Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 27 września 2023 r., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 7 sierpnia 2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. odmówił J. G. prawa do rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, ponieważ wnioskodawca nie udowodnił 15 letniego okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Do ustalenia stażu pracy w szczególnych warunkach nie zaliczono jako pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia:

- od 3 sierpnia 1979 do 23 października 1979 roku jako formierz – operator K.

- od 1 lipca 1992 roku do dnia 30 września 2001 roku jako ślusarz- operator MT

ponieważ na świadectwach wykonywania prac w szczególnych warunkach zajmowane przez wnioskodawcę stanowiska nie są zgodne z wykazem stanowiącym załącznik do powołanych na świadectwie zarządzeń resortowych.

(decyzja w aktach ZUS)

W dniu 20 października 2023 r. J. G. odwołał się od powyższej decyzji, domagając się jej zmiany i przyznania prawa do rekompensaty. W uzasadnieniu swego stanowiska podniósł, iż organ rentowy w sposób nieuprawniony nie zaliczył mu do okresów pracy w szczególnych warunkach od 3 sierpnia 1979 do dnia 30 września 2001 roku w zakładzie pracy (...) S.A. w Ł., gdzie pracował jako formierz-rdzeniarz, a świadectwo pracy jest niedokładne. (odwołanie k. 3)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując argumentację podniesioną w zaskarżonej decyzji. (odpowiedź na odwołanie k. 4-5)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

J. G., urodził się (...). (bezsporne)

W okresie od 1 września 1977 roku do dnia 30 września 2001 roku wnioskodawca był zatrudniony w (...) S.A. w Ł.. Pracował między innymi:

• w okresie od 1 września 1977 roku do 2 sierpnia 1979 roku jako uczeń (...) przy (...),

• w okresie od 3 sierpnia 1979 do 23 października 1979 roku jako formierz – operator K.

• w okresie od 5 listopada 1981 roku do 30 czerwca 1992 roku jako mistrz;

• w okresie od 1 lipca 1992 roku do dnia 30 września 2001 roku jako ślusarz- operator MT.

W okresie tego zatrudnienia - od 24 października 1979 roku do 4 listopada 1981 roku odbył służbę wojskową.

(świadectwo pracy k. 18, umowa o pracę k. 25, k. 28 świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych k. 5 akt ZUS)

Wykonując pracę w okresie od 3 sierpnia 1979 do 23 października 1979 roku wnioskodawca zajmował stanowisko formierza-operatora K.. K. to urządzenie, na którym wykonywało się formy w masie formierskiej, następnie rdzeniowało się formę i zalewało się ją płynnym żeliwem. Pracę tę wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracy.

W okresie od 24 października 1979 roku do 4 listopada 1981 roku odbył służbę wojskową.

Następnie w okresie od 5 listopada 1981 roku do 30 czerwca 1992 roku jako mistrz, zajmował się nadzorem nad pracą formierzy na oddziale produkcyjnym. Pracę tę wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracy. Pomagał wówczas pracownikom przy dźwiganiu form na produkcji, przy wybijaniu form.

Ponadto prowadził w tym okresie ewidencję czasu pracy pracowników, rozdzielał urlopy, przyznawał premie podległym pracownikom. Czynności te wykonywał w wydzielonym pokoiku na hali głównej przez około godzinę dziennie, jednak większość czasu spędzał na hali, by móc dozorować wykonywaną pracę.

Kolejno w okresie od 1 lipca 1992 roku do dnia 30 września 2001 roku wnioskodawcy zmieniono stanowisko na ślusarza - operatora maszyny MT. To była też maszyna odlewnicza, porównywalna do K. z tym, że na niej wykonywano dużo większe formy i odlewy. Wykonując pracę przy tej maszynie ubezpieczony zajmował się odlewaniem form żeliwnych, ponadto usuwał drobne awarie maszyny i naprawiał płyty modelowe, które uległy uszkodzeniu. To były drobne prace ślusarskie, konieczne by maszyna działała poprawnie. Te drobne prace ślusarskie wykonywał na hali produkcyjnej przy maszynie, na której pracował. Jako operator maszyny MT pracował także w pełnym wymiarze czasu pracy.

W ciągu całego okresu zatrudnienia wnioskodawcy w zakładzie był miesiąc przestoju. Przez cały okres pracy wnioskodawca otrzymywał dodatek za pracę w warunkach szkodliwych praz cały okres pracy, posiadał też prawo do dodatkowego urlop ze względu na warunki pracy. Otrzymywał też mleko i posiłki regeneracyjne, a także kartki na zwiększony przydział mięsa, w okresie kiedy one obowiązywały.

Wszelkie prace wykonywane podczas omawianego zatrudnienia, nawet w okresie delegacji na stanowisko szlifierza odlewów, były związane z pracą przy maszynach odlewających żeliwo.

(zeznania świadka P. B. e-protokół rozprawy z dnia 27 lutego 2024 r. zapis 00:22:56-00:33:41 - płyta CD k. 124, zeznania świadka S. B. e-protokół rozprawy z dnia 27 lutego 2024 r. zapis 00:33:41 -00:42:22 - płyta CD k. 124, przesłuchanie wnioskodawcy e-protokół rozprawy z dnia 27 lutego 2024 r. zapis 00:43:20 -00:43:35 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami złożonymi na rozprawie w dniu 27 lutego 2024 roku zapis 00:02:05 - 00:20:24 - płyta CD k. 124)

W dniu 7 sierpnia 2023 r. wnioskodawca złożył wniosek o przyznanie prawa do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach, do którego załączył świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych od 3 sierpnia 1979 do dnia 30 września 2001 roku w zakładzie pracy (...) S.A. w Ł.. (wniosek k. 1-3 akt ZUS świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych k. 5 akt ZUS)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie materiału dowodowego zebranego w sprawie, opierając się na dokumentach zgromadzonych w aktach sprawy oraz zeznaniach świadków korespondujących z przesłuchaniem wnioskodawcy.

Sąd w pełni dał wiarę wskazanym, spójnym i wzajemnie się uzupełniającym dowodom. Przy ich ocenie Sąd uznał, że świadkowie wykonywali zatrudnienie w tym samym okresie co wnioskodawca, mieli ze sobą codzienny kontakt w pracy, a zatem ich zeznania są miarodajne do oceny charakteru zatrudnienia ubezpieczonego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jest zasadne.

Zgodnie z art. 21 ust.1 ustawy o emeryturach pomostowych ( t.j. Dz.U. z 2023 r. poz.164) rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Stosownie do treści ust. 2 tego przepisu rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W myśl art. 23 ust.1 i 2 powołanej ustawy ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę; rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Celem rekompensaty, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego ( zob. np. M. Zieleniecki, Komentarz do art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych, LEX/el. 2017; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 31.03.2016 r., III AUa 1899/15, LEX 2044406).

Przepisy art. 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty, tj.:

1)  nienabycie prawa do emerytury pomostowej,

2)  osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze do dnia wejścia w życie ustawy tj. do 31.12.2008 r. w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat.

Przesłanką negatywną zawartą w art.21 ust.2 ustawy o emeryturach pomostowych jest nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Skoro zgodnie z art.23 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., za których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 r., to warunek sformułowany w art. 21 ust.2 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Analiza układu warunkującego prawo do emerytury pomostowej prowadzi do wniosku, że świadczenie to przysługuje tym pracownikom, którzy osiągnęli co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 ust.1 i 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ale nie nabyli prawa do emerytury pomostowej z powodu nieuznania ich pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

W przedmiotowej sprawie bezsporne jest, że odwołujący się nie nabył prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Stosownie natomiast do treści art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1251 t.j.) za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei przepis art. 32 ust.4 stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust.2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, to jest na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz.43 z późn. zm.).

Z §1 cytowanego rozporządzenia wynika, że jego treść stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w §4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia.

Przepis § 2 ust.1 rozporządzenia ustala, że za okresy uzasadniające nabycie prawa do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu uważa się okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

W niniejszym postępowaniu wnioskodawca domagał się ustalenia, że pracował w szczególnych warunkach w okresie zatrudnienia od 3 sierpnia 1979 do dnia 30 września 2001 roku w zakładzie pracy (...) S.A. w Ł., co pozwala na ustalenie, że spełnia warunek posiadania 15 letniego okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) w § 2 ust. 2 zobowiązuje zakłady pracy do stwierdzenia okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wyłącznie na podstawie posiadanej dokumentacji.

Natomiast rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011r, Nr 237, poz.. (...)) określone zostały środki dowodowe, które powinny być dołączone do wniosku, stwierdzające okoliczności uzasadniające przyznanie tego świadczenia.

W myśl § 21-23 powołanego rozporządzenia środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia są pisemne zaświadczenia zakładów pracy, wydane na podstawie posiadanych dokumentów, oraz legitymacje ubezpieczeniowe, a także inne dowody z przebiegu ubezpieczenia. W przypadku zaś ubiegania się pracownika o przyznanie emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnym charakterze, zaświadczenie zakładu pracy powinno stwierdzać charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie takiej emerytury lub renty. Wyjątek od zasady ustalonej w powołanym przepisie jest zawarty w § 25 wymienionego rozporządzenia, który przewiduje, że okresy zatrudnienia mogą być udowodnione zeznaniami świadków, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy.

Tym samym brak świadectwa pracy wykonywanej w warunkach szczególnych lub wydanie świadectwa, które nie spełnia wymagań formalnych nie przekreśla ustalania, że tego rodzaju praca była wykonywana. W szczególności ubezpieczony może wykazywać innymi środkami dowodowymi, że praca świadczona była w warunkach szczególnych. W postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych stosuje się bowiem te same reguły dowodzenia, jak w zwykłym procesie cywilnym. W szczególności zastosowanie mają art. 6 k.c., art. 232 k.p.c. Strony mają też prawo podważać moc dowodową dokumentów, w tym także świadectwa pracy, które jest dokumentem prywatnym i podlega ocenie przez sąd zgodnie z zasadami art. 233 § 1 k.p.c. W postępowaniu sądowym nie jest dopuszczalne oparcie się wyłącznie na zeznaniach świadków, w sytuacji, gdy z dokumentów wynikają okoliczności przeciwne. (tak SA w Szczecinie w wyroku z dnia 20 lipca 2016 r, III AUa 690/15, LEX nr 2121869)

W sprawie o świadczenia z tytułu pracy w warunkach szczególnych, gdzie przedmiotem ustaleń sądu ma być charakter zatrudnienia, dokonywanie ustaleń stanu faktycznego odbywa się z reguły poprzez przeprowadzenie dowodów osobowych oraz - o ile to jest możliwe - dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach osobowych. Osobowe źródła dowodowe (w tym zarówno zeznania świadków, jak i strony procesowej) muszą być skonfrontowane z istniejącą dokumentacją i dopiero uzyskanie przekonania graniczącego z pewnością co do przebiegu zatrudnienia, może pozwolić na pozytywne rozstrzygnięcie o prawie do świadczeń. Ocena osobowych źródeł dowodowych musi być przy tym wolna od jakiejkolwiek dowolności, uwzględniając reguły logiki oraz zasady doświadczenia zawodowego. (tak SA w Szczecinie w wyroku z dnia 27 października 2016 r III AUa 41/16 LEX nr 2151525)

Dla rozstrzygnięcia spornej kwestii zasadnym stało się zatem ustalenie, czy praca wykonywana przez wnioskodawcę we wskazanym zakładzie w wymienionym okresie była pracą wykonywaną w warunkach szczególnych, o jakich mowa w cytowanych wyżej przepisach.

Wynikające z wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przyporządkowanie danego rodzaju pracy do określonej branży ma istotne znaczenie dla jej kwalifikacji jako pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art.32 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 11 czerwca 2013 r. III AUa 1370/12 LEX nr 1339369).

Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2011 r. I UK 393/10).

Pełne zatrudnienie w warunkach szczególnych pojmowane jest jako bezwzględna cecha tego zatrudnienia jako uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego. Możliwe jest przy tym łączenie w przebiegu dniówki prac o różnym charakterze polegające na wykonywaniu nie jednego, lecz kilku rodzajów prac w szczególnych warunkach, wymienionych w wykazie. W takim wypadku do czasu pracy w warunkach szczególnych zlicza się czas równolegle wykonywanych czynności tylko wtedy, gdy różne prace wszystkie łącznie lub każda z osobna odpowiadają pracom w szczególnych warunkach i wszystkie razem wykonywane są stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. (tak SA w Łodzi w wyroku z dnia z dnia 2 czerwca 2016 r., III AUa 1687/15, LEX nr 2062050)

Przy ustalaniu okresów pracy w szczególnych warunkach, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, nie jest natomiast dopuszczalne zaliczanie innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika w stopniu powodującym wcześniejszą utratę zdolności do zatrudnienia i nie zostały wymienione w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia z dnia 10 kwietnia 2014 r., II UK 395/13, Lex Nr 1455235).

Jednocześnie tylko okresy zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy kreują i wypełniają weryfikowalne kryterium uznania pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Taki sam warunek odnosi się do wymagania stałego wykonywania takich prac, co oznacza, że krótsze dobowo (nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku), i nie stałe świadczenie pracy wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wskutek niespełnienia warunku stałej znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia. (wyrok SA Gdańsk z dnia 11 maja 2016r., III AUa 101/16)

Przy czym należy pamiętać, iż o określonych skutkach prawnych wykonywania pracy w warunkach szczególnych stanowi ustawa oraz utrzymane jej przepisami (art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS) rozporządzenie z dnia 7 lutego 1983 r. Zarządzenia resortowe traktowane są tylko jako wykazy prac wykonywanych w szczególnych warunkach i mają one znaczenie, o ile są dostosowane do treści załącznika do rozporządzenia i stanowią jego uszczegółowienie, poprzez bardziej ścisłe ustalenie stanowisk pracy (por wyroki SN: z dnia 20 października 2005 r., I UK 41/05, OSNP 2006/19-20/306, z dnia 9 maja 2006 r., II UK 183/05, LEX nr 1001301).

Na gruncie rozpoznawanej sprawy spornym jest czy czynności faktycznie wykonywane przez wnioskodawcę we wskazywanym przez niego okresie zatrudnienia mogą być kwalifikowane jako praca w warunkach szczególnych.

Odnosząc się zatem co do generalnej możliwości zakwalifikowania pracy wnioskodawcy w okresie zatrudnienia od 3 sierpnia 1979 do 23 października 1979 roku do pracy w szczególnych warunkach wskazać należy, iż analiza treści wykazu A do powołanego rozporządzenia z dnia 7 lipca 1987 r. wskazuje, że wymienione dziale III (w hutnictwie i przemyśle metalowym) prace przygotowywanie mas formierskich i prace formierzy oraz rdzeniarzy poz.21 są pracą w szczególnych warunkach.

Ponadto praca świadczona przez wnioskodawcę na stanowisku formierza została wymieniona w wykazie A, dziale III ( w hutnictwie i przemyśle metalowym) odlewanie staliwa, żeliwa metali nieżelaznych i rur, pod pozycją 21, pkt 1 i 2 (formierz maszynowy i formierz ręczny) stanowiącym załącznik do zarządzenia nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marcu 1985 r. sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego,( Dz. Urzędowy MH i PM nr 1-3 poz. 1)

Sąd wskazuje także, że istnieje możliwość zakwalifikowania pracy wnioskodawcy w okresie zatrudnienia od 5 listopada 1981 roku do 30 czerwca 1992 roku do pracy w szczególnych warunkach, gdyż analiza treści wykazu A do powołanego rozporządzenia z dnia 7 lipca 1987 r. wskazuje, że wymienione dziale XIV (prace różne) kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie poz. 24 są pracą w szczególnych warunkach.

Określonymi w pkt 24 działu XIV wykazu A rozporządzenia czynnościami ogólnie pojętej kontroli oraz dozoru inżynieryjno-technicznego na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie, są wyłącznie te czynności, które wykonywane są w warunkach bezpośrednio narażających na szkodliwe dla zdrowia czynniki, a więc polegające na bezpośrednim dozorze i bezpośredniej kontroli procesu pracy na stanowiskach pracy wykonywanej w szczególnych warunkach. Jeśli zatem czynności te wykonywane są stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na stanowisku pracy związanym z określoną w pkt 24 działu XIV wykazu A rozporządzenia kontrolą lub dozorem inżynieryjno-technicznym, to okres wykonywania tej pracy jest okresem pracy uzasadniającym prawo do świadczeń na zasadach przewidzianych w rozporządzeniu, niezależnie od tego ile czasu pracownik poświęca na bezpośredni dozór pracowników, a ile na inne czynności ściśle związane ze sprawowanym dozorem i stanowiące jego integralną część, takie jak sporządzanie związanej z nim dokumentacji. Nie ma bowiem żadnych podstaw do wyłączania czynności administracyjno-biurowych takiego rodzaju z czynności polegających na sprawowaniu dozoru i traktowania ich odrębnie (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 62/07, LEX nr 375653; z dnia 6 grudnia 2007r III UK 66/07, LEX nr 483283; z dnia 5 maja 2009 r„ I UK 4/09, LEX nr 509022; z dnia 30 stycznia 2008 r., I UK 195/07, OSNP 2009 nr 7-8, poz. 105; z dnia 11 marca 2009 r., II UK 243/08, LEX nr 550990).

Ponadto przy ocenie, czy dozór stanowi pracę w szczególnych warunkach, łącznikiem jest bowiem narażenie ubezpieczonego na czynniki istniejące na stanowiskach pracy podwładnych zatrudnianych w szczególnych warunkach, a z tego punku widzenia nie jest istotne, czy nadzór dotyczył pracy wykonywanej przez pracowników podległych mistrzom, bądź brygadzistom, czy też czynności tych ostatnio wymienionych pracowników, skoro przełożeni pracowali w takich samych warunkach jak ich podwładni (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 stycznia 2009 r., I UK 201/08, LEX nr 738338).

Sprawowanie w ramach zakresu czynności dozoru również nad pracami niewymienionymi w wykazie A także nie wyłącza zakwalifikowania tego dozoru jako pracy w szczególnych warunkach. Z brzmienia pkt 24, działu XIV, wykazu A wynika bowiem, że warunkiem zakwalifikowania określonego w nim dozoru i kontroli jako pracy wykonywanej w warunkach szczególnych jest to, aby na oddziałach i wydziałach, na których czynności te są wykonywane, jako podstawowe były wykonywane prace wymienione w wykazie A. Jeżeli zatem pracownik wykonuje bezpośrednio czynności dozoru stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, to objęcie tym dozorem także innych prac wykonywanych na tych oddziałach i wydziałach, a niewymienionych w wykazie A, nie pozbawia czynności dozoru inżynieryjno-technicznego charakteru pracy w szczególnych warunkach (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 października 2007 r., I UK 111/07, LEX nr 375689 oraz wyrok Sadu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2014 I UK 377/13).

Uznać zatem należy, że praca wnioskodawcy w okresie od 1 lipca 1992 roku do dnia 30 września 2001 roku należy do pracy w szczególnych warunkach. Analiza treści wykazu A do powołanego rozporządzenia z dnia 7 lipca 1987 r. wskazuje, że wymienione w dziale III prace (w hutnictwie i przemyśle metalowym) polegające na obsłudze żeliwiaków, rozlewni i ich urządzeń pomocniczych, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie poz. 22 stanowią prace w szczególnych warunkach.

Przedkładając powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy należy stwierdzić, że z ustaleń poczynionych w procesie w oparciu o dostępną dokumentację osobową ze spornego okresu zatrudnienia i zeznań świadków oraz przesłuchania ubezpieczonego jednoznacznie wynika, iż stanowiska, na których wykonywał pracę wnioskodawca odpowiadały swym charakterem pracom wymienionym w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz wspomnianych zarządzeniach.

Uwzględniając powyższe okresy pracy (19 lat, 11 miesięcy i 14 dni) wnioskodawca niewątpliwie spełnia wymóg posiadania 15-letniego okresu pracy w takim charakterze. Tym samym wnioskodawcy przysługuje prawo do rekompensaty.

Z tych wszystkich względów Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawcy prawo do rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

SSO Paulina Kuźma