Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 121/12
POSTANOWIENIE
Dnia 6 grudnia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Strzelczyk (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Wojciech Katner
SSN Anna Owczarek
w sprawie z powództwa W. P. i K. O. – P.
przeciwko Bankowi Spółdzielczemu w Z.
o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 6 grudnia 2012 r.,
zażalenia strony pozwanej
na postanowienie o kosztach procesu zawarte w punkcie drugim wyroku
Sądu Apelacyjnego
z dnia 4 kwietnia 2012 r.,
1) oddala zażalenie;
2) oddala wniosek powodów o zasądzenie kosztów postępowania
zażaleniowego przed Sądem Najwyższym.
Uzasadnienie
2
Wyrokiem z dnia 4 kwietnia 2012 r., Sąd Apelacyjny w pkt I. oddalił apelację
pozwanego Banku Spółdzielczego w Z. od wyroku Sądu Okręgowego z dnia 15
listopada 2011 r., wydanego w sprawie z powództwa W. P. i K. O. – P.,
pozbawiającego wykonalności wystawiony przez pozwanego bankowy tytuł
egzekucyjny nr 1/2011 z dnia 3 stycznia 2011 r., zaopatrzony w klauzulę
wykonalności postanowieniem Sądu Rejonowego z dnia 13 stycznia 2011 r., a w
pkt II wyroku zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 5.400 zł tytułem
zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego. Za podstawę prawną rozstrzygnięcia
zawartego w pkt II. Sąd Apelacyjny przyjął art. 98 k.p.c. Wskazał, że nawet
w przypadku zwrotu tytułu wykonawczego w końcowej fazie procesu nie byłoby
podstaw do obciążania powodów kosztami procesu, gdyż nadal aktualna byłaby
ocena, iż pozwany dał powód do wytoczenia powództwa, skoro nie zwrócił tytułu
przed wszczęciem procesu. Wprawdzie art. 101 k.p.c. nie ma zastosowania
w sprawach dotyczących stosunku prawnego, który może być ukształtowany tylko
wyrokiem, to jednak w ocenie Sądu Apelacyjnego uznanie powództwa na pierwszej
rozprawie i zwrot tytułu wykonawczego powodom mogłyby zostać wzięte pod
uwagę przy rozważeniu zastosowania art. 102 k.p.c. Jednak wobec niepodjęcia
przez pozwanego takich czynności, brak jest przesłanek do przyjęcia, że w sprawie
zachodzi wypadek szczególnie uzasadniony, pozwalający na odstąpienie
od podstawowej zasady orzekania o kosztach procesu według odpowiedzialności
za wynik sprawy, oraz że obciążanie pozwanego kosztami procesu stoi
w sprzeczności z zasadą słuszności.
Postanowienie zawarte w pkt II. wyroku Sądu Apelacyjnego pozwany
zaskarżył zażaleniem, żądając jego uchylenia i przekazania sprawy w tym zakresie
do ponownego rozpoznania oraz zasądzenia kosztów postępowania zażaleniowego
według norm przepisanych. W zażaleniu zarzucił: 1) naruszenie art. 101 k.p.c.
polegające na przyjęciu, że przepis ten mógł znajdować zastosowanie
w rozpoznawanej sprawie, podczas gdy przepis ten nie znajduje zastosowania
w sprawach, w których osiągnięcie zamierzonego skutku prawnego nie może
nastąpić w inny sposób, jak tylko przez wytoczenie powództwa, a sprawą taką jest
sprawa o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego; 2) naruszenie art. 102
3
i 233 § 1 k.p.c. polegające na nieuwzględnieniu istniejącej po stronie pozwanego
woli zwrotu powodom spornego tytułu wykonawczego i odmowy wyrażenia na to
zgody przez powodów, pominięciu próby pozwanego dokonania zwrotu tytułu
wykonawczego do rąk powodów na rozprawie przed Sądem Apelacyjnym,
nieuwzględnieniu umorzenia egzekucji prowadzonej na podstawie spornego tytułu
na wniosek pozwanego i związanego z tym braku zagrożenia powodów egzekucją
ze względu na propozycję zwrotu tytułu wykonawczego, pominięcie nadużycia
przez powodów powództwa z art. 840 k.p.c. i jego wytoczenia wyłącznie w celu
uzyskania kosztów procesu.
Następnie w piśmie z dnia 5 lipca 2012 r. uzupełniającym zażalenie,
pozwany podniósł, że zwrócił sporny tytuł wykonawczy pełnomocnikowi
procesowemu powodów.
Odpowiedź na zażalenie została wniesiona z uchybieniem tygodniowego
terminu przewidzianego w art. 395 § 1 zd. drugie w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c. (k. 331,
k. 314)
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.
Wbrew twierdzeniom skarżącego, Sąd Apelacyjny nie przyjął,
że w rozpoznawanej sprawie mógł znajdować zastosowanie art. 101 k.p.c.,
nakazujący zwrot kosztów procesu pozwanemu pomimo uwzględnienia powództwa
w sytuacji, gdy nie dał powodu do wytoczenia sprawy i uznał przy pierwszej
czynności procesowej żądanie pozwu. Uzasadnienie Sądu Apelacyjnego zawiera
bowiem jednoznaczne stwierdzenie, że przepis ten nie mógł znaleźć zastosowania
w rozpoznawanej sprawie, a ewentulane uznanie powództwa mogłoby zostać
wzięte pod uwagę przy ocenie przesłanek odstąpienia od obciążania pozwanego
kosztami procesu na podstawie art. 102 k.p.c. Takie stwierdzenie nie budzi zaś
wątpliwości, bowiem stosując art. 102 k.p.c. sąd władny jest wziąć pod uwagę
wszelkie związane ze sprawą okoliczności, zarówno zaistniałe w procesie jak i poza
nim. Jeśli zachodzą okoliczności stanowiące podstawę powództwa opozycyjnego,
o którym mowa w art. 840 k.p.c., sam fakt dysponowania przez wierzyciela tytułem
wykonawczym, który może stanowić podstawę egzekucji, daje dłużnikowi powód
4
do wytoczenia sprawy w rozumieniu art. 101 k.p.c. Jeśli więc w takiej sytuacji
powództwo zostaje wytoczone przez dłużnika i w toku procesu wierzyciel wydaje
dłużnikowi sporny tytuł wykonawczy, to dłużnik zasadnie może domagać się
zasądzenia zwrotu kosztów procesu na podstawie art. 98 k.p.c., podnosząc,
że zaspokojenie roszczenia nastąpiło na skutek wytoczenia powództwa. Z tego
względu dołączenie przez pozwanego spornego tytułu wykonawczego do pisma
procesowego z dnia 3 kwietnia 2012 r. wraz z wnioskiem, aby Sąd Apelacyjny
dokonał bezwarunkowego zwrotu tego tytułu powodom (k. 269), w połączeniu
z oświadczeniem pełnomocnika procesowego powodów, złożonym na rozprawie
apelacyjnej w dniu 4 kwietnia 2012 r. o przyjęciu bezwarunkowego zwrotu tego
tytułu (k. 278), nie mogły spowodować innego rozstrzygnięcia w przedmiocie
kosztów postępowania apelacyjnego, wszczętego z apelacji pozwanego,
niż zawarte w zaskarżonym postanowieniu, niezależnie od tego, że zwrot tytułu
wykonawczego stanowi czynność materialnoprawną dokonywaną pomiędzy
stronami, nawet w obecności sądu, a nie czynność procesową, dokonywaną
za pośrednictwem sądu.
Nietrafnie skarżący zarzuca również Sądowi Apelacyjnemu naruszenie
art. 102 k.p.c. W judykaturze Sądu Najwyższego przyjmuje się, że dokonywana
w oparciu o ten przepis ocena, czy w danej sprawie istnieje wypadek szczególnie
uzasadniony, stanowi przejaw dyskrecjonalnej władzy sądu orzekającego i może
zostać zakwestionowana jedynie w przypadku rażącego naruszenia tego przepisu
(por. m. in. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 25 października 2012 r. IV CZ
120/12; z dnia 12 października 2012 r., IV CZ 69/12 oraz z dnia 5 października
2012 r., IV CZ 63/12 – niepubl.), a taka sytuacja w rozpoznawanej sprawie
nie wystąpiła.
Z tych względów Sąd Najwyższy, na podstawie art. 39814
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c., postanowił jak w sentencji, oddalając wniosek powodów o zasądzenie
kosztów postępowania zażaleniowego z uwagi na spóźnioną odpowiedź
na zażalenie ( art. 372 w zw. z art. 394 1
§ 3 oraz art. 398 21
k.p.c. – zob. też
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 lipca 2010 r., II CZ 50/10 niepubl. oraz
uzasadnienie uchwały z dnia 16 grudnia 2012 r., III CZP 1/12, OSNC 2012/10/114).
5