeń bezpośrednio przez zawarciem umowy o pracę, utworzenie nowego stanowiska dla odwołującego, brak dowodów świadczenia pracy, bliskie relacje stron, wskazują, że zatrudnienie A. A. w istocie nie miało na celu realizacji interesów płatnika z jednej strony i świadczenia pracy za wynagrodzeniem z drugiej, a jedynie uzyskania ochrony ubezpieczeniowej oraz korzyści finansowanych z FUS. W związku z powyższym oceniając całokształt zebranych w sprawie materiałów organ rentowy stwierdził, że zgłoszenie A. A. do ubezpieczeń społecznych z tytułu zawartej umowy o pracę było pozorną czynnością prawną, o jakiej mowa w art. 83 § 1 Kodeksu cywilnego, mającą umożliwić mu uzyskanie korzyści materialnych w postaci świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Organ rentowy podniósł, że odwołanie nie wnosi do sprawy nowych okoliczności, które mogłyby skutkować uchyleniem przedmiotowej decyzji. W związku z czym, organ rentowy podtrzymał swoje stanowisko w przedmiotowej sprawie (odpowiedź na odwołanie z dnia 1 marca 2023 r. – k. 12-14 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. A. od 1 sierpnia 2009 r. do 19 października 2020 r. prowadziła działalność gospodarczą pod nazwą (...). Przeważająca działalność gospodarcza to placówki wychowania przedszkolnego (85.10.Z) (wydruk z CEIDG – a.r.). Początkowo ubezpieczona prowadziła prywatne przedszkole, ale był problem z zapłatą czesnego przez rodziców dzieci uczęszczających do placówki. W związku z tym, M. A. po konsultacji z burmistrzem w styczniu 2022 r. przekształciła placówkę przedszkolną prywatną na publiczną (...). W sierpniu 2022 roku M. A. zatrudniła około 20 osób na umowę o pracę oraz umowy cywilnoprawne (zeznania M. A. – k. 140-143 a.s.).

A. A. posiada wykształcenie średnie (świadectwo dojrzałości z dnia 3 lipca 2018 r. – a.r.). M. A. jest matką A. A.. Ubezpieczony prowadzi oddzielne gospodarstwo domowe i sam utrzymuje się. Początkowo zatrudniony był u płatnika składek w charakterze ogrodnika od 1 lipca 2018 r. do 30 września 2018 r. oraz od 27 września 2019 r. do 31 października 2019 r. M. A. zależało, aby jej syn wdrażał się do tej firmy i bardziej angażował. Jest to jej jedyne dziecko, więc chciała, żeby w dalekiej przeszłości przejął firmę. Odwołujący się od 1 kwietnia 2020 r. do 30 czerwca 2020 r. oraz od 1 lipca 2021 r. do 30 września 2021 r. oraz od 1 grudnia 2021 r. do 17 grudnia 2021 r. pracował na stanowisku kadrowego, a w okresie od 1 lipca 2020 r. do 31 grudnia 2020 r. oraz od 1 stycznia 2021 r. do 31 marca 2021 r. na stanowisku specjalisty ds. kadr i płac. Odwołującego się szkoliła główna księgowa J. G.. Ubezpieczony dobrze radził sobie z pracą w programie (...), ale ze względu na różne nieporozumienia M. A. zdecydowała, że zakończy współpracę z synem. Jednak okazało się, że matka odwołującego się nie dawała rady sprostać swoim obowiązkom. Od 1 listopada 2021 r. zatrudniła M. H., która zajmowała się fakturami, zakupami i kontrolą płatności oraz D. K., która kontrolowała prace biurowe. Następnie, M. A. postanowiła ponownie dać szanse swojemu synowi i zatrudnić go na podstawie umowy o pracę. Miała na uwadze, że kadrowa z doświadczeniem pobiera wysokie wynagrodzenie, a w przedszkolu jest mały budżet i osobą niedoświadczoną trzeba przyuczać ok. 3 miesiące (świadectwo pracy z dnia 7 października 2018 r. – a.r.; świadectwo pracy z dnia 31 października 2019 r. – a.r.; świadectwo pracy z dnia 30 czerwca 2020 r. – a.r.; świadectwo pracy z dnia 31 grudnia 2020 r. – a.r.; świadectwo pracy z dnia 1 października 2021 r. – a.r.; świadectwo pracy z dnia 17 stycznia 2022 r. – a.r.; zeznania M. A. – k. 140-143 a.s.; zeznania J. G. – k. 136-138 a.s).

A. A. został zatrudniony u płatnika składek Publiczne Przedszkole (...) M. A. od 3 sierpnia 2022 r. na czas nieokreślony, w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowisku kadrowego, za wynagrodzeniem 4457,24 zł brutto miesięcznie. Miejsce wykonywania pracy określono przy ul. (...) W. (umowa o pracę z dnia 3 sierpnia 2022 r. – a.r.). W dacie, w której nastąpiło podpisanie umowy, A. A. przeszedł instruktaż ogólny BHP oraz instruktaż stanowiskowy (karta szkolenia wstępnego w dziedzinie BHP – a.r.). W dniu 3 sierpnia 2022 r. ubezpieczony odbył badania lekarskie potwierdzające jego zdolność do pracy na stanowisku kadrowego w przedszkolu (orzeczenie lekarskie z dnia 3 sierpnia 2023 r. – k. 41 a.s.). W dniu 3 sierpnia 2022 r. ubezpieczony ukończył także szkolenie ppoż. przeprowadzone przez Publiczne Przedszkole (...) w W., prowadzone przez W. K. (zaświadczenie o ukończeniu szkolenia PPOŻ z dnia 3 sierpnia 2022 r. – a.r.).

Do obowiązków ubezpieczonego na stanowisku kierownika działu kadr i płac należało: organizacja i praca działu kadr i płac: zarządzanie zasobami ludzkimi, wynagrodzeniami, współpraca z kadrą kierownicza oraz pracownikami; przygotowywanie projektów, wdrażanie i monitorowanie przestrzegania wewnętrznych aktów prawnych z zakresu kadrowo-płacowego; prowadzenie wszystkich etapów procesu kadrowego (od rekrutacji poprzez nawiązanie, świadczenie i ustanie stosunku pracy); nadzorowanie prac związanych z planowaniem i właściwą polityką personalną, opracowywanie procedur i regulaminów wewnętrznych, prowadzenie procesów rekrutacyjnych i dokumentami kadrowej; rozliczenie czasu pracy i naliczanie wynagrodzeń, sporządzanie deklaracji ZUS, podatkowych i sprawozdań statycznych, prowadzenie spraw socjalnych pracowników; tworzenie i uaktualnienie systemu prowadzenia dokumentacji pracowniczej, listy płac, realizacji spraw kadrowych (urlopy, zaświadczenia, świadectwa pracy, zawieranie umów); zarządzenie systemami wynagrodzeń i wszelkimi sprawami, które wiążą się z płacami (zasiłki chorobowe, opiekuńcze i wychowawcze); reprezentowanie pracodawcy w kontaktach z pracownikami oraz jednostkami zewnętrznymi w zakresie zadań kadrowo-płacowych i socjalnych; zarządzanie polityką szkoleniową; planowanie funduszu płac, analizowanie i kontrolowanie jego wykorzystania; nadzorowanie prawidłowości obliczania wynagrodzeń, zasiłków i innych świadczeń wynikających z nawiązanego stosunku pracy; nadzorowanie prawidłowej realizacji obowiązków płatnika; kształtowanie kultury organizacyjnej poprzez planowanie i koordynowanie polityki dot. stosunków międzyludzkich oraz realizacji pomiędzy pracownikami a pracodawcą (zakres obowiązków – a.r.).

Ubezpieczony prowadził kartoteki pracowników, segregował dokumenty, kontrolował czas pracy pracowników, archiwizował dokumenty kadrowe, naliczał prace, wprowadzał dane kadrowe do programów kadrowych ((...) i (...)), tworzył umowy o prace i umowy zlecenia, wystawiał zaświadczenia kadrowe dla pracowników (załączniki do pisma z dnia 23 maja 2023r. – k. 72 a.s.; wyjaśnienia A. A. – a.r.; zeznania M. A. – k. 14142-143 a.s.; zeznania J. G. – k. 136-138 a.s.; zeznania D. K. – k. 138 a.s.; zeznania M. H. – k. 139 ).

Ubezpieczony wykonywał pracę na rzecz płatnika składek w siedzibie przedszkola przy ul. (...) w W. oraz zdalnie. W przedszkolu miał swoje stanowisko pracy. Nie podpisywał się na liście obecności. Wynagrodzenie za pracę w sierpniu 2022 r. otrzymał przelewem bankowym, natomiast wynagrodzenie za wrzesień otrzymał w gotówce. Nadzór na pracą ubezpieczonego sprawowała M. A.. Pracownicy przedszkola nie mieli służbowych adresów e-mail, korzystali ze swoich prywatnych (potwierdzenie wypłaty wynagrodzenia za sierpień 2022 r. i wrzesień 2022 r. – a.r.; upoważnienie do przetwarzania danych dla pracy zdalnej – k. 74 a.s.; zeznania J. G. – k. 136-138 a.s.; zeznania D. K. – k. 138 a.s ).

W nocy z 19 na 20 sierpnia 2022 r. M. A. dostała telefon od byłego męża, że ich syn jest w ogrodzie i coś dziwnego krzyczy. Następnie, ubezpieczony wbiegł do tego domu przez okno balkonowe, drzwi były zamknięte i wszystkie szyby, które wypadły na jego nogi poprzecinały mu ścięgna. Później pobiegł do drugiego pokoju znowu przez szyby i one spadły mu na ciało. Ubezpieczony został dowieziony do szpitala w N.. Był długo hospitalizowany, trafił na oddział psychiatryczny, gdzie lekarze wykryli środki odurzające. Od 21 sierpnia 2022 r. ubezpieczony stał się niezdolny do pracy. Obowiązki ubezpieczonego przejęła jego matka M. A.. Dyrektor przedszkola chciała, aby ktoś przejął część jej obowiązków. W związku z tym, przeprowadziła rozmowę z M. H., aby zwiększyć jej zakres obowiązków, lecz pracownica z powodów rodzinnych odmówiła. W dniu 13 września 2022 r. ubezpieczony miał przeprowadzoną operację zszycia ścięgien, po której poruszał się na wózku inwalidzkim, a następnie poddany był intensywnej rehabilitacji. Jednocześnie w tym czasie u ubezpieczonego uaktywniła się choroba polegająca na zaburzeniach psychicznych i zaburzeniach zachowania spowodowanych naprzemiennym przyjmowaniem środków psychoaktywnych oraz na wykryciu schizofrenii paranoidalnej. Ubezpieczony wrócił do pracy w marcu, później także przebywał na zwolnieniu lekarskim. Z uwagi na ww. schorzenia ubezpieczony został skierowany do szpitala psychiatrycznego i od 18 kwietnia 2023 r. leczył się stacjonarnie w Centrum (...) sp. z o.o. Od lipca 2023 r. pracuje w przedszkolu na pół etatu zgodnie z zalecaniami lekarza psychiatry (karty informacyjne leczenia szpitalnego, skierowania do szpitala psychiatrycznego z 20 sierpnia 2022 r., 5 września 2022 r., 18 listopada 2022 r. i 13 lutego 2023 r., opinia psychologiczna z dnia 7 listopada 2022 r., orzeczenie lekarza orzecznika ZUS z dnia 25 maja 2023 r., dokumentacja medyczna ubezpieczonego – k. 83-118 a.s.; zeznania J. G. – k. 136-138 a.s.; zeznania D. K. – k. 138 a.s.; zeznania M. H. – k. 139 a.s.; zeznania M. A. – k. 140-143 a.s).

W lutym 2023 r. zdiagnozowano u ubezpieczonego schizofrenie paranoidalną (zeznania M. A. – k. 142 a.s.).

Pismem z dnia 28 października 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. zawiadomił strony o wszczęciu postępowania wyjaśniającego w sprawie podlegania ubezpieczeniom społecznych A. A. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę zawartej z płatnikiem składek Centrum (...) (...) (zawiadomienie o wszczęciu postępowania z dnia 28 października 2022 r. – a.r.). W dniu 28 grudnia 2022 r. organ rentowy wydał decyzję nr (...) (...), w której stwierdził, że A. A. jako pracownik u płatnika składek Publiczne Przedszkole (...) nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 3 sierpnia 2022 r. (decyzja ZUS z dnia 28 grudnia 2022 r. – a.r.).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił, uwzględniając wymieniony dowody z dokumentów zgromadzonych w aktach sądowych, a także aktach organu rentowego. Podstawę ustaleń faktycznych stanowiły również zeznania świadka, zainteresowanej, które są spójne i potwierdzają okoliczność, że A. A. od 3 sierpnia 2022 r. wykonywał na rzecz płatnika składek pracę na stanowisku kierownika działu kadr i płac. Na taki charakter pracy ubezpieczonego oraz okres jej świadczenia od 3 sierpnia 2022 r. wskazywały J. G., D. K., M. H.. Wskazane osoby realizowały czynności na rzecz płatnika składek w tym samym okresie co ubezpieczony, kontaktowali się z nim osobiście i mieli wiedzę o zadaniach realizowanych przez A. A.. Taki właśnie rodzaj zadań, jaki wskazywali świadkowie, potwierdziła również M. A., której zeznania są zgodne z tym, co wynika z dokumentów zgromadzonych w sprawie. W ocenie Sądu zeznania ww. świadków oraz zainteresowanej były spójne, logiczne i znalazły odzwierciedlenie w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym.

Na rozprawie w dniu 6 listopada 2023 r. pełnomocnik ubezpieczonego cofnął wniosek o przesłuchanie w charakterze strony ubezpieczonego A. A. z uwagi na niemożliwość jego przeprowadzenia (protokół rozprawy – k. 136 a.s.).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie A. A. podlegało uwzględnieniu.

Przed przystąpieniem do analizy okoliczności, jakie zaistniały w rozpatrywanej sprawie, tytułem wstępu wskazać należy, że zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym reguluje ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2022r. poz. 1009 – dalej „u.s.u.s.”). Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami. Na podstawie ww. ustawy, tj. w myśl art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1, pracownicy podlegają również ubezpieczeniu chorobowemu i wypadkowemu. Objęcie ubezpieczeniem z tytułu zatrudnienia, zgodnie z art. 13 pkt 1 u.s.u.s., następuje od dnia nawiązania stosunku pracy do jego ustania. Sam stosunek pracy i definicję pracownika określa ustawa z dnia 26 czerwca 1974r. Kodeks pracy (tekst jedn. Dz. U. 2020r. poz. 1320 – dalej „k.p.”). Zgodnie z art. 2 k.p. pracownikiem jest osoba zatrudniona między innymi na podstawie umowy o pracę. Użyty w powyższym przepisie zwrot „zatrudniona” oznacza istnienie między pracownikiem a pracodawcą szczególnej więzi prawnej o charakterze zobowiązaniowym, tj. stosunku pracy. Istotą tego stosunku jest – w świetle art. 22 § 1 k.p. – uzewnętrznienie woli umawiających się stron, z których jedna deklaruje chęć wykonywania pracy określonego rodzaju w warunkach podporządkowania pracodawcy, natomiast druga – stworzenia stanowiska pracy i zapewnienia świadczenia pracy za wynagrodzeniem. Celem i zamiarem stron umowy o pracę winna być każdorazowo faktyczna realizacja treści stosunku pracy, przy czym oba te elementy wyznaczają: ze strony pracodawcy – realna potrzeba ekonomiczna i umiejętności pracownika, zaś ze strony pracownika – ekwiwalentność wynagrodzenia uzyskanego za pracę.

W przedmiotowej sprawie Zakład Ubezpieczeń Społecznych ocenił, że zawarcie przez A. A. umowy o pracę z płatnikiem składek miało na celu jedynie uprawdopodobnienie stosunku pracy i uzyskanie należnych świadczeń z ubezpieczeń społecznych przysługujących pracownikom. Dlatego też zgodnie z art. 83 § 1 Kodeksu cywilnego w związku z art. 300 Kodeksu pracy jest nieważna, a tym samym nie stanowi przesłanki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi jako pracownika.

Wedle przepisów Kodeksu cywilnego o nieważności oświadczeń woli można mówić w trzech przypadkach. Z art. 83 § 1 k.c. wynika, że nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Pozorność umowy wyraża się w braku zamiaru wywołania skutków prawnych przy jednoczesnym zamiarze stworzenia okoliczności mających na celu zmylenie osób trzecich. Przy czym należy odróżnić nieważność spowodowaną pozornością czynności prawnej od nieważności czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy (art. 58 § 1 k.c.). Czynność prawna mająca na celu obejście ustawy polega na takim ukształtowaniu jej treści, które z formalnego punktu widzenia nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest przez ustawę zakazane. Pojęcia obejścia prawa i pozorności są sobie znaczeniowo bliskie i niejednokrotnie pokrywają się. Ustalenie, czy umowa zmierza do obejścia prawa, czy jest pozorna wymaga poczynienia konkretnych ustaleń faktycznych dotyczących okoliczności jej zawarcia, celu jaki strony zamierzały osiągnąć, charakteru wykonywanej pracy i zachowania koniecznego elementu stosunku pracy, jakim jest wykonywanie pracy podporządkowanej (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 1995r., I PZP 7/95, OSNAPiUS 18/95, poz. 227, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1997r., I PKN 276/97, OSNAPiUS13/98, poz. 397). Czynność prawna może być również sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, przez które rozumie się na ogół obowiązujące w stosunkach między ludźmi reguły postępowania, które za podstawę mają uzasadnienie ocenne, a nie prawne. Odwołują się one do powszechnie uznawanych w całym społeczeństwie lub w danej grupie społecznej wartości i ocen właściwego, przyzwoitego, rzetelnego, lojalnego czy uczciwego zachowania. Zasady te obejmują nie tylko reguły moralne, lecz także obyczajowe (por. np. Z. Radwański (w:) System prawa prywatnego, t. 2, 2002, s. 240 i n.; M. Safjan (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. (...), 2008, s. 327).

W analizowanej sprawie, uwzględniając poczynione ustalenia faktyczne, Sąd Okręgowy nie podzielił stanowiska organu rentowego. W oparciu o cytowane na wstępie przepisy, dla objęcia ubezpieczeniem społecznym z tytułu wykonywania pracy zasadnicze znaczenie ma nie to, czy umowa o pracę została zawarta i czy jest ważna, ani również faktyczny cel zgłoszenia danej osoby do ubezpieczeń społecznych (jako nienaruszające art. 58 § 1 lub 2 k.c. albo 83 § 1 k.c.), lecz tylko to, czy strony umowy pozostawały w stosunku pracy (art. 8 ust. 1 u.s.u.s.). O tym zaś, czy strony istotnie w takim stosunku pozostawały i stosunek ten stanowi tytuł ubezpieczeń społecznych, nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy (essentialia negotii), a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Dla objęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi wymagane jest zatem ustalenie, czy zatrudnienie miało charakter rzeczywisty i polegało na wykonywaniu odpłatnej pracy określonego rodzaju, na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem.

W ocenie Sądu Okręgowego zgromadzony w sprawie materiał dowodowy potwierdza, że strony kwestionowanej przez ZUS umowy faktycznie realizowały taki stosunek prawny, który posiada cechy typowe dla stosunku pracy. Na początku wskazać należy, że A. A. od 2020 r. był zatrudniony u płatnika składek na stanowiskach kadrowego oraz specjalisty ds. kadr i płac, dzięki czemu nabył odpowiednie doświadczenie zawodowe w praktyce, co pozwalało na wykonywanie powierzonych mu w ramach umowy o pracę obowiązków pracowniczych. Nadto, zauważyć należy, że ubezpieczony nie był samodzielnych pracownikiem odpowiedzialnym za powierzone mu obowiązki, gdyż był stale szkolony i wdrażany do pracy przez księgową J. G.. Nie zasługują na uwzględnienie zarzuty organu rentowego co do słuszności zatrudnienia ubezpieczonego w przypadku nieposiadania przez ubezpieczonego wykształcenia wyższego, skoro posiadał on wymaganą wiedzę z osobistej praktyki zawodowej oraz był szkolony przez głównego księgowego. M. A. nie dawała rady sprostać swoim obowiązkom. Postanowiła zatrudnić swojego syna na podstawie umowy o pracę, bowiem chciał on wrócić do pracy w przedszkolu, natomiast dyrektorka przedszkola chciała, żeby syn przejął firmę. Miała na uwadze, że kadrowa z doświadczeniem pobiera wysokie wynagrodzenie, a w przedszkolu jest mały budżet i osobę niedoświadczoną trzeba przyuczać ok. 3 miesiące. Trudno zatem zarzucić stronom, że stanowisko ubezpieczonego zostało stworzone po to, aby umożliwić odwołującemu się uzyskanie prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych przysługującym pracownikom.

Sąd ustalił, że ubezpieczony zawierając umowę o pracę w dniu 3 sierpnia 2022 roku został zatrudniony na stanowisku kadrowego i pracę tego rodzaju faktycznie wykonywał. Potwierdzili to przede wszystkim zeznający w sprawie świadkowie J. G., D. K., M. H., którzy w spornym okresie pracowali na rzecz płatnika składek. Z zeznań wymienionych świadków wynika, że A. A. w spornym okresie głównie prowadził kartoteki pracowników, kontrolował czas pracy pracowników, archiwizował dokumenty kadrowe, naliczał prace, wprowadzał dane kadrowe do programów kadrowych ((...) i (...)), tworzył umowy o prace i umowy zlecenia, wystawiał zaświadczenia kadrowe dla pracowników. Strony przedłożyły korespondencję e-mail oraz inne dokumenty stanowiące załącznik do pisma z dnia 23 maja 2023r., które potwierdzają, że ubezpieczony wykonywał ww. czynności. Odnosząc się do zarzutów organu rentowego, że strony nie przedstawiły zaświadczenia lekarskiego stwierdzające brak przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy, wskazać należy, że odwołujący się złożył ten dokument. Zatem w tym zakresie argumenty organu rentowego są bezpodstawne.

Wobec powyższego, zdaniem Sądu, nie było podstaw, aby kwestionować, że praca powierzona A. A., jako kierownikowi działu kadr i płac, była przez niego wykonywana. Tym samym nie było też przesłanek, by przyjąć pozorność poddanej analizie umowy o pracę. Zgodnie z tym, co było wskazane, o pozorności danej umowy decydują okoliczności określone w art. 83 § 1 k.c., które występować muszą w czasie składania przez strony oświadczeń woli. Umowa o pracę jest zawarta dla pozoru i nie może w związku z tym stanowić tytułu do objęcia pracowniczym ubezpieczeniem społecznym, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli gdy strony z góry zakładają, że nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Jeżeli jednak pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca tę pracę przyjmował, to w takim przypadku nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę (tak m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z 5 października 2005r., I UK 32/05, OSNP 2006/15-16/249 oraz w wyroku z 12 lipca 2012r., II UK 14/12, Lex nr 1216864).

Brak pozorności umowy o pracę nie wyklucza jednak stwierdzenia jej nieważności w oparciu o art. 58 § 1 k.c. Powołany przepis stanowi, że czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Jak jednak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 lutego 2012r. „sama chęć uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego jako motywacja do podjęcia zatrudnienia nie świadczy o zamiarze obejścia prawa, podobnie jak inne cele stawiane sobie przez osoby zawierające umowy o pracę, takie jak na przykład chęć uzyskania środków utrzymania.” (I UK 265/11, Lex nr 1169836).

W przedmiotowej sprawie również inne elementy ustalonego stanu faktycznego, poza omówionymi, mają wpływ na końcowe rozstrzygnięcie. Odwołujący przedstawił zaświadczenie lekarskie z dnia 3 sierpnia 2022 r. które potwierdziło, że ubezpieczony był osobą zdolną do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku. Z kolei w trakcie trwania stosunku pracy, pracodawca wypłacił ubezpieczonemu wynagrodzenie za świadczoną pracę, a ubezpieczony wykonywał pracę podporządkowaną, o jakiej mowa w art. 22 k.p. Podporządkowanie przejawiało się wykonywaniem poleceń bezpośredniego przełożonego M. A., a także świadczeniem pracy ściśle w miejscu wskazanym przez pracodawcę, od poniedziałku do piątku.

Na akceptację nie zasługiwał zarzut organu rentowego odnoszący się do braku tytułu do ubezpieczeń A. A. przed dniem 3 sierpnia 2022 r. W ocenie Sądu okoliczność braku posiadania przez A. A. tytułu do ubezpieczeń społecznych przed zatrudnieniem u płatnika składek nie ma wpływu na ocenę istnienia spornego stosunku prawnego łączącego odwołującego i płatnika składek. Ma ona charakter jedynie poboczny i nie może prowadzić do wniosku, że umowa o pracę między stronami została zawarta w celu obejścia prawa czy też dla pozoru, tym bardziej że osoba poszukująca ochrony ubezpieczeniowej – nawet jeśli taka jej nie przysługiwała w przeszłości – ma prawo zawrzeć umowę. Jej motywacja do zawarcia takiej umowy, w sytuacji kiedy stosunek pracy jest realizowany – tak jak w przedmiotowej sprawie – pozostaje bez wpływu na ważność oświadczeń złożonych przez strony stosunku pracy.

W rozpatrywanej sprawie niemalże pierwszoplanowa była dla organu rentowego niezdolność do pracy ubezpieczonego. Wskazać jednak trzeba, że nie była ona zaplanowana. Jak wynika z materiału dowodowego, w nocy z 19 na 20 sierpnia M. A. dostała telefon od byłego męża, że ich syn jest na ogrodzie i coś dziwnego krzyczy. Następnie ubezpieczony wbiegł do tego domu przez okno balkonowe, drzwi były zamknięte i wszystkie szyby, które wypadły na jego nogi poprzecinały mu ścięgna. Później pobiegł do drugiego pokoju znowu przez szyby i one spadły mu na ciało. Ubezpieczony został dowieziony do szpitala w N.. Był długo hospitalizowany, trafił na oddział psychiatryczny, wykryli środki odurzające. W dniu 13 września 2022 r. miał przeprowadzoną operację zszycia ścięgien, po której poruszał się na wózku inwalidzkim, a następnie poddany był intensywnej rehabilitacji. Jednocześnie w tym czasie u ubezpieczonego uaktywniła się choroba polegająca na zaburzeniach psychicznych i zaburzeniach zachowania spowodowanych naprzemiennym przyjmowaniem środków psychoaktywnych oraz na wykryciu schizofrenii paranoidalnej. Zdaniem Sądu, okolicznością, która czyniłaby tę umowę nieważną nie jest krótki okres, jaki upłynął pomiędzy datą zawarcia umowy o pracę a datą, w której wystąpiła niezdolność do pracy. Ta okoliczność jako jedyna nie może skutkować stwierdzeniem braku podstaw do podlegania ubezpieczeniom społecznym. Przepisy nie wskazują przez jaki okres powinny być opłacane składki na ubezpieczenie społeczne, by późniejsza wypłata świadczeń związanych z chorobą i macierzyństwem nie naruszała zasad solidaryzmu, równego traktowania ubezpieczonych, ochrony interesów i nie pokrzywdzenia innych ubezpieczonych oraz nieuszczuplania środków zgromadzonych w ramach ubezpieczenia. Co więcej, ratio legis ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa jest zapewnienie ubezpieczonym godziwego zabezpieczenia w razie choroby i macierzyństwa. Uwzględniając więc, że ubezpieczenie to nie jest determinowane regułą adekwatności między wysokością i długością opłacania składki a wysokością pobranych świadczeń, oczywiste staje się, że w obrębie ryzyka ubezpieczeniowego mieści się sytuacja nagłego i nieprzewidywalnego pogorszenia stanu zdrowia ubezpieczonego ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 19 maja 2016r., sygn. akt III AUa 1018/15).

Konkludując, w rozpatrywanej sprawie ustalone przez Sąd okoliczności, które zostały omówione, nie wskazują, by działania stron były naganne oraz by stanowisko organu rentowego prowadzące do wydania zaskarżonej decyzji było zasadne. Nie ma znaczenia, że strony są spokrewnione, bowiem zgromadzonego materiału dowodowego wynika, iż strony realizowały podpisaną umowę.

Wobec powyższego, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., należało zmienić zaskarżoną decyzję poprzez przyjęcie, że A. A. jako pracownik u płatnika składek Publiczne Przedszkole (...) PRZEDSZKOLE (...) w W. podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 3 sierpnia 2022 roku.

Sąd na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. i art. 98 § 1 ¹ k.p.c. zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. na rzecz A. A. kwotę 180,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, z odsetkami, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty. Wskazana kwota stanowiąca stawkę minimalną została ustalona na podstawie § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015r., poz. 1800 ze zm.).