Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 365/08
POSTANOWIENIE
Dnia 4 marca 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec
w sprawie z wniosku J. R.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych w O.
o umorzenie zaległości z funduszu alimentacyjnego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 4 marca 2009 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 24 kwietnia 2008 r.,
odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 24 kwietnia 2008 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację J. R. od
wyroku Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 31
maja 2007 r., którym oddalono odwołanie wnioskodawcy od decyzji Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych z dnia 28 grudnia 2006 r. odmawiającej mu umorzenia
należności likwidowanego funduszu alimentacyjnego w łącznej kwocie 11.957,56 zł.
W skardze kasacyjnej od powyższego wyroku wnioskodawca zarzucił
naruszenie przepisów prawa materialnego, a to art. 68 ust. 1 w związku z art. 63
ust. 3 i 4 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. Nr
228, poz. 2255 ze zm.), poprzez niewłaściwą interpretację i zastosowanie,
wyrażające się w niezasadnym uznaniu, że umorzenie należności z funduszu
świadczeń alimentacyjnych może mieć miejsce w sytuacji, gdy zachodzą
szczególne przypadki związane z sytuacją zdrowotną i jednocześnie sytuacją
rodzinną osoby, przeciwko której prowadzona jest egzekucja alimentów, podczas
2
gdy w rzeczywistości ustawa uzależnia umorzenie zaległości od spełnienia jednej z
wymienionych wyżej przesłanek, zaś do umorzenia nie jest niezbędne uznanie, że
sytuacja zdrowotna zobowiązanego jest szczególna.
Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji do ponownego
rozpoznania.
Wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania uzasadniony został: 1)
występowaniem w sprawie istotnych zagadnień prawnych, którymi są po pierwsze,
kwestia związana z możliwością umorzenia zaległości wobec funduszu świadczeń
alimentacyjnych w sytuacji, gdy zobowiązany do zapłaty świadczeń na rzecz
funduszu spełnia jedną z przesłanek wymienionych w art. 68 ust. 1 ustawy o
świadczeniach rodzinnych oraz po drugie, „wskazanie, jakie to szczególne
przypadki związane z sytuacją zdrowotną lub sytuacją rodzinną osoby, przeciwko
której prowadzona jest egzekucja alimentów uzasadniają umorzenie zaległości”; 2)
potrzebą wykładni art. 68 ust. 1 wskazanej wyżej ustawy jako budzącego poważne
wątpliwości oraz wywołującego rozbieżności w orzecznictwie sądów
powszechnych; 3) oczywistą zasadnością skargi kasacyjnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Przepis art. 3984
§ 1 pkt 3 k.p.c. wymaga, aby wniosek o przyjęcie skargi
kasacyjnej i jego uzasadnienie stanowił odrębny element pisma niezależny od
przytoczenia podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienia. Uzasadnienie wniosku
powinno natomiast nawiązywać do przesłanek przyjęcia skargi do rozpoznania
określonych w art. 3989
§ 1 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem Sąd Najwyższy
przyjmuje skargę kasacyjną do rozpoznania, jeżeli: 1) w sprawie występuje istotne
zagadnienie prawne, 2) istnieje potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących
poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów, 3)
zachodzi nieważność postępowania lub 4) skarga kasacyjna jest oczywiście
uzasadniona. Spełnienie wymagania z art. 3984
§ 1 pkt 3 k.p.c. powinno zatem
przybrać formę wyodrębnionego wywodu prawnego, w którym skarżący wskaże,
jakie występujące w sprawie okoliczności pozwalają na uwzględnienie wniosku o
przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania i jednocześnie uzasadni, dlaczego
odpowiadają one ustawowemu katalogowi przesłanek.
3
Zagadnienie prawne jest to zagadnienie, które wiąże się z określonym
przepisem prawa materialnego lub procesowego lub uregulowaniem prawnym,
których wyjaśnienie ma nie tylko znaczenie dla rozstrzygnięcia przedmiotowej
sprawy, ale także dla rozstrzygnięcia innych podobnych spraw. Wskazanie
zagadnienia prawnego uzasadniającego wniosek o rozpoznanie skargi kasacyjnej
powinno zatem nastąpić przez określenie przepisów prawa, w związku z którymi
zostało sformułowane i wskazaniu argumentów, które prowadzą do rozbieżnych
ocen. Dopiero bowiem wówczas Sąd Najwyższy ma podstawę do oceny, czy
przedstawione zagadnienie jest rzeczywiście zagadnieniem „prawnym” oraz czy
jest to zagadnienie „istotne” (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 10 maja
2001 r., II CZ 35/01, OSNC z 2002 nr 1, poz. 11, z dnia 13 sierpnia 2002 r., I PKN
649/01, OSNP z 2004 nr 9, poz. 158 oraz z dnia 14 lutego 2003 r., I PK 306/02,
Wokanda z 2004 7-8, poz. 51). Inaczej rzecz ujmując, uzasadnienie wniosku o
przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania powinno zawierać wykazanie, że w
sprawie rzeczywiście istnieje istotne zagadnienie prawne. Niewystarczające jest
więc samo sformułowanie zagadnienia prawnego, bez przedstawienia jurydycznej
argumentacji służącej wykazaniu, że zagadnienie to rzeczywiście występuje i
wymaga wyjaśnienia przez Sąd Najwyższy (por. postanowienie Sądu Najwyższego
z dnia 16 kwietnia 2008 r., I CZ 11/08, Lex nr 393 883).
Odnosząc powyższe do niniejszej skargi kasacyjnej należy uznać, że
sformułowany w niej wniosek o przyjęcie skargi do rozpoznania ze względu na
występujące w sprawie istotne zagadnienia prawne nie spełnia powyższych
wymogów, albowiem uzasadnienie tego wniosku nie zawiera jakiegokolwiek
wywodu prawnego, ograniczając się do sformułowania kwestii, które – w cenie
skarżącego – wymagają wyjaśnienia. Oznacza to, że skarżący nie podjął nawet
próby wykazania, że sformułowane przez niego wątpliwości stanowią istotne
zagadnienia prawne wymagające zaangażowania Sądu Najwyższego. Zresztą
wskazane przez skarżącego kwestie zostały już wyjaśnione w niepublikowanych
dotychczas wyrokach z dnia 6 marca 2007 r., I UK 289/06 oraz z dnia 6 sierpnia
2008 r., II UK 359/07. W pierwszym w nich Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że do
skorzystania z instytucji umorzenia należności zlikwidowanego funduszu
alimentacyjnego (art. 68 ustawy o świadczeniach rodzinnych) wystarczające jest
4
istnienie po stronie dłużnika alimentacyjnego choćby jednej z przesłanek umorzenia
– albo szczególnej sytuacji zdrowotnej, albo szczególnej sytuacji rodzinnej osoby,
przeciwko której prowadzona jest egzekucja alimentów. W drugim natomiast
stwierdzono, że „szczególnie uzasadnione przypadki” związane z sytuacją
zdrowotną lub rodzinną zobowiązanego (art. 68 ust. 1 ustawy o świadczeniach
rodzinnych) to sytuacje nadzwyczajne (wyjątkowe), powstałe bądź to w wyniku
wypadku losowego, a w każdym razie istniejące niezależnie od zobowiązanego, w
następstwie których jego sytuacja ulegnie takiemu pogorszeniu, że nie jest on w
stanie na bieżąco spłacać swoich należności, a nadto nie ma perspektywy poprawy
i zmiany tej sytuacji.
Z kolei odwołanie się do przesłanki istnienia potrzeby wykładni przepisów
prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w
orzecznictwie sądów wymaga wykazania, że określony przepis prawa, mimo że
budzi poważne wątpliwości (ze wskazaniem, na czym te poważne wątpliwości
polegają), nie doczekał się wykładni, bądź niejednolita jego wykładnia wywołuje
rozbieżności w orzecznictwie sądów, które należy przytoczyć (por. postanowienia
Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2002 r., III CKN 570/01, OSNC 2002 nr 12,
poz. 151 i z dnia 15 października 2002 r., II CZ 102/02, niepublikowane). Odnosząc
powyższe do zawartego w niniejszej skardze kasacyjnej wniosku o przyjęcie jej do
rozpoznania należy uznać, że skarżący nie podjął jakiejkolwiek próby wykazania
istnienia potrzeby wykładni art. 68 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych, gdyż
nie wiadomo czy odwołuje się do okoliczności, że przepis ten nie został dotychczas
przez Sąd Najwyższy zinterpretowany, czy też jego wykładnia jest niejednolita, co
wywołuje rozbieżności w orzecznictwie sądów powszechnych. Zresztą tej ostatniej
okoliczności skarżący w ogóle nie wykazuje poprzez przytoczenie orzeczeń
wskazujących na występowanie takich rozbieżności.
Należy również zauważyć, że zarówno przytoczone przez skarżącego
kwestie stanowiące – w jego ocenie – istotne zagadnienia prawne związane z
normą art. 68 ust. 1 ustawy o świadczeniach zdrowotnych jak i jego wątpliwości
związane z wykładnią tego przepisu nie mają znaczenia dla oceny zasadności
zarzutu naruszenia prawa materialnego we wskazanym przez skarżącego zakresie,
gdyż pozostają one w oderwaniu od dokonanej przez Sąd drugiej instancji oceny, iż
5
po stronie wnioskodawcy nie zachodzi żadna z przesłanek wymienionych we
wskazanym uregulowaniu.
Odwołanie się do przesłanki oczywistej zasadności skargi kasacyjnej
oznacza konieczność nie tylko powołania się na okoliczność, że skarga kasacyjna
jest oczywiście uzasadniona, ale również wykazania, że przesłanka ta
rzeczywiście zachodzi. Oznacza to, że skarżący musi wskazać, w czym – w jego
ocenie – wyraża się „oczywistość” zasadności skargi oraz podać argumenty
wykazujące, że rzeczywiście skarga jest oczywiście uzasadniona. Sam zarzut
naruszenia (nawet oczywistego) określonego przepisu (przepisów) nie prowadzi
bowiem wprost do oceny, że skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona (por.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 2006 r., II CZ 28/06,
niepublikowane i orzeczenia tam powołane). Przesłanka ta występuje wtedy, gdy
bez pogłębionej analizy prawnej („na pierwszy rzut oka”) można stwierdzić
zasadność przytoczonych podstaw kasacyjnych. Tymczasem skarżący w ogóle nie
podjął próby wykazania, że naruszenie przez Sąd drugiej instancji przepisów
prawa materialnego jest widoczne prima facie i w oczywisty sposób prowadzi do
skutecznego zakwestionowania trafności rozstrzygnięcia. Zresztą było to
niemożliwe o tyle, że jednocześnie skarżący wskazał na potrzebę wykładni
przytoczonego w ramach kasacyjnej podstawy naruszenia prawa materialnego art.
68 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych. Skarga kasacyjna nie może być
uznana za oczywiście uzasadnioną, jeżeli o występowaniu tej przesłanki
„przedsądu” miałoby świadczyć naruszenie przepisów prawa materialnego, których
wykładnia, w ocenie skarżącego, nasuwa tak duże wątpliwości, iż konieczne jest
dokonanie ich interpretacji przez Sąd Najwyższy (por. postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 18 stycznia 2008 r., II PK 275/07, Lex nr 442717).
Z tych względów na podstawie art. 3989
§ 2 k.p.c. Sąd Najwyższy odmówił
przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.