Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 294/11
POSTANOWIENIE
Dnia 19 marca 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Maciej Pacuda
w sprawie z powództwa T. J.
przeciwko C. H.
o odszkodowanie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 19 marca 2012 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego z dnia 31 marca 2011 r.,
1) odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania,
2) zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 120 (sto
dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania
kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy – Sąd Pracy wyrokiem z dnia 31 marca 2011 r. oddalił
apelację wniesioną przez powoda T. J. od wyroku Sądu Rejonowego z dnia 10
września 2010 r., oddalającego powództwo o zasądzenie na rzecz powoda od
pozwanego C. H. kwoty 15.000 zł tytułem odszkodowania za niezgodne z prawem
rozwiązanie umowy o pracę.
Powód wywiódł skargę kasacyjną od wymienionego wyroku i opierając ją na
podstawie naruszenia prawa materialnego, tj. art. 52 § 1 pkt 1 k.p. w związku z § 2
rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 maja 1996 r. w
sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania
2
pracownikom zwolnień od pracy oraz art. 52 § 1 pkt 1 k.p. w związku z art. 30 § 4
k.p. przez ich błędną wykładnię, wniósł o uchylenie tego wyroku i przekazanie
sprawy sądowi drugiej instancji do ponownego rozpoznania.
W skardze kasacyjnej został zawarty wniosek o przyjęcie jej do rozpoznania
oparty na treści art. 3989
§ 1 pkt 1, 2 i 4 k.p.c. i wskazujący na potrzebę wykładni
przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości oraz wywołujących
rozbieżności, na występowanie w sprawie istotnego zagadnienia prawnego oraz na
oczywistą zasadność skargi.
Sąd Najwyższy zważył co następuje.
Stosownie do art. 3989
§ 1 k.p.c. Sąd Najwyższy przyjmuje skargę kasacyjną
do rozpoznania, jeżeli w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne (pkt 1),
istnieje potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub
wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów (pkt 2), zachodzi nieważność
postępowania (pkt 3) lub skarga jest oczywiście uzasadniona (pkt 4). Wypada
również dodać, iż zgodnie z art. 3984
§ 2 k.p.c., określającym wymogi formalne
skargi kasacyjnej, skarga kasacyjna powinna zawierać wniosek o przyjęcie do
rozpoznania i jego uzasadnienie. Należy zatem stwierdzić, że wniosek o przyjęcie
skargi kasacyjnej do rozpoznania powinien wskazywać, że zachodzi przynajmniej
jedna z okoliczności wymienionych w powołanym wcześniej art. 3989
§ 1 k.p.c., a
jego uzasadnienie (sporządzone odrębnie od uzasadnienia podstaw kasacyjnych)
winno zawierać argumenty świadczące o tym, że rzeczywiście, biorąc pod uwagę
sformułowane w ustawie kryteria, istnieje potrzeba rozpoznania skargi przez Sąd
Najwyższy. Skarga kasacyjna nie jest bowiem (kolejnym) środkiem zaskarżenia
przysługującym od każdego rozstrzygnięcia sądu drugiej instancji kończącego
postępowanie w sprawie, z uwagi na przeważający w jej charakterze element
interesu publicznego. Służy ona kontroli prawidłowości stosowania prawa, nie
będąc instrumentem weryfikacji trafności ustaleń faktycznych stanowiących
podstawę zaskarżonego orzeczenia.
Co już wyżej zostało podniesione, jako okoliczność uzasadniającą przyjęcie
jego skargi kasacyjnej do rozpoznania powód wskazał w pierwszej kolejności
3
potrzebę wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości prawne
oraz wywołujących rozbieżności. Wypada zatem podkreślić, że zgodnie z
dotychczasowym orzecznictwem Sądu Najwyższego, przyjęcie skargi kasacyjnej do
rozpoznania z uwagi na potrzebę wykładni przepisów prawa wymaga od
skarżącego określenia, które przepisy wymagają wykładni Sądu Najwyższego, ze
wskazaniem, na czym polegają związane z tym poważne wątpliwości, lub z
przedstawieniem rozbieżności w orzecznictwie sądów (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 11 stycznia 2002 r., III CKN 570/01, Biuletyn SN, 2002, nr 7, s.
10). Ponadto konieczne jest opisanie tych wątpliwości lub rozbieżności, wskazanie
argumentów, które prowadzą do rozbieżnych ocen prawnych, a także
przedstawienie własnej propozycji interpretacyjnej (por. m.in. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 3 listopada 2003 r., II UK 184/03, z dnia 22 czerwca 2004 r., III
UK 103/04, czy też z dnia 17 grudnia 2007 r., I PK 233/07). W przypadku
powoływania się na rozbieżności w orzecznictwie konieczne jest także, choćby
przykładowe, wskazanie orzeczeń, w których ten sam przepis prawa byłyby
odmiennie wykładany. Z kolei wskazanie na występowanie w sprawie istotnego
zagadnienia prawnego wymaga, aby w uzasadnieniu wniosku (sporządzonym
odrębnie od uzasadnienia podstaw kasacyjnych) zostało sformułowane
zagadnienie prawne oraz przedstawione argumenty prawne, które wykażą
możliwość różnorodnej oceny zawartego w nim problemu. Zgodnie ze
stanowiskiem wyrażonym w judykaturze, skarżący ma w tym zakresie obowiązek
wywiedzenia i uzasadnienia występującego w sprawie problemu prawnego w
sposób zbliżony do tego, jaki jest przyjęty przy przedstawianiu zagadnienia
prawnego przez sąd odwoławczy na podstawie art. 390 k.p.c. (por. postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2006 r., V CSK 75/06, niepublikowane). Oznacza
to w praktyce, iż zagadnienie prawne musi odpowiadać określonym wymaganiom, a
mianowicie: 1) być sformułowane w oparciu o okoliczności mieszczące się w stanie
faktycznym sprawy wynikającym z dokonanych przez sąd ustaleń (wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 17 kwietnia 1996 r., II UR 5/96, OSNP 1997 nr 3, poz. 39 i
postanowienie z dnia 7 czerwca 2001 r., III CZP 33/01, LEX nr 52571), 2) być
przedstawione w sposób ogólny i abstrakcyjny tak, by umożliwić Sądowi
Najwyższemu udzielenie uniwersalnej odpowiedzi, nie sprowadzającej się do samej
4
subsumcji i rozstrzygnięcia konkretnego sporu (postanowienia Sądu Najwyższego:
z dnia 15 października 2002 r., III CZP 66/02, LEX nr 57240; z dnia 22 października
2002 r., III CZP 64/02 LEX nr 77033 i z dnia 5 grudnia 2008 r., III CZP 119/08, LEX
nr 478179), 3) pozostawać w związku z rozpoznawaną sprawą i 4) dotyczyć
zagadnienia budzącego rzeczywiście istotne (a zatem poważne) wątpliwości.
Istotność zagadnienia prawnego konkretyzuje się zaś w tym, że w danej sprawie
występuje zagadnienie prawne mające znaczenie dla rozwoju prawa lub znaczenie
precedensowe dla rozstrzygnięcia innych podobnych spraw. Twierdzenie o
występowaniu istotnego zagadnienia prawnego jest uzasadnione tylko wtedy, kiedy
przedstawiony problem prawny nie został jeszcze rozstrzygnięty przez Sąd
Najwyższy lub kiedy istnieją rozbieżne poglądy w tym zakresie, wynikające z
odmiennej wykładni przepisów konstruujących to zagadnienie (por. postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 2010 r., II UK 363/09, LEX nr 577467, czy też
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 marca 2010 r., II UK 400/09, LEX nr
577468). Nie występuje więc w sprawie istotne zagadnienie prawne (art. 3989
§ 1
pkt 1 k.p.c.), podobnie jak nie istnieje też potrzeba wykładni przepisów prawnych
(art. 3989
§ 1 pkt 2 k.p.c.), jeżeli Sąd Najwyższy zajął już stanowisko w kwestii tego
zagadnienia prawnego lub wykładni przepisów i wyraził swój pogląd we
wcześniejszych orzeczeniach, a nie zachodzą żadne okoliczności uzasadniające
zmianę tego poglądu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia
2003 r., I PK 230/02, OSNAPiUS – wkładka z 2003 r., nr 13, poz. 5).
Sformułowany w skardze kasacyjnej ubezpieczonego wniosek o przyjęcie jej
do rozpoznania nie spełnia tak rozumianych kryteriów. Nie może być bowiem
uznane za istotne zagadnienie prawne pytanie, „czy w przypadku, kiedy przyczyna
rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 k.p.
okazała się nieprawdziwa bez winy pracodawcy, pracodawca winien uchylić się od
skutków prawnych swojego oświadczenia woli w tej części po powzięciu informacji
o prawdziwej przyczynie, na podstawie art. 88 § 1 i 2 k.c. w związku z art. 300 k.p.,
oraz podać prawidłową przyczynę rozwiązania stosunku pracy bez
wypowiedzenia?”, jeśli zważyć, że pytanie to (a także jego uzasadnienie, które w
istocie stanowi jedynie powtórzenie samego pytania) nie zawiera jakiegokolwiek
problemu prawnego, nie mówiąc już o argumentacji jurydycznej, która
5
wykazywałaby możliwość dokonania różnorodnej oceny tego problemu. Tym
samym skarżący nie podejmuje w ogóle próby wykazania, że sformułowane przez
niego wątpliwości, będące w istocie próbą uzyskania oceny zasadności zarzutów
kasacyjnych, stanowią istotne zagadnienie prawne wymagające zaangażowania
Sądu Najwyższego. Ta część wniosku skarżącego o przyjęcie jego skargi
kasacyjnej do rozpoznania, w której wskazuje on na występowanie istotnego
zagadnienia prawnego, nie spełnia wyżej określonych kryteriów również z tej
przyczyny, że sformułowane przez skarżącego pytanie, nazwane przez niego
zagadnieniem prawnym, w gruncie rzeczy zmierza do podważenia ustaleń
faktycznych będących podstawą rozstrzygnięcia zawartego w zaskarżonym wyroku.
Tymczasem, zgodnie z art. 3983
§ 3 k.p.c. podstawą skargi kasacyjnej nie mogą
być zarzuty dotyczące ustalenia faktów i oceny dowodów, co oznacza, że przy
merytorycznym rozpoznaniu wniesionej skargi kasacyjnej Sąd Najwyższy nie
mógłby uwzględnić zarzutów dotyczących ustaleń faktycznych i nieprawidłowej
oceny materiału dowodowego, a tym samym przy rozstrzyganiu zarzutów
dotyczących naruszenia prawa materialnego byłby związany dokonanymi przez
Sąd Apelacyjny ustaleniami faktycznymi (art. 39813
§ 2 k.p.c.). Pisząc z kolei o
rozbieżności w orzecznictwie sądów, która jego zdaniem uzasadniałaby potrzebę
dokonania wykładni art. 52 § 1 pkt 1 k.p., jako przykład podaje jedynie dwa
orzeczenia Sądu Najwyższego, z których tylko jedno (wyrok Sądu Najwyższego z
dnia 16 czerwca 2004 r., I PK 639/03, LEX nr 610472) zapadło w stanie faktycznym
zbliżonym do charakterystycznego dla rozpoznawanej obecnie sprawy i zawiera
tezę wyraźnie wskazującą na to, iż niewywiązanie się przez pracownika z
obowiązku, o którym mowa w § 2 ust. 1 - 3 rozporządzenia z dnia 15 maja 1996 r.
w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania
pracownikom zwolnień od pracy (Dz.U. Nr 60, poz. 281), wskutek winy umyślnej lub
rażącego niedbalstwa pracownika stanowi ciężkie naruszenie podstawowego
obowiązku pracowniczego (art. 52 § 1 pkt 1 k.p.). Drugie zaś (wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 22 września 1999 r., I PKN 270/99, OSNP 2001, nr 2, poz. 40)
dotyczyło odmiennego stanu faktycznego, w którym pracodawca wskazał inną
przyczynę rozwiązania umowy o pracę, której ponadto (jak podkreślił Sąd
Najwyższy w uzasadnieniu tego orzeczenia) także obowiązujący u pracodawcy
6
regulamin pracy nie kwalifikował jako ciężkiego naruszenia podstawowych
obowiązków pracowniczych. Wbrew odmiennemu stanowisku zaprezentowanemu
we wniosku skarżącego o przyjęcie jego skargi kasacyjnej do rozpoznania podane
orzeczenia Sądu Najwyższego nie wskazywały więc na rozbieżności w judykaturze
tego Sądu. Wypada zaś zauważyć, że w przypadku powoływania się na
rozbieżności w orzecznictwie, konieczne jest wskazanie orzeczeń, w których ten
sam przepis prawa byłyby odmiennie wykładany, a nie tych, w których doszło do
różnej oceny stanu faktycznego. Tymczasem skarżący nie wyjaśnia nawet, w czym
przejawiała się w wymienionych przez niego judykatach odmienna wykładnia art. 52
§ 1 pkt 1 k.p. Nie podaje też argumentów, które prowadzą do rozbieżnych ocen
prawnych i własnej propozycji interpretacyjnej. Wypada natomiast dodać, że
ramach oceny, czy skarga kasacyjna może być przyjęta do rozpoznania, nie jest
rzeczą Sądu Najwyższego doszukiwanie się w uzasadnieniu podstaw kasacyjnych
argumentacji mającej wykazać istnienie przesłanek przedsądu, zwłaszcza że na
tym etapie postępowania podstawy kasacyjne nie podlegają jeszcze badaniu (por.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 maja 2010 r., II UK 274/09, LEX nr
585794). Wynika to stąd, że na tym etapie przedmiotem badania dokonywanego
przez Sąd Najwyższy jest jedynie to, czy wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej
wskazuje i wykazuje choć jedną z podstaw (przesłanek) przedsądu wymienionych
w art. 3989
§ 1 k.p.c. Natomiast podstawy kasacyjne stanowią odrębny od
przesłanek przedsądu element skargi, w związku z czym nie zastępują one (ani ich
uzasadnienie) i nie mogą zastąpić przesłanek przedsądu. Innymi słowy podstawy
kasacyjne podlegają rozpoznaniu dopiero po przyjęciu skargi kasacyjnej do
rozpoznania.
Za potrzebą poddania skargi kasacyjnej powoda merytorycznej ocenie Sądu
Najwyższego nie przemawia również ta część wniosku, w której powód powołuje
się na oczywistą zasadność skargi. Podkreślenia wymaga bowiem to, że jeśli
wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania przez odwołanie się do
przesłanki przedsądu określonej w art. 3989
§ 1 pkt 4 k.p.c. wskazuje na oczywistą
zasadność skargi, to w jego uzasadnieniu powinny znaleźć odpowiednie wywody
potwierdzające tę okoliczność. Skarga jest bowiem oczywiście uzasadniona
wówczas, jeżeli zaskarżone tą skargą orzeczenie zapadło wskutek oczywistego
7
naruszenia prawa, zaś oczywiste naruszenie prawa powinno być rozumiane jako
widoczna, bez potrzeby dokonywania pogłębionej analizy jurydycznej, sprzeczność
wykładni lub stosowania prawa z jego brzmieniem albo powszechnie przyjętymi
regułami interpretacji (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 lutego 2001
r., I PKN 15/01, OSNAPiUS 2002, nr 20, poz. 494 oraz z dnia 17 października 2001
r., I PKN 157/01, OSNAPiUS 2003, nr 18, poz. 437), jest możliwe do przyjęcia tylko
wówczas, gdy jest ono z góry widoczne dla każdego prawnika, bez potrzeby
głębszej analizy prawniczej, gdy jest zupełnie pewne i nie może ulegać żadnej
wątpliwości, gdy podniesione zarzuty naruszenia wskazanych przepisów są
zasadne prima facie, bez dokonywania głębszej analizy tekstu tych przepisów i bez
doszukiwania się ich znaczenia (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21
maja 2008 r., I UK 11/08, LEX nr 491 538), gdy orzeczenie jest niewątpliwie
sprzeczne z zasadniczymi i niepodlegającymi różnej wykładni przepisami prawa
(por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 1963 r., II CZ 3/63, OSPiKA
1963, nr 11, poz. 286). Powołanie się przez autora skargi kasacyjnej na przesłankę
zawartą w art. 3989
§ 1 pkt 4 k.p.c. zobowiązuje go zatem do przedstawienia
wywodu prawnego zmierzającego do wykazania kwalifikowanej postaci naruszenia
przepisów prawa materialnego lub procesowego polegającej na jego oczywistości,
widocznej prima facie, przy wykorzystaniu podstawowej wiedzy prawniczej, co daje
podstawy do uznania skargi za oczywiście uzasadnioną, tj. podlegającą
uwzględnieniu (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 11 grudnia 2009 r., II
PK 223/09, LEX nr 585777 oraz z dnia 3 lutego 2010 r., II PK 304/09, LEX nr
602695). Innymi słowy, jeżeli skarżący powołuje się na oczywistą zasadność skargi,
to powinien zawrzeć w niej wywód prawny, z którego ta oczywista zasadność
będzie wynikała. Ma to być przy tym zasadność łatwo dostrzegalna już nawet przy
pobieżnej lekturze skargi (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 maja
2010 r., V CSK 459/09, LEX nr 602638). Skarżący w tej części swojego wniosku w
ogóle nie podejmuje natomiast próby wykazania, że zarzucana przez niego
oczywiście wadliwa wykładnia art. 52 § 1 pkt 1 k.p. w związku z art. 30 § 4 k.p.
zaprezentowana przez sąd drugiej instancji ma kwalifikowany charakter, to jest taki,
który byłby widoczny nawet przy wykorzystaniu podstawowej wiedzy prawniczej.
Niezależnie od tego należy stwierdzić, że wniosek skarżącego jest wewnętrznie
8
sprzeczny. Jeśli bowiem zważyć, że zarówno wskazywana w tym wniosku
oczywista zasadność skargi, jak i podnoszona w nim potrzeba wykładni przepisów,
odnoszą się do tych samych przepisów prawnych, to zapatrywania te wzajemnie
wykluczają się. Nie można wszak równocześnie twierdzić, że rozstrzygnięcie
zawarte w zaskarżonym wyroku jest efektem oczywistego naruszenia przepisów
rozumianego jako widoczna, bez potrzeby dokonywania pogłębionej analizy
jurydycznej, sprzeczność wykładni lub stosowania prawa z jego brzmieniem albo
powszechnie przyjętymi regułami interpretacji, oraz choćby sugerować, iż prawo to
wymaga wykładni, której potrzeba występuje wszak tylko wtedy, gdy stosowanie
konkretnych przepisów budzi poważne wątpliwości bądź wywołuje rozbieżności w
orzecznictwie sądów.
Kierując się przedstawionymi motywami, Sąd Najwyższy uznał, iż powód nie
wykazał potrzeby rozpoznania jego skargi kasacyjnej. Dlatego, na podstawie art.
3989
§ 2 k.p.c., a przedmiocie kosztów postępowania kasacyjnego na podstawie
art. 98 § 3 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c. i § 11 ust. 1 pkt 1 w związku z § 12 ust. 4
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie
opłat za czynności radców prawnych…, orzekł, jak w sentencji.