Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 stycznia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 16 stycznia 2013r. w Katowicach

sprawy z odwołania K. W. (K. W. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o wysokość świadczenia

na skutek apelacji ubezpieczonego K. W.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach

z dnia 30 listopada 2011r. sygn. akt VIII U 754/11

1.  zmienia zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego w ten sposób, że zalicza ubezpieczonemu okres pracy górniczej od dnia 29 czerwca 1985 roku do dnia 14 stycznia 2007 roku przelicznikiem 1,8,

2.  oddala apelację w pozostałej części,

3.  zasądza od organu rentowego na rzecz ubezpieczonego kwotę 210 zł (dwieście dziesięć złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje.

/-/ SSA M. Woźnowska-Gallos /-/ SSA K. Merker /-/ SSA K. Budzianowska

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 452/12

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 30 listopada 2011 r. sygn. akt VIII U 754/11 Sąd Okręgowy
w Gliwicach, Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie ubezpieczonego K. W. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. z dnia 1 lutego 2011r., którą odmówiono ubezpieczonemu zastosowania przelicznika 1,8 do okresu zatrudnienia w KWB ” B.” od dnia 18 listopada 1983r. do dnia 14 stycznia 2007r.

Z ustaleń Sądu Okręgowego wynika, że K. W. w Kopalni (...) pracuje od 26 czerwca 1981 roku do nadal. Decyzją z 1 lutego 2011 roku przyznano ubezpieczonemu prawo do emerytury górniczej. Do ustalenia wysokości emerytury przyjęto 32 lata i 3 miesiące okresów składkowych oraz 1 miesiąc okresów nieskładkowych. Do 282 miesięcy zastosowano przelicznik 1,2, a przelicznik 1,8 do
46 miesięcy (dowód: akta osobowe, akta emerytalne karta 61a.r.).

Z zaświadczenia pracy z 25 września 2003 roku wynika, że ubezpieczony w okresie zatrudnienia w KWB (...) wykonywał pracę operatora sprzętu technologicznego (dowód: zaświadczenie pracy - karta 5a kapitału początkowego - akta osobowe ubezpieczonego).

Z kolei w świadectwie wykonywania pracy górniczej z 5 listopada 2010 roku pracodawca podał, że ubezpieczony zajmował stanowisko: od 26 czerwca 1981 roku do 6 stycznia 1982 roku - rzemieślnik zatrudniony na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach, wykonując prace mechaniczne przy obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn i urządzeń - Dział III, poz.7 załącznika nr 3 do rozp. MPiPS z 23 grudnia 1994 roku i od 18 listopada 1983 roku do nadal - operator spycharek i maszyn wieloczynnościowych na odkrywce - Dział III, poz.4 załącznika nr 3 do rozp. MPiPS z 23 grudnia 1994 roku (dowód: świadectwo wykonywania pracy górniczej - karta 17 a.e. - akta osobowe ubezpieczonego).

W spornym okresie ubezpieczony był pracownikiem:

- oddziału (...) od 26 czerwca 1981 roku do 6 stycznia 1982 roku z angażem ślusarz,

- oddziału(...) od 18 listopada 1983 roku do 31 lipca 1985 roku z angażem operatora sprzętu pomocniczego,

- oddziału (...) od 1 sierpnia 1985 roku do 30 listopada 1985 roku z angażem operatora maszyn budowlanych,

- oddziału (...) od 1 grudnia 1985 roku do 31 maja 1988 roku z angażem operatora,

- oddziału (...) od 1 czerwca 1988 roku do 28 lutego 1989 roku z angażem operatora maszyn budowlanych,

- oddziału (...) od 1 marca 1989 roku do 31 sierpnia 1991 roku z angażem operatora sprzętu budowlanego,

- oddziału (...) od 1 września 1991 roku do 16 listopada 2006 roku z angażem operatora sprzętu technologicznego,

- oddziału (...) od 17 listopada 2006 roku z angażem operatora spycharek i maszyn wieloczynnościowych ma odkrywce.

Na oddziale (...) ubezpieczony pracuje żurawiem terenowym ciężkim, kołowym o wadze od 40 do 102 ton. Według charakterystyki stanowiska pracy prace są wykonywane na terenie całej odkrywki. Zadaniem operatora jest praca związana z rozbudową i przebudową układu KTZ, wykonywanie prac związanych z remontem układu KTZ, przebudową układu transportowego na odkrywce. Ubezpieczony jest przydzielany do pracy na oddziałach (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...). Za pomocą żurawia ubezpieczony podaje i ustawia
w odpowiednim miejscu elementy przy montażu, demontażu maszyn podstawowych,
tj. koparek wielonaczyniowych, zwałowarek i przenośników wielkogabarytowych. Ubezpieczony pracuje przy wymianie bębnów, odbojnic, przekładni napędowych, zestawów, silników. Pracę wykonuje w całym ciągu od koparki wielonaczyniowej do zwałowarki. Wykonywanie pracy w konkretnym miejscu jest uzależnione od potrzeb pracodawcy. Na oddziale tym ubezpieczony pracuje z A. P..

Od 1985 roku ubezpieczony współpracował z W. S., który był mechanikiem na oddziale (...), a następnie został sztygarem na tym oddziale (dowód: zeznania świadków W. S. karta 50 a.s., A. P. karta 51 a.s., charakterystyka stanowiska pracy karta 45 a.e., przesłuchanie ubezpieczonego karta 59-60 a.s.).

Kwestią zatrudnienia K. W. zajmowała się Komisja Weryfikacyjna, która
z posiedzenia swojego sporządziła protokół. Komisja ta na podstawie przesłuchania świadków i ubezpieczonego ustaliła, że w okresie od 26 czerwca 1981 roku do 6 stycznia 1982 roku ubezpieczony przez 96 dniówek stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracował jako rzemieślnik zatrudniony na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach, wykonując prace mechaniczne przy obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn i urządzeń i od 18 listopada 1983 roku do 14 stycznia 2007 roku ubezpieczony wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracę operatora spycharek i maszyn wieloczynnościowych na odkrywce przez 5779 dniówek. W związku z powyższym pracodawca ubezpieczonego wystawił 5 listopada 2010 roku świadectwo wykonywania pracy górniczej. Według niego stanowisko, które ubezpieczony zajmował:

- w okresie od 26 czerwca 1981 roku do 6 stycznia 1982 roku zostało zaliczone do stanowisk, o których mowa w Dziale III załącznika nr 3, poz.7 do rozporządzenia MPiPS z dnia
23 grudnia 1994 roku,

- w okresie od 24 listopada 1981 roku do nadal zostało zaliczone do stanowisk, o których mowa w Dziale III załącznika nr 3, poz.4 do rozporządzenia MPiPS z dnia 23 grudnia 1994 roku (dowód: protokół z posiedzenia Komisji Weryfikacyjnej - karta 19-23 a.s.).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wymienionych wyżej dowodów. Sąd
w pełni oparł się na aktach osobowych, aktach emerytalnych uznając, że nie były one kwestionowane i mogły stanowić podstawę ustaleń faktycznych Sądu.

W ocenie Sądu charakterystyka stanowiska pracy ubezpieczonego nie opisywała szczegółowo rodzaju pracy wykonywanej przez ubezpieczonego, nie podawała w którym miejscu ubezpieczony wykonywał pracę. Charakterystyka ta jedynie ogólnie przedstawiała zakres obowiązków operatora żurawia.

Sąd dał wiarę świadkom i ubezpieczonemu. Zaznaczyć jednak należy, że świadkowie podali, iż ubezpieczony pracował w przodku, a przodek to ich zdaniem maszyny podstawowe
i urabiana ściana.

W tak ustalonym stanie faktycznym, Sąd Okręgowy oddalił odwołanie ubezpieczonego. Zdaniem Sądu pierwszej instancji całkowicie bezpodstawne było domaganie się przez ubezpieczonego zaliczenia przelicznikiem 1,8 okresu pracy górniczej od 18.11.1983r. do 14.01.2007r. na podstawie art. 51 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009r nr 153, poz. 1227).

Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z art.50d powołanej ustawy, przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury pracownikom zatrudnionym pod ziemią oraz w kopalniach siarki lub węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym następujące okresy pracy na obszarze państwa polskiego:

1)  w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów
i robotach szybowych,

2)  w drużynach ratowniczych.

Spór dotyczy ustalenia, czy praca ubezpieczonego była pracą przodkową i odnosiła się do stanowisk, o których mowa w załączniku nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 roku w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczalnej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty.

Przepisy te definiują pojęcia przodka i pracy przodkowej. Z powołanych wyżej przepisów wynika, że praca przodkowa musi być to praca na stanowisku wymienionym w załączniku
nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 roku

w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczalnej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty. Minister Pracy i Polityki Socjalnej w rozporządzeniu z 23 grudnia 1994 roku szczegółowo wymienił jakie prace są pracami przodkowymi. Z rozporządzenia wynika, że prace przodkowe dotyczą miejsca, w którym dokonuje się wydobycia kopaliny i zwałowania.

W ocenie Sądu praca operatora żurawia może być uznana za pracę operatora maszyny wieloczynnościowej, skoro za jego pomocą można przesuwać przedmioty, podnosić
i ustawiać je.

Natomiast postępowanie dowodowe nie dało podstaw do zmiany zaskarżonej decyzji. Kwalifikując daną pracę przodkową w pierwszej kolejności należy mieć na uwadze przepisy ustawy o emeryturach i rentach z FUS - art.50d. Natomiast rozporządzenie MPiPS
z 23 grudnia 1994 roku ma charakter uściślający. W pierwszej kolejności należy podkreślić, że przodek to miejsce wydobywania kopaliny i nadkładu oraz zwałowania. Stąd nie można uznać aby ubezpieczony wykonywał prace przodkowe zajmując się przebudową przenośników, wymianą elementów przenośników, ich remontem. Zeznania świadków oraz ubezpieczonego wskazują, że taką pracę wykonywał. Z kolei z charakterystyki stanowiska pracy wynika, że praca operatora żurawia jest wykonywana na terenie całej odkrywki.
Za prace przodkowe można uznać prace przy montażu, remontach i demontażu koparek wielonaczyniowych i zwałowarek. Postępowanie dowodowe nie pozwoliło jednak na określenie ile dniówek ubezpieczony przepracował przy takich pracach.

Podzielając stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w wyroku z dnia 5 maja 2011 roku, sygn. akt I UK 395/10 (niepublikowany) stwierdzić należy, że na tle definicji pracy w przodkach - nie chodzi o jakąkolwiek pracę przy „maszynach urabiających, ładujących i transportujących” lecz tylko o pracę, która polegała na „montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach”.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wniósł pełnomocnik ubezpieczonego zaskarżając powyższy wyrok w całości i zarzucił:

1.  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału, a w tym zeznań świadków, charakterystyki stanowiska pracy powoda, świadectwa pracy z dnia 5 listopada 2010 roku, protokołu komisji weryfikacyjnej, pism kierownictwa (...) S.A. Oddział Kopalnia (...) wskutek naruszenia przepisu prawa procesowego, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie:

- art.477 ¹⁴ § 1 k.p.c. poprzez jego zastosowanie w sytuacji, gdy w sprawie brak jest podstaw do uznania, że odwołanie ubezpieczonego od decyzji ZUS z dnia 1.02.2011 roku jest niezasadne,

- art.477 ¹⁴ § 2 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie w sprawie,

- art.233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie oceny dowodów w sposób niewszechstronny, bowiem z pominięciem dowodów z dokumentów wymienionych w punkcie 2 petitum apelacji,

2. niewyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, wskutek naruszenia przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art.228 § 2 k.p.c. poprzez pominięcie przez Sąd faktów znanych Sądowi urzędowo, a w szczególności:

- treści opinii Katedry (...) AGH w Krakowie z dnia 9.08.2004 roku znajdującej się w aktach sprawy Sądu Okręgowego w Gliwicach - VIII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych sygn. akt VIII U 197/04,

- treści opinii Instytutu (...) Politechniki Śląskiej
w Gliwicach z dnia 19.03.2007 roku zawartej w aktach Sądu Okręgowego
w Gliwicach - VIII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych sygn. akt VIII U 495/05,

- treści Protokołu Wspólnego AGH Politechniki Wrocławskiej i KWB z dnia 6.11.2006r. zawartej w aktach sprawy Sądu Okręgowego w Gliwicach - VIII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych VIII U 2297/10,

- treści wyjaśnienia(...) K. z dnia 7.06.2004r. znajdującej się w aktach sprawy Sądu Okręgowego w Gliwicach - VIII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
o sygn. akt VIII U 2695/03,

- treści wyjaśnień Prezesa ZUS z dnia 31.05.2007r.,

- treść Tymczasowej Instrukcji KWB (...) z dnia 1.02.1995 znak D/DE/EP 1636/95,

- wywiadu sądowego, udzielonego Sądowi Okręgowemu w Gliwicach w dniu 9.07.2010r. do sprawy sygn. akt VIII U 16/10,

- opinii naukowo-technicznej AGH w Krakowie z dnia 23.03.2009r., wydanej
w sprawie Sądu Okręgowego w Gliwicach - VIII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych sygn. akt VIII U 2080/07,

- Instrukcji żurawi kołowych Nr rej. G-1-117/B.

3. naruszenie przepisów prawa materialnego - art.51 ust.1 pkt 2 w związku z art.50d ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz.U. 2009r., Nr 153, poz.1227) poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, polegającą na uznaniu, że praca wykonywana przez ubezpieczonego nie jest pracą przodkową, która uprawnia do ustalenia wysokości górniczej emerytury z zastosowaniem przelicznika 1,8 za każdy rok pracy,

4. naruszenie prawa materialnego - punktu 4 Części III Załącznika nr 3 do
rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23.12.1994r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej
w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty (Dz.U. 1995r. Nr 2 poz.8), poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie w sprawie,

5. naruszenie prawa materialnego - § 80 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 17.02.2002r. w sprawie BHP w górnictwie odkrywkowym (Dz.U. Nr 96, poz.858) poprzez jego niezastosowanie w sprawie,

6. naruszenie prawa materialnego - § 2 ust.2 i § 5 rozporządzenia Ministra Gospodarki
z dnia 31.03.2008r. w sprawie sposobu ewidencjonowania przez pracodawców okresów zatrudnienia na stanowiskach, na których okresy pracy górniczej zalicza się w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury, oraz na niektórych innych stanowiskach pracy górniczej (Dz.U. Nr 72, poz.423) poprzez ich niezastosowanie w sprawie.

W oparciu o powyższe podstaw apelacyjne wnosił o:

1. zmianę zaskarżonego wyroku w całości i orzeczenie, że ubezpieczony K. W. ma prawo do emerytury górniczej w wysokości ustalonej
z uwzględnieniem całego okresu pracy w KWB B. w R. - obecnie (...) w R. w wymiarze półtorakrotnym, z zastosowaniem przelicznika 1,8,

2. zasądzenie od organu rentowego na rzecz ubezpieczonego kosztów postępowania za obie instancje, z uwzględnieniem opłaty od apelacji oraz wyodrębnieniem kosztów zastępstwa radcowskiego za obie instancje według norm przepisanych,

3. ewentualne uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Gliwicach w celu jej ponownego rozpoznania.

Pełnomocnik ubezpieczonego podkreślił, że prace wykonywane przez ubezpieczonego mieszczą się w wykazie prac wymienionych w art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Pełnomocnik organu rentowego wniósł o oddalenie apelacji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest w znacznej części uzasadniona.

Spór w rozstrzyganej sprawie dotyczył wysokości emerytury górniczej pobieranej przez ubezpieczonego, przy czym sprowadzał się do oceny, czy w stosunku do okresu jego pracy górniczej wykonywanej w czasie od 18.11.1983r. do 14.01.2007r. mógł być zastosowany przelicznik 1,8 określony w art. 51 ust.1 pkt 2 ustawy z 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2009r., Nr 153, poz.1227 ze zm.).

Wskazany przepis art. 51 ust.1 pkt 2 tej ustawy stanowi, że przy ustalaniu wysokości górniczych emerytur stosuje się przelicznik 1,8 za każdy rok pracy, o której mowa
w przepisie art. 50d.

Art.50d ust.1 ustawy wymienia z kolei rodzaje prac, które uwzględnia się w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury, zaliczając do nich prace wykonywane bezpośrednio w przodkach przy urabianiu i ładowaniu urobków oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów
i robotach szybowych, w drużynach ratowniczych oraz w charakterze mechaników sprzętu ratowniczego drużyn ratowniczych.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego Sąd Okręgowy w Gliwicach prawidłowo przeprowadził postępowanie dowodowe w rozpoznawanej sprawie, jednak nie dokonał trafnej oceny zebranego materiału. Wnioski końcowe wywiedzione przez ten Sąd co do zasady należało więc uznać za nie uprawnione i naruszające zasady swobodnej oceny dowodów sformułowanej w art.233 § 1 k.p.c.

Zauważyć bowiem należy, że zgodnie z art.194 ustawy z 17.12.1998r. stanowiska pracy, na których zatrudnienie zalicza się w wymiarze półtorakrotnym określa nadal obowiązujące rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 23.XII.1994r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury (Dz. U. z 1995r. Nr 2, poz.8).
W załączniku nr 3 do tego rozporządzenia zawarty jest wykaz stanowisk, na których okresy pracy pod ziemią oraz w kopalniach siarki i węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym. W dziale III, poz. 4 tego załącznika 3 wymieniono operatora spycharek
i maszyn wieloczynnościowych na odkrywce.

O uznaniu konkretnej pracy za pracę górniczą zaliczaną w wymiarze półtorakrotnym - zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego - decyduje charakter czynności faktycznie wykonywanych przez pracownika, a nie treść umowy o pracę łączącej go
z pracodawcą ani nazwa zajmowanego stanowiska określona w angażach lub
w zaświadczeniu o wykonywaniu pracy w szczególnych warunkach (por. wyroki z dnia
25 marca 1998r., II UKN 570/97, OSNAPiUS 1999 nr 6, poz. 213; z dnia 22 marca 2001r., II UKN 263/00, OSNAPiUS 2002 nr 22, poz. 553; z dnia 2 czerwca 2010r., I UK 25/10, LEX
nr 621137).

Nie mają też decydującego znaczenia zakładowe wykazy stanowisk oraz protokoły komisji weryfikacyjnej kwalifikujące określone zatrudnienie.

Należy przy tym uznać, że praca "na odkrywce" w kopalniach węgla brunatnego (siarki) jest odpowiednikiem pracy "w przodkach" pod ziemią i polega na zatrudnieniu przy pracach bezpośrednio łączących się z procesami związanymi z wydobywaniem kopalin, pozyskiwaniu złóż (wyrok z dnia 28 kwietnia 2010r., I UK 339/09, LEX nr 607444 oraz z dnia 22 kwietnia 2011r., I UK 360/10, LEX nr 949021); istotne jest, aby prace wykonywane przez górnika były bezpośrednio związane z wykonywaniem czynności w przodkach przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych, a pojęcie "inne prace w przodku" musi wiązać się z bezpośrednim i zasadniczym procesem produkcyjnym zakładu górniczego, polegającym na urobku i wydobywaniu kopalin (wyroki
z dnia 11 lutego 2010r., I UK 236/09, LEX nr 585722 oraz z dnia 24 marca 2011r., I UK 328/10, LEX nr 811825).

Według ustaleń faktycznych Sądu pierwszej instancji ubezpieczony wykonywał prace na maszynach typu (...) o udźwigu 60 ton, (...) o udźwigu 60 ton, (...) o udźwigu 120 ton i jako operator żurawia podawał ciężki sprzęt mechanikom do napraw koparek, zwałowarek i przenośników; pracował przede wszystkim przy remontach koparek wielonaczyniowych i przenosił rożne elementy, nawet przekładnie o wadze 75 ton; wykonywał pracę we wkopie lub na stanowisku przy naprawie zwałowarek, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. To są ustalenia faktyczne, których Sąd pierwszej instancji nie zanegował.

Z uzupełniającego postępowania dowodowego przeprowadzonego przez Sąd Apelacyjny wynika, że ubezpieczony w spornym okresie dopiero od 29 czerwca 1985r. posiadał uprawnienia klasy pierwszej do obsługi żurawi samojezdnych kołowych wszystkich typów.

Natomiast we wcześniejszym okresie od dnia 15 grudnia 1984r. posiadał uprawnienia klasy drugiej do obsługi żurawi samojezdnych do 30 ton a w okresie od dnia 8 października.1981r. klasy trzeciej do obsługi żurawi do 16 ton (k.96-99 akt s. I k.3 cz. A akt osobowych). Okoliczności te potwierdzały również znajdujące się w aktach osobowych w części B orzeczenia psychologiczne stwierdzające zdolność ubezpieczonego do pracy na tych stanowiskach, określające rodzaj obsługiwanego przez niego sprzętu.

Za pewne należało przy tym uznać, że od dnia 29 czerwca 1985r. ubezpieczony rzeczywiście pracował jako operator maszyn wieloczynnościowych o udźwigu ponad 50 ton. Stwierdzili to jednoznacznie w swych zeznaniach wszyscy słuchani w sprawie świadkowie.

Ubezpieczony pracę swą wykonywał na rzecz oddziałów górniczych (wydobywczych),
co również jednoznacznie wynikało z zeznań świadków oraz ubezpieczonego (vide:
k.50, 51, 59-60 a.s.).

Natomiast we wcześniejszym okresie od dnia 18 listopada 1983r. do dnia 28 czerwca 1985r. ubezpieczony, nie posiadając stosownych uprawnień, nie mógł obsługiwać ciężkich żurawi samojezdnych kołowych.

Problem sprowadza się więc do oceny, czy taka praca ubezpieczonego od dnia 29 czerwca 1985r. była pracą operatora maszyn wieloczynnościowych na odkrywce, a najprościej rzecz ujmując, czy dźwigi, które obsługiwał ubezpieczony są, czy też nie takimi maszynami.

Zasadnicze znaczenie w rozpoznawanej sprawie miało wyjaśnienie pojęcia „maszyna wieloczynnościowa” , który to termin został użyty w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23.12.1994 r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy zaliczanych w wymiarze półtorakrotnym przy ustalania prawa do górniczej emerytury lub renty (Dz.U. 1995/2/8) w pkt 4 zał. Nr 3 Dział III stanowiącego wykaz stanowisk pracy, na których okresy pracy pod ziemią oraz w kopalniach siarki i węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym, a także, czy żurawie typu (...) o udźwigu 60 ton, (...)
o udźwigu 60 ton i (...) o udźwigu 120 ton należy zakwalifikować do maszyn wieloczynnościowych, czy też stanowią one tylko „samochodowy sprzęt techniczny na odkrywce” wymieniony w załączniku nr 2 powołanego wyżej rozporządzenia.

Jak wynika z ustaleń poczynionych przez Sąd Apelacyjny w Katowicach w sprawie S. G. sygn. akt III AUa 2253/11 w wyniku ponownego rozpoznania sprawy po uchyleniu wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 10 czerwca 2010r przez Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 22 kwietnia 2011r. I UK 360/10, obsługiwane przez ubezpieczonego żurawie samojezdne kołowe o udźwigu od 60 do 120 ton poruszały się na specjalnie skonstruowanych przez producenta podwoziach i z uwagi na ich ciężar i gabaryty mogły poruszać się w ograniczonym zakresie tylko przy pomocy samochodu - pilota i tylko na terenie odkrywki. Żurawie tego typu zaopatrzone są w wysoki wysięgnik z obrotem
360 stopni i ze względu na wysokość zasięgu używane są do montażu i demontażu koparek
i zwałowarek, które osiągają wysokość do 52 metrów.

W odróżnieniu od nich, lżejsze żurawie kołowe mogły poruszać się po drogach publicznych, umieszczone były na podwoziu samochodowym i przeznaczone do udźwigu 6 - 15 ton,
a nawet do 30 ton. Były używane do rozładunku ciężarów dowożonych do wkopu i lżejszych prac na całym terenie odkrywki.

Z uwagi na przeznaczenie technologiczne maszyn obsługiwanych przez ubezpieczonego, praca odbywała się na terenie „przodka eksploatacyjnego”, czyli tej części wyrobiska eksploatacyjnego, w której urabia się skałę czyli węgiel brunatny i nadkład łącznie
z kopalinami towarzyszącymi, a która obejmuje skarpy urabianego zbocza oraz tę część poziomów roboczych, na których aktualnie pracują maszyny urabiające oraz na terenie „przodka zwałowego”, czyli tej części zwałowiska, gdzie aktualnie formowany jest korpus zwału przy pomocy urządzeń odbierających urobek ze środków transportu (k. 15 a.s. - protokół spisany dnia 6.11.2006 r. w B. w sprawie określenia definicji „przodka” przy udziale przedstawicieli Akademii Górniczo-Hutniczej, Politechniki Wrocławskiej, Instytutu (...) oraz (...) S.A.).

Sądowi Apelacyjnemu z urzędu jest znana treść wyjaśnienia Dyrektora do spraw (...) S.A. mgr inż. L. S. z dnia 9.7.2010r. złożonego do akt sprawy tut. Sądu o sygn. III AUa 3864/09, w którym w odpowiedzi na pytanie sądu zawarto informacje o użytkowanych
w latach 1979-2003 maszynach wieloczynnościowych w rozumieniu pkt 4 działu III zał. Nr 3 do rozporządzenia Min. P. i P.S. z dnia 23.12.1994r. powołanego wyżej. W grupie „maszyn wieloczynnościowych” znalazł się również żuraw kołowy, przy czym autor pisma wyjaśnił, że: „Ż uraw samojezdny kołowy poruszający się na specjalnie skonstruowanym podwoziu kołowym jest maszyną wieloczynnościową, natomiast mały (o udźwigu do 20 ton) żuraw zabudowany na podwoziu samochodowym jest zaliczany do samochodowego sprzętu technicznego.”

Treść powyższego pisma wyjaśnia w sposób fachowy, a jednocześnie jasny i logiczny zarówno przyczyny zaliczenia kołowych żurawi samojezdnych do maszyn wieloczynnościowych, jak i ich charakterystykę, miejsce wykorzystania w procesie wydobywczym, a także istotne cechy odróżniające je od „samochodowego sprzętu technicznego na odkrywce”.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego żuraw kołowy samojezdny o udźwigu ponad 50 ton, na których pracował ubezpieczony od uzyskania uprawnień klasy pierwszej jest maszyną wieloczynnościową przy pomocy której ubezpieczony wykonywał czynności przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących
w przodkach a więc prace mieszczące się w definicji z art. 50d ustawy o emeryturach
i rentach z FUS.

Pozwala to na przyjęcie, że praca świadczona przez ubezpieczonego wykonywana na stanowisku operatora maszyn wieloczynnościowych na odkrywce od dnia 29 czerwca 1985r. podlegała zaliczeniu w wymiarze półtorakrotnym zwłaszcza, że została ona wymieniona w załączniku nr 3 dziale III, poz. 4 powoływanego wcześniej rozporządzenia Ministra Pracy
i Polityki Socjalnej z 23.12.1994r.

W świetle przedstawionych okoliczności istnieją podstawy do uwzględnienia zawartych
w apelacji pełnomocnika ubezpieczonego zarzutów naruszenia przez Sąd Okręgowy przepisów prawa materialnego, tj. art. 50d ust.1 pkt 1 i art. 51 ust.1 pkt 2 ustawy z 17.12.1998r.

Ponadto należy wskazać, że współpracownicy ubezpieczonego w osobach W. D. i K. S. zatrudnieni na takim samym jak ubezpieczony K. W. stanowisku pracy i wykonujący takie same czynności wyrokami Sądu Apelacyjnego w Katowicach w sprawie o sygn. akt III AUa 1793/11 i III AUa 686/11 zostali uznani za uprawnieni do emerytury górniczej w wymiarze półtoraktrotnym, z zastosowaniem przelicznika 1,8.

Mając wszystkie podniesione wyżej motywy na uwadze, Sąd Apelacyjny stanął na stanowisku, że apelacja ubezpieczonego zasłużyła na uwzględnienie w znacznej części
i należy dodatkowo uwzględnić na wysokość górniczej emerytury przelicznikiem 1,8 okres od dnia 29 czerwca 1985r. do dnia 14 stycznia 2007r., w których ubezpieczony był zatrudniony w przodku na stanowisku operatora maszyny wieloczynnościowej, gdyż jest to stanowiska wymienione w załączniku 3 poz. 4 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 23.XII.1994r.

W tym zakresie zaskarżony wyrok podlegał zatem zmianie, o czym orzeczono w pkt.1 stosownie do art. 386 § 1 k.p.c.

Na mocy art. 385 k.p.c. oddalono apelację ubezpieczonego odnośnie do zastosowania przelicznika 1,8 do okresu od dnia 18 listopada 1983r. do dnia 28 czerwca 1985r.

O kosztach procesu orzeczono na mocy art. 100 zdanie 2 kpc i art. 108 § 1 k.p.c. przyjmując, iż ubezpieczonemu należy się pełny zwrot kosztów procesu za obie instancje, gdyż uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania.

/-/ SSA M. Woźnowska-Gallos /-/ SSA K. Merker /-/ SSA K. Budzianowska

Sędzia Przewodniczący Sędzia

JM