Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 5/12
POSTANOWIENIE
Dnia 11 maja 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Kazimierz Zawada (przewodniczący)
SSN Anna Owczarek
SSN Marta Romańska (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa D. P.
przeciwko Skarbowi Państwa - Sądowi Okręgowemu
i Sądowi Rejonowemu
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 11 maja 2012 r.,
zażalenia strony pozwanej
na postanowienie w przedmiocie kosztów postępowania zawarte
w pkt. 3 i 4 wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 7 września 2011 r.,
1) oddala zażalenie;
2) zasądza od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego na rzecz
powoda D. P. kwotę 600 (sześćset) zł tytułem kosztów
postępowania zażaleniowego.
Uzasadnienie
2
Wyrokiem z 7 września 2011 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację powoda od
wyroku Sądu Okręgowego oddalającego jego powództwo o zapłatę i odstąpił od
obciążenia powoda kosztami procesu w instancji odwoławczej. Jako podstawę tego
rozstrzygnięcia Sąd wskazał art. 102 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c., bowiem
uznał, że zachodzi szczególny wypadek, o którym mowa w powołanym przepisie,
uzasadniający - w oparciu o zasadę słuszności - odstąpienie od obciążenia powoda
obowiązkiem zwrotu pozwanemu kosztów zastępstwa procesowego.
W zażaleniu na postanowienie o kosztach postępowania apelacyjnego
z 7 września 2011 r. pozwany wniósł o jego zmianę przez zasądzenie na rzecz
Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kosztów zastępstwa
procesowego za postępowanie apelacyjne oraz o uchylenie rozstrzygnięcia
o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu
w postępowaniu odwoławczym i o jego zmianę poprzez odmowę przyznania
wynagrodzenia pełnomocnikowi. Skarżący zarzucił, że zaskarżone orzeczenie
zostało wydane z naruszeniem art. 102 k.p.c. przez błędną wykładnię, polegającą
na przyjęciu, że zaistniał szczególny wypadek, wskazujący na zastosowanie
zasady słuszności. Stwierdził nadto, że brak było podstaw do przyznania
pełnomocnikowi reprezentującemu powoda z urzędu kosztów postępowania
zażaleniowego, bowiem nie złożył on odpowiedzi na zażalenie, która by zawierała
stosowny wniosek o przyznanie wynagrodzenia.
Powód wniósł o oddalenie zażalenia i zasądzenie na jego rzecz kosztów
postępowania zażaleniowego, w tym wynagrodzenia pełnomocnika z urzędu, które
nie zostało uiszczone w całości ani w części.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
1. Zgodnie z art. 102 k.p.c., w wypadkach szczególnie uzasadnionych
sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać
jej w ogóle kosztami. Przepis wyraża zasadę słuszności w orzekaniu o kosztach,
stanowiąc wyjątek od zasady orzekania o kosztach procesu adekwatnie do jego
wyniku i odpowiedzialności za ten wynik. Ustawodawca nie skonkretyzował
3
w przepisie pojęcia „wypadków szczególnie uzasadnionych", pozostawiając sądowi
ich kwalifikację, przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności danej sprawy
(por. m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z 20 grudnia 1973 r., II CZ 210/73,
nie publ.). Możliwość odstąpienia od obciążania strony przegrywającej kosztami
postępowania, wprowadzona w art. 102 k.p.c., stanowi dyskrecjonalną kompetencję
sądu rozpoznającego sprawę. Podstawę do zastosowania tego przepisu stanowią
konkretne okoliczności danej sprawy, przekonujące o tym, że w danym przypadku
obciążenie strony przegrywającej kosztami procesu na rzecz przeciwnika byłoby
niesłuszne, niesprawiedliwe (wyrok z 15 lipca 2004 r., V CK 648/03, nie publ.).
Stanowią je zarówno fakty związane z samym procesem, jak i leżące poza nim,
a dotyczące sytuacji życiowej, stanu majątkowego stron, które powinny być
oceniane przede wszystkim z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego.
Zatem przepis art. 102 k.p.c. powinien być zastosowany wówczas, gdy
w okolicznościach danej sprawy obciążenie strony przegrywającej kosztami
procesu na rzecz przeciwnika byłoby rażąco niezgodne z zasadami słuszności.
Ustalenie, czy konkretne okoliczności mogą być uznane za „wypadki
szczególnie uzasadnione", ustawodawca pozostawia swobodnej ocenie sądu, która
następuje niezależnie od przyznanego zwolnienia od kosztów sądowych
(postanowienia Sądu Najwyższego z 26 stycznia 2007 r., V CSK 292/06, nie publ.;
z 13 października 2010 r., I CZ 100/10, nie publ.; z 19 stycznia 2011 r., V CZ 91/10,
nie publ.; z 9 lutego 2011 r., V CZ 97/10, nie publ.). Nie oznacza to jednak,
by stosowanie tego przepisu mogło następować w sposób całkowicie dowolny
(por. postanowienia Sądu Najwyższego z 25 marca 2011 r., IV CZ 136/10, nie publ.
oraz z 15 czerwca 2011 r., V CZ 23/11, nie publ.).
Chociaż kwestia trafności i zasadności skorzystania z tego uprawnienia
podlega, co do zasady, kontroli Sądu wyższego rzędu, to jednak ewentualna
zmiana zaskarżonego postanowienia o kosztach powinna ograniczać się do
sytuacji wyjątkowych (zob. m. in. postanowienia Sądu Najwyższego z 3 grudnia
2007 r., I CZ 110/07, nie publ. i z 1 października 2010 r., I CZ 142/10, nie publ.).
Wbrew zarzutom żalącego się, Sąd Apelacyjny w niniejszej sprawie
wyjaśnił, z jakich przyczyn zastosował art. 102 k.p.c., jako podstawę rozstrzygnięcia
4
o kosztach postępowania apelacyjnego. Sąd Apelacyjny wypowiedział się w tej
kwestii najpierw w związku z rozpoznaniem zażalenia pozwanego na
postanowienie Sądu Okręgowego co do kosztów postępowania przeprowadzonego
przed tym Sądem, wydane na podstawie art. 102 k.p.c. Odwołał się przy tym
do charakteru roszczenia dochodzonego przez powoda, okoliczności, które
zadecydowały o wyniku postępowania w sprawie oraz do sytuacji osobistej
powoda, a mianowicie tych jego cech, które powodują nasilające się odczuwanie
krzywdy w związku z czynnościami procesowymi zakończonymi w lutym 2006 r.
Sąd Apelacyjny wskazał nadto na sytuację majątkową i zdrowotną powoda
ustaloną w sprawie. Tożsame okoliczności, bez ponownego ich przytaczania,
zadecydowały o zastosowaniu przez Sąd Apelacyjny art. 102 k.p.c., jako podstawy
rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego. Pozwany w zażaleniu na to
orzeczenie nie przytoczył takich argumentów, które by pozwalały zakwestionować
stanowisko Sądu Apelacyjnego.
W postępowaniu apelacyjnym powód był reprezentowany przez
pełnomocnika z urzędu, któremu w pkt 4 wyroku z 7 września 2011 r. Sąd
Apelacyjny przyznał ze środków budżetowych Skarbu Państwa wynagrodzenie
w wysokości 6.642 zł brutto. Jako podstawę tego rozstrzygnięcia Sąd Apelacyjny
powołał § 2 ust. 3, § 6 pkt 7, § 13 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 pkt 2, § 19 do 20
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za
czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej
pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.).
Trafnie zauważył skarżący, że pełnomocnik powoda nie złożył odpowiedzi na
zażalenie ani też wniosku o zasądzenie na jego rzecz wynagrodzenia za pomoc
prawną udzieloną powodowi w postępowaniu zażaleniowym wraz z oświadczeniem
o jej nieopłaceniu. Przytoczona przez Sąd Apelacyjny podstawa prawna przyznania
pełnomocnikowi powoda wynagrodzenia sugeruje, że obejmuje ono również
wynagrodzenie za zastępstwo powoda w postępowaniu zażaleniowym (§ 13 ust. 2
pkt 3 rozporządzenia). Wysokość przyznanego wynagrodzenia odpowiada jednak
taryfowej stawce wynagrodzenia za zastępstwo powoda w postępowaniu
apelacyjnym (75% z 7.200 zł oraz należny podatek od towarów i usług).
5
Nie ma zatem podstaw ku temu, by wysokość tę obniżać w związku z zażaleniem
pozwanego.
Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 39814
k.p.c. w zw. z art. 3941
k.p.c., orzeczono jak w pkt 1, o kosztach postępowania zażaleniowego - stosownie
do art. 108 § 1, art. 98 § 1 i 3, art. 122 k.p.c. w zw. z art. 39821
i art. 391 § 1 k.p.c.
oraz § 6 pkt 4, § 13 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28
września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez
Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U.
Nr 163, poz. 1348 ze zm.).
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13