Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PZ 53/10
POSTANOWIENIE
Dnia 27 stycznia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Beata Gudowska (przewodniczący)
SSN Zbigniew Hajn (sprawozdawca)
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec
w sprawie z powództwa E. D.
przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej […]
o przywrócenie do pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 27 stycznia 2011 r.,
zażalenia powódki na wyrok Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych
z dnia 7 lipca 2010 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie zawarte w pkt. III wyroku
Sądu Okręgowego z 7 lipca 2010 r. i w tym zakresie przekazuje
sprawę do ponownego rozpoznania temu sądowi.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Okręgowy – Sąd Pracy w sprawie z powództwa E. D. przeciwko Spółdzielni
Mieszkaniowej […], na skutek apelacji wniesionej przez powódkę od wyroku Sądu
Rejonowego z 2 listopada 2007 r., wyrokiem z 7 lipca 2010 r.: (I) zmienił
zaskarżony wyrok w pkt. 1. w ten sposób, że zasądził od pozwanej na rzecz
powódki E. D. 97.061,80 zł. tytułem odszkodowania za naruszające przepisy prawa
rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia; (II) w pozostałej części apelację
2
oddalił; (III) zasądził od pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej na rzecz powódki E.
D. 60 zł. tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w drugiej instancji
Dalej idącą apelację w kwestii żądania przywrócenia do pracy i dalej idącego
odszkodowania Sąd Okręgowy oddalił, orzekając o kosztach zastępstwa
procesowego w instancji odwoławczej na podstawie art. 98 k.p.c. w związku z § 12,
11 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat
za czynności radców prawnych (Dz.U. nr. 163 poz. 1349 ze zm.).
Pełnomocnik powódki wniósł zażalenie, zaskarżając pkt 3 wyroku z 7 lipca 2010
r. wydanego przez Sąd Okręgowy, w części, tj. w zakresie w jakim nie zostały na
rzecz powódki zasądzone koszty postępowania ponad 60 zł.. Zaskarżonemu
punktowi 3 wyroku zarzucono: (1) naruszenie art. 98 § 1 k.p.c. w związku z 98 § 3
k.p.c., przez brak zasądzenia od pozwanej na rzecz E. D. kosztów procesu w pełnej
wysokości, to jest przez brak uwzględnienia, że powódka w toku postępowania
poniosła koszty wpisu sądowego od apelacji w kwocie 6.880 zł.; od skargi
kasacyjnej również w wysokości 6880 zł. oraz przez brak uwzględnienia, że były to
koszty celowego dochodzenia roszczenia przez powódkę; (2) naruszenie art. 108 §
2 k.p.c. w związku z art. 398 k.p.c., przez brak orzeczenia przez Sąd Okręgowy,
któremu sprawa została przekazana do ponownego rozpoznania, o kosztach
postępowania kasacyjnego; (3) naruszenie § 12 ust. 4 pkt. 1 rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności
radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej
udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu przez brak
uwzględnienia, że wynoszą one za sporządzenie i wniesienie skargi kasacyjnej
oraz udział w rozprawie przed Sądem Najwyższym - 75 % stawki minimalnej, a
jeżeli w drugiej instancji nie prowadził sprawy ten sam radca prawny - 100 % stawki
minimalnej, w obu wypadkach nie mniej niż 120 zł.
Wskazując na powyższe wniesiono o zmianę pkt. 3 wyroku i orzeczenie, że
pozwana Spółdzielnia Mieszkaniowa obowiązana jest zwrócić E. D. łączną kwotę
13.940 zł. tytułem zwrotu kosztów procesu przed sądem drugiej instancji oraz
Sądem Najwyższym; zasądzenie od pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej na rzecz
E. D. kosztów postępowania zażaleniowego.
3
W uzasadnieniu zażalenia wskazano, że Sąd Okręgowy pominął fakt, że sprawa
była przez ten Sąd ponownie rozpoznawana na skutek uchylenia pierwszego
wyroku wydanego przez Sąd Okręgowy w sprawie przez Sąd Najwyższy. Zasądził
on jedynie 60 zł. tytułem zastępstwa prawnego w II instancji, a nie zasądził kosztów
postępowania kasacyjnego, w tym również zastępstwa prawnego przed Sądem
Najwyższym. Jak wynika z art. 108 § 2 k.p.c. w związku z art. 39821
k.p.c. wobec
uchylenia orzeczenia przez Sąd Najwyższy i przekazania sprawy Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania, Sąd Okręgowy wydając kolejny wyrok
powinien w swym orzeczeniu rozstrzygnąć o kosztach postępowania kasacyjnego.
Sąd Okręgowy nie wywiązał się z tego wymogu. Należy podnieść, że Sąd
Okręgowy zasądził od strony pozwanej na rzecz powódki 60 zł., wyraźnie w
sentencji orzeczenia wskazując, że następuje to tytułem zastępstwa prawnego w II
instancji. Tym samym koszty zastępstwa procesowego powinny zostać określone
przez Sąd Okręgowy na kwotę co najmniej 180 zł..
Po drugie, Sąd Okręgowy w swym orzeczeniu nie uwzględnił w ogóle faktu, że
powódka w niniejszej sprawie poniosła znaczne koszty wpisów sądowych w łącznej
kwocie 13.760 zł. (wpis od apelacji w wysokości 6.880 oraz wpis od skargi
kasacyjnej również w kwocie 6.880 zł.) z tytułu postępowania apelacyjnego oraz
prowadzonego w związku z wniesieniem skargi kasacyjnej.
Sąd Okręgowy przyjął, wobec podwyższenia wartości przyznanego powódce
odszkodowania z 43.448,02 zł. do 97.061,80 zł., tj. o 53.613,78 zł., że strona
powodowa wygrała postępowanie apelacyjne w całości.
W związku z powyższym zastosowanie powinien znaleźć w niższej sprawie art.
98 § 1 k.p.c. w. zw. z 98 § 3 k.p.c. Pierwszy z tych przepisów nakłada na stronę
przegrywającą sprawę obowiązek zwrotu przeciwnikowi na jego żądanie kosztów
niezbędnych do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Art.
98 § 3 k.p.c. stanowi natomiast, że do niezbędnych kosztów procesu strony
reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż
stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty
sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony. Z
przepisów tych wynika, że Spółdzielnia Mieszkaniowa powinna zwrócić powódce
również kwoty uiszczonych przez powódkę wpisów sądowych.
4
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Pod pojęciem kosztów postępowania cywilnego należy rozumieć wszelkie
koszty ponoszone przez podmioty postępowania (względnie Skarb Państwa) w
związku z jego tokiem. Koszty postępowania cywilnego obejmują: koszty sądowe,
na które składają się opłaty sądowe (opłata i opłata kancelaryjna) oraz podlegające
zwrotowi wydatki sądowe; koszty mediacji; koszty związane z udziałem strony
występującej osobiście lub reprezentowanej przez pełnomocnika
niewykwalifikowanego, na które składają się poniesione przez nią koszty sądowe;
koszty przejazdów do sądu oraz równowartość zarobku utraconego wskutek
stawiennictwa w sądzie; koszty zastępstwa procesowego strony przez
pełnomocnika wykwalifikowanego, na które składają się jego wynagrodzenie i
poniesione wydatki (zob. T. Demendecki, Komentarz bieżący do art. 98 kodeksu
postępowania cywilnego, System Informacji Prawnej LEX 2010).
Zażalenie do Sądu Najwyższego służy na postanowienie sądu drugiej
instancji co do kosztów procesu w takim zakresie, w jakim mogło być ono wydane
przez ten sąd w orzeczeniu kończącym postępowanie apelacyjne. W konsekwencji
zażalenie do Sądu Najwyższego na podstawie art. 3941
§ 1 pkt 2 k.p.c. przysługuje
na postanowienie sądu drugiej instancji o kosztach postępowania apelacyjnego, a
także o kosztach postępowania kasacyjnego w przypadku uprzedniego uchylenia
przez Sąd Najwyższy wyroku sądu drugiej instancji i przekazania sprawy temu
sądowi do ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o kosztach postępowania
kasacyjnego (art. 108 § 2 w związku z art. 391 § 1 i art. 39821
k.p.c., por.
postanowienie SN z dnia 23 czerwca 2010 r., sygn. akt II CZ 45/10, niepubl.;
postanowienie SN z 24 września 2010 r. IV CZ 60/10).
Zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c., strona przegrywająca sprawę obowiązana jest
zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia
praw i celowej obrony. Powołany przepis ustanawia dwie zasady rozstrzygania o
kosztach procesu, tj. zasadę odpowiedzialności za wynik procesu oraz zasadę
orzekania o zwrocie kosztów niezbędnych i celowych. Najogólniej rzecz ujmując za
przegrywającego uznaje się powoda, którego żądanie nie zostało uwzględnione,
5
lub pozwanego, którego obrona okazała się nieskuteczna. Dla oceny, która ze stron
przegrała sprawę nie ma znaczenia to, z czyjej inicjatywy postępowanie zostało
wszczęte w drugiej instancji. Z kolei o tym, w jakim stopniu strona wygrała lub
przegrała sprawę decyduje rezultat przeprowadzonego porównania roszczeń
dochodzonych z roszczeniami ostatecznie uwzględnionymi, przy czym porównania
tego dokonuje się mając na względzie ostateczny wynik procesu, nie zaś
rozstrzygnięcia w poszczególnych instancjach. Żadnego znaczenia dla oceny
stopnia, w jakim strona wygrała lub przegrała sprawę, nie ma natomiast to, czy sąd
rozstrzygając sprawę podzielił argumentację prawną przedstawioną przez stronę
oraz czy i w jakim zakresie uwzględnił podniesione przez stronę zarzuty. Jeżeli
natomiast strona nie wygrała sprawy w całości, bowiem sąd tylko częściowo
uwzględnił jej żądania, wówczas sąd koszty wzajemnie znosi lub stosunkowo
rozdziela (art. 100 zdanie pierwsze k.p.c.), (zob. postanowienie SN z dnia 12
stycznia 2010 r. III CZ 65/09; postanowienie SN z 10 października 2007 r. II PZ
36/07, OSNP 2008, nr 21-22, poz. 319, postanowienie SN z dnia 20 maja 2010 r. V
CZ 30/10).
Zasada kosztów niezbędnych i celowych zobowiązuje stronę przegrywającą do
zwrotu przeciwnikowi procesowemu tylko tych poniesionych faktycznie kosztów
procesu, które były niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony.
Jeśli chodzi o opłaty sądowe, których zwrotu domaga się strona wnosząca
zażalenie, to niezbędność ta jest oczywista, skoro z mocy art. 1262
§ 1 k.p.c. sąd
nie podejmuje żadnej czynności na skutek pisma, od którego nie została uiszczona
należna opłata. Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez
adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone
w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie
opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów
nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, wydatki jednego adwokata,
koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa
strony (art. 98 § 3 k.p.c.). Z przytoczonego przepisu jednoznacznie wynika, że
koszty sądowe, które obejmują opłaty i wydatki, (art. 2 ust. 1, art. 5 ust. 1 pkt 3
u.k.s.c.), z mocy ustawy mają charakter kosztów niezbędnych i celowych, a zatem
w wypadku ich poniesienia podlegają zwrotowi.
6
Podniesione w zażaleniu zarzuty są trafne. W uzasadnieniu wyroku z 7 lipca
2010 r. Sąd Okręgowy nie zasądził na rzecz powódki poniesionych przez nią:
kosztów wpisu sądowego od apelacji, wpisu sądowego od skargi kasacyjnej,
kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu kasacyjnym, a rozstrzygnięcie
ograniczone do kosztów zastępstwa procesowego w drugiej instancji umotywował
jedynie co do tych kosztów. W konsekwencji nie wiadomo, z jakich przyczyn Sąd
nie uwzględnił poniesionych przez żalącą się pozostałych kosztów.
Jeśli z jakichś względów sąd drugiej instancji uznał za stosowne niezasądzanie
na rzecz powódki należnych jej kosztów, powinien to starannie umotywować przez
wskazanie okoliczności stanowiących "wypadek szczególnie uzasadniony" w
rozumieniu art. 102 k.p.c. Powoduje to konieczność uchylenia zaskarżonego
postanowienia i przekazania wniosku pozwanej o przyznanie kosztów procesu do
ponownego rozpoznania. (zob. również postanowienia Sądu Najwyższego z 12
stycznia 2010 r. III CZ 66/09; z 10 grudnia 2009 r. III CZ 47/09, niepubl.; z 13
września 2010 r. II PZ 23/10).
Z przedstawionych przyczyn Sąd Najwyższy na podstawie art. 3941
§ 3 k.p.c. w
związku z art. 39815
§ 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.