Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 295/11
POSTANOWIENIE
Dnia 19 marca 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Maciej Pacuda
w sprawie z powództwa M. K.
przeciwko "R. Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością i spółce" spółce
komandytowej
o przywrócenie do pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 19 marca 2012 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego z dnia 2 czerwca
2011 r.,
1) odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania
2) zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 120 (sto
dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa
prawnego w postępowaniu kasacyjnym.
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy – Sąd Pracy wyrokiem z dnia 2 czerwca 2011 r. oddalił
apelację wniesioną przez pozwaną „R., - Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością
i Spółkę” Spółkę Komandytową od wyroku Sądu Rejonowego– Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych z dnia 24 stycznia 2011 r., przywracającego powoda M.
K. do pracy w pozwanej.
Pozwana „R., - wywiodła skargę kasacyjną od wymienionego wyroku i
opierając ją na obu podstawach kasacyjnych (naruszenia przepisów postępowania,
2
tj. art. 378 § 1 k.p.c. i art. 4771
k.p.c. oraz naruszenia prawa materialnego przez
niewłaściwe zastosowanie art. 8 k.p. i art. 45 § 1 k.p.), wniosła o uchylenie tego
wyroku i przekazanie sprawy sądowi drugiej instancji do ponownego rozpoznania.
W skardze kasacyjnej został zawarty wniosek o przyjęcie jej do rozpoznania
oparty na treści art. 3984
§ 2 k.p.c., wskazujący na występowanie w sprawie
istotnego zagadnienia prawnego wynikającego z rozbieżnych ocen prawnych, które
miało polegać na potrzebie wyjaśnienia: „czy w sytuacji, gdy wypowiedzenie przez
pracodawcę umowy o pracę chronionemu działaczowi związkowemu, bez
uzyskania wymaganej zgody stosownego organu związku zawodowego, z całą
pewnością nie jest przejawem szykany ze strony pracodawcy, natomiast jest
uzasadnione likwidacją zajmowanego przez pracownika stanowiska pracy oraz
faktem, że strony nie osiągnęły porozumienia co do zmiany stanowiska
zajmowanego przez pracownika, domaganie się przez pracownika w postępowaniu
sądowym przywrócenia do pracy na stanowisku, które nie istnieje, albowiem
zostało przez pracodawcę zlikwidowane, stanowi nadużycie prawa (domagania się
przywrócenia do pracy) nie korzystające z ochrony w myśl art. 8 k.p.?”.
Sąd Najwyższy zważył co następuje.
Stosownie do art. 3989
§ 1 k.p.c. Sąd Najwyższy przyjmuje skargę kasacyjną
do rozpoznania, jeżeli w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne (pkt 1),
istnieje potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub
wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów (pkt 2), zachodzi nieważność
postępowania (pkt 3) lub skarga jest oczywiście uzasadniona (pkt 4). Wypada
również dodać, iż zgodnie z art. 3984
§ 2 k.p.c., określającym wymogi formalne
skargi kasacyjnej, skarga kasacyjna powinna zawierać wniosek o przyjęcie do
rozpoznania i jego uzasadnienie. Należy zatem stwierdzić, że wniosek o przyjęcie
skargi kasacyjnej do rozpoznania powinien wskazywać, że zachodzi przynajmniej
jedna z okoliczności wymienionych w powołanym wcześniej art. 3989
§ 1 k.p.c., a
jego uzasadnienie winno zawierać argumenty świadczące o tym, że rzeczywiście,
biorąc pod uwagę sformułowane w ustawie kryteria, istnieje potrzeba rozpoznania
skargi przez Sąd Najwyższy. Skarga kasacyjna nie jest bowiem (kolejnym)
3
środkiem zaskarżenia przysługującym od każdego rozstrzygnięcia sądu drugiej
instancji kończącego postępowanie w sprawie, z uwagi na przeważający w jej
charakterze element interesu publicznego. Służy ona kontroli prawidłowości
stosowania prawa, nie będąc instrumentem weryfikacji trafności ustaleń
faktycznych stanowiących podstawę zaskarżonego orzeczenia.
Jeśli więc wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania, jak w
rozpoznawanej sprawie, wskazuje na występowanie w sprawie istotnego
zagadnienia prawnego, to w uzasadnieniu tego wniosku (sporządzonym odrębnie
od uzasadnienia podstaw kasacyjnych) winno zostać sformułowane zagadnienie
prawne oraz przedstawione argumenty prawne, które wykażą możliwość
różnorodnej oceny zawartego w nim problemu. Zgodnie ze stanowiskiem jednolicie
wyrażanym w judykaturze, skarżący ma w tym zakresie obowiązek wywiedzenia i
uzasadnienia występującego w sprawie problemu prawnego w sposób zbliżony do
tego, jaki jest przyjęty przy przedstawianiu zagadnienia prawnego przez sąd
odwoławczy na podstawie art. 390 k.p.c. (por. m.in. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 9 maja 2006 r., V CSK 75/06, niepublikowane). Oznacza to w
praktyce, iż zagadnienie prawne musi odpowiadać określonym wymaganiom, a
mianowicie: 1) być sformułowane w oparciu o okoliczności mieszczące się w stanie
faktycznym sprawy wynikającym z dokonanych przez sąd ustaleń (wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 17 kwietnia 1996 r., II UR 5/96, OSNP 1997 nr 3, poz. 39 i
postanowienie z dnia 7 czerwca 2001 r., III CZP 33/01, LEX nr 52571), 2) być
przedstawione w sposób ogólny i abstrakcyjny tak, aby umożliwić Sądowi
Najwyższemu udzielenie uniwersalnej odpowiedzi, nie sprowadzającej się do samej
subsumcji i rozstrzygnięcia konkretnego sporu (postanowienia Sądu Najwyższego z
dnia 15 października 2002 r., III CZP 66/02, LEX nr 57240; z dnia 22 października
2002 r., III CZP 64/02 LEX nr 77033 i z dnia 5 grudnia 2008 r., III CZP 119/08, LEX
nr 478179), 3) pozostawać w związku z rozpoznawana sprawą i 4) dotyczyć
zagadnienia budzącego rzeczywiście istotne (a zatem poważne) wątpliwości.
Istotność zagadnienia prawnego konkretyzuje się zaś w tym, że w danej sprawie
występuje zagadnienie prawne mające znaczenie dla rozwoju prawa lub znaczenie
precedensowe dla rozstrzygnięcia innych podobnych spraw. Twierdzenie o
występowaniu istotnego zagadnienia prawnego jest uzasadnione tylko wtedy, kiedy
4
przedstawiony problem prawny nie został jeszcze rozstrzygnięty przez Sąd
Najwyższy lub kiedy istnieją rozbieżne poglądy w tym zakresie, wynikające z
odmiennej wykładni przepisów konstruujących to zagadnienie (por. postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 2010 r., II UK 363/09, LEX nr 577467, czy też
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 marca 2010 r., II UK 400/09, LEX nr
577468). Podkreślenia wymaga również to, że nie występuje w sprawie istotne
zagadnienie prawne (art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c.), analogicznie jak nie istnieje
potrzeba wykładni przepisów prawnych (art. 3989
§ 1 pkt 2 k.p.c.), jeżeli Sąd
Najwyższy zajął już stanowisko w kwestii tego zagadnienia prawnego lub wykładni
przepisów i wyraził swój pogląd we wcześniejszych orzeczeniach, a nie zachodzą
żadne okoliczności uzasadniające zmianę tego poglądu (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 16 stycznia 2003 r., I PK 230/02, OSNAPiUS – wkładka z 2003
r., nr 13, poz. 5).
Wniosek pozwanej o przyjęcie jej skargi kasacyjnej do rozpoznania nie
spełnia tak rozumianych kryteriów uzasadniających potrzebę poddania owej skargi
merytorycznej ocenie Sądu Najwyższego przede wszystkim dlatego, że kwestia
podnoszona w sformułowanym w tym wniosku zagadnieniu prawnym znalazła już
rozstrzygnięcie w utrwalonych poglądach judykatury i to w sposób, który pozostaje
w jawnej opozycji w stosunku do zapatrywań wyrażonych przez skarżącą w
uzasadnieniu wniosku. W kwestii tej Sąd Najwyższy prezentuje bowiem
jednoznaczne stanowisko, że oddalenie - na podstawie art. 8 k.p. - roszczenia o
przywrócenie do pracy pracownika podlegającego szczególnej ochronie przed
rozwiązaniem z nim stosunku pracy, gdy rozwiązanie to w sposób oczywisty
narusza prawo, a konkretnie art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych, może
mieć miejsce tylko wyjątkowo, w okolicznościach szczególnie rażącego naruszenia
obowiązków pracowniczych lub obowiązujących przepisów prawa. W tym
kontekście w orzecznictwie wskazywane są takie zachowania naruszające
obowiązki pracownicze, jak: spożywanie alkoholu na terenie zakładu pracy,
przystąpienie do pracy w stanie nietrzeźwości, przywłaszczenie mienia na szkodę
pracodawcy, ujawnienie istotnych tajemnic handlowych pracodawcy, pobicie
współpracownika. Poza tym, zachowanie się pracownika w przypadku rozwiązania
z nim umowy o pracę w trybie art. 52 k.p., nie tylko musi stanowić ciężkie
5
naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych, ale także charakteryzować
się szczególnymi cechami w płaszczyźnie podmiotowej lub przedmiotowej,
pozwalającymi na ocenę, że przywrócenie do pracy pozostawałoby w sprzeczności
z celem realizacji takiego roszczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26
marca 1998 r., I PKN 571/97, OSNP 1999 nr 5, poz. 168 i powołane w nim
wcześniejsze orzecznictwo, a także wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 6 kwietnia
2006 r., III PK 12/06, OSNP 2007 nr 7-8, poz. 90, z dnia 29 października 2007 r., II
PK 50/07 oraz z dnia 16 stycznia 1998 r., I PKN 475/97, OSNAPiUS 1998 nr 23,
poz. 683). Warto też przypomnieć, że szczególny charakter rozważanej ochrony,
wynikającej z art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych, przejawia się właśnie
w tym, że uniemożliwia ona rozwiązanie stosunku pracy w okolicznościach, w
których pracownik niechroniony mógłby zostać zwolniony. Istota tej ochrony
sprowadza się więc do tego, że nawet wówczas, gdy istnieją uzasadnione
przyczyny rozwiązania stosunku pracy ze szczególnie chronionym działaczem
związkowym, to nie może do tego dojść bez zgody właściwego organu
związkowego, a rozwiązanie stosunku pracy mimo braku takiej zgody prowadzi - w
zasadzie - do jego restytucji (wyroki SN z: 16 stycznia 1998 r., I PKN 475/97; 15
października 1999 r., I PKN 306/99, OSNP 2001 nr 5, poz. 146; 6 kwietnia 2006 r.,
III PK 12/06).
Wypada również dodać, iż na gruncie art. 32 ust. 1 pkt 2 ustawy o związkach
zawodowych powyższe zasady stosuje się odpowiednio do wypowiedzenia
działaczowi związkowemu umowy o pracę oraz wynikających z tej umowy
warunków pracy i płacy (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 20 stycznia 2011 r.,
I PK 112/10, LEX nr 738389 oraz z dnia 10 marca 2011 r., II PK 241/10, LEX nr
817524). Jeśli bowiem wymieniony przepis ustanawia wymóg uzyskania zgody
organu związkowego także na dokonanie tego rodzaju wypowiedzenia bez względu
na jego przyczyny, to odmowa przywrócenia do pracy bądź przywrócenia
poprzednich warunków pracy lub płacy w przypadku dokonania wypowiedzenia bez
takiej zgody musiałaby się opierać na stwierdzeniu niezasadności takiego
roszczenia ze względu na to, że z powodu rażąco nagannego zachowania
pracownika stanowi ono nadużycie prawa (art. 4771
k.p.c. w związku z art. 8 k.p.).
6
Okoliczności faktyczne niniejszej sprawy w oczywisty sposób nie wskazują
natomiast na możliwość przypisania powodowi takiego zachowania. Nie sugeruje
tego zresztą nawet skarżąca, podkreślając jedynie, że w jej ocenie nadużycie przez
powoda prawa, w rozumieniu art. 8 k.p., miałoby polegać na domaganiu się przez
niego przywrócenia do pracy „w warunkach, w których wie on, że jego stanowisko
zostało zlikwidowane (nie istnieje w trakcie procesu i w momencie orzekania), a
dokonane wobec niego wypowiedzenie nie było formą szykany lub represji za
prowadzoną działalność związkową”. Skarżąca nie wskazuje zatem jakichkolwiek
okoliczności, które przemawiałyby za przyjęciem tezy, że sposób zachowania się
powoda stanowi szczególnie rażące lub choćby tylko rażące naruszenie
obowiązków pracowniczych lub inne rażące naruszenie prawa. Kwestia
niemożności przywrócenia pracownika do pracy w sytuacji, gdy doszło do likwidacji
zajmowanego przez niego stanowiska, również była zaś przedmiotem oceny w
orzecznictwie Sądu Najwyższego, który np. w wyroku z dnia 16 kwietnia 2003 r., I
PK 154/02 (Pr. Pracy 2003, nr 11, poz. 35) wyraził pogląd, że likwidacja stanowiska
pracy, jako jedyna przesłanka, nie stanowi przeszkody w przywróceniu do pracy
pracownika, z którym pracodawca rozwiązał umowę o pracę z naruszeniem prawa.
Pogląd ten został następnie podtrzymany w kolejnych orzeczeniach (por. m.in.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 2006 r., I PK 56/06, M. Prawn. 2007, nr 4,
poz. 206). Tym bardziej nie może być więc mowy o tym, aby żądanie przywrócenia
do pracy zgłoszone przez pracownika objętego szczególną ochroną związkową,
jeśli nawet zajmowane przez niego stanowisko zostało zlikwidowane, stanowiło
nadużycie prawa, które nie korzystałoby z ochrony w myśl art. 8 k.p.
Kierując się przedstawionymi motywami, Sąd Najwyższy uznał, iż skarżąca
nie wykazała potrzeby rozpoznania jej skargi kasacyjnej. Dlatego, na podstawie art.
3989
§ 2 k.p.c., a przedmiocie kosztów postępowania kasacyjnego na podstawie
art. 98 § 3 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c. i § 11 ust. 1 pkt 1 w związku z § 12 ust. 4
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie
opłat za czynności radców prawnych…, orzekł, jak w sentencji.