Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SK 63/12
POSTANOWIENIE
Dnia 2 lipca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Maciej Pacuda
w sprawie z powództwa Stowarzyszenia Autorów ZAiKS z siedzibą w W.
i Stowarzyszenia Filmowców Polskich
przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
z udziałem zainteresowanych: Izby Wydawców Prasy w W., M. F. Spółki z
ograniczoną odpowiedzialnością, M. V. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
o ochronę konkurencji,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 2 lipca 2013 r.,
na skutek skarg kasacyjnych powodów od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 1 marca 2012 r.,
1. odmawia przyjęcia obu skarg kasacyjnych,
2. zasądza od powodów Stowarzyszenia Filmowców Polskich
z siedzibą w W. i Stowarzyszenia Autorów ZAiKS z siedzibą w W.
na rzecz pozwanego Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i
Konsumentów oraz zainteresowanych Izby Wydawców Prasy w
W., M. F. Spółki z o.o. w W. i M. V. Spółki z o.o. w W. kwoty po
270 (dwieście siedemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów
postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
2
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 1 marca 2012 r., , oddalił apelację
Stowarzyszenia Autorów ZAIKS (dalej jako powód 1) oraz Stowarzyszenia
Filmowców Polskich (dalej jako powód 2) od wyroku Sądu Okręgowego w W. z dnia
8 lipca 2011 r. w sprawie z odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony
Konkurencji i Konsumentów nr DOK 6/2008.
W uzasadnieniu swojego wyroku Sąd Apelacyjny wyjaśnił, że nie podziela
zarzutu powoda 1 dotyczącego nieprawidłowego ustalenia rynku właściwego.
Wskazał, że substytutywność towarów z punktu widzenia przeciętnego nabywcy
jest kluczowa dla wyróżnienia rynku właściwego. Ponadto zwrócił uwagę, że
wyznaczenie rynków relewantnych ma znaczenie drugorzędne, gdyż
zakwestionowane w niniejszej sprawie porozumienie jest zakazane niezależnie od
udziału uczestników w rynku właściwym. Nie podzielił także zarzutu dotyczącego
braku konkurencyjności między powodami. Istnienie między powodami wzajemnej
konkurencji nie jest zależne od przyznania każdemu z nich zezwolenia na zbiorowe
zarządzanie prawami autorskimi o takiej samej treści i zakresie. Obaj powodowie
działają na krajowym rynku zbiorowego zarządzania prawa autorskimi do utworów
audiowizualnych niezależnie od zakresu udzielonego im faktycznie zezwolenia.
Powodowie zawarli między sobą porozumienia dotyczące ustalenia wspólnych
stawek wynagrodzeń autorskich pobieranych od użytkowników komercyjnych z
tytułu zwielokrotniania utworów audiowizualnych. W ten sposób powodowie liczyli
na wyeliminowanie konkurencji między sobą w tym zakresie i taki był skutek
zawartego porozumienia. Porozumienie zawarte przez powodów odpowiada
dokładnie treści art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie
konkurencji i konsumentów (tekst jednolity: Dz.U. z 2005 r. Nr 244, poz. 2080, dalej
jako uokik 2000) i jest objęte domniemaniem antykonkurencyjności. Powód 1 tego
domniemania nie obalił.
Oddalając apelację powoda 2, Sąd Apelacyjny wyjaśnił z kolei, że zarzut
niezastosowania art. 3 pkt 1 uokik 2000 w związku z art. 106 ust. 1 oraz art. 1071
Prawa autorskiego oparty jest na błędnym założeniu, co prowadzi do niewłaściwych
wniosków. Regulacja art. 1071
Prawa autorskiego odnosi się do porozumień
zawieranych przez organizacje zbiorowego zarządzania (OZZ) przed złożeniem
wniosku o zatwierdzenie wspólnej tabeli wynagrodzeń. Cel i skutek takiego
3
porozumienia będą zatem przedstawione do akceptacji Komisji Prawa Autorskiego
działającej jako organ administracji publicznej. Brak jednak podstaw do twierdzenia,
że wszelkie porozumienia między OZZ zostały zalegalizowane na mocy
znowelizowanych przepisów. Sąd Apelacyjny zwrócił uwagę, że art. 1071
Prawa
autorskiego został dodany w dniu 21 października 2010 r., zaś zaskarżona decyzja
pochodzi z dnia 29 sierpnia 2008 r., a porozumienie zostało zawarte w dniu 29
grudnia 2003 r. Nie można zatem mówić o wstecznym zastosowaniu tego przepisu.
Nie podzielił twierdzenia, że art. 3 uokik 2000 wyłączał zastosowanie przepisów
ustawy do ograniczeń, o których mowa w art. 1071
Prawa autorskiego. Art. 3 uokik
2000 obowiązywał do dnia 21 kwietnia 2007 r., zaś art. 1071
Prawa autorskiego
wszedł w życie w 2010 r., z czego jasno wynika, że art. 3 ustawy nie mógł mieć
zastosowania do art. 1071
Prawa autorskiego.
Sąd Apelacyjny wskazał także, że Sąd Okręgowy wyznaczył w niniejszej
sprawie krajowy rynek sprzedaży utworów audiowizualnych na nośnikach
przeznaczonych do własnego użytku osobistego oraz krajowy rynek zarządzania
prawami autorskimi do utworów audiowizualnych. Rynki te zostały wyznaczone w
oparciu o rodzaj praktyki będącej przedmiotem postępowania. Chybiony jest zarzut
niewyodrębnienia rynków sprzedaży egzemplarzy utworów audiowizualnych ze
względu na formę sprzedaży. Egzemplarz utworu na płycie DVD sprzedawanej w
księgarni jest substytutem egzemplarza tego utworu sprzedawanego razem z
prasą. Cena takiej płyty sprzedawanej w księgarni w czasie, gdy licencjodawca
zezwala na dokonanie insertu jest już znacznie niższa niż na początku jej
funkcjonowania na rynku. Właściwości użytkowe takich płyt są takie same, w obu
przypadkach możliwe jest odtworzenie filmu. Zdaniem Sądu Apelacyjnego Sąd
pierwszej instancji słusznie przyjął, że celem i skutkiem porozumienia między
powodami było ograniczenie konkurencji. Świadczą o tym postanowienia
porozumienia ustalające jednolitą stawkę wynagrodzeń, jednolite ceny minimalne,
jednolity podział wynagrodzeń pomiędzy uprawnionych twórców, wprowadzające
podział obowiązków między jego uczestnikami.
Powód 2 zaskarżył wyrok Sądu Apelacyjnego skargą kasacyjną w zakresie
punktu I oraz w zakresie punktu III. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie:
1) art. 6 ust. 1 i 2 EKPC w związku z niewłaściwym zastosowaniem art. 328 § 1
4
k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c., art. 233 § 1 k.p.c., art. 278 k.p.c. w związku z
art. 391 § 1 k.p.c., poprzez nieprzeprowadzenie rzetelnego postępowania
sądowego i niezachowaniem prawa powoda do domniemania niewinności w
ramach toczącego się postępowania odwoławczego; 2) art. 4 pkt 10 w związku z
art. 4 pkt 8 uokik 2000, poprzez ustalenie nieprawidłowego znaczenia pojęcia
konkurencji i konkurenta i przyjęcie, że stosunek konkurencji między OZZ zachodzi
z uwagi na możliwość prowadzenia faktycznej, poza granicami udzielonego
zezwolenia, działalności w zakresie zbiorowego zarządzania; 3) art. 104 ust. 1 w
związku z ust. 2 pkt 2 i art. 105 ust. 1 Prawa autorskiego, poprzez przyjęcie, że
OZZ może prowadzić działalność w zakresie zbiorowego zarządzania prawami
autorskimi lub prawami pokrewnymi poza zakresem udzielonego zezwolenia; 4) art.
1071
Prawa autorskiego, przez błędną wykładnię tego przepisu polegającą na
ograniczenie zastosowania tego przepisu jedynie do porozumień zawieranych prze
organizacje w związku ze złożeniem wspólnej tabeli wynagrodzeń autorskich, które
to naruszenie skutkowało niezastosowaniem art. 3 pkt 1 uokik 2000 w związku z
art. 316 § 1 k.p.c. oraz art. 391 k.p.c.; 5) art. 4 pkt 8 uokik 2000 oraz art. 81 ust. 1 lit
a TWE, poprzez błędne rozumienie metodologii wyznaczania rynku właściwego;
6) art. 4 pkt 8 uokik 2000 oraz art. 81 ust. 1 lit a TWE, poprzez nieprawidłowe
wyznaczenie rynku właściwego i uznanie, że utwory audiowizualne na nośnikach
insertowanych do prasy są towarami substytucyjnymi do utworów audiowizualnych
dystrybuowanych na nośnikach w wolnej sprzedaży oraz przyjęcie, że usługi
zarządzania prawami autorskimi współtwórców utworów audiowizualnych oraz
inkasa wynagrodzeń należny takim współtwórcom mieszczą się w jednym rynku
właściwym; 7) art. 5 ust. 1 pkt 1 uokik 2000 oraz art. 81 TWE, poprzez przyjęcie, że
celem i skutkiem porozumienia zawartego przez powoda 2 i powoda 1 było
ograniczenie konkurencji na krajowych rynkach sprzedaży utworów
audiowizualnych na nośnikach przeznaczonych do własnego użytku osobistego
oraz zbiorowego zarządzania prawami autorskimi do utworów audiowizualnych.
Wnosząc o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania, powód 2 powołał się
na potrzebę rozstrzygnięcia trzech zagadnień prawnych. Jako pierwsze
zagadnienie prawne wskazał potrzebę ustalenia istnienia stosunku konkurencji
pomiędzy różnymi organizacjami zbiorowego zarządzania, pomimo rozbieżnych
5
zakresów zezwolenia na działalność w zakresie zbiorowego zarządzania prawami
autorskimi i prawami pokrewnymi. Jako drugie zagadnienie prawne powód 2
wskazał zakres zastosowania art. 1071
Prawa autorskiego do porozumień
zawieranych pomiędzy organizacjami zbiorowego zarządzania prawami autorskimi
oraz prawami pokrewnymi, w szczególności zaś oceny, czy zakresem
zastosowania tego przepisu są objęte również porozumienia niezwiązane
bezpośrednio z procesem zatwierdzania tabel wynagrodzeń autorskich przed
Komisją Praw Autorskiego. Trzecie zagadnienie prawne sformułowane w skardze
kasacyjnej powoda 2 dotyczy charakteru postępowania odwoławczego toczącego
się przed sądami powszechnymi na skutek odwołania od decyzji Prezesa Urzędu
oraz wpływu zmiany przepisów prawa materialnego skutkujących możliwością
dokonania odmiennej oceny prawnoantymonopolowej celu lub skutków zawartego
porozumienia na rozstrzygnięcia wydawane w toku postępowań przed sądami
powszechnymi.
Powód 1 zaskarżył wyrok Sądu Apelacyjnego w całości. Zaskarżonemu
wyrokowi zarzucił naruszenie: 1) art. 1 ust. 1 uokik 2000 w związku z art. 104 ust. 1
oraz art. 106 ust. 1-3 Prawa autorskiego; 2) art. 3 pkt 1 uokik 2000 w związku z art.
131 ust. 1 uokik 2007 w związku z art. 316 § 1 k.p.c. w związku z art. 106 ust. 1,
art. 110 oraz art. 1071
ust. 1, art. 1101
ust. 2, art. 11011-16
, 18, 20-23 Prawa
autorskiego; 3) art. 4 pkt 10 uokik 2000 w związku z art. 104 ust. 2 pkt 2, ust. 3 i
ust. 6 Prawa autorskiego; 4) art. 5 ust. 1 pkt 1 uokik 2000 w związku z art. 4 pkt 8
uokik 2000 oraz art. 101 ust. 1 i 3 TFUE; 5) art. 65 § 2 k.c.; 6) art. 316 § 1 k.p.c.
Wnosząc o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania, powód 1 powołał się
na występowanie w sprawie istotnego zagadnienia prawnego oraz na oczywistą
zasadność skargi.
Jako istotne zagadnienie prawne powód 1 wskazał problem: „czy nie
narusza spójności systemu prawa działanie Sądu, który wobec powinności
orzekania według stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania orzeczenia,
zgodnie z art. 316 § 1 k.p.c. dokonał oceny porozumienia w sprawie ustalania
kwestii wynagrodzenia przez OZZ zawartego w 2003 r. wyłącznie na podstawie art.
3 pkt 1 uokik 2000 z pominięciem faktu istnienia w dacie zawarcia porozumienia art.
108-110 Prawa autorskiego stanowiących o wyłączeniu kwestii ustalania
6
wynagrodzenia pobieranego przez OZZ spod regulacji ustawy o ochronie
konkurencji i konsumentów”. Powód 1 podkreślił, że w dacie orzekania przez Sąd
Okręgowy oraz Sąd Apelacyjny w sprawie antykonkurencyjności porozumienia
przepisy istniejące w dacie zawierania porozumienia znajdowały swój odpowiednik
w regulacji zarówno nowej uokik, jak i w treści Prawa autorskiego, po zmianie
dokonanej ustawą z dnia 8 lipca 2010 r., co stanowi o wyłączeniu porozumienia
dotyczącego niniejszej materii spod oceny na podstawie treści ustawy o ochronie
konkurencji i konsumentów.
Powołując się na oczywistą zasadność skargi kasacyjnej, powód 1 wskazał
na art. 5 ust. 1 uokik 2000 w związku z art. 4 pkt 8 uokik 2000 i w związku z art. 131
ust. 1 uokik 2007, zgodnie z którym zakazane są porozumienia, których celem i
skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób
konkurencji na rynku właściwym. Sąd Apelacyjny przyjął zaś, że wyznaczenie
rynków relewantnych ma w tej sprawie znaczenie drugorzędne, gdyż porozumienie
będące przedmiotem niniejszego postępowania jest zakazane niezależnie od
udziału uczestników w tychże rynkach (...) oraz, że wyznaczenie rynków właściwym
(...) nie ma istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy” i w
konsekwencji zastosował przepis contra legem, gdyż z pominięciem wskazanej
wprost w jego treści przesłanki koniecznej – ustalenia rynku właściwego,
dodatkowo definiowanej przez ustawę w art. 4 pkt 8 uokik 2000.
Prezes Urzędu wniósł o wydanie postanowienia o odmowie przyjęcia skarg
kasacyjnej obu powodów do rozpoznania. Także M. F. Sp. z o.o. i M. V. Sp. z o.o.
(zainteresowani) oraz Izba Wydawców Prasy wnieśli o wydanie postanowienia o
odmowie przyjęcia obu skarg kasacyjnych do rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Obie skargi kasacyjne nie kwalifikowały się do przyjęcia celem ich
merytorycznego rozpoznania.
Z utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego dotyczącego tej przesłanki
przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania, o której mowa w art. 3989
§ 1 pkt 1
k.p.c. wynika, że przedstawienie okoliczności uzasadniających rozpoznanie skargi
7
kasacyjnej ze względu na występujące w sprawie istotne zagadnienie prawne
polega na sformułowaniu samego zagadnienia oraz wskazaniu argumentów
prawnych, które prowadzą do rozbieżnych ocen prawnych, w tym także na
sformułowaniu własnego stanowiska przez skarżącego. Wywód ten powinien być
zbliżony do tego, jaki jest przyjęty przy przedstawieniu zagadnienia prawnego przez
sąd odwoławczy na podstawie art. 390 k.p.c. (por. postanowienia Sądu
Najwyższego: z 9 maja 2006 r., V CSK 75/06; z 19 października 2012 r., III SK
13/12). Przedstawienie okoliczności uzasadniających rozpoznanie skargi
kasacyjnej ze względu na występujące w sprawie istotne zagadnienie prawne
polega na sformułowaniu samego zagadnienia oraz wskazaniu argumentów
prawnych, które prowadzą do rozbieżnych ocen prawnych, w tym także na
sformułowaniu własnego stanowiska przez skarżącego. Wymogi te uzasadnione są
publicznymi celami rozpoznania przez Sąd Najwyższy skargi kasacyjnej (por.
postanowienie Sądu Najwyższego z 25 października 2007 r., V CSK 356/07).
Zagadnienie prawne musi być nie tylko powiązane z przepisami powołanymi w
podstawie kasacyjnej, ale także uwzględniać podstawy samego orzeczenia (por.
postanowienia Sądu Najwyższego: z 26 kwietnia 2012 r., III SK 43/11; z 22 maja
2012 r., III SK 45/11; z 4 lipca 2012 r., III SK 2/12; z 27 września 2012 r., III SK
8/12; z 12 kwietnia 2013 r., III SK 32/12).
Odnosząc powyższe wymogi w pierwszej kolejności skargi kasacyjnej
powoda 2, Sąd Najwyższy stwierdza, że pierwsze i trzecie zagadnienie prawne nie
spełnia utrwalonego w orzecznictwie Sądu Najwyższego wymogu, zgodnie z którym
zagadnienie w rozumieniu art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c. musi zawierać w swej treści
przepis (przepisy), na tle którego dany problem prawny powstaje (por.
postanowienia Sądu Najwyższego: z 9 sierpnia 2012 r., III SK 4/12; z 4 lipca
2012 r., III SK 3/12).
Drugie zagadnienie prawne dotyczy zaś cząstkowego problemu
wchodzącego w zakres szerszego zagadnienia prawnego, a mianowicie tego, czy
art. 1071
Prawa autorskiego obejmuje porozumienia niezwiązane bezpośrednio z
procesem zatwierdzania tabel wynagrodzeń autorskich przez Komisję Prawa
Autorskiego. Jednakże w ocenie Sądu Najwyższego w obecnym składzie powyższy
problem nie stanowi zagadnienia prawnego sprawy. Przypomnieć należy, że
8
decyzją Prezesa Urzędu za praktykę ograniczającą konkurencję uznano
porozumienia powoda 1 z powodem 2, na mocy którego ustalono jednolite stawki
wynagrodzeń autorskich pobieranych od użytkowników komercyjnych z tytułu
sprzedaży utworów audiowizualnych na nośnikach przeznaczonych do własnego
użytku osobistego. Zgodnie z ustaleniami Sądu Apelacyjnego powód 1 i powód 2
zawarli (aneksowane później) porozumienie, w którym ustalono między innymi, że
stawki opłat licencyjnych ustalone przez Komisję Prawa Autorskiego dla powoda 1
będą stosowane także przez powoda 2 w odniesieniu do repertuaru podlegającego
licencjonowaniu, a ponadto że strony porozumienia będą kierować się określonym
kluczem podziału stawki inkasowanej za dany utwór audiowizualny reprodukowany
na nośnikach przeznaczonych do własnego użytku osobistego nabywców. W
porozumieniu ustalono również, że powodowie w zawieranych przez siebie
umowach będą stosowali określone stawki minimalne za 1 egzemplarz nośnika. W
niniejszej sprawie występuje zatem problem prawny dotyczący wyłączenia
zastosowania zakazu porozumień ograniczających konkurencję przewidzianego w
uokik 2000 z uwagi na określone w przepisach Prawa autorskiego zasady
zawierania porozumień przez OZZ. Konkretnie zaś chodzi o wykładnię art. 1071
Prawa autorskiego w zakresie dotyczącym sformułowania „pobór wynagrodzeń”, a
jeszcze bardziej szczegółowo – czy pod pojęciem porozumienia dotyczącego
poboru wynagrodzeń należy rozumieć także porozumienia się dwóch OZZ w
przedmiocie wysokości tych wynagrodzeń. Drugie zagadnienie prawne skargi
kasacyjnej powoda 2 rozmija się zaś z tym problemem prawnym. Ponadto, w
przekonaniu Sądu Najwyższego, odpowiedź na tak postawione pytanie, w
kontekście treści i celów art. 1071
Prawa autorskiego oraz art. 3 uokik 2000, jest
oczywista: możliwość zawarcia przez OZZ porozumienia dotyczącego poboru
wynagrodzeń z tytułu korzystania z utworów objętych zarządem tych organizacji nie
wyłącza zastosowania przepisów prawa antymonopolowego do porozumienia,
ustalającego stawki tych wynagrodzeń.
Niezależnie od powyższego, uzasadnienie drugiego zagadnienia prawnego
skargi kasacyjnej powoda 2 nie odpowiada wymogom sprecyzowanym w
ukształtowanym już orzecznictwie Sądu Najwyższego w sprawach z zakresu
ochrony konkurencji i regulacji.
9
Przechodząc z kolei do oceny wniosku o przyjęcie do rozpoznania skargi
kasacyjnej powoda 1, Sąd Najwyższy stwierdza, że nie jest ona oczywiście
uzasadniona w rozumieniu art. 3989
§ 1 pkt 4 k.p.c. Powołane przez skarżącego
fragmenty uzasadnienia, choć mogą wydawać się dyskusyjne z punktu widzenia
istoty prawa ochrony konkurencji i zarzucanej w niniejszej sprawie praktyki, nie
dowodzą oczywistej zasadności skargi kasacyjnej w kontekście pozostałych
wywodów uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego odnoszących się do
stanowiska Sądu Okręgowego w zakresie rynku właściwego. Uzasadnienie wyroku
nie wskazuje bowiem na to, aby Sąd Apelacyjny zastosował art. 5 ust. 1 pkt 1 uokik
2000 bez uwzględnienia rynku właściwego. Powołane przez powoda 1 fragmenty
uzasadnienia wyroku Sądu drugiej instancji i zawarte w nich zapatrywania są
konsekwencją tego, że zakwestionowane przez Prezesa Urzędu porozumienie
zostało zawarte między konkurentami i dotyczy ustalenia cen. Wolą prawodawcy w
takich wypadkach nie stosuje się zaś instytucji porozumień bagatelnych, dla
aplikowania której wielkość udziału w rynku właściwym ma podstawowe znaczenie.
Sąd Najwyższy stwierdza, że deprecjonowanie znaczenia prawidłowego
ustalenia rynku właściwego w tego rodzaju sprawach z zakresu ochrony
konkurencji nie jest prawidłowe, aczkolwiek samo w sobie nie wpływa na oczywistą
zasadność skargi kasacyjnej. Jak już wyjaśniano to wielokrotnie w orzecznictwie
Sądu Najwyższego, ustalenie rynku właściwego w sprawie antymonopolowej ma
istotne znaczenie dla wychwycenia reperkusji zachowań przedsiębiorców dla
zjawiska konkurencji, a przez to dla wyciągnięcia prawnych konsekwencji tych
zachowań przez organ antymonopolowy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 12
kwietnia 2013 r., III SK 28/12). Wskazuje na zasady działania danego rynku. Może
w konsekwencji rzutować na ostateczną kwalifikację porozumienia jako
zakazanego porozumienia ograniczającego konkurencję. Jest tak w szczególności
w przypadku porozumień, które z uwagi na swoją treść (przedmiot) odpowiadają
formalnie jednemu z nazwanych porozumień ograniczających konkurencję z art. 5
ust. 1 pkt 1 uokik 2000, ale w rzeczywistości z uwagi na zasady działania danego
rynku właściwego nie mają antykonkurencyjnego charakteru. Ich celem nie jest
bowiem ograniczenie konkurencji, na co wskazuje między innymi kontekst
gospodarczy w jakim zostały zawarte. Ten z kolei determinuje sposób działania
10
przedsiębiorców na rynku właściwym, ustalony w ramach analizy tego rynku. W
rezultacie nie każde porozumienie, którego przedmiotem jest ustalenie cen, nawet
gdy jest to porozumienie między konkurentami, jest faktycznie (pragmatycznie)
objęte zakazem z art. 5 ust. 1 pkt 1 uokik 2000 i uzasadnia podjęcie przez Prezesa
Urzędu interwencji w ochronie interesu publicznego.
Odnosząc się do zagadnienia prawnego wniosku powoda 1 o przyjęcie
skargi kasacyjnej do rozpoznania, Sąd Najwyższy stwierdza, że ustalenie jego
treści w zakresie problemu prawnego, który miałby zostać rozstrzygnięty przy
rozpoznawaniu skargi kasacyjnej nasuwa szereg trudności. Zagadnienie prawne
zostało bowiem skonstruowane na bazie złożonej z przepisu prawa procesowego
(art. 316 § 1 k.p.c.) oraz przepisów prawa materialnego (art. 3 uokik 2000 oraz art.
3 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów oraz
przepisów art. 108-110 Prawa autorskiego oraz art. 1101
i n. Prawa autorskiego). W
rezultacie wskazany przez powoda 1 problem prawny dotyczy zagadnienia
stosowania przez sądy orzekające w sprawie z odwołania od decyzji Prezesa
Urzędu przepisów prawa materialnego obowiązujących w dacie orzekania (art. 1101
i n. Prawa autorskiego, wprowadzonych na podstawie ustawy z dnia 8 lipca 2010 r.)
do weryfikacji decyzji Prezesa Urzędu wydanej pod rządami uokik 2000 i
dotyczącej zachowania powoda 1 z 2003 r. w kontekście unormowania
wynikającego z art. 3 ust. 1 uokik 2000. Jednocześnie w zagadnieniu prawnym
powód 1 powołuje się na problem stosowania art. 3 ust. 1 uokik 2000 w związku z
przepisami art. 108-110 Prawa autorskiego, które obowiązywały w dacie zawierania
przez powoda porozumienia zakwestionowanego następnie przez Prezesa Urzędu
oraz stosowania art. 3 ust. 1 uokik 2000 w związku z art. 1101
i n. Prawa
autorskiego do oceny zawartego porozumienia. W samej zaś treści zagadnienia
prawnego powód 1 stawia problem, czy działanie Sądu drugiej instancji w niniejszej
sprawie nie narusza spójności systemu prawa, poprzez zastosowanie do oceny
porozumienia zawartego przez powoda w 2003 r. wyłącznie art. 3 ust. 1 uokik 2000
z pominięciem przepisów art. 108-110 Prawa autorskiego w brzmieniu z okresu
zawierania porozumienia oraz z pominięciem późniejszych przepisów art. 1101
i n.
Prawa autorskiego, które to przepisy wyłączają zastosowanie uokik 2000 w
niniejszej sprawie.
11
Z uzasadnienia wniosku o przyjęcie do rozpoznania skargi kasacyjnej
powoda 1 wynika jednak, że istota tego zagadnienia polega przede wszystkim na
rozstrzygnięciu kwestii dopuszczalności stosowania zakazu porozumień
ograniczających konkurencję w niniejszej sprawie z uwagi na zawartą w Prawie
autorskim regulację prawną w zakresie współdziałania OZZ, a dopiero w dalszej
kolejności aspektów intertemporalnych, wynikających ze zmiany stanu prawnego w
okresie między zawarciem porozumienia, wydaniem decyzji przez Prezesa Urzędu
oraz datą orzekania przez Sąd Apelacyjny. Rzutuje to na wymogi, jakie powinna
spełniać treść uzasadnienia wniosku, aby przekonać Sąd Najwyższy o
publicznoprawnej potrzebie rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego
przedstawionego przez powoda 1.
W tym zakresie Sąd Najwyższy stwierdza, że uzasadnienie nie zawiera
wywodu, z którego wynikałoby, że zawarte w przepisach Prawa autorskiego
unormowania dotyczące ustalania wynagrodzeń pobieranych przez OZZ wyłączają
zastosowanie przepisów uokik 2000 z racji tego, że przewidują „ograniczenie
konkurencji dopuszczone na mocy innej ustawy” w rozumieniu art. 3 ust. 1 uokik
2000. Powód 1 zakłada, że nowe przepisy Prawa autorskiego wyłączają
zastosowanie uokik 2000, poprzestając na przywołaniu stanowiska Sądu
Najwyższego wyrażonego w wyroku z 2 kwietnia 2009 r., III SK 19/08. Wyrok ten
dotyczył jednak kwalifikowania jako praktyki ograniczającej konkurencję
posługiwania się przez OZZ stawkami opłat licencyjnych zatwierdzonymi przez
Komisję Prawa Autorskiego, której decyzja w tej kwestii została następnie uchylona
przez sądy administracyjne. Odnosił się zatem do wykładni i stosowania art. 3 ust.
1 uokik 2000 w zakresie obejmującym ewentualne indywidualne praktyki
ograniczające konkurencję o charakterze eksploatacyjnym. Z poglądów
wyrażonych w tym wyroku nie można jednak wyprowadzać bezpośrednio
założenia, zgodnie z którym przepisy Prawa autorskiego dotyczące ustalania
wysokości wynagrodzeń pobieranych przez OZZ wyłączają zastosowanie
przepisów ustawy antymonopolowej do oceny takiego porozumienia, jakie zostało
zakwestionowane przez Prezesa Urzędu w niniejszej sprawie. W konsekwencji nie
ma zatem potrzeby rozstrzygania zagadnienia w tej części, która dotyczy art. 316 §
1 k.p.c. i wpływu zmiany przepisów prawa normujących zachowanie przedsiębiorcy
12
po wydaniu decyzji Prezesa Urzędu na podstawę prawną sądowej kontroli
legalności i celowości tej decyzji.
Stwierdzając zatem, że nie zachodzą przyczyny przyjęcia obu skarg
kasacyjnych do rozpoznania, określone w art. 3989
§ 1 k.p.c., Sąd Najwyższy na
podstawie art. 3989
§ 2 k.p.c., a w odniesieniu do kosztów zastępstwa prawnego w
postępowaniu kasacyjnym na podstawie art. 98 § 3 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c.
oraz § 12 ust. 4 w związku z § 14 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z
dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz
ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę
prawnego ustanowionego z urzędu, orzekł jak w sentencji.