Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KRS 29/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 24 stycznia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Kazimierz Jaśkowski (przewodniczący)
SSN Halina Kiryło (sprawozdawca)
SSN Jerzy Kwaśniewski
Protokolant Anna Pęśko
w sprawie z odwołania M. M. .
od uchwały Krajowej Rady Sądownictwa Nr …/2011 z dnia 6 lipca 2011 roku
w sprawie nieprzedstawienia wniosku o powołanie do pełnienia urzędu sędziego,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 24 stycznia 2012 r.,
oddala odwołanie.
UZASADNIENIE
Uchwałą nr …/2011 z dnia 6 lipca 2011 r. Krajowa Rada Sądownictwa
postanowiła, że M. M. K. nie zostanie przedstawiona Prezydentowi
Rzeczypospolitej Polskiej z wnioskiem o powołanie do pełnienia urzędu na
stanowisku sędziego Sądu Rejonowego w R.
2
W uzasadnieniu uchwały podano, że M. M. K. zgłosiła swoją kandydaturę na
jedno wolne stanowisko sędziowskie w Sądzie Rejonowym w R., obwieszczone
przez Ministra Sprawiedliwości w dniu 9 listopada 2010 r., a ogłoszone w Monitorze
Polskim z dnia 19 listopada 2010 r., Nr 87, poz. 1028. Na stanowisko to zgłosiło się
dwudziestu trzech kandydatów.
Kandydatka M. M. K. urodziła się […]. W 2002 roku ukończyła wyższe studia
prawnicze na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu […], uzyskując tytuł
magistra prawa z oceną bardzo dobrą. Po odbyciu aplikacji sądowej, w dniach 1, 5 i
19 września 2006 roku, złożyła egzamin sędziowski, uzyskując ocenę dobrą plus. Z
dniem 13 marca 2007 roku została mianowana asesorem sądowym z
powierzeniem pełnienia czynności sędziowskich w Sądzie Rejonowym w […] na
okres czterech lat. Z mocy prawa z dniem 5 maja 2009 roku ustało powierzenie
Kandydatce pełnienia czynności sędziowskich i od tej daty pełni ona obowiązki
referendarza sądowego w Sądzie Rejonowym w […]. Faktycznie od czasu utraty
votum do orzekania Kandydatka nie świadczy pracy. Nieobecność w pracy
spowodowana była bądź chorobą bądź też wykorzystywaniem urlopu
wypoczynkowego. Decyzją Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 lipca 2010 roku
rozwiązano z Kandydatką za wypowiedzeniem stosunku pracy na stanowisku
asesora sądowego. Okres wypowiedzenia upłynął z dniem 30 listopada 2010 roku.
Jak wskazano dalej w uzasadnieniu uchwały, uprzednio ocenie poddano
okres pracy Kandydatki od dnia 13 marca 2007 r. do dnia 28 lutego 2009 r. W tym
okresie efektywny czas jej pracy w zakresie orzekania w sprawach karnych wyniósł
około 20 miesięcy, w tym odpowiednio 14 miesięcy w Zamiejscowym Wydziale
Grodzkim w […] i 6 miesięcy w Wydziale Grodzkim […]. Wyniki tej lustracji były
podstawą dotychczasowych opinii. Sędzia wizytator do spraw karnych wskazał, że
przeprowadzona lustracja nie pozwala na jednoznaczną ocenę pracy M. M. K. W
jego ocenie Kandydatka rozpoznawała sprawy w przeważającej mierze o
nieskomplikowanych stanach faktycznych, a przydzielone do jej referatu sprawy nie
były obszerne i nie opierały się na wielości zgromadzonego materiału dowodowego.
Sędzia wizytator do spraw cywilnych stwierdził, że czynności w poszczególnych
sprawach Kandydatka podejmowała sprawnie, bez zbędnej zwłoki i prawidłowo
koncentrowała materiał dowodowy. Treść wydawanych orzeczeń odpowiadały
3
wymaganiom prawa materialnego i procesowego. Uzasadnienia orzeczeń zawierały
szczegółowe ustalenia faktyczne, w rozważaniach powoływano często
orzecznictwo Sądu Najwyższego. Niemniej uznał on, że analiza akt spraw
cywilnych nie stanowi reprezentatywnego materiału do wypowiedzenia się o
przydatności Kandydatki do zawodu sędziego, gdyż ocenie podlegał krótki czas
efektywnego wykonywania czynności orzeczniczych, a także częste zmiany
zakresu powierzonych Kandydatce obowiązków. Z kolei sędzia wizytator z zakresu
prawa rodzinnego w wydanej opinii wskazał, że Pani asesor posiada właściwą
znajomość przepisów prawa i w większości prawidłowo je stosuje. Natomiast
zdecydowanej zmiany wymaga organizacja pracy i sprawność postępowania, co w
konsekwencji rzutuje negatywnie na ogólne wyniki przeprowadzonej kontroli i nie
uprawnia do wydania jednoznacznej oceny w zakresie przydatności Kandydatki do
objęcia stanowiska sędziego.
Kolegium Sądu Okręgowego w […] na posiedzeniu w dniu 17 marca 2011 r.,
w głosowaniu jawnym, jednogłośnie postanowiło przedstawić Zgromadzeniu
Ogólnemu Sędziów Sądu Okręgowego w […] negatywną opinię o M. M. K. na
stanowisko sędziego sądu rejonowego w Sądzie Rejonowym w R.
Na posiedzeniu Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Sądu Okręgowego na
Kandydatkę oddano 5 głosów pozytywnych, 24 głosy negatywne, przy 7 głosach
wstrzymujących się i 2 głosach nieważnych.
Nie kwestionując merytorycznego przygotowania Kandydatki, Minister
Sprawiedliwości stwierdził, że od dnia 5 maja 2009 roku M. M. K. praktycznie nie
wykonuje obowiązków na stanowisku referendarza sądowego, a zatem - przy
uwzględnieniu poprzedniej negatywnej oceny - w stanowisku z dnia 11 maja 2011
roku negatywnie ocenił powyższą kandydaturę.
Podejmując zaskarżoną uchwałę Krajowa Rada Sądownictwa zważyła, że
postępowanie nominacyjne ma charakter konkursowy, a jego celem jest wybór
najlepszego kandydata na urząd sędziowski spośród wszystkich osób, które złożyły
zgłoszenie. Kandydatka w osobie M. M. K. spełnia wymagania formalne powołania
do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego sądu rejonowego, jednakże nie
otrzymała poparcia Kolegium właściwego Sądu oraz Zgromadzenia, a wśród osób,
które zgłosiły się na wolne stanowisko sędziowski, są kandydaci o równie dużym
4
doświadczeniu zawodowym i większym poparciu środowiska sędziowskiego. Rada
zdecydowała się przedstawić Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej z wnioskiem
o powołanie do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego Sądu Rejonowego w R.
kandydaturę D. A. K.
D. A. K. z dniem 2 kwietnia 2008 r. została zatrudniona na stanowisku
asystenta sędziego w Sądzie Rejonowym […] i przydzielona do wykonywania
czynności w II Wydziale Cywilnym, w pełnym wymiarze czasu pracy. Sędzia
wizytator oceniający pracę Kandydatki stwierdził, że przygotowywane przez nią
projekty orzeczeń i uzasadnień prezentują wysoki poziom pod względem
merytorycznym i formalnym, świadczący o bardzo dobrej znajomości prawa i
bardzo dobrym opanowaniu techniki pracy sędziego. Wskazał na dużą umiejętność
D. A. K. do systematyzowania zagadnień wymagających rozstrzygnięcia i
wychwycenia kwestii w sprawach istotnych, precyzję argumentacji, właściwe
dokonywanie ocen, jasność formułowania myśli, dokładność w ustaleniach i
powoływaniu podstawy prawnej rozstrzygnięcia. Motywy rozstrzygnięć są
wyczerpujące i zrozumiałe. W konkluzji sędzia wizytator uznał, że asystent
sędziego D. A. K. zasługuje na powołanie na stanowisko sędziego sądu
rejonowego. Z opinii Prezesa Sądu Rejonowego, przewodniczącej wydziału
cywilnego oraz sędziów współpracujących z D. A. K. wynika, że jest ona sumienna i
obowiązkowa. Wyróżnia ją dociekliwość, opanowanie i dobra organizacja pracy.
Wszystkie zlecone czynności wykonuje dokładnie, terminowo i z dużym
zaangażowaniem. Przygotowywane przez D. A. K. projekty orzeczeń i uzasadnień
prezentują wysoki poziom, świadczący o znajomości prawa cywilnego i bardzo
dobrej umiejętności stosowania go w praktyce. Wobec Kandydatki nie stosowano
nigdy żadnych kar porządkowych. Kolegium Sądu Okręgowego w […] jednogłośnie
pozytywnie zaopiniowało kandydaturę Pani asystent na stanowisko sędziego sądu
rejonowego, oddając 6 głosów „za", przy braku głosów „przeciw" i braku głosów
„wstrzymujących się". Zgromadzenie Ogólne Sędziów okręgu Sądu Okręgowego
zaopiniowało jej kandydaturę oddając 28 głosów „za", przy 4 głosach „przeciw", 5
głosach wstrzymujących się" i 1 głosie „nieważnym". Była to najwyżej oceniona
kandydatura w tym postępowaniu konkursowym. Także Minister Sprawiedliwości
pozytywnie zaopiniował kandydaturę D. A. K. W dniu 6 lipca 2011 r., Krajowa Rada
5
Sądownictwa jednogłośnie (16 głosami „za”) wybrała tę kandydatkę do pełnienia
urzędu na stanowisku sędziego Sądu Rejonowego w R. z wnioskiem o powołanie
przez Prezydenta RP.
Te okoliczności spowodowały, że w trakcie posiedzenia Krajowej Rady
Sądownictwa w dniu 6 lipca 2011 r. na M. M. K. nie oddano głosów „za", natomiast
oddano 14 głosów „przeciw", przy 2 głosach „wstrzymujących się". Tym samym jej
kandydatura nie uzyskała wymaganej bezwzględnej większości głosów.
M. M. K. złożyła od powyższej uchwały odwołanie, zarzucając naruszenie
prawa materialnego: 1/ art. 57 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju
sądów powszechnych (Dz. U. 2001, Nr 98 poz. 1070 ze zm.) poprzez jego
niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, iż kandydatka ubiegająca się o wolne
stanowisko sędziowskie w oparciu o pracę orzeczniczą jako asesora sądowego nie
została oceniona przez sędziów wizytatorów sądu tego okręgu, w którym jest wolne
stanowisko sędziowskie; 2/ art. 65 ust. 2 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o
Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury (Dz. U. 2009, Nr 26 poz. 157 ze zm.)
poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i rozpatrywanie kandydatury M. K. jako
referendarza sądowego, pomimo iż w takim charakterze nigdy nie była zatrudniona,
a o stanowisko sędziego ubiega się w oparciu o ponad 2-letnią niezawisłą pracę
orzeczniczą asesora sądowego, któremu powierzono czynności sędziowskie,
podczas gdy kontrkandydatami, w tym wybranym, są urzędnicy sądowi, którzy nie
wykonywali czynności sędziowskich i nie posiadają praktyki niezawisłego
orzekania; 3/ art. 60 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej poprzez jego błędną
wykładnię i preferowanie w dostępie do służby sędziowskiej asystentów sędziego w
odróżnieniu od kandydatki, która będąc ponad 2 lata asesorem sądowym
wykonywała własne czynności sędziowskie i orzekała we wszystkich
podstawowych dziedzinach prawa, tj. w sprawach karnych, cywilnych oraz
rodzinnych i nieletnich; jak również naruszenie przepisów postępowania w sposób
mogący mieć wpływ na wynik sprawy, tj. 1/ art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niewskazanie
podstawy prawnej zaskarżonej uchwały i w zakresie podstawy faktycznej
niewskazanie przyczyn, dla których Krajowa Rada Sądownictwa odmówiła
wiarygodności i mocy dowodowej dowodom istotnym oraz korzystnym dla
kandydatki, tj. opiniom sędziów o kandydatce z okresu aplikacji sądowej odbywanej
6
w okręgu […], oświadczeniom innych osób współpracujących z kandydatką w
sądzie (pracowników sekretariatu, adwokatów, prokuratorów, ławnika),
dokumentom sądowym ze wszystkich wydziałów, w których pracowała kandydatka
w okresie asesury sądowej, które w sposób obiektywny wskazują na wysoką
wydajność pracy kandydatki w stosunku do innych sędziów i asesorów sądu (ponad
100 spraw załatwianych miesięcznie), bardzo niski wskaźnik odroczeń (znaczna
większość spraw załatwianych na pierwszym terminie), brak spraw starych w
referacie kandydatki, sporządzanie wszystkich uzasadnień w terminie, stabilność
orzecznictwa, bardzo wysoki poziom prowadzenia spraw (protokoły, orzeczenia
wpadkowe), a także prawomocnym orzeczeniom dotyczącym pracy kandydatki,
takim jak wyrok Sądu Apelacyjnego […] w sprawie sygn. akt […] z dnia 07 kwietnia
2008 r. uchylający pierwszą uwagę Prezesa Sądu Rejonowego w […] w zakresie
niesprawności postępowania, zarządzenie Prezesa Sądu Rejonowego w […] nr
…/08 z dnia 28 listopada 2008 r. uchylające drugą uwagę w zakresie niesprawności
postępowania, co ma istotny wpływ na wynik sprawy, gdyż czyni niemożliwym
kontrolę przedmiotowej uchwały pod względem jej legalności; 2/ art. 227 k.p.c.
poprzez pominięcie faktów mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy,
a wynikających z uwag kandydatki do opinii sędziów wizytatorów z okręgu
sieradzkiego i z prawomocnych rozstrzygnięć w zakresie sprawności postępowania,
a także z faktycznymi okoliczności i okresu pracy kandydatki, nie zweryfikowanych
przez Radę i nie porównanych z materiałem źródłowym, co miało istotny wpływ w
zakresie oceny M. K. jako kandydata na sędziego i na wynik sprawy; 3/ art. 252
k.p.c. w zw. z art. 244 § 1 k.p.c. poprzez przyjęcie za w pełni wiarygodne opinie
sędziów wizytatorów z okręgu […], pomimo udowodnienia przez kandydatkę ich
nieprawdziwości, a zasadności swych uwag dowodami w postaci akt konkretnych
spraw sądowych i dowodami w postaci prawomocnych orzeczeń uchylających
wystosowane wobec kandydatki uwagi w zakresie niesprawności postępowania, co
miało istotny wpływ na wynik sprawy, gdyż w oparciu o te opinie zarówno organy
samorządu sędziowskiego (Kolegium i Zgromadzenie Ogólne Sędziów), jak i
Minister Sprawiedliwości sporządzają negatywne opinie o kandydatce, będące
podstawą negatywnej oceny i uchwały Krajowej Rady Sądownictwa; 4/ art. 233 § 1
k.p.c. poprzez jednostronne rozważenie zebranego materiału w oparciu o
7
kwestionowane opinie sędziów wizytatorów i oparte na tych opiniach stanowiska
Kolegium i Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Sądu Okręgowego w […] oraz
Ministra Sprawiedliwości w miejsce wszechstronnego rozważenia zebranego
materiału poprzez ustosunkowanie się do uwag kandydatki i prawomocnych
orzeczeń uchylających uwagi w zakresie niesprawności postępowania oraz do
okoliczności pracy kandydatów, co miało istotny wpływ na procedurę oceny
przydatności kandydatki w zawodzie sędziego w porównaniu z innymi kandydatami,
a w konsekwencji na wynik sprawy; 5/ art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy o Krajowej Radzie
Sądownictwa w zw. z art. 12 ust. 1-4 tej ustawy poprzez niepodjęcie odrębnej
uchwały w przedmiocie rozpatrzenia i oceny kandydatury odwołującej się, co miało
istotny wpływ na wynik sprawy, gdyż powoduje nieważność uchwały w przedmiocie
nieprzedstawienia wniosku o powołanie do pełnienia urzędu sędziego Prezydentowi
Rzeczypospolitej Polskiej; 6/ art. 2 ust. 2 pkt 8 ustawy o Krajowej Radzie
Sądownictwa poprzez brak jakiejkolwiek reakcji Rady dotyczącej nieprzestrzegania
zasad etyki zawodowej przez sędziów wizytatorów ds. karnych, cywilnych i
rodzinnych sporządzających nierzetelne opinie o kandydatce oraz wobec Prezesa
Sądu Rejonowego w […] , który w toku asesury sądowej M . K. wystosował wobec
kandydatki dwie niezasadne uwagi w zakresie niesprawności postępowania oraz
zainicjował niezasadne i pozbawione podstaw prawnych postępowanie służbowe
po złożeniu przez kandydatkę wniosku o nominację sędziowską, co miało istotny
wpływ na wynik sprawy w zakresie przygotowania zawodowego i cech osobistych
kandydatki. Skarżąca wniosła o uchylenie uchwały i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania Krajowej Radzie Sądownictwa.
W uzasadnieniu podniesiono, że odwołująca się wnosiła o ocenę jej
orzecznictwa, jako asesora sądowego pełniącego czynności sędziowskie, przez
sędziów wizytatorów okręgu […] jako sędziów wizytatorów sądu właściwego ze
względu na przedmiotowe zgłoszenie. Z art. 57 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r.
Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. 2001, Nr 98 poz. 1070 ze zm.)
wynika, iż postępowanie przednominacyjne, dotyczące zgłoszonych kandydatów,
toczy się przed organami właściwego sądu. Jest związane z oceną prezesa sądu
(sędziego wizytatora), kolegium i zgromadzenia ogólnego tego sądu, w którym jest
wolne stanowisko sędziowskie, a nie jakiegokolwiek sądu okręgowego. Sędziowie
8
wizytatorzy okręgu […], właściwego dla sądu zgłoszenia, opinii takich nie
sporządzili. Żaden z sędziów tego okręgu nie miał możliwości własnej i
jednoznacznej oceny pracy kandydatki. Nikt z sędziów, którzy opiniowali
kandydatkę na Kolegium czy Zgromadzeniu, nie lustrował akt i nie miał żadnych
źródłowych informacji o orzecznictwie kandydatki.
Odnosząc się do oceny kontrkandydatki skarżąca zauważyła, iż czynności
asystentów sądowych są istotnie odmienne od czynności asesorów sądowych,
którym powierzono expressis verbis w akcie mianowania oraz w pracy czynności
sędziowskie. Wybrany kontrkandydat w wydziałach sądu pełnił jedynie czynności
asystenta sędziego, który nie podejmuje żadnych własnych czynności i nie ma
opanowanej metodyki pracy sędziego, ale metodykę pracy asystenta sędziego.
Tymczasem Kandydatka przez cały okres pracy w Sądzie Rejonowym w […]
zatrudniona była w charakterze asesora sądowego, któremu powierzono czynności
orzecznicze (sędziowskie) z uwagi na pomyślny przebieg aplikacji sądowej i
uzyskanie wysokiej oceny na egzaminie sędziowskim. Nigdy nie była zatrudniona
na stanowisku referendarza sądowego, a właśnie niewykonywanie obowiązków na
tym stanowisku wskazuje się w uzasadnieniu przedmiotowej uchwały jako
podstawę negatywnej oceny przydatności do zawodu. Odwołująca się jako jedyna z
kandydatów pracowała de facto jak sędzia i posiadała, co jest okolicznością
bezsporną, najwyższe oceny zarówno ze studiów, jak i z egzaminu sędziowskiego
w okręgu, podczas gdy w uchwale Rady nie ma nawet wzmianki o studiach i
egzaminie sędziowskim asystenta sędziego, kontrkandydatki w tym właśnie okręgu.
Odwołująca się podała, iż od maja 2009 r. powierzono jej wykonywanie
czynności referendarskich wobec ustania możliwości orzekania przez asesorów
sądowych, przy czym wykonywanie przez nią tych czynności zostało pozytywnie
ocenione przez sędziego wizytatora Sądu Okręgowego w […], który to fakt został
pominięty w uzasadnieniu przedmiotowej uchwały, a pojawiło się niezgodne z
prawdą twierdzenie, iż kandydatka praktycznie tych czynności nie wykonywała.
Skarżąca wywiodła nadto, iż uzasadnienie uchwały powinno odpowiadać
standardom proceduralnym, czego nie czyni.
Podniosła też, iż KRS nie zweryfikowała prawdziwości wskazywanych
danych o kandydatach w niniejszym postępowaniu nominacyjnym. W uzasadnieniu
9
uchwały podano bowiem, iż Minister Sprawiedliwości wypowiedział kandydatce
stosunek pracy asesora sądowego, pomijając jednocześnie fakt, że także
prawomocnym orzeczeniem sądowym stwierdzono niezgodność z prawem tegoż
wypowiedzenia.
Wątpliwości budzi wreszcie procedura oceny kontrkandydata. Sędzia
wizytator wskazuje, iż oceniał projekty orzeczeń i uzasadnień asystenta sędziego.
Podnieść należy, iż projekty asystenta sędziego nie mogą znajdować się w aktach
spraw pod rygorem odpowiedzialności zawodowej. Natomiast materiał zawarty w
aktach spraw sądowych, w tym poziom orzeczeń i ich uzasadnień, są wyrazem
pracy orzeczniczej sędziego, a nie asystenta sędziego.
Uzasadniając zarzut nieważności uchwały Kandydatka wskazała, iż każda
czynność Rady w granicach jej ustawowych kompetencji określonych w
szczególności w art. 2 i 3 ustawy wymaga podjęcia uchwały, co oznacza
konieczność przeprowadzenia głosowania i uzyskania bezwzględnej większości
głosów. Przyjęcie rozstrzygnięcia w drodze uzgodnienia może dotyczyć tylko
czynności porządkowych, wewnętrznych. Tym bardziej w przypadku wielości
kandydatów na 1 miejsce odrębne uchwały w przedmiocie oceny i rozpatrzenia
kandydatury muszą poprzedzać uchwały co do przedstawienia bądź
nieprzedstawienia wniosku o powołanie do pełnienia urzędu sędziego Prezydentowi
Rzeczypospolitej Polskiej, gdyż właśnie ten pierwszy etap winien wyłonić
najlepszego kandydata w drodze głosowania. Dopiero w zależności od wyników
głosowania w sprawie uchwały dotyczącej rozpatrzenia i oceny każdej z kandydatur
możliwe było podjęcie drugiej uchwały w przedmiocie przedstawienia bądź
nieprzedstawienia wniosku Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Analizę prawidłowości zaskarżonej uchwały rozpocząć wypada od
zacytowania treści obowiązujących w dacie jej podjęcia art. 2 ust. 1 pkt 3 , art. 12
oraz art. 13 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa
(jednolity tekst: Dz. U. z 2010 r. Nr 11, poz. 67 ze zm., dalej zwanej „ustawą o
KRS”), zgodnie z którymi do zadań Krajowej Rady Sądownictwa należy
10
przedstawianie Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej wniosków o powołanie
sędziów m.in. w sądach powszechnych, a decyzje w tym zakresie zapadają w
formie uchwał podjętych na posiedzeniach plenarnych. Sędzia albo osoba, której
praw lub obowiązków dotyczy uchwała wydana w indywidualnej sprawie, może
odwołać się od tej uchwały do Sądu Najwyższego z powodu sprzeczności uchwały
z prawem. W sprawach indywidualnych, w których przysługuje odwołanie, uchwały
Rady wymagają uzasadnienia i doręczenia zainteresowanemu.
Szczegółowe zasady postępowania przed Radą w indywidualnych sprawach
regulowały przepisy rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
13 listopada 2007 r. w sprawie szczegółowego trybu działania Krajowej Rady
Sądownictwa oraz postępowania przed Radą (Dz. U. Nr 219, poz. 1623 ze zm.),
wydane na podstawie ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Przepisy te nie obowiązywały
jednak w dniu podjęcia przez Radę zaskarżonej uchwały. Rozporządzenie w części
dotyczącej trybu postępowania przed Radą utraciło bowiem moc obowiązującą
z dniem 2 grudnia 2010 r. na podstawie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia
19 listopada 2009 r., K 62/07 (Dz. U. Nr 202, poz. 1657). Wyrok ten - z
odroczeniem o 12 miesięcy - pozbawił rozporządzenie podstawy prawnej, jaką był
art. 12 ust. 6 ustawy o KRS w części uprawniającej Prezydenta RP do określenia, w
drodze rozporządzenia, trybu postępowania przed Radą. Zdaniem Trybunału
Konstytucyjnego, tryb postępowania przed Radą nie mógł być uregulowany w
rozporządzeniu, gdyż sprawa ta należy do materii ustawowej. Wobec
nieuchwalenia stosownej ustawy w okresie 12 miesięcy od ogłoszenia wyroku
Trybunału w Dzienniku Ustaw powstała luka prawna. Jak jednak wyjaśnił Sąd
Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 11 maja 2011 r., III KRS 5/11
(niepublikowanym), brak przepisów regulujących szczegółowo tryb postępowania
przed Radą nie zwalniał tego organu z obowiązku wykonywania konstytucyjnych i
ustawowych zadań. Rada jest obowiązana do działania na podstawie i granicach
prawa (art. 7 Konstytucji). W razie braku szczegółowych przepisów, Rada powinna
kierować się zasadami ogólnie przyjętymi w działaniu organów państwa w
demokratycznym państwie prawnym (art. 2 Konstytucji). Obliguje ją to do
wszechstronnego rozważenia wszystkich okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia
sprawy. Przy podejmowaniu uchwał w kwestii obsady stanowisk sędziowskich
11
Rada powinna uwzględniać zarówno interes publiczny (potrzeby wymiaru
sprawiedliwości), jak i słuszny interes osób, których uchwały te dotyczą (wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 28 czerwca 2005 r., III KRS 2/05, ZNSA 2005, nr 2 – 3,
poz. 74).
Wbrew zarzutom odwołującej się, zarówno pod rządami wspomnianego
rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej jak i po utracie przez niego
mocy obowiązującej, w postępowaniu przed Krajową Radą Sądownictwa nie miały
zastosowania przepisy Kodeksu postępowania cywilnego. Zakres unormowania
tego aktu określony został w jego art. 1. Z treści powołanego przepisu
jednoznacznie wynika, iż Kodeks postępowania cywilnego reguluje postępowanie
sądowe w wymienionych w nim kategoriach spraw, a nie postępowanie przed
innymi organami władzy państwowej, w dodatku mającymi – jak Krajowa Rada
Sądownictwa – charakter publiczny. Z brzmienia art. 1 k.p.c. oraz z przytaczanego
przez skarżącą art. 12 ust. 5 ustawy o KRS (zgodnie z którym w postępowaniu
przed Krajową Radą Sądownictwa nie stosuje się przepisów Kodeksu
postępowania administracyjnego) nie można wyprowadzić wniosku, że lukę w
postaci braku ustawowo sprecyzowanych szczegółowych zasad procedowania
przez tenże organ wypełniają przepisu Kodeksu postępowania cywilnego. Do takiej
konkluzji skłania również regulacja art. 13 ust. 6 ustawy o KRS, która wprawdzie
przewiduje stosowanie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, ale tylko
przepisów o skardze kasacyjnej i to w postępowaniu przed Sądem Najwyższym
toczącym się z odwołania od uchwał Krajowej Rady Sądownictwa w zakresie, w
jakim postępowanie to nie zostało unormowane w ustawie o KRS (uzasadnienia
wyroków Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2006 r., III KRS 3/06, OSNP 2007, nr
11 – 12, poz. 177 i z dnia 18 lutego 2010 r., III KRS 29/09, LEX nr 564900).
W konsekwencji chybione są zarzuty odwołującej się odnośnie do naruszenia przez
Krajową Radę Sądownictwa konkretnych przepisów Kodeksu postępowania
cywilnego, skoro przepisy te nie znajdowały zastosowania w postępowaniu przed
tym organem przy rozpatrywaniu kandydatur do pełnienia urzędu na stanowisku
sędziego.
Niesłuszny jest także zarzut naruszenia art. 2 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 12
ust. 1 – 4 ustawy o KRS poprzez niepodjęcie przez Radę odrębnej uchwały w
12
przedmiocie rozpatrzenia i oceny kandydatury skarżącej. Zdaniem odwołującej się,
wynikająca w treści tychże przepisów kompetencja Krajowej Rady Sądownictwa do
rozpatrzenia i oceny kandydatów do pełnienia urzędu sędziowskiego i do
podejmowania uchwał bezwzględną większością głosów oznacza, iż w razie
udziału wielu osób w konkursie na wolne stanowisko w pierwszej kolejności
powinna zastać podjęta uchwała w przedmiocie rozpatrzenia i oceny
poszczególnych kandydatur, a następnie kolejna uchwała w kwestii przedstawiania
lub nieprzedstawiania tych osób Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej z
wnioskiem o powołanie do pełnienia urzędu. Tymczasem wbrew sugestiom
skarżącej, wszystkie kandydatury na wolne stanowisko sędziego, uczestniczące w
niniejszej procedurze konkursowej, zostały przez Krajową Radę Sądownictwa
odrębnie rozpatrzone i ocenione, a wyniki tego etapu postępowania stały się
przesłanką podjęcia przez ten organ uchwał rozstrzygających o indywidualnej
sprawie każdego kandydata, jaką był jego start w zmaganiach o to stanowisko.
Nietrafne jest także powoływanie się skarżącej na przepis art. 2 ust. 1 pkt 8
ustawy o KRS, zgodnie z którym Krajowa Rada Sądownictwa wykonuje zadania
określone w ustawach, m.in. czuwa nad przestrzeganiem zasad etyki zawodowej i
w przypadku uzyskania wiarygodnej informacji o przewinieniu służbowym, w tym o
oczywistej i rażącej obrazie przepisów prawa i uchybieniu godności urzędu,
występuje z żądaniem podjęcia czynności dyscyplinarnych wobec sędziego.
Unormowanie to dotyczy bowiem zagadnień niebędących przedmiotem
postępowania przed Radą zakończonego zaskarżoną uchwałą i wykracza poza
granice kognicji Sądu Najwyższego rozpoznającego niniejsze odwołanie.
Nie można również podzielić zarzutu naruszenia art. 57 ustawy z dnia
27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. 2001, Nr 98 poz.
1070 ze zm.), skoro żadna z sześciu jednostek redakcyjnych tego przepisu nie jest
adresowana do Krajowej Rady Sądownictwa i w związku z tym nie znajduje
zastosowania w postępowaniu przed tym organem przy rozpatrywaniu i ocenie
kandydatów do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego w sądzie powszechnym.
Norma art. 60 powołanej ustawy jednoznacznie odsyła w tym zakresie do
odrębnych przepisów. W kontekście uzasadnienia odwołania można wysnuć
wniosek, że skarżąca dopatruje się nieprawidłowości w postępowaniu prezesa sądu
13
okręgowego, do którego wpłynęło jej zgłoszenie, w sposobie przeprowadzenia
procedury przednominacyjnej, polegających na odstąpieniu od zlecenia dokonania
oceny jej kandydatury przez sędziów wizytatorów tego właśnie okręgu. Tymczasem
z brzmienia przepisu art. 57 § 3 Prawa o ustroju sądów powszechnych wynika
jedynie, że prezes sądu, po stwierdzeniu spełnienia warunków przez kandydata,
przedstawia jego kandydaturę właściwemu kolegium sądu, wraz z oceną jego
kwalifikacji, oraz określa termin zgromadzenia ogólnego sędziów, na którym będzie
prezentowana kandydatura, wraz z opinią kolegium o kandydacie. Unormowanie to
nie nakłada więc na prezesa sądu obowiązku zwrócenia się o ocenę kwalifikacji
kandydata do sędziów wizytatorów tego okręgu, w którym rozpisano konkurs na
wolne stanowisko sędziowskie.
Przechodząc do treści samej zaskarżonej uchwały warto zauważyć, że w
świetle art. 13 ust. 2 ustawy o KRS kognicja Sądu Najwyższego do oceny uchwał
Krajowej Rady Sądownictwa obejmuje wyłącznie badanie, czy uchwała nie
pozostaje w sprzeczności z prawem. Oznacza to, że Sąd Najwyższy nie ma
kompetencji do merytorycznego rozpatrywania kwalifikacji kandydata na sędziego
(a tym bardziej jego kontrkandydatów). Przedmiotem badania ze strony Sądu
Najwyższego pozostaje zatem procedura podejmowania uchwały przez Krajową
Radę Sądownictwa, a nie przesłanki, które zadecydowały o jej treści (wyroki Sądu
Najwyższego z dnia 15 lipca 2009 r., III KRS 7/09 i III KRS 11/09, niepublikowane,
oraz z dnia 20 października 2009 r., III KRS 13/09, ZNSA 2011, nr 11, poz. 93). Jak
zauważył Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu wyroku z dnia 27 maja 2008 r.,
SK 57/06 (OTK – A 2008, nr 4, poz. 63), ani szczególna, konstytucyjna pozycja
ustrojowa Rady, ani fakt, że w myśl art. 12 ust. 5 ustawy o KRS w postępowaniu
przed Radą nie stosuje się przepisów kodeksu postępowania administracyjnego,
nie odbierają postępowaniu przed Radą w sprawach indywidualnych, dotyczących
powołania na stanowiska sędziowskie, charakteru postępowania
administracyjnego. Przedmiot postępowania w kwestii oceny kandydata i
przedstawienia wniosku o jego powołanie na stanowisko sędziego ma charakter
sprawy w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji. I jako taka powinna podlegać
kontroli sądowej w zakresie właściwym tego rodzaju sprawom, tj. pod kątem
legalności i przestrzegania stosownych procedur prawnych. Zgodzić się natomiast
14
należy ze stanowiskiem, że merytoryczna ingerencja sądu w rozstrzygnięcia Rady
byłaby niedopuszczalna, wkraczałaby bowiem w sferę szczególnego władztwa
Rady, wynikającego z samych norm konstytucyjnych. Jednakże kontrola sądowa
przestrzegania praw obywateli, w rozważanym wypadku praw wynikających z art.
60 Konstytucji, tj. prawa równego dostępu do służby publicznej, a zatem w
sprawach prowadzenia naboru na podstawie przejrzystych kryteriów selekcji
kandydatów i obsadzania poszczególnych stanowisk w służbie publicznej, jest, w
myśl art. 45 ust. 1 Konstytucji, konieczna.
W konsekwencji takiego ukształtowania kognicji Sądu Najwyższego w
zakresie kontroli nad postępowaniem dotyczącym przedstawienia Prezydentowi
Rzeczypospolitej Polskiej wniosku o powołanie sędziego, kontrola sądowa
obejmuje w szczególności badanie, czy Rada przestrzegała w danym
postępowaniu jednolitych kryteriów oceny kandydata oraz procedur postępowania
związanych z oceną kandydatury i przedstawiania wniosku Prezydentowi. Analiza
tego, czy uchwała nie pozostaje w sprzeczności z prawem, obejmuje także kontrolę
przestrzegania przez Radę innych wymagań prawnych, w tym np. ustawowych
warunków powoływania na stanowisko sędziego, sprecyzowanych w ustawie z dnia
27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070
ze zm.) oraz ogólnych reguł proceduralnych obowiązujących w postępowania przed
tym organem, określonych zwłaszcza w art. 12 i art. 13 ust. 1 ustawy o KRS
(odnośnie do trybu podejmowania uchwał przez Radę i konieczności uzasadnienia
przez Radę na piśmie stanowiska w sprawie).
Wracając do realiów niniejszej sprawy należy stwierdzić, że uzasadnienie
zaskarżonej uchwały pozwala na kontrolę postępowania Krajowej Rady
Sądownictwa pod kątem dochowania przez nią wymagania wszechstronnego
rozważenia wszystkich okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. W świetle
prezentowanego w judykaturze poglądu, w przypadku ubiegania się kilku osób o
jedno stanowisko sędziowskie wskazane jest wyjaśnienie w uzasadnieniu uchwały
sytuacji poszczególnych kandydatów w aspekcie zastosowanych przez Radę
kryteriów oceny. Zakres rozważań dotyczących poszczególnych kandydatów może
być zróżnicowany w zależności od potrzeb, przy czym powinien on być szerszy w
stosunku do kandydatów mających zbliżoną sytuację, lokujących się przy granicy
15
rozdzielającej uchwały pozytywne dla kandydatów od uchwał negatywnych. Żadne
ze stosowanych przez Radę kryteriów oceny kandydata nie ma jednak charakteru
wiodącego, ani nie jest konieczne uszeregowanie kandydatów w oparciu o każde z
nich. Decyduje ocena całościowa, wynikająca z łącznego zastosowania tych
kryteriów (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 sierpnia 2010 r., III KRS 10/10, LEX
nr 678015). Sam dobór przez Radę kryteriów oceny kandydatów na stanowiska
sędziowskie zasadniczo pozostaje poza scharakteryzowanym wcześniej zakresem
kompetencji Sądu Najwyższego do kontroli legalności uchwał Rady, za wyjątkiem
sytuacji, gdy kryteria te naruszają podstawowe zasady prawne, w tym szczególnie
konstytucyjne zasady jednakowego dostępu do stanowisk w sferze publicznej oraz
równego traktowania i niedyskryminacji (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20
października 2009 r., III KRS 13/09, ZNSA 2011, nr 1, poz. 93 i z dnia 14 stycznia
2010 r., III KRS 24/09, LEX nr 737271).
Wbrew zarzutom odwołującej się, Krajowa Rada Sądownictwa dokonała
oceny wniosku M. M. K. o powołanie do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego
Sądu Rejonowego w R. z zastosowaniem właściwych kryteriów i uznała, że inna
kandydatka zasługuje na przedstawienie jej Prezydentowi RP, a swoje stanowisko
obszernie umotywowała w uzasadnieniu zaskarżonej uchwały.
Należy podkreślić, że Krajowa Rada Sądownictwa w toku analizowanego
postępowania miała za zadanie wskazać i przedstawić Prezydentowi RP z
wnioskami o powołanie do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego Sądu
Rejonowego w R. tylko jednej spośród dwudziestu trzech konkurujących osób, z
których każda posiadała przymioty świadczące o tym, iż nie tylko spełnia formalne
przesłanki awansu zawodowego, ale również – przy uwzględnieniu określonych
kryteriów oceny – jest merytorycznie przygotowana do tego awansu. Rada
rozpatrzyła poszczególne kandydatury, a o ostatecznym wyborze zadecydowała
całościowa ich ocena wynikająca z łącznego zastosowania przyjętych przez Radę
kryteriów.
Jednym z elementów owej oceny było poparcie organów samorządy
sędziowskiego. Warto zauważyć, że aczkolwiek wyniki głosowania przed tymi
organami, jak również opinia Ministra Sprawiedliwości nie wiążą Krajowej Rady
Sądownictwa w ocenie kandydata na wolne stanowisko sędziowskie, to jednak są
16
one istotne, skoro Rada powinna umotywować swój wybór, gdyby dotyczył on
osoby, która uzyskała mniejsze poparcie środowiska zawodowego (wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 14 stycznia 2010 r., III KRS 24/09, LEX nr 737271).
W rozpoznawanej sprawie o wyborze przez Krajową Radę Sądownictwa do
przedstawienia Prezydentowi RP z wnioskiem o powołanie na wolne stanowisko
sędziowskie innej kandydatki zadecydowały zaś nie tylko wyniki głosowania przed
organami samorządu sędziowskiego. Wbrew zarzutom odwołującej się, Krajowa
Rada Sądownictwa wzięła pod uwagę wszystkie okoliczności związane z
kwalifikacjami zawodowymi skarżącej, jak wynik studiów i egzaminu sędziowskiego
oraz przebieg dotychczasowej pracy i oceny wystawione przez przełożonych.
Okoliczności te zostały przez Radę dostrzeżone i uwzględnione w uzasadnieniu
uchwały. Przeciwstawiono im jednak wyższe oceny i rekomendacje uzyskane w
procedurze przednominacyjnej przez inne osoby uczestniczące w konkursie.
Niezasadny jest przy tym zarzut naruszenia przez Krajową Radę
Sądownictwa art. 65 ust. 2 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o Krajowej Szkole
Sądownictwa i Prokuratury (Dz. U. 2009, Nr 26 poz. 157 ze zm.) poprzez jego
niewłaściwe zastosowanie i rozpatrywanie kandydatury M. K. jako referendarza
sądowego. Z uzasadnienia zaskarżonej uchwały jednoznacznie wynika, że
rozpatrując i oceniając kandydaturę odwołującej się Rada brała pod uwagę fakt
zatrudnienia skarżącej wyłącznie na stanowisku asesora sądowego. Podkreślono
bowiem, iż po wygaśnięciu z mocy prawa powierzenia odwołującej się pełnienia
czynności sędziowskich zostały jej powierzone od dnia 5 maja 2009 r. obowiązki
referendarza sądowego (na podstawie art. 68 ust. 3 ustawy o Krajowej Szkole
Sądownictwa i Prokuratury), których skarżąca praktycznie nie wykonywała z uwagi
na nieobecność w pracy spowodowaną niezdolnością do pracy i urlopami
wypoczynkowymi. Okres zatrudnienia odwołującej się w tym charakterze od 5 maja
2009 r. do 30 listopada 2010 r. nie mógł więc być i nie był poddany ocenie w
ramach postępowania zakończonego zaskarżoną uchwałą.
Reasumując; w analizowanym przypadku tryb postępowania przez Krajową
Radą Sądownictwa czynił zadość obowiązkowi wszechstronnego rozważenia
wszystkich istotnych okoliczności rzutujących na rozstrzygnięcie sprawy. Nie
naruszał też konstytucyjnych zasad dostępu do służby publicznej (art. 60
17
Konstytucji RP) oraz równego traktowania i niedyskryminacji (art. 32 Konstytucji
RP). Pierwsza w tychże zasad porusza formalny aspekt dostępu do służby
publicznej i chociaż nie gwarantuje ona obywatelom przyjęcia do niej, to stawia
przed organami decydującymi o tym wymaganie zapewnienia równych szans w
dostępie do owej służby przez stosowanie jasnych i jednolitych kryteriów oceny
kandydatów oraz procedur postępowania. Z kolei druga zasada zakazuje
kierowania się dyskryminującymi elementami tej oceny. Takie zaś jednakowe dla
wszystkich wnioskodawców, przejrzyste i niezawierające znamion dyskryminacji z
uwagi na niedozwolone przez prawo kryteria (wiek, płeć, rasę itp.) przesłanki
wyboru kandydatów na stanowisko sędziego przyjęto w toku postępowania przed
Krajową Radą Sadownictwa. Sugerowane przez odwołującą się pierwszeństwo w
powoływaniu na stanowisko sędziego sądu rejonowego osób, które – podobnie jak
skarżąca – posiadają staż pracy w charakterze asesora sądowego, nie ma oparcia
w żadnych przepisach prawa. Stosowanie przez Krajową Radę Sądownictwa (bez
jakiejkolwiek podstawy prawnej) proponowanej przez skarżącą hierarchizacji osób
ubiegających się o powołanie na stanowisko sędziego w sądzie rejonowym i
spełniających kryteria kwalifikacyjne z art. 61 ustawy – Prawo o ustroju sądów
powszechnych byłoby właśnie naruszeniem powyższych konstytucyjnych zasad
dostępu do służby i równego traktowania.
Mając powyższe na uwadze, z mocy art. 13 ust. 5 ustawy o Krajowej Radzie
Sądownictwa należało orzec jak w sentencji.