Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 września 2014 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 25 września 2014 r. w Gdańsku

sprawy K. G. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W.

o wypłatę emerytury

na skutek apelacji K. G. (1)

od wyroku Sądu Okręgowego we Włocławku IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 12 września 2013 r., sygn. akt IV U 591/13

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 2841/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 8 maja 2013roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W. odmówił K. G. (1) wypłaty emerytury za okres od 04.07.2006r. do 31.03.2009r. W uzasadnieniu podjętej decyzji organ rentowy wskazał, że od dnia 4 lipca 2006r wstrzymał wnioskodawcy wypłatę emerytury z systemu powszechnego wobec ustalenia prawa do emerytury wojskowej. Z uwagi na zmiany legislacyjne od dnia 05.02.2009r. wnioskodawca nie spełniał warunków do przyznania emerytury z ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Organ rentowy nadmienił, że wniosek o przyznanie emerytury K. G. (1) złożył 06.04.2009r., w związku z czym prawo do emerytury nabył od dnia 1 kwietnia 2009r.

Odwołanie od powyższej decyzji wywiódł K. G. (1), który wniósł o wypłatę wyrównania za okres od 04.07.2006r. do 01.04.2009r. tj. od dnia wstrzymania wypłaty emerytury z FUS do dnia ponownego wznowienia wypłaty na jego wniosek. W treści sporządzonego odwołania K. G. (1) wywodził, że organ rentowy odmówił mu wypłaty wyrównania powołując się na art. 114 ust. 1 a ustawy o emeryturach i rentach, który to orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28.02.2012r. został uznany za niezgodny z Konstytucją dokładniej z art. 2 i art. 67 ust. 1 ustawy zasadniczej. Wnioskodawca wyjaśnił również, że wyrównanie, którego się domaga wynika z różnicy wysokości świadczenia z FUS przyznanego decyzją z dnia 15.12.2003r., które to świadczenie zostało przez ZUS wstrzymane, a świadczeniem emerytalnym wypłacanym w tym okresie przez Wojskowe Biuro Emerytalne, do którego został przez ZUS ich decyzją zmuszony. K. G. (1) nadmienił, że takie postępowanie organu rentowego doprowadziło go do strat finansowych, których domaga się wyrównania, nie mówiąc o startach moralnych i zdrowotnych. W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział W W. opisując stan faktyczny jakie legł u podstaw podjęcia zaskarżonej decyzji wniósł o oddalenie odwołania albowiem zaskarżona decyzja jest faktycznie i prawnie uzasadniona.

Wyrokiem z dnia 12 września 2013r. Sąd Okręgowy we Włocławku - IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł o następujące ustalenia faktyczne. Decyzją z dnia 15 grudnia 2003 roku ustalono dla K. G. (1) prawo do emerytury od dnia 1 grudnia 2003 r. oraz zawieszono wypłatę świadczenia ze względu na kontynuację zatrudnienia. Wypłata świadczenia została podjęta od dnia 1 stycznia 2004roku. Decyzją z dnia 4 lipca 2006 roku organ rentowy wydał decyzję o wstrzymaniu wypłaty świadczenia emerytalnego uznając, że odwołującemu błędnie ustalono prawo do emerytury z powszechnego systemu ubezpieczenia społecznego, gdyż ma on ustalone prawo do emerytury określonej w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych. W treści zaskarżonej decyzji przytoczono regulację ustawy z dnia 23.07.2003r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 166, poz. 1609 z późn. zm.). Nadto K. G. (1) otrzymał od organu rentowego pismo wyjaśniające dokonane zmiany legislacyjne i o konsekwencjach jakie za sobą niosą przytoczone zmiany. Decyzją z dnia 15 czerwca 2009r. organ rentowy przyznał K. G. (1) od dnia 1 kwietnia 2009r. prawo do emerytury. Zakład zawiesił wypłatę świadczenia z powodu zbiegu prawa do więcej niż jednego świadczenia, gdyż może być wypłacane tylko jedne- wyższe lub wybrane przez wnioskodawcę. Od dnia 1 sierpnia 2009r. organ rentowy podjął wypłatę wstrzymanego świadczenia dokonując jego wyrównania za okres od 1 kwietnia do 31 lipca 2009r. Pismem z dnia 29 marca 2012 r. odwołujący się wystąpił do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z wnioskiem o wyliczenie i wypłacenie wyrównania za okres od dnia wstrzymania wypłaty emerytury powołując się na orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28.02.2012 r. (o sygn. K 5/11). W odpowiedzi decyzją z dnia 21 maja 2012roku organ rentowy traktując wywiedzione pismo jako skargę o wznowienie postępowania zakończonego decyzją z 4 lipca 2006 roku odmówił wznowienia postępowania. Wskazując jako podstawę wdanej decyzji art. 114 ust. 1 a ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009r., Nr 153, poz. 1227) oraz art. 151 § 2 k.p.a. organ rentowy wskazał, że brak jest podstaw do uchylania decyzji z dnia 4 lipca 2011r. albowiem od jej doręczenia upłynął okres 5 lat. Odwołanie od przedmiotowej decyzji zostało oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego we Włocławku z dnia 28 lutego 2013r. W punkcie drugim powołanego orzeczenia wniosek o wyrównanie emerytury za okres od dnia 4 lipca 2006r. do dnia 1 kwietnia 2009r. przekazano Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W. celem rozpoznania i wydania decyzji. Decyzją z dnia 8 maja 2013roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W. odmówił K. G. (1) wypłaty emerytury za okres od 04.07.2006r. do 31.03.2009r. W uzasadnieniu podjętej decyzji organ rentowy wskazał, że od dnia 4 lipca 2006r wstrzymał wnioskodawcy wypłatę emerytury z systemu powszechnego wobec ustalenia prawa do emerytury wojskowej. Z uwagi na zmiany legislacyjne od dnia 05.02.2009r. wnioskodawca nie spełniał warunków do przyznania emerytury z ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Organ rentowy nadmienił, że wniosek o przyznanie emerytury K. G. (1) złożył 06.04.2009r., w związku z czym prawo do emerytury nabył od dnia 1 kwietnia 2009r.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Okręgowy zważył, iż odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie. K. G. (1) domagając się wypłaty na jego rzecz wyrównania emerytury wyliczonej jako różnica pomiędzy zawieszoną emeryturą z powszechnego systemu ubezpieczeń, a wypłacaną emeryturą wojskową wypłacaną przez Wojskowe Biuro Emerytalne zasadność zgłoszonego żądania motywował treścią wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 lutego 2012r. Mając jednakże na uwadze treść skarżonej decyzji powołane argumenty należało uznać za chybione. Treść skarżonej decyzji zakreśla automatycznie zakres rozpoznania przez Sąd. Sąd jest zatem władny wypowiadać się co do zasadności i trafności orzeczenia przez pryzmat kwestii w nich poruszonych. Jak zaś wynika z treści powołanego przez wnioskodawcę orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego zapadłego w sprawie K 5/11 jego rozważania dotyczyły niezgodności z Konstytucją art. 114 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, z 2010 r. Nr 40, poz. 224, Nr 134, poz. 903, Nr 238, poz. 1578 i Nr 257, poz. 1726 oraz z 2011 r. Nr 75, poz. 398, Nr 149, poz. 887, Nr 168, poz. 1001 i Nr 187, poz. 1112), który nie był podstawą prawną odmowy wnioskodawcy wypłaty emerytury. Powołana regulacja legła u podstaw wydania decyzji z dnia 21 maja 2012r. ( znak (...)/SERo) i była już przedmiotem rozpoznania przez Sąd Okręgowy we Włocławku w sprawie IVU 885/12. Sąd I Instancji rozpoznając aktualne odwołanie K. G. (2) od decyzji z dnia 8 maja 2013r. skupił swoją uwagę na kwestiach obowiązujących w latach 2006-2009 regulacji dotyczących wypłaty świadczeń z powszechnego systemu ubezpieczeń z świadczeniami wypłacanymi przez wojskowe organu rentowe, pomijając tym samym fakt niezgodności przepisu art. 114 ust. 1 a cytowanej ustawy emerytalnej jako niemającej znaczenia dla podjętego w sprawie rozstrzygnięcia. W sprawie bezspornym jest, ze ubiegając się o świadczenie emerytalne z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wnioskodawca we wniosku o emeryturę umieścił informację o pobieraniu świadczenia emerytalnego z Wojskowego Biura Emerytalnego. Decyzją z dnia 15 grudnia 2003r. organ rentowy przyznał wnioskodawcy emeryturę, której wypłatę rozpoczął poczynając od 1 stycznia 2004r. Przeprowadzona przez organ rentowy w styczniu 2006r. analiza akt sprawy doprowadziła do wstrzymania w dniu 4 lipca 2006r. wypłaty świadczenia dla K. G. (1). Pozwany uznał bowiem, że błędnie ustalił dla wnioskodawcy emeryturę powszechną, gdyż K. G. (1) wstąpił do służb przed 02.01.1999r. i z tego tytułu ma ustalone prawo do emerytury określonej w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych. Organ rentowy podjął wypłatę przyznanego świadczenia od dnia 1 kwietnia 2009r. Postępowanie organu rentowego z uwagi na treść ówcześnie obowiązujących regulacji odpowiadała prawu co tym samym czyniło bezzasadnym wywiedzione odwołanie. U wnioskodawcy jako osobie uprawnionej do emerytury wojskowej i emerytury powszechnej zachodził zbieg świadczeń. Z dniem 1 października 2003r. dokonano nowelizacji art. 95 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227) regulującego podniesioną kwestię i mocą ustępu 2 ustanowiono, że w razie zbiegu prawa do emerytury lub renty określonych w ustawie z prawem do świadczeń przewidzianych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym osób, o których mowa w art. 2 ust. 2, z wyjątkiem przypadku, gdy emerytura wojskowa lub policyjna została obliczona według zasad określonych w art. 15a ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin lub w art. 15a ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin wypłaca się jedno z tych świadczeń- niższe lub wybrane przez zainteresowanego ( ustawa z dnia 23 lipca 2003r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw Dz.U. z 2003, Nr 166, poz. 1609). Jeżeli zatem żołnierz który wstąpił do służby po raz pierwszy przed 2 stycznia 1999r. i oprócz 15 lat służby miał inne okresy ubezpieczenia mógł wystąpić o emeryturę do FUS pod warunkiem, że nie ma ustalonego prawa do emerytury wojskowej. W sytuacji, gdy świadczeniobiorca miał ustalone prawo do emerytury wojskowej tracił on możliwość ubiegania się o emeryturę z FUS ( art. 6 ust. 6 i 8 ustawy zmieniającej). Przenosząc powyższą regulację na kanwę rozpoznawanej sprawy uznać należało, że organ rentowy postąpił zgodnie z prawem zawieszając wypłatę emerytury z ZUS albowiem wnioskodawca miał ustalone prawo do emerytury wojskowej. Ponieważ owa omyłka była wynikiem błędu w interpretacji przepisów dokonanej przez pracownika ZUS-u odstąpiono od żądania zwrotu nadpłaty kwoty 87.263,48zł. będącej sumą nienależnie pobranych przez K. G. (2) świadczeń za okres od 1 stycznia 2004r. do 30 czerwca 2006r. Sytuacja prawa wnioskodawcy uległa zmianie w wyniku nowelizacji z dnia 5 grudnia 2008r. , co też umożliwiło podjęcie wypłaty emerytury dla K. G. (1) od dnia 1 kwietnia 2009r. Wyartykułowania wymaga, że zasadność decyzji przeliczającej z dnia 15 czerwca 2009r. była przedmiotem rozważań Sądu Apelacyjnego w Gdańsku zatem zbędnym jest, a wręcz niedopuszczalnym ponowna analiza podstaw prawnych jakie legły u jej wydania wyrok z dnia 22.03.2011r., III AUa 1554/10). Konstatując zaprezentowany powyżej wywód Sąd Okręgowy uznał, że brak jest podstaw prawnych do uwzględnienia odwołania K. G. (1) w związku z czym na podstawie art. 477 ¹⁴§ 1 k.p.c. dokonał jego oddalenia.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł ubezpieczony, w uzasadnieniu kwestionując pominięcie przez Sąd Okręgowy faktu niezgodności art. 114 ust. 1a ustawy emerytalnej i skupienie się na kwestiach obowiązujących w latach 2006-2009. W ocenie skarżącego najistotniejszą w sprawie była kwestia orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, który stwierdził niezgodność wskazanego przepisu z zasadą zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa. Zdaniem apelującego niezasadnym było również pominięcie przepisów obowiązujących do października 2003r., na podstawie których przyznano mu emeryturę. Nadto skarżący podniósł, iż orzeczenie w sprawie III AUa 1554/10 dotyczyło zupełnie innej sprawy, a mianowicie zaliczenia do emerytury cywilnej 15 lat służby wojskowej.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego jest niezasadna. Nie zawiera bowiem zarzutów skutkujących koniecznością zmiany bądź uchylenia zaskarżonego wyroku. Nie mniej wskazać należy, że chociaż zaskarżony wyrok odpowiada prawu, Sąd Apelacyjny nie podziela argumentacji przywołanej na jego uzasadnienie.

Zwrócić należy uwagę, iż Sąd Okręgowy skupił swoją uwagę na kwestiach obowiązujących w latach 2006-2009 regulacji dotyczących wypłaty świadczeń z powszechnego systemu ubezpieczeń z świadczeniami wypłacanymi przez wojskowe organy rentowe. W ocenie Sądu Apelacyjnego błędnie, gdyż w ten sposób Sąd Okręgowy objął sądową kontrolą materie wykraczającą poza przedmiot zaskarżonej decyzji, gdyż wynikającą z ostatecznej decyzji z dnia 4 lipca 2006r., której co istotnej nie udało się wzruszyć i w tym zakresie korzysta z powagi rzeczy osądzonej (res iudicata).

W orzecznictwie panuje zgoda co do tego, że treść decyzji, od której wniesiono odwołanie wyznacza przedmiot i zakres rozpoznania oraz orzeczenia sądu (por. orzeczenie SN z dnia 13 maja 1999 r., sygn. akt II UZ 52/99, OSN 2000, nr 15, poz. 601; orzeczenie SN z dnia 23 listopada 1999 r., sygn. akt II UKN 204/99, OSN 2001, nr 5, poz. 169). Tożsame stanowisko zajął Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 7 kwietnia 2011 r. (I UK 357/10, LEX nr 863946) wskazując, iż sąd ubezpieczeń społecznych nie może wykroczyć poza przedmiot postępowania wyznaczony w pierwszym rzędzie przez przedmiot zaskarżonej decyzji, a następnie przez zakres odwołania od niej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 września 2010 r. III UK 15/10 LEX nr 667499). W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przedmiot rozpoznania sprawy sądowej wyznacza decyzja organu rentowego, od której wniesiono odwołanie (art. 477 ⁹ k.p.c., art. 477 ¹⁴ k.p.c. - tak orzeczono w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2010 r. II UZ 49/09 LEX nr 583831). W wyroku z dnia 23 kwietnia 2010 r. (II UK 309/09, LEX nr 604210) Sąd Najwyższy przypomniał, że zgodnie z systemem orzekania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, w postępowaniu wywołanym odwołaniem do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych sąd rozstrzyga o prawidłowości zaskarżonej decyzji (art. 477 ¹⁴ § 2 i art. 477 ^14a k.p.c.) w granicach jej treści i przedmiotu.

Przekładając powyższe rozważania na grunt analizowanej sprawy wskazać należy, że niniejsze postępowanie zostało zainicjowane odwołaniem od decyzji Zakład Ubezpieczeń Społecznych z dnia 8 maja 2013r., którą odmówiono ubezpieczonemu wypłaty emerytury za okres od 4 lipca 2006r. do 31 marca 2009r.

Oczywistym jest zatem, że ubezpieczony domaga się wypłaty świadczenia za okres wsteczny, a konkretnie za okres od daty wstrzymania wypłaty emerytury, co nastąpiło decyzją z dnia 4 lipca 2006r. a jej przywróceniem na mocy decyzji z dnia 15 czerwca 2009r. od dnia 1 kwietnia 2009r.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, przy tak zakreślonym przedmiocie postępowania, Sąd I instancji dokonał prawidłowych ustaleń stanu faktycznego, w szczególności co do okoliczności wydania decyzji z dnia 4 lipca 2006r. oraz próby jej wzruszenia zainicjowanej pismem z dnia 29 marca 2012 r.

Przypomnieć można, że wskazanym pismem odwołujący wystąpił do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z wnioskiem o wyliczenie i wypłacenie wyrównania za okres od dnia wstrzymania wypłaty emerytury powołując się na orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28.02.2012 r. (o sygn. K 5/11), które organ rentowy potraktował jako skargę o wznowienie postępowania zakończonego decyzją z 4 lipca 2006 roku i decyzją z dnia 21 maja 2012roku odmówił wznowienia postępowania. Szczególnie istotnym jest, że odwołanie ubezpieczonego od tej decyzji zostało oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego we Włocławku z dnia 28 lutego 2013r., sygn. akt IV U 885/12.

Podkreślenia bowiem wymaga, iż wskazane wyżej orzeczenie korzysta zarówno z powagi rzeczy osądzonej /art. 366 k.p.c./, jak i rozszerzonej skuteczności wyroków /art. 365 k.p.c./, w zakresie tego, co było przedmiotem jego rozstrzygnięcia. Zgodnie bowiem z ugruntowanym stanowiskiem Sądu Najwyższego, co do zasady mocą wiążącą i powagą rzeczy osądzonej objęta jest jedynie sentencja wyroku, a nie jej uzasadnienie. Jednakże powaga rzeczy osądzonej rozciąga się również na motywy wyroku w takich granicach, w jakich stanowią one konieczne uzupełnienie rozstrzygnięcia, niezbędne do określenia jego zakresu /por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2013 r., sygn. akt IV CSK 624/12, LEX nr 1353259/.

Odnosząc powyższe do realiów przedmiotowej sprawy należy wyraźnie wskazać, iż wyrokiem z dnia 28 lutego 2013r., sygn. akt IV U 885/12 Sąd Okręgowy we Włocławku oddalił odwołanie ubezpieczonego od decyzji odmawiającej wznowienia postępowania w sprawie wstrzymania świadczenia decyzją ZUS z dnia 4 lipca 2006r. Innymi słowy powagą rzeczy osądzonej objęte jest rozstrzygnięcie odmawiające de facto wzruszenia decyzji z dnia 4 lipca 2006r. wstrzymującej wypłatę świadczenia. W konsekwencji decyzja z dnia 4 lipca 2006r. dalej pozostaje w obrocie prawnym i jest ostateczna.

Wspomnieć zatem wypada, iż Sąd Najwyższy wielokrotnie wypowiadał się w kwestii związania Sądu ostateczną decyzją administracyjną, niezaskarżoną w przewidzianym prawem trybie. Dla przykładu, w wyroku z dnia z dnia 7 kwietnia 2011 r., sygn. akt I UK 357/10, LEX nr 863946, Sąd Najwyższy wskazał, iż Sąd ubezpieczeń społecznych jest związany ostateczną decyzją organu rentowego, od której strona nie wniosła odwołania. Taki pogląd wyraził Sąd Najwyższy także w wyrokach z dnia 29 stycznia 2008 r. (I UK 173/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 78) i dnia 10 czerwca 2008 r. (I UK 376/07, OSNP 2009 nr 21-22, poz. 295, Monitor Prawa Pracy 2010 nr 6 z glosą A. Kurzycha).

W ocenie Sądu Apelacyjnego, mając na względzie związanie Sądu ubezpieczeń społecznych ostateczną, niezaskarżoną decyzją administracyjną z dnia 4 lipca 2006r., której ubezpieczonemu nie udało się wzruszyć, odwołanie ubezpieczonego należało oddalić z powołaniem się wyłącznie na tę formalną okoliczność, bez konieczności analizy obowiązujących w latach 2006-2009 regulacji dotyczących wypłaty świadczeń z powszechnego systemu ubezpieczeń z świadczeniami wypłacanymi przez wojskowe organy rentowe.

Konkludując powyższe rozważania, stwierdzić należy, iż Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił stan faktyczny i chociaż z przyczyn wskazanych wyżej Sąd Apelacyjny nie podziela zaprezentowanego wywodu prawnego, ostatecznie zaskarżony wyrok odpowiada prawu i nie wzruszają go zarzuty apelacji.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji.