Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CNP 54/09
POSTANOWIENIE
Dnia 16 października 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Hubert Wrzeszcz
w sprawie ze skargi pozwanej
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku
Sądu Rejonowego w L.
z dnia 31 stycznia 2007 r., w sprawie z powództwa Artura Z.
przeciwko Kindze K. – H.
o zapłatę,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 16 października 2009 r.,
odrzuca skargę.
Uzasadnienie
2
Wyrokiem z dnia 31 stycznia 2007 r., który zapadł po utracie mocy – na
skutek wniesienia sprzeciwu – przez nakaz zapłaty wydany w postępowaniu
uproszczonym, Sąd Rejonowy w L. zasądził od pozwanej na rzecz powoda 800 zł z
umownymi odsetkami w wysokości 1,5% dziennie od 9 sierpnia 2005 r. do dnia
zapłaty.
Od tego wyroku, który uprawomocnił się bez zaskarżenia, pozwana wniosła
skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 4241
§ 1 k.p.c., skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia przysługuje w zasadzie tylko od prawomocnego
orzeczenia sądu drugiej instancji kończącego postępowanie w sprawie, gdy przez
jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda, a zmiana lub uchylenie tego
orzeczenia w drodze przysługujących stronie środków prawnych było i nie jest
możliwe. Jedynie wyjątkowo jest możliwie natomiast zaskarżenie za pomocą tej
skargi prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie wydanego
przez sąd pierwszej instancji. Jej dopuszczalność zależy wtedy od kumulatywnego
spełnienia dwóch przesłanek: istnienia wyjątkowego wypadku oraz wystąpienia
niezgodności z prawem o kwalifikowanym charakterze, wynikającej z naruszenia
podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych wolności albo praw
człowieka i obywatela (art. 4241
§ 2 k.p.c.). Jako przykłady wyjątkowych
wypadków, o których mowa w art. 4241
§ 2 k.p.c., w literaturze i w orzecznictwie
wskazuje się ciężką chorobę strony, uniemożliwiającą wniesienie środka
zaskarżenia, jej stan psychiczny – sytuacyjny lub o podłożu psychotycznym –
który uniemożliwia podjęcie rozsądnej decyzji co do zaskarżenia niekorzystnego
orzeczenia sądu pierwszej instancji, katastrofę, klęskę żywiołową, uzyskanie
błędnej informacji od pracownika sądu co do sposobu i terminu zaskarżenia itp.
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 2006 r., I CNP 4/06, OSNC
2006, nr 6, poz. 113).
Z okoliczności sprawy wynika, że pozwana nie skorzystała z przysługującego
jest środka odwoławczego w postaci apelacji, co doprowadziło do uprawomocnienia
3
się wymienionego wyroku Sądu Rejonowego w L. bez zaskarżenia. Wnosząc zaś
skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia,
skarżąca nie wykazała, aby została spełniona przesłanka jej dopuszczalności
w postaci wyjątkowego wypadku w rozumieniu art. 4241
§ 2 k.p.c. Jej twierdzeń co
do przebiegu rozprawy z dnia 21 grudnia 2006 r. nie potwierdza – będący
dokumentem urzędowym – protokół rozprawy. Wynika z niego jednoznacznie, że
wymieniona rozprawa – wbrew jedynie odmiennym twierdzeniom skarżącej –
zakończyła się podaniem kolejnego terminu rozprawy (30 stycznia 2007 r., godz.
930
), który obie strony obecne na rozprawie przyjęły do wiadomości i zostały
zobowiązane przez Sąd do ponownego stawienia się w celu przeprowadzenia
dowodu z przesłuchania stron. Pozwana nie stawiła się jednak na rozprawę w dniu
30 stycznia 2007 r. i nie usprawiedliwiła swojej nieobecności. W tej sytuacji nie
można podzielić stanowiska skarżącej, że nie skorzystała ona z apelacji, ponieważ
nie wiedziała – na skutek niepowiadomienia jej przez Sąd o terminie rozprawy z
dnia 30 stycznia 2007 r. – o wydaniu zaskarżonego wyroku. Niespełnienie
omawianej przesłanki dopuszczalności skargi stanowi już wystarczającą podstawę
do jej odrzucenia.
Niezależnie od tego wniesiona przez pozwana skarga nie spełnia wszystkich
wymagań przewidzianych w art. 4245
§ 1 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem skarga
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia powinna
zawierać oznaczenie orzeczenia, od którego została wniesiona, przytoczenie
jej podstaw i ich uzasadnienia, wskazanie przepisu prawa, z którym zaskarżone
orzeczenie jest niezgodne, uprawdopodobnienie wyrządzenia szkody,
spowodowanej przez wydanie orzeczenia, którego skarga dotyczy, wykazanie,
że wzruszenie zaskarżonego orzeczenia w drodze innych środków prawnych nie
było i nie jest możliwe i wniosek o stwierdzenie niezgodności orzeczenia z prawem.
Wymienione wymagania skargi mają charakter konstrukcyjny i powinny być
spełnione kumulatywnie. To oznacza, że skarga niespełniające któregokolwiek
z nich jest dotknięta tzw. brakiem istotnym, nienaprawialnym w trybie właściwym
dla usuwania braków i podlega odrzucenie bez wzywania do ich usunięcia.
Każde z tych wymagań przewidzianych w art. 4245
§ 1 k.p.c. – na co Sąd
Najwyższy wielokrotnie zwracał uwagę – ma charakter samoistny, powinno być
4
zatem spełnione niezależnie od innych wymagań (por. postanowienia Sąd
Najwyższego: z dnia 20 lipca 2005 r., IV CNP 1/05 i z dnia 18 stycznia III CNP
21/05 niepubl.).
Należące do wymagań konstrukcyjnych skargi uprawdopodobnienie
wyrządzenia szkody, spowodowanej przez wydanie orzeczenia, którego skarga
dotyczy, pozostaje w związku z tym, że skarga o stwierdzenie niezgodności
z prawem prawomocnego orzeczenia – zgodnie z art. 4241
§ 1 k.p.c.,
odczytywanym łącznie z art. 4171
§ 2 k.c. – przysługuje tylko wtedy, gdy przez
wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem stronie została
wyrządzona szkoda. A contrario, jeżeli szkoda nie wystąpiła, to skarga nie
przysługuje (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 23 września 2005 r.,
III CNP 5/05, niepubl. oraz z dnia 11 sierpnia 2005 r., III CNP 4/05, OSNC 2006,
nr 1, poz. 16). Użyty w art. 4241
§ 1 i w art. 4245
§ 1 pkt 4 tryb dokonany nakazuje
przyjąć, że chodzi o szkodę, która już wystąpiła, a nie o szkodę hipotetyczną,
zagrażającą w przyszłości (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 31 stycznia
2006 r., IV CNP 38/05, OSNC 2006, nr 7-8, poz. 141). Składając w skardze
oświadczenie o jej wystąpieniu, skarżący powinien wykazać rodzaj i rozmiar
szkody, czas jej powstania oraz związek przyczynowy między wystąpieniem szkody
a wydaniem orzeczenia (verba legis: spowodowanej przez wydanie orzeczenia)
(por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 11 sierpnia 2005 r., III CNP 4/05 i z
dnia 31 stycznia 2006 r., IV CNP 38/05). Szkodą w rozumieniu art. 4241
§ 1 pkt 4
k.p.c. jest tylko taka szkoda, która została spowodowana wydaniem orzeczenia.
Dlatego tak rozumianej szkody nie stanowią koszty poniesione przed wydaniem
zaskarżonego orzeczenia (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 28
listopada 2006 r., III CNP 46/06, niepubl., z dnia 27 lipca 2006 r. II BP 11/06, OSNP
2007, nr 15-16, poz. 223 oraz z dnia 25 maja 2007 r., III CNP 30/07, niepubl.).
Przepis art. 4241
§ 1 pkt 4 k.p.c. wymaga uprawdopodobnienia szkody,
spowodowanej przez wydanie orzeczenia, którego skarga dotyczy. W uzasadnieniu
postanowienia z dnia 23 marca 2006 r., IV CNP 23/06 (OSNC 2006, nr 6, poz. 110)
Sąd Najwyższy zauważył, że uprawdopodobnienie występuje w wielu przepisach
Kodeksu postępowania cywilnego (art. 50, 162 § 2, art. 243, 7301
), jednakże
w żadnym z nich nie zostało określone. Jedynie przepis art. 243 k.p.c. stanowi,
5
że zachowanie szczegółowych przepisów o postępowaniu dowodowym nie jest
konieczne, ilekroć ustawa przewiduje uprawdopodobnienie zamiast dowodu.
Wypowiadając się we wcześniejszych orzeczeniach w kwestii uprawdopodobnienia,
Sąd Najwyższy stwierdził, że sąd może uznać jakieś twierdzenie za
uprawdopodobnione tylko wtedy, gdy nabierze przekonania, iż prawdopodobnie tak
właśnie było lub jest. Strony w celu uprawdopodobnienia mogą posługiwać
się zarówno środkami właściwymi dla zwykłego postępowania dowodowego
(np. dokumentami, zeznaniami świadków lub opiniami biegłych), jak i środkami
nieuznawanymi przez Kodeks postępowania cywilnego za dowody (np. pisemne
oświadczenia osób trzecich, surogaty dokumentów czy tzw. opinie prywatne).
Samo twierdzenie strony, że wystąpiła szkoda nie wystarcza do uwiarygodnienia
wystąpienia szkody i wywołania u sędziego przekonania o jej wystąpieniu.
Spełnienie przewidzianej w art. 4245
§ 1 pkt 4 k.p.c. przesłanki uprawdopodobnienia
szkody wymaga, aby skarżący powołał w skardze nie tylko wszystkie znane mu
fakty, świadczące o związku między zaskarżonym orzeczeniem a spowodowanymi
jego wydaniem stratami lub utraconymi korzyściami, ale także wskazał dowody
lub co najmniej ich surogaty, uwiarygodniające twierdzenie wyrządzenia
szkody (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 marca 2006 r., IV CPN
23/03, niepubl.).
Zamieszczony w skardze wywód dotyczący uprawdopodobnienia szkody,
spowodowanej przez wydanie zaskarżonego wyroku, nie odpowiada wyżej
przedstawionym wymaganiom. Oświadczenie skarżącej, że zaskarżony wyrok
spowodował szkodę nie określa rozmiaru (wysokości) szkody. Nie wystarczy do
spełnienia tego wymagania przedstawienie relacji między wysokością – zdaniem
skarżącej – nienależnych odsetek umownych w chwili wydania wyroku,
a zasądzonym świadczeniem głównym. Ponadto skarżąca nie wskazała żadnych
środków właściwych dla zwykłego postępowania dowodowego czy też środków
nieuznawanych przez Kodeks postępowania cywilnego za dowody w celu
uprawdopodobnienia wystąpienia szkody spowodowanej wydaniem wyroku.
W tej sytuacji należało uznać, że skarga nie spełnia wymagania przewidzianego
w art. 4245
§ 1 pkt 4 k.p.c.
6
Wniesiona skarga o stwierdzenia niezgodności z prawem prawomocnego
orzeczenia nie spełnia także wymagania polegającego na wykazaniu,
że wzruszenie zaskarżonego wyroku w drodze innych środków prawnych nie było i
nie jest możliwe. W literaturze i orzecznictwie przyjmuje się, że ten obciążający
skarżącego obowiązek oznacza przeprowadzenie prawniczej analizy przepisów
dotyczących środków prawnych, których zastosowanie jest niedopuszczalne lub
które z innych przyczyn nie mogły odnieść skutku. Zgodnie z art. 4245
§ 1 pkt 5
k.p.c. skarżący musi „wykazać” (a więc nie „wskazać”, „przytoczyć” czy
„uwiarygodnić”), że wzruszenie zaskarżonego orzeczenia w drodze innych środków
prawnych nie było i nie jest możliwe. Podkreśla się, że nie chodzi tylko o skargę
kasacyjną czy skargę o wznowienie postępowania, ale także o inne środki prawne
pozwalające na zmianę lub uchylenie orzeczenia, ewentualnie służące pozbawieniu
lub ograniczeniu wykonalności (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
27 stycznia 2006 r., III CNP 23/05, OSNC 2006, nr 7-8, poz. 140).
Tymczasem skarżąca poprzestała na stwierdzeniu, że „w obecnym czasie
wzruszenie orzeczenia nie jest możliwe (…) sprawa znajduje się na etapie
egzekucji komorniczej”. Okoliczności podane przez skarżącą nie mogą zatem być
uznane za spełniające wymaganie przewidziane w art. 4245
§ 1 pkt 5 k.p.c.
Z przedstawionych powodów Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji
postanowienia (art. 4248
§ 1 k.p.c.).