Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 7 listopada 2014r.

Sąd Okręgowy w Słupsku IV Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym :

Przewodniczący SSO Andrzej Jastrzębski

Sędziowie SO: Elżbieta Jaroszewicz, Wanda Dumanowska (spr.)

Protokolant: sekr. sądowy Barbara Foltyn

po rozpoznaniu w dniu 7 listopada 2014 r., w S.

na rozprawie

sprawy z wniosku M. B.

z udziałem (...) spółki z o.o. w W.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji uczestnika postępowania od postanowienia Sądu Rejonowego w Słupsku
z dnia 6 czerwca 2014 r. sygn. akt IX Ns 281/13

postanawia:

I.  zmienić zaskarżone postanowienie w ten sposób, że:

1-  sprostować sentencję postanowienia i jego uzasadnienie w zakresie oznaczenia uczestnika postępowania w ten sposób, iż każdorazowo w miejsce (...) spółki z o.o. w G.” wpisać (...) spółki z o.o. w W.”;

2-  nadać nową treść punkowi 1 sentencji: „ustanowić na nieruchomości, położonej w S., oznaczonej jako działka nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Słupsku prowadzi Księgę Wieczystą nr (...) na rzecz uczestnika (...) spółki z o.o. w W. nieograniczoną w czasie, odpłatną służebność przesyłu o powierzchni 291m ², obejmującą uprawnienie do korzystania z urządzeń przesyłowych będących własnością uczestnika postępowania, tj. gazociągu wysokiego ciśnienia (...), przy czym prawo do korzystania z urządzeń obejmuje również w szczególności eksploatację, kontrolę, przeglądy, konserwację, modernizację, remonty, naprawy, usuwanie awarii w zakresie niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania elementów gazociągu w pasie o łącznej szerokości 6 metrów, licząc po 3 metry od osi gazociągu, zgodnie z mapą przebiegu sieci przesyłowej na w/w nieruchomości, sporządzoną przez biegłego P. J., stanowiącą załącznik do niniejszego postanowienia;

3-  obniżyć jednorazowe wynagrodzenie zasądzone w punkcie 2 z kwoty 18 800 zł do kwoty 6 480 (sześć tysięcy czterysta osiemdziesiąt) złotych;

II.  oddalić apelację w pozostałym zakresie;

III.  ustalić, że każdy uczestnik postępowania ponosi koszty postępowania apelacyjnego we własnym zakresie.

Sygn. akt IV Ca 434/14

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni M. B. domagała się ustanowienia na stanowiącej jej własność nieruchomości, położonej w miejscowości S., oznaczonej jako działka gruntu numer (...), dla której Sąd Rejonowy w Słupsku Wydział VII Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...) służebności przesyłu na rzecz uczestnika postępowania (...) Sp. z o.o. w W., polegającej na nieograniczonym w czasie uprawnieniu do korzystania z urządzeń przesyłowych będących własnością uczestnika postępowania, tj. gazociągu wysokiego ciśnienia (...), w zamian za jednorazowe wynagrodzenie dla wnioskodawczyni w wysokości określonej przez biegłego sądowego. Nadto wniosła o zasądzenie na jej rzecz od uczestnika kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uczestnik postępowania (...). z o.o w G. przychylił się do wniosku M. B.. Zastrzegł jednak, że ustanowienie służebności powinno odbyć się za jednorazowym wynagrodzeniem w wysokości 3.058 złotych, a prawo do korzystania z urządzeń obejmować winno w szczególności eksploatację, kontrolę, przeglądy, konserwację, modernizację, remonty, naprawy, usuwanie awarii w zakresie niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania elementów gazociągu. Nadto uczestnik postępowania wniósł o zasądzenie od wnioskodawczyni na jego rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Postanowieniem z dnia 6 czerwca 2014 roku Sąd Rejonowy w Słupsku ustanowił na nieruchomości położonej w S., oznaczonej jako działka nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Słupsku prowadzi księgę wieczystą nr (...), na rzecz uczestnika postępowania (...) Sp. z o.o. w G., nieograniczoną w czasie, odpłatną służebność przesyłu, obejmującą uprawnienie do korzystania z urządzeń przesyłowych będących własnością uczestnika, tj. gazociągu wysokiego ciśnienia (...), przy czym prawo do korzystania obejmuje również w szczególności eksploatację, kontrolę, przeglądy, konserwację, modernizację, remonty, naprawy, usuwanie awarii w zakresie niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania elementów gazociągu, zgodnie z mapą przebiegu sieci przesyłowej na ww. nieruchomości, sporządzona przez biegłego P. J., stanowiąca załącznik do niniejszego postanowienia (punkt 1 sentencji). Nadto Sąd postanowił zasądzić od (...) Sp. z o.o. w G. na rzecz wnioskodawczyni M. B. kwotę 18.800 zł tytułem jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności (punkt 2 sentencji), oddalił wnioski stron o zasadzenie kosztów postepowania (punkt 3 sentencji) i ustalił, że zarówno wnioskodawczyni, jak i uczestnik ponoszą koszty związane z udziałem biegłych po ½ części, przy czym szczegółowe wyliczenie kosztów postępowania pozostawił referendarzowi sądowemu (punkt 4 sentencji).

Przedmiotowe orzeczenie zostało oparte na następujących ustaleniach faktycznych:

Nieruchomość gruntowa zabudowana, oznaczona jako działka numer (...) położona w miejscowości S., dla której Sąd Rejonowy w Słupsku prowadzi księgę wieczystą nr (...) stanowi własność M. B..

Na nieruchomości stanowiącej własność M. B., położonej w S. stanowiącej działkę gruntu numer (...) posadowione są urządzenia przesyłowe, tj. gazociąg wysokiego ciśnienia o średnicy (...)wraz ze strefą ochronną na długości 15 m po obydwu stronach, stanowiący własność (...) Sp. z o.o. w G..

M. B. w korespondencji przedsądowej, pismem z dnia 3 września 2012r. zwracała się do (...) Sp. z o.o. w G. o umowne ustanowienie służebności przesyłu za wynagrodzeniem w kwocie 50.000 zł tytułem bezumownego korzystania z nieruchomości przez ostatnich dziesięć lat. Właściciel urządzenia przesyłowego wyraził zgodę na ustanowienie służebności przesyłu za jednorazowym wynagrodzeniem w kwocie 3.058 zł.

Zgodnie z obowiązującym Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, uchwalonego przez Radę Gminy S., zatwierdzonego uchwałą numer (...) z dnia 30 grudnia 2004 roku, przedmiotowa działka położona jest w strefie urbanizacyjnej U1 w obszarze istniejącej i projektowanej zabudowany mieszkaniowo-usługowej.

Działka numer (...) położona jest na zachód od podstawowej zabudowy wsi po południowej stronie ulicy - drogi gminnej asfaltowej w kierunku S. przez B.. Od północnej strony przez ulicę sąsiaduje z nowym kompleksem działek budowlanych częściowo zabudowanych, od wschodu i zachodu w odległości 0,15 km z istniejącą starszą i nową zabudową. G. stanowi niewielki ciek wodny okresowo prowadzący wodę. Działka posiada dostęp do pełnej infrastruktury technicznej skupionej wzdłuż drogi, przy granicy północnej. Na działce w części północno-wschodniej znajduje się ułożony pod ziemią gazociąg wysokiego ciśnienia (...), biegnący z północnego-zachodu w kierunku południowo-wschodnim, przecinający działkę w północnej części, przy drodze. Długość gazociągu wynosi 48,5 m. Lokalizacja gazociągu przy ulicy asfaltowej w północnej, frontowej części działki jest niekorzystna dla rozwoju nieruchomości.

Obszar wyznaczony po obu stronach gazociągu, jako strefa kontrolowana, stanowi część powierzchni nieruchomości, z której korzystanie z gruntu przez właściciela może być ograniczone bądź wyłączone z użytkowania. Na działce gruntu oznaczonej numerem ewidencyjnym (...) szerokość strefy kontrolnej wynosi 4 metry - po 2 metry po obu stronach działki od osi gazociągu, co stanowi 194 m ². Powierzchnia działki, na której wskutek posadowienia urządzenia przesyłowego nastąpiło zmniejszenie wartości gruntu stanowi strefę ochronną, szerokości gazociągu rozciągający się na 30 metrów, tj. po 15 metrów w obie strony od osi gazociągu. Przebieg gazociągu przez działkę (...) wpływa na zmniejszenie jej wartości rynkowej i uniemożliwia realizowanie funkcji działki pod zabudowę mieszkalno-usługową. Obszar bezpośrednio nad 4 metry i w strefie ochronnej o szerokości 30 metrów powoduje ograniczone użytkowanie rolnicze działki.

Wartość 1 m ² działki gruntu numer (...), o powierzchni 0,92 ha wynosi 41,44 zł. Wynagrodzenie za korzystanie z nieruchomości w pasie strefy kontrolnej gazociągu o powierzchni 194 m ² wynosi 4.321 zł. Wynagrodzenie na dalsze korzystanie z nieruchomości w pasie strefy ochronnej gazociągu (1,183 m ²) stanowi kwotę 14.485 zł. Wartość służebności przesyłu wynosi kwotę 18.800 zł (4.321 zł + 14.485 zł).

Analizując zebrany w sprawie materiał dowodowy, przez pryzmat art. 305 ¹ k.c., art. 305 ² k.c. i art. 49 § 1 k.c., Sąd I instancji zauważył, że na nieruchomości stanowiącej własność wnioskodawczyni, uczestnik postępowania będący przedsiębiorcą posadowił gazociąg wysokiego ciśnienia (...), biegnący z północnego-zachodu w kierunku południowo-wschodnim, przecinający działkę w północnej części, przy drodze, o długości 48,5 m. W jego ocenie zachodzą tym samym przesłanki do ustanowienia na przedmiotowej nieruchomości na rzecz uczestnika postępowania służebności przesyłu. Sąd Rejonowy podkreślił, że uczestnik postępowania nie sprzeciwił się samemu żądaniu ustanowienia służebności przesyłu, kwestionując jedynie wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu, wskazanego we wniosku.

Z uwagi na powyższe, Sąd uwzględnił wniosek w zakresie dotyczącym ustanowienia służebności przesyłu na przedmiotowej nieruchomości, polegającej na nieograniczonym w czasie znoszeniu przez każdoczesnego jej właściciela istnienia na nieruchomości obciążonej oraz przestrzeni nad i pod powierzchnią tej nieruchomości urządzeń i gazociągu, stanowiącego własność (...) Sp. z o.o. w G. oraz prawie korzystania przez uczestnika postępowania z nieruchomości obciążonej w zakresie niezbędnym do dokonywania eksploatacji, kontroli, przeglądów, konserwacji, modernizacji, remontów, naprawy, usuwania awarii w zakresie niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania elementów gazociągu.

Sąd Rejonowy wskazał, że kwestią sporną między stronami pozostawała jedynie wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu. Wyjaśnił, że w tym względzie za zasadne uznał przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości, na okoliczność ustalenia wielkości powierzchni części nieruchomości wnioskodawczyni objętej KW (...), która w związku z posadowieniem na niej urządzeń przesyłowych uczestnika postępowania - gazociągu wysokiego napięcia (...)- jest wyłączona z użytkowania lub na której użytkowanie jest znacznie utrudnione. Nadto do kognicji biegłego, ze względu na zakres zlecenia, należało ustalenie wartości wynagrodzenia za korzystanie z gruntu wnioskodawczyni w ramach służebności przesyłu, przy uwzględnieniu cen rynkowych aktualnych stosowanych w umowach o podobnym charakterze oraz stopnia ingerencji w treść prawa własności wnioskodawczyni do przedmiotowej nieruchomości.

Ustalając wysokość jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu Sąd I instancji oparł się na opinii biegłego sądowego - rzeczoznawcy majątkowego K. N.. Biegły obliczył odrębnie wartość wynagrodzenia za służebność przesyłu uwzględniając powierzchnię działki ograniczonej do użytkowania przez wnioskodawczynię bądź wyłączonej, z uwagi na lokalizację i zakres stresy kontrolnej urządzenia przesyłowego, określając jego wysokość na kwotę 18.800 zł. Podkreślił przy tym, iż biegły określając wysokość wynagrodzenia uwzględnił wartość nieruchomości, mając na uwadze kryterium rodzaju, położenia, przeznaczenia w planie miejscowym, stopnia wyposażenia w urządzenia i infrastruktury technicznej, stan zagospodarowania nieruchomości gruntowej oraz dostępne dane o cechach wycenianej nieruchomości oraz nieruchomości podobnych. Wartość nieruchomości została ustalona w podejściu porównawczym, metodą porównania parami, zaś do porównań przyjęte zostały nieruchomości o cechach bardzo zbliżonych do przedmiotowej nieruchomości, w szczególności ze względu na stan zagospodarowania i stan techniczno-użytkowy, z brakiem poczynienia dodatkowych nakładów na przyjętych do porównań działkach.

Sąd Rejonowy wyjaśnił, że biegły sądowy K. N. ustalił wartość jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu mając na względzie zakres urządzeń przesyłowych uczestnika postępowania posadowionych na nieruchomości wnioskodawczyni zaznaczony na mapie przez biegłego sądowego z zakresu geodezji - P. J.. W ocenie Sądu, biegły w przekonujący sposób uzasadnił w przedmiotowej opinii dokonanie wyboru nieruchomości przyjętych do porównań, wskazując, iż posiadały one możliwie zbliżone ceny spośród nieruchomości sprzedanych w okresie analizy, podobne zapisy w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Również zastosowane w opinii współczynniki zostały wyznaczone zgodnie z literaturą przedmiotu oraz z dotychczas opracowaną metodologią wyceny, przez co ustalona przez biegłego kwota tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu pozostaje adekwatna do stopnia ingerencji w treść prawa własności wnioskodawczyni. Sąd podkreślił, że wybudowanie na przedmiotowej działce gazociągu wysokiego napięcia na trwałe ograniczyło korzystanie przez każdoczesnego właściciela tej nieruchomości z dość dużego obszaru gruntu (194 m ² - strefa kontrolowana stanowiąca określenie powierzchni z części działki numer (...) zajętej przez urządzenie gazociągu wysokiego ciśnienia stanowiącego własność uczestnika postępowania, 48,5 m - długość gazociągu, 30 metrów - strefa ochronna po 15 metrów od osi gazociągu po obydwu stronach). W związku z czym kwota jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu winna mieć dla wnioskodawczyni wymiar finansowy, a nie symboliczny, który pozwoliłby zrekompensować jej wszelkie niedogodności związane z ustanowieniem tego prawa. Z drugiej strony wskazał, że korzyści finansowe, jakie przynosi uczestnikowi postępowania korzystanie z przedmiotowego gazociągu zrekompensują mu koszty związane z ustanowieniem służebności przesyłu.

Biorąc pod uwagę wysokość ustalonego w opinii biegłego wynagrodzenia, Sąd I instancji zasądził od uczestnika postępowania na rzecz wnioskodawczyni kwotę 18.800 zł tytułem jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c., mając na uwadze fakt, iż interesy wnioskodawcy i uczestnika postępowania nie były sporne, uczestnik postępowania popierał wniosek co do ustanowienia służebności przesyłu. Jedyny spór dotyczył wysokości wynagrodzenia, dla ustalenia wysokości którego obie strony wnioskowały o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego. Sądu Rejonowy podkreślił, że dowód z opinii biegłego przeprowadzony został zarówno w interesie wnioskodawcy, jak uczestnika postępowania, który kwestionował wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu określonego we wniosku. Sąd kosztami postępowania obciążył po połowie wnioskodawcę i uczestnika postępowania, przy czym zniósł między stronami wzajemnie koszty zastępstwa procesowego, a szczegółowe rozliczenie powstałych w toku postępowania kosztów związanych z wydaniem przez biegłych sądowych z zakresu geodezji i wyceny nieruchomości opinii, przy zast. art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. pozostawił referendarzowi sądowemu.

Uczestnik postępowania zaskarżył powyższe postanowienie apelacją - w zakresie rozstrzygnięć zawartych w punkcie 1 i 2 sentencji - domagając się jego zmiany, poprzez zastąpienie oznaczenia podmiotu uprawnionego do służebności na (...) Sp. z o.o., poprzez wskazanie strefy kontrolowanej sieci gazowej wysokiego ciśnienia (...), której szerokość wynosi 4 m, tj. po 2 m od osi gazociągu w obie strony, poprzez ustalenie odpowiedniej wysokości wynagrodzenia z tytułu ustanowienia służebności, mając na uwadze powierzchnię strefy kontrolowanej gazociągu, ewentualnie jego uchylenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Nadto wniósł o zasądzenie na swoja rzecz zwrotu kosztów postepowania apelacyjnego. Skarżonemu orzeczeniu zarzucił naruszenie:

- art. 325 k.p.c. w zw. z art. 365 § 1 k.p.c., art. 326 k.p.c. i art. 361 k.p.c., poprzez błędne oznaczenie uczestnika postępowania, jako (...) Sp. z o.o. w G., podczas gdy w chwili orzekania ww. spółka nie występowała w obrocie gospodarczym, a jej majątek i obowiązki zostały przeniesione na (...) Sp. z o.o., która następnie zmieniła firmę na (...) Sp. z o.o. w W., o czym Sąd I instancji został powiadomiony;

- art. 325 k.p.c. w zw. z art. 365 § 1 k.p.c., art. 326 k.p.c. i art. 361 k.p.c., poprzez jego błędną wykładnię i nieuzasadnione przyjęcie, że sentencja postanowienia może zawierać sformułowania niedookreślone, w szczególności niepozwalające na jednoznaczne określenie zakresu uprawnień uczestnika postępowania do korzystania z nieruchomości obciążonej służebnością;

- art. 316 k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. i art. 361 k.p.c., poprzez niedostateczne wyjaśnienie podstawy prawnej rozstrzygnięcia, w tym nieprzytoczenie przepisu, który stanowi podstawę do orzeczenia o szerokości strefy ochronnej wynoszącej 30 m oraz oparcie rozstrzygnięcia w zakresie oddziaływania gazociągu na powierzchnię wyłączona spod użytkowania na opinii biegłego z zakresu szacowania, który nie posiada wiedzy z zakresu gazownictwa;

- art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c., poprzez dokonanie wybiorczej, a nie swobodnej oceny dowodów, pominiecie pisma uczestnika z dnia 25 lutego 2014 roku i stwierdzenie, że nie kwestionował on opinii biegłego oraz oparcie ustaleń w zakresie oddziaływania gazociągu na nieruchomość na opinii biegłego ds. szacowania;

- art. 305 ¹ k.c. w zw. z § 10 ust. 6 pkt 3 lit. a rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 26 kwietnia 2013 roku w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać sieci gazowe i ich usytuowanie, poprzez ich niezastosowanie, a w konsekwencji nierozstrzygnięcie o istocie sprawy, gdyż brak jest wskazania w zaskarżonym postanowieniu szerokości strefy kontrolowanej, jako integralnego elementu prawa służebności przesyłu;

- art. 305 ² k.c., poprzez przyznanie zbyt wygórowanego wynagrodzenia za ustanowienie służebności oraz przyznanie odszkodowania za zmniejszenie wartości nieruchomości, które to roszczenie jest przedawnione.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na częściowe uwzględnienie.

Na podstawie art. 382 k.p.c., sąd II instancji ma nie tylko uprawnienie, ale wręcz obowiązek rozważenia na nowo całego zebranego w sprawie materiału oraz dokonania własnej, samodzielnej i swobodnej oceny, w tym oceny zgromadzonych dowodów (vide: uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 1998 r., II CKN 704/97 - za pośrednictwem Systemu (...) Prawnej Lex). Sąd II instancji nie ogranicza się zatem tylko do kontroli sądu I instancji, lecz bada ponownie całą sprawę, a rozważając wyniki postępowania przed sądem I instancji, władny jest ocenić je samoistnie. Postępowanie apelacyjne jest przedłużeniem postępowania przeprowadzonego przez pierwszą instancję, co oznacza, że nie toczy się on na nowo.

Zebrany w sprawie materiał dowodowy pozwolił Sądowi rozpoznającemu apelację na konstatację, że dokonane przez Sąd Rejonowy rozstrzygnięcie, jak i wnioski wywiedzione z ustalonych okoliczności, prowadzące do wydania zaskarżonego orzeczenia nie były do końca prawidłowe.

W pierwszej kolejności należało odnieść się do zarzutów apelującego dotyczących błędnego oznaczenia przez Sąd I instancji podmiotu uprawnionego do korzystania z ustanowionej skarżonym postanowieniem służebności przesyłu.

Stosownie do treści art. 350 § 1 k.p.c. sąd może z urzędu sprostować w wyroku niedokładności, błędy pisarskie albo rachunkowe lub inne oczywiste omyłki. Z mocy art. 361 k.p.c. przepis ten stosuje się także do postanowień. Omyłka pisarska polegać może zarówno na niewłaściwym użyciu jakiegoś wyrazu, jego mylnej pisowni, czy błędzie gramatycznym lub rachunkowym (vide: Komentarz do art. 350 k.p.c., T. Ereciński, J. Gudowski, M. Jędrzejewska – LexPolonica). Sprostowanie orzeczenia, stosowanym w postępowaniu nieprocesowym zgodnie z art. 13 § 2 k.p.c., ma na celu usunięcie niezgodności pomiędzy rzeczywistą wolą i wiedzą sądu a ich wyrażeniem na piśmie. Instytucja sprostowania nie może być wykorzystywana do usuwania merytorycznych błędów w rozstrzygnięciu sprawy, nie może prowadzić do jego zmiany, a wymienione w art. 350 § 1 k.p.c. wady orzeczenia musi charakteryzować cecha oczywistości, wyznaczająca granicę dopuszczalności tego rodzaju ingerencji (vide: uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2013 r., V CZ 28/13 – Lex). Zgodzić się należy z poglądem, iż nieprawidłowe nazwanie uczestnika postępowania, któremu z mocy art. 165 ust. 1 Konstytucji RP przysługuje osobowość prawna, a przez to zdolność sądowa na podstawie art. 64 § 1 k.p.c., rodzi jedynie powinność sprostowania tego oznaczenia, dokonywanego w trybie art. 350 k.p.c. (vide: uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 2012 r., II CSK 204/11 – Lex).

Jak wynika z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, uczestnik postępowania, na rzecz którego ustanowiono służebność przesyłu, tj. (...) Sp. z o.o. w G., w toku przestał funkcjonować w obrocie gospodarczym, a jego prawa i obowiązki majątkowe zostały przeniesione na (...) Sp. z o.o. w W., która następnie zmieniła firmę na (...) Sp. z o.o. w W.. O wszystkich wymienionych zmianach Sąd I instancji był na bieżąco informowany przez pełnomocnika uczestnika postępowania. Skoro więc w dacie wydawania skarżonego orzeczenia następcą prawnym (...) Sp. z o.o. w G. była bezsprzecznie (...) Sp. z o.o. w W., okoliczność ta winna zostać uwzględniona przez Sąd zarówno w sentencji, jak i uzasadnieniu wydanego w dniu 6 czerwca 2014 roku postanowienia.

Mając powyższe na względzie Sąd Okręgowy, na podstawie art. 350 § 1 k.p.c. w zw. z art. 361 k.p.c., sprostował powyższą omyłkę pisarską, wpisując w sentencji i uzasadnieniu skarżonego orzeczenia, każdorazowo w miejsce błędnego oznaczenia uczestnika postępowania (...) Sp. z o.o. w G.” jego prawidłowe oznaczenie (...) Sp. z o.o. w W.” (punkt I, 1 sentencji).

W rozpoznawanej sprawie poza sporem pozostawała zasadność ustanowienia na rzecz uczestnika postępowania - (...) Sp. z o.o. w W. - służebności przesyłu obciążającej nieruchomość należąca do wnioskodawczyni. Sporne pozostawały przede wszystkim kwestie związane z oznaczeniem szerokości pasa technologicznego umożliwiającego przedsiębiorcy przesyłowemu korzystanie z ustanawianej służebności oraz wysokość wynagrodzenia należnego wnioskodawczyni za ustanowienie służebności.

Zgodnie z art. 305 ¹ k.c., nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń.

Służebność przesyłu stanowi ingerencję w prawa własności właściciela nieruchomości obciążonej, ograniczając go w wykonywaniu jego praw, dlatego ograniczenie to musi być adekwatne do treści i celu służebności, a jednocześnie najmniej uciążliwe dla nieruchomości obciążonej. Z tej przyczyny zakres służebności przesyłu powinien być ustalony w sposób jednoznaczny i szczegółowy tak, by korzystanie z niej nie prowadziło do ograniczenia władztwa właściciela nieruchomości obciążonej ponad niezbędną miarę konieczną z punktu widzenia przydatności służebności dla przedsiębiorcy przesyłowego.

Rolą Sądu, ustanawiającego służebność przesyłu, jest zatem wyważenie interesu obu stron postępowania w taki sposób, aby ustanowiona służebność była najmniej uciążliwa dla użytkownika wieczystego nieruchomości nią obciążonej, a z drugiej strony, aby pozwalała na wykonywanie czynności niezbędnych do eksploatacji, utrzymania, konserwacji i remontu określonych urządzeń przesyłowych.

W judykaturze przyjmuje się, że przy ustalaniu służebności przesyłu konieczne jest uwzględnienie powierzchni, jaka jest niezbędna do prawidłowego korzystania z urządzeń przesyłowych. Innymi słowy niezbędne jest dokładne określenie pas technologicznego, czyli powierzchni nieruchomości, niezbędnej do prawidłowej eksploatacji urządzeń przesyłowych, tj. m.in. dokonywania ich remontów, konserwacji i ewentualnych napraw. Użyte w treści art. 305 ¹ k.c. pojęcia "korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej" oraz "zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń", jakkolwiek mają charakter normatywny, są tak ogólne, że w każdym wypadku wymagają wypełnienia przez sądy indywidualną treścią, uwzględniającą jej tzw. czynny charakter. Nie ulega wątpliwości, że zwroty te wyznaczają zakres przedmiotowy obciążeń, obejmujący nie tylko rodzaj i rozmiar uprawnień przedsiębiorcy, ale i powinność oznaczenia terenu, na którym będą one realizowane. Uszczegółowienie powinno być odpowiednie dla specyfiki przedsiębiorstwa, rodzaju i umiejscowienia urządzeń przesyłowych, obecnego sposobu ich wykorzystywania, działań przyszłych mieszczących się w granicach prawidłowego gospodarowania oraz przewidywalnych potrzeb. Celowe jest zwłaszcza wskazanie, że obciążenie obejmuje dostęp, korzystanie poprzez bieżącą eksploatację, dokonywanie kontroli, przeglądów, konserwacji, modernizacji, remontów, usuwanie awarii, wymiany urządzeń posadowionych na danej nieruchomości w zakresie niezbędnym dla zapewnienia prawidłowego i niezakłóconego działania sieci przesyłowej przedsiębiorstwa. Formalizm prawa rzeczowego, ingerencja w konstytucyjnie chronione prawo własności wymagają wyznaczenia zakresu przedmiotowego oraz terytorialnego jego ograniczeń, wynikających z ustanowienia służebności przesyłu. Argumentem za tym przemawiającym jest czynny charakter służebności przesyłu, jej podobieństwo do służebności gruntowej, dodatkowo podkreślone odwołaniem z art. 305 ⁴ k.c., możliwość ujawnienia powstałego ograniczonego prawa rzeczowego w księdze wieczystej, pewność stosunków prawnych i bezpieczeństwo obrotu. Opowiedzieć się zatem należy za celowością oznaczenia umiejscowienia urządzeń przesyłowych oraz terenu, na którym ma być realizowana związana z nimi służebność przesyłu na mapie, sporządzonej według zasad obowiązujących przy oznaczaniu nieruchomości w księgach wieczystych bądź wspólnej dla całej (części) linii przesyłowej bądź jednostkowej obejmującej daną nieruchomość. De lege lata brak jednak prawnego obowiązku sporządzania takiej mapy w postępowaniu sądowym toczącym się z wniosku właściciela nieruchomości o ustanowienie służebności przesyłu oraz odwołania do takiego dokumentu, jako integralnej części orzeczenia sądowego wydanego w tym przedmiocie (vide: uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 2012 r., V CSK 190/11 – Lex).

Sąd Okręgowy, w składzie rozpoznającym niniejszą apelację, mając na uwadze przywołany wyżej pogląd Sądu Najwyższego, przychylił się do stanowiska apelującego, zgodnie z którym sentencja skarżonego postanowienia została sformułowana w sposób mało precyzyjny, niepozwalający na jednoznaczne określenie zakresu uprawnień uczestnika postępowania do korzystania z nieruchomości obciążonej służebnością.

Sąd Rejonowy ustalając obszar pas technologicznego (strefy kontrolowanej) zajętego na potrzeby przedsiębiorcy przesyłowego odwołał się jedynie do sporządzonej przez biegłego P. J. mapy, obrazującej przebieg elementów sieci przesyłowej uczestnika przez nieruchomość wnioskodawczyni. Z przywołanej mapy nie wynika jednak w żaden sposób ani szerokość, ani powierzchnia tego fragmentu działki, którą Sąd Rejonowy uznał za niezbędną do prawidłowej eksploatacji urządzeń przesyłowych apelującego.

Zgodnie z treścią § 10 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 26 kwietnia 2013 roku w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać sieci gazowe i ich usytuowanie, w strefach kontrolowanych (ochronnych) należy kontrolować wszelkie działania, które mogłyby spowodować uszkodzenie gazociągu lub mieć inny negatywny wpływ na jego użytkowanie i funkcjonowanie (pkt 2). Nie należy wznosić w nich obiektów budowlanych, urządzać stałych składów i magazynów oraz podejmować działań mogących spowodować uszkodzenia gazociągu podczas jego użytkowania (pkt 3). W strefach tych nie mogą również rosnąć drzewa w odległości mniejszej niż 2 m od gazociągów o średnicy do DN 300 włącznie i 3,0 m od gazociągów o średnicy większej niż DN 300, licząc od osi gazociągu do pni drzew. Wszelkie prace w strefach kontrolowanych mogą być prowadzone tylko po wcześniejszym uzgodnieniu sposobu ich wykonania z właściwym operatorem sieci gazowej (pkt 3). Szerokość stref kontrolowanych, powinna przy tym wynosić dla gazociągów o maksymalnym ciśnieniu roboczym do DN 150 włącznie — 4,0 m, tj. po 2 m w obie strony licząc od osi gazociągu.

Zauważyć jednak należy, że przedmiotowa działka numer (...), należy do obszaru objętego - na podstawie uchwały nr (...) S. z dnia 25 marca 2014 roku – planem zagospodarowania przestrzennego. Zgodnie z jego treścią, dla nieruchomości, przez które przebiega gazociąg (...)relacji S.-U., ustalono strefę ochronną, w której ograniczenia w użytkowaniu terenów obejmują pas o szerokości 6 m, tj. po 3 m w obie strony licząc od osi gazociągu.

Mając na uwadze wynikającą z zestawienia przywołanych wyżej aktów prawnych rozbieżność, między szerokością stref ochronnych, Sąd II instancji przyjął, iż w realiach rozpoznawanej sprawy zastosowanie znajdzie wskaźnik ustalony uchwałą Gminy S.. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego jest bowiem aktem prawa miejscowego, mającym moc powszechnie obowiązującą na obszarze terenu, którego dotyczy. Skoro więc ustalona w jego treści szerokość strefy ochronnej dla gazociągu o mocy DN 150 wynosi 6 m, to należało przyjąć, że w pasie gruntu tej właśnie szerokości, wnioskodawczyni nie będzie mogła czynić użytku, z przeważającej części uprawnień właścicielskich przysługujących jej w stosunku do obciążonej nieruchomości. Podkreślenia wymaga, że objęcie służebnością jedynie pasa gruntu szerokości 4 m, prowadziłoby do niedopuszczalnej sprzeczności między zakresem ustanowionej służebności a miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego. Z oczywistych względów uczestnik nie ponosi odpowiedzialności za zapisy miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, ale to w związku z przebiegiem należącego do uczestnika postepowania gazociągu, dopuszczalny sposób zagospodarowania nieruchomości obciążonej jest mocno ograniczony. Ograniczenie to przekracza zakres strefy niezbędnej do bieżącej eksploatacji, konserwacji i dozoru określonej rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 26 kwietnia 2013 roku w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać sieci gazowe i ich usytuowanie. Nie mniej jednak wywiera zasadniczy wpływ na możliwość zagospodarowania nieruchomości. Nadto pas szerokości 6 m będzie znacznie wygodniejszy do wykonywania jakichkolwiek manewrów sprzętem, w wypadku konieczności korzystania ze służebności przesyłu.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., zmienił zaskarżone orzeczenie w punkcie 1 sentencji w ten sposób, że postanowił ustanowić na nieruchomości, położonej w S., oznaczonej jako działka nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Słupsku prowadzi Księgę Wieczystą nr (...) na rzecz uczestnika (...) Sp. z o.o. w W. nieograniczoną w czasie, odpłatną służebność przesyłu o powierzchni 291 m2, obejmującą uprawnienie do korzystania z urządzeń przesyłowych będących własnością uczestnika, tj. gazociągu wysokiego ciśnienia DN 150, przy czym prawo do korzystania z urządzeń obejmuje również w szczególności eksploatację, kontrolę, przeglądy, konserwację, modernizację, remonty, naprawy, usuwanie awarii w zakresie niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania elementów gazociągu w pasie o łącznej szerokości 6 metrów, licząc po 3 metry od osi gazociągu, zgodnie z mapą przebiegu sieci przesyłowej na w/w nieruchomości, sporządzoną przez biegłego P. J., stanowiącą załącznik do niniejszego postanowienia (punkt I, 2 sentencji).

Skoro ustanowienie strefy ochronnej jest konsekwencją wybudowania gazociągu będącego własnością przedsiębiorstwa przesyłowego, to służebność odpowiadająca treści służebności przesyłu musi obejmować także tę strefę, a zatem posiadanie nieruchomości w zakresie takiej służebności również ją obejmuje. Z prawem posadowienia danego typu urządzenia przesyłowego łączy się również określenie jego przebiegu, a wynagrodzenie obejmuje powierzchnię, która zapewnia funkcjonowanie tego urządzenia zgodnie z obowiązującym prawem. Mieć należy na uwadze, że urządzenie przesyłowe w postaci gazociągu jest urządzeniem trwałym i ograniczenie prawa własności związane z jego posadowieniem również ma charakter trwały (vide: uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14 listopada 2013 r., II CSK 69/13 – Lex).

Konsekwencją przyjętej zmiany była więc konieczność weryfikacji powierzchni terenu strefy kontrolowanej na działce wnioskodawczyni. Długość odcinka gazociągu ulokowanego na nieruchomości M. B. wynosi 48,5 m, zaś szerokość pasa gruntu zajętego na potrzeby uczestnika postępowania 6 m. Oznacza to, że utworzona strefa kontrolowana ma obszar 291 m ² (48,5 m x 6 m).

Powyższe skutkowało w dalszej kolejności koniecznością ponownego wyliczenia wynagrodzenia dla za ustanowienie służebności przesyłu w tej właśnie postaci.

Swoje rozważania w tej kwestii Sąd Okręgowy oparł w głównej mierze na opinii powołanego w sprawie biegłego sądowego K. N.. Miał przy tym na uwadze, iż była ona jasna, rzeczowa, logiczna i nie zawierały wewnętrznych sprzeczności. Została też poparta wysoko kwalifikowaną wiedzą sporządzającego ją biegłego, a także zawierała należycie i prawidłowo uzasadnione wnioski. Biegły w sposób wyczerpujący odniósł się do przedstawionego mu zagadnienia. Swoje stanowisko zaś szczegółowo i przekonująco uzasadnił, opierając się na własnym doświadczeniu i wiedzy.

W świetle wniosków zawartych w treści przedmiotowej opinii, Sąd nie miał najmniejszych wątpliwości, iż ustalając wysokość wynagrodzenia za 194 m ² powierzchni działki zajętej na potrzeby wykonywania ustanawianej służebności, na kwotę 4.321 zł biegły uwzględnił wszystkie niedogodności i ograniczenia z niej wynikające (m.in. zmniejszenie wartości rynkowej i atrakcyjności nieruchomości w związku z jej obciążeniem służebnością). Miał przy tym na uwadze wszystkie czynniki wpływające na cenę gruntu m.in atrakcyjność położenia, sposób przeznaczenia nieruchomości, sąsiedztwo, ceny działek podobnych. Z treści opinii jednoznacznie wynika, że wartość 1 m ² powierzchni zajętej na utworzenie strefy kontrolowanej w tym konkretnym przypadku wynosi 22,27 zł (4.321 zł : 194 m ²). Skoro więc ostatecznie powierzchnia pasa gruntu zajętego na potrzeby wykonywania przez uczestnika postępowania służebności przesyłu wynosi 291 m ², to wynagrodzenie za jej ustanowienie winno wynosić 6.480 zł (291 m ² x 22,27 zł).

Sąd Okręgowy uznał za zasadne zarzuty apelującego, dotyczące niedopuszczalności przyznania właścicielowi nieruchomości obciążonej, niezależnie od wynagrodzenia za ustanowienie służebności, dodatkowo odszkodowania za zmniejszenie wartości nieruchomości.

Zgodnie bowiem z ugruntowanym orzecznictwem, uszczerbek właściciela związany z pogorszeniem nieruchomości w następstwie wybudowania na niej i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych jest rekompensowany świadczeniem, jakie może on uzyskać za obciążenie jego prawa służebnością przesyłu. Wynagrodzenie za ustanowienie służebności powinno równoważyć wszelki uszczerbek związany z trwałym obciążeniem nieruchomości (vide: uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 8 września 2011 r., III CZP 43/11 – Lex).

W ocenie Sądu II instancji, przyznane wnioskodawczyni wynagrodzenie jest adekwatne do wartości wszelkich ciężarów i ograniczeń, jakie niesie ze sobą ustanowiona służebności przesyłu (opinia biegłego). Uwzględnia przy tym w szczególności spadek wartości rynkowej nieruchomości, będący bezpośrednią konsekwencją obciążenia jej ograniczonym prawem rzeczowym.

W świetle powyższego Sąd Okręgowy, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., zmienił zaskarżone orzeczenie w ten sposób, że ustalone w punkcie 2 sentencji wynagrodzenie za ustanowienie służebności obniżył z kwoty 18.800 zł do kwoty 6.480 zł (punkt I, 3 sentencji).

Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do uwzględnienia pozostałych zarzutów podniesionych przez skarżącego. W rezultacie - na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. - apelacja podlegała oddaleniu w pozostałym zakresie (punkt II sentencji).

O kosztach postepowania apelacyjnego orzeczono w oparciu o art. 520 § 1 (punkt III sentencji).

Przepis ten wyraża zasadę orzekania o kosztach w postępowaniu nieprocesowym. Stosownie do jego brzmienia, każdy uczestnik postępowania ponosi koszty związane ze swym udziałem w sprawie. Oznacza to, że uczestnika postępowania obciążają koszty tej czynności, której sam dokonał, oraz czynności podjętej w jego interesie (np. przez sąd czy to z urzędu czy na wniosek uczestnika, np. koszty opinii biegłego). Co do zasady zatem koszty poniesione przez uczestników związane z ich udziałem w sprawie nie podlegają wzajemnemu rozliczeniu (zwrotowi). Zasada ujęta w ramach art. 520 § 1 kpc jest nienaruszalna w sytuacji, w której uczestnicy są w równym stopniu zainteresowani wynikiem postępowania lub – mimo braku tej równości – ich interesy są wspólne. W ocenie Sądu Okręgowego powyższa zasada znajduje zastosowanie dla rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego w niniejszej sprawie, mając na uwadze jego wynik.