Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 191/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 25 lipca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Antoni Górski (przewodniczący)
SSN Maria Szulc (sprawozdawca)
SSN Dariusz Zawistowski
w sprawie z powództwa Syndyka Masy Upadłości K. Spółki
z ograniczoną odpowiedzialnością w upadłości likwidacyjnej w R.
następcy prawnego K. K . Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
z siedzibą w R.
przeciwko Bankowi M. Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.
o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 25 lipca 2013 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 8 marca 2012 r.,
1) oddala skargę kasacyjną;
2) zasądza na rzecz pozwanego od powoda kwotę 3 600,- (trzy
tysiące sześćset) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania
kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Zaskarżonym wyrokiem Sąd Apelacyjny oddalił apelację powódki od wyroku
Sądu Okręgowego w P., którym zostało oddalone powództwo o pozbawienie
wykonalności tytułu wykonawczego - bankowego tytułu egzekucyjnego z dnia 7
października 2009 r. nr […], któremu Sąd Rejonowy w B. postanowieniem nadał
klauzulę wykonalności do kwoty 2.2250.000 zł.
Ustalił, że w dniu 30 stycznia 2006 r. strony zawarły umowę o kredyt
w rachunku bieżącym, czterokrotnie aneksowaną, w której postanowiły,
że w zakresie nie uregulowanym umową stosuje się postanowienia obowiązującego
Regulaminu kredytowania przedsiębiorców i innych jednostek organizacyjnych,
stanowiącego integralną część umowy oraz Regulaminu otwierania i prowadzenia
rachunków bankowych w pozwanym Banku dla przedsiębiorców. W umowie
powódka zobowiązała się do przestrzegania dołączonych Regulaminów
i potwierdziła ich otrzymanie oraz zapoznanie się z ich treścią, a nadto złożyła
odrębne oświadczenie o poddaniu się egzekucji. Zgodnie z § 15 Regulaminu
kredytowania przedsiębiorców po zawarciu umowy kredytu klientowi nie przysługuje,
określone w art. 498 § 1 k.c., prawo potrącenia wierzytelności własnej z
wierzytelności Banku z tytułu kredytu. Strony w dniu 3 kwietnia 2006 r. zawarły
umowę dodatkową, umowę ramową i umowę zabezpieczającą wraz z suplementem.
Umowa zabezpieczająca została zawarta w celu określenia zasad zabezpieczenia
należności wynikających z transakcji zawartych na podstawie umowy ramowej.
Zabezpieczenie miało być ustanowione w formie pieniężnej w kwocie wyrażonej
w walucie bazowej, przez przeniesienie własności środków pieniężnych na stronę
zabezpieczaną (Bank), przy czym środki te stanowiły kaucję w rozumieniu art. 102
ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r.- Prawo bankowe (Dz. U. z 2005 r., nr 5, poz. 727;
dalej Pr. bank.) i podlegały oprocentowaniu w sposób uzgodniony w umowie.
Powódka wpłaciła do depozytu łącznie kwotę 2.558.997,83 zł, lecz następnie nie
wykonywała tego obowiązku, w związku z czym pozwany w piśmie z dnia
9 kwietnia 2009 r. złożył oświadczenie o rozwiązaniu przed terminem umowy
ramowej i zabezpieczającej oraz transakcji zawartych na podstawie umowy
ramowej. Ostatecznie jako zadłużenie powódki z tytułu tych umów wskazał
3
kwotę 8.690.858,61 zł. W pismach z dnia 31 grudnia 2008 r. i z dnia 31 marca
2009 r. pozwany potwierdził oprocentowanie lokaty negocjowanej, wskazując
w informacjach dodatkowych, że stanowi ona depozyt zabezpieczający.
W dniu 31 sierpnia 2009 r. powódka złożyła oświadczenie o potrąceniu
z wierzytelności Banku z tytułu umowy kredytowej w kwocie 1.479.620,01 zł
wierzytelności własnej w kwocie 2.558.997,93 zł z tytułu zwrotu depozytu
wniesionego tytułem kaucji w wykonaniu umowy ramowej i umów wykonawczych.
Pozwany uznał, że powódce nie przysługuje roszczenie o zwrot depozytu
zabezpieczającego wobec nie wpłacenia żadnej kwoty na poczet rozliczenia kwoty
8.690.858,61 zł, a nadto zakwestionował prawo do potrącenia z uwagi na umowne
wyłączenie takiej możliwości. Wystawił bankowy tytuł egzekucyjny na kwotę
1.561.363,20 zł należności głównej oraz kwotę 30.794,79 zł odsetek z tytułu
zadłużenia kredytu w rachunku bieżącym i po uzyskaniu klauzuli wykonalności
wszczął postępowanie egzekucyjne.
Sąd Apelacyjny podzielił ustalenie Sądu pierwszej instancji, że kwota
2.558.997,83 zł nie stanowiła lokaty, ale była depozytem zabezpieczającym
wykonanie zobowiązań z umowy ramowej i wskazał na postanowienia umowy
zabezpieczającej nadające taki charakter kwotom wpłaconym przez powoda.
W jego ocenie uregulowanie w tej umowie oprocentowania kaucji pozostaje
w granicach swobody umów. Stwierdził, że tytuł dokumentu z dnia 31 marca 2009 r.
- potwierdzenie stawki oprocentowania lokaty negocjowanej – nie ma decydującego
znaczenia wobec zamieszczenia w nim zapisu informującego, że wpłacona suma
stanowi depozyt zabezpieczający. Z uwagi na doniosłość prawną oświadczenia
o potrąceniu uznał za niewiarygodne wyjaśnienie powódki, że określenie w nim
wpłaconej kwoty jako depozytu, stanowiło mechaniczne powtórzenie
sformułowania użytego przez Bank. Sąd drugiej instancji nie dostrzegł również
naruszenia art. 102 Pr. bank., bowiem zostały spełnione wszystkie elementy
właściwe dla powstania zabezpieczenia wierzytelności pozwanego - zawarto
umowę zabezpieczającą celem zabezpieczenia zobowiązań wynikających
z transakcji opcji walutowych zawieranych na podstawie umowy ramowej i powódka
wpłaciła należność oprocentowaną zgodnie z tą umową. Charakterowi lokaty
przeczy treść umowy zabezpieczającej, treść oświadczenia o potrąceniu i treść
4
potwierdzenia oprocentowania. Nie doszło tym samym do naruszenia art. 52
Pr. bank., gdyż istotą kaucji jest przeniesienie oznaczonych środków pieniężnych
na rzecz banku. W konsekwencji podzielił stanowisko, że skoro kwota ta stanowiła
zabezpieczenie o charakterze kaucyjnym w rozumieniu art. 102 Pr. Bank., to wobec
rozwiązania umowy i nie uiszczenia kwoty wynikającej z rozliczenia, obowiązek
zwrotu depozytu zabezpieczającego wygasł.
Sąd Apelacyjny uznał za prawidłowy pogląd o dopuszczalności umownego
wyłączenia potrącenia. Przepisy kodeksu cywilnego normujące dopuszczalność
jednostronnego potrącenia mają bowiem charakter przepisów względnie
obowiązujących i dlatego podmioty prawa cywilnego mogą w sposób odmienny,
w stosunku do regulacji ustawowej, ukształtować zasady, przesłanki i sposób
potrącenia, lub w ogóle wyłączyć jego dopuszczalność. Rozważając kwestię
związania powódki regulaminem wskazał, że skoro powódka podważa fakt
doręczenia jej regulaminu przed zawarciem umowy kredytu, to wobec istnienia
dokumentów, na których uprawniony przedstawiciel powódki potwierdził ich
otrzymanie i zapoznanie się z nimi, to na powódce spoczywał obowiązek
zaprzeczenia tej okoliczności, a nie wykazała ona żadnym obiektywnym dowodem,
że mimo formalnego potwierdzenia, rzeczywiście regulamin nie został jej doręczony.
W skardze kasacyjnej, opartej o obie podstawy kasacyjne (art. 3983
§ 1 i 2
k.p.c.), powód wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy
Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania. Zarzucił naruszenie prawa
materialnego: - art. 102 Pr. bank. polegające na błędnej wykładni i przyjęciu,
że kwota 2.558.997,83 zł zgromadzona na lokacie stanowiła kaucję w rozumieniu
tego przepisu; - art. 50 Pr. bank. oraz art. 726 k.c. poprzez niezastosowanie
i uznanie, że powyższa kwota nie stanowiła lokaty: - art. 498 § 1 oraz art. 499 k.c.
w zw. z § 15 Regulaminu kredytowania przedsiębiorców i innych jednostek
organizacyjnych i § 18 Regulaminu udzielania kredytów klientom Bankowości
Korporacyjnej przez Bank M. S.A. poprzez ich błędną wykładnię i przyjęcie, że
uregulowanie wyłączające dopuszczalność jednostronnego potrącenia ma
charakter umowny i przepisy kodeksu cywilnego normujące dopuszczalność
potrącenia mają charakter względnie obowiązujący; - art. 498 § 1 k.c. w zw. z § 15
Regulaminu kredytowania przedsiębiorców i innych jednostek organizacyjnych oraz
5
§ 18 regulaminu udzielania kredytów Klientom Bankowości Korporacyjnej przez
Bank M. S.A. poprzez ich błędną wykładnię, bowiem nawet przy przyjęciu, że
przepisy o potrąceniu mają charakter względnie obowiązujący, nie jest
dopuszczalne wyłączenie prawa potrącenia tylko wobec jednej strony stosunku
zobowiązaniowego; - art. 384 § 1 k.c. przez błędne przyjęcie, że pomimo braku
dowodu doręczenia powodowi Regulaminu kredytowania przedsiębiorców i innych
jednostek organizacyjnych przed datą zawarcia umowy kredytowej oraz datami
zawarcia poszczególnych aneksów wiąże on strony tylko z powodu zamieszczenia
w standardowych i nienegocjowanych postanowieniach umowy kredytowej
oraz aneksów zapisu potwierdzającego przez kredytobiorcę otrzymanie
Regulaminu i zapoznanie się z jego treścią, oraz naruszenie art. 384 § 2 k.c.
poprzez błędną wykładnię i przyjęcie, że powyższy regulamin może być traktowany
jako wzorzec umowy, którym posługiwanie się jest w stosunkach danego rodzaju
zwyczajowo przyjęte i o którego treści strona mogła się z łatwością dowiedzieć.
Skarżąca zarzuciła nadto naruszenie przepisów prawa procesowego, które miało
istotny wpływ na wynik sprawy: art. 224 § 1 zw. z art. 378 § 1 i art. 382 k.p.c., art.
232 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. oraz art. 382 k.p.c., art. 233 § 1 w zw. z art. 227 w zw.
z art. 391 § 1 k.p.c. oraz art. 328 § 2 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c.
w zw. z art. 391 k.p.c. może stanowić uzasadnioną podstawę kasacyjną jedynie
wtedy, gdy skarżący wykaże, że z powodu wadliwości uzasadnienie uniemożliwia
Sądowi Najwyższemu sprawdzenie prawidłowości orzeczenia. Taka sytuacja
zachodzi, jeżeli uzasadnienie kwestionowanego orzeczenia nie ma wszystkich
wymaganych elementów, bądź zawiera braki uniemożliwiające kontrolę kasacyjną
(postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 lutego 2010 r., III CSK 120/09, wyrok
z dnia 25 stycznia 2010 r., I UK 244/09, niepubl.). Motywy zaskarżonego
wyroku takich wadliwości nie wykazują, a omawiany przepis nie zawiera
wymogu zamieszczenia w uzasadnieniu polemiki z argumentacją prawną strony,
której sąd nie podzielił.
6
Zakaz, określony w art. 3983
§ 3 k.p.c., oznacza niedopuszczalność
powoływania się przez skarżącego na wadliwość wyroku sądu drugiej instancji
polegającą na ustaleniu faktów lub niewłaściwie przeprowadzonej ocenie dowodów.
Sąd Najwyższy jest związany ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę
zaskarżonego orzeczenia (art. 39813
§ 2 in fine), zaś argumenty podniesione
w uzasadnieniu zarzutu i zmierzające do wykazania, że Sąd drugiej instancji
naruszył granice swobodnej oceny dowodów określone w art. 233 § 1 k.p.c.,
nie mogą być skuteczne. Tak więc, nawet powiązanie zarzutu naruszenia art. 233
§ 1 k.p.c. z art. 382 k.p.c. lub art. 227 k.p.c., motywowanego niewłaściwą oceną
dowodów nie może podlegać kontroli Sądu Najwyższego w ramach drugiej
podstawy kasacyjnej (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 5 września 2008 r., I CSK
117/08, z dnia 24 września 2009 r., II UK 19/09, z dnia 25 czerwca 2008 r., II UK
327/07 - niepubl.). Dodać jedynie należy, że Sąd drugiej instancji podzielając
podstawę faktyczną i prawną przyjętą za podstawę rozstrzygnięcia przez Sąd
pierwszej instancji, nie ma obowiązku przytaczania i ponawiania jej w pełnym
zakresie, a jedynie w zakresie koniecznym do rozpoznania istotnych zarzutów
apelacji. Uzasadnienie zarzutu naruszenia art. 232 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. oraz art.
382 k.p.c. sprowadzające się w istocie do zakwestionowania dokonanej oceny
dowodów nie wskazuje, na czym miałoby polegać zarzucane nierozpoznanie istoty
sprawy przez Sąd Apelacyjny.
Powód wniósł powództwo przeciwegzekucyjne na podstawie art. 840 § 1 pkt
1 k.p.c. twierdząc, że wierzytelność pozwanego Banku nie istnieje wobec
skutecznego złożenia przez powoda oświadczenia o potrąceniu własnej
wierzytelności z tytułu posiadanych środków pieniężnych wpłaconych do
pozwanego Banku jako depozyt, przy czym w dalszym toku procesu wskazywał,
że środki te stanowiły lokatę pieniężną. Istota problemu w niniejszej sprawie
sprowadza się do zagadnienia dopuszczalności umownego wyłączenia przez
strony prawa do potrącenia unormowanego w art. 498 i n. k.c. i skuteczności
prawnej wyłączenia prawa do potrącenia tylko wobec jednej strony stosunku
zobowiązaniowego.
W doktrynie charakter prawny przepisów dotyczących potrącenia
ustawowego podlega różnym ocenom. Zwolennicy jednego poglądu twierdzą, że art.
7
498 i n. k.c. mają charakter względnie obowiązujący, bowiem strony mogą tym
prawem swobodnie rozporządzać oraz w drodze umowy wyłączyć je lub
zmodyfikować. Przedstawiciele poglądu przeciwnego, twierdząc, że powyższe
argumenty odnoszą się do potrącenia umownego, wywodzą bezwzględnie
obowiązujący charakter tych przepisów z konieczności ścisłego spełnienia
przesłanek w nich określonych dla skuteczności skorzystania z instytucji
ustawowego potrącenia. Żaden z tych kierunków nie kwestionuje natomiast
dopuszczalności umownego uregulowania przez strony prawa potrącenia
w konkretnych stosunkach prawnych z wyłączeniem uregulowań ustawowych.
Zagadnienie nie polega zatem, jak to wywodzi skarżący, na przesądzeniu
charakteru przepisów kodeksu cywilnego normujących potrącenie ustawowe,
bowiem dopuszczalność umownego potrącenia nie jest od tego uzależniona.
Jeżeli strony nie uregulowały tej instytucji w sposób odmienny, zastosowanie mają
przepisy art. 498 i n. i wówczas jest konieczne spełnienie przesłanek w nich
określonych. W orzecznictwie Sądu Najwyższego dopuszczalność umownego
ukształtowania potrącenia przez strony nie budzi wątpliwości. Już w wyroku z dnia
3 czerwca 1965 r., I CR 471/64 (OSNC z 1966, nr 4, poz. 57) stwierdził on, że jeżeli
zainteresowani ustalili inny sposób umorzenia należności, albo inny sposób
potrącenia, niż to przewiduje ustawa, to zastosowanie przepisów o potrąceniu nie
wchodzi w rachubę. Dopuszczalność kształtowania przesłanek, sposobu i skutków
potrącenia przez strony została również zaakceptowana w wyrokach: z dnia
17 grudnia 1998 r., II CKN 849/98 (OSNC z 1999 r., nr 7-8, poz. 128), z dnia
10 listopada 2000 r., IV CKN 163/00, z dnia 12 marca 2003 r., III CKN 201/00,
z dnia 12 października 2005 r., III CK 90/05, nie publ. oraz w uchwale składu
siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2007 r., III CZP 58/07
(OSNIC z 2008 r., nr 5, poz. 44). Potrącenie umowne, zwane czasem również
potrąceniem kompensacyjnym, jest pozakodeksową umową, zawieraną na
ustalonych przez strony warunkach, w granicach określonych w art. 3531
k.c.
Jego dopuszczalność wynika z ogólnej zasady swobody umów a umowa w tym
zakresie podlega ocenie z punktu widzenia właściwości stosunku i zasad
współżycia społecznego. Skarżący nie zarzucił naruszenia art. 3531
k.c., a więc
ocena tej umowy w świetle wskazanych wyżej granic usuwa się pod kontroli
8
kasacyjnej. Ukształtowanie przesłanek, sposobu i skutków potrącenia, w tym
również jego wyłączenia zależy zatem od woli stron. Dopuszczalność wyłączenia
potrącenia co do zasady potwierdza także analiza art. 3853
pkt 3 k.c., który
wskazuje jako niedozwolone postanowienie umowne tylko takie postanowienie,
które wyłącza lub istotnie ogranicza potrącenie wierzytelności konsumenta
z wierzytelnością drugiej strony. A contrario, nie jest niedozwolonym
postanowieniem umownym takie, które wyłącza lub istotnie ogranicza potrącenie
wierzytelności przez podmiot nie będący konsumentem. Przepis ten co do
zasady zezwala zatem na umowne wyłączenie potrącenia wierzytelności, a wyłącza
taką możliwość tylko w stosunku do konsumenta. W świetle art. 221
k.c.,
obowiązującego w dacie zawarcia umowy kredytowej, powoda nie można uznać za
konsumenta. Ograniczenie dopuszczalności wyłączenia potrącenia nie ma więc
w stosunku do niego zastosowania.
Potrącenie dochodzi do skutku na podstawie jednostronnego, kształtującego
oświadczenia woli i ma charakter egzekucyjny, bowiem powoduje umorzenie obu
wierzytelności do wysokości wierzytelności niższej – potrącający jednostronnie
wymusza realizację swojej należności. Strona, wobec której składane jest
oświadczenie nie ma wpływu na jego skutek, bowiem zachodzi on po spełnieniu
przesłanek określonych w umowie lub w jej braku - po spełnieniu przesłanek
ustawowych. Celem wyłączenia możliwości potrącenia wierzytelności przez jedną
ze stron stosunku zobowiązaniowego jest najczęściej zabezpieczenie interesów
jednej ze stron, istotniejszych pod względem społecznym. Strony mogą także
dokonać wyłączenia z uwagi na charakter roszczenia jednej z nich, które powinno
podlegać większej ochronie. Z uwagi na wskazany wyżej brak zarzutu
naruszenia art. 3531
k.c. wskazać jedynie należy, że w wypadku wierzytelności
banku z tytułu kredytu, przesłanką taką może być zapewnienie bezpieczeństwa
obrotu środkami pieniężnymi. Uprawniony nie jest nadto pozbawiony środków
ochrony, bo w razie sporu może dochodzić swej wierzytelności w drodze
powództwa. Umowne wyłączenie potrącenia wierzytelności przez jedną ze stron
stosunku zobowiązaniowego było przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego, który
zaaprobował je w wyroku z dnia 12 marca 2003 r., III CKN 201/00, stwierdzając,
9
że w umowie, jaką jest statut spółdzielni, dopuszczalne jest wyłączenie potrącenia
przez członka spółdzielni z opłat wnoszonych za użytkowanie lokalu.
Niedopuszczalne jest jednostronne wyłączenie dopuszczalności potrącenia
przez jedną ze stron, natomiast postanowienia umowne zawierające takie
wyłączenie mogą być również zawarte w treści wzorca umownego, jeżeli były
drugiej stronie znane i zaakceptowane. Co do zasady nie można twierdzić, że godzi
w równowagę stosunku prawnego zamieszczenie postanowień co do wyłączenia
potrącenia wierzytelności klienta banku z wierzytelnością banku z tytułu kredytu
w regulaminie dotyczącym zasad kredytowania i stanowiącym, zgodnie z wolą
stron, integralną część umowy kredytowej, a zatem wyznaczającym łącznie
z postanowieniami umownymi treść tego stosunku. Ocena, czy postanowienia
takie były znane i zaakceptowane, powinna być dokonana odrębnie w każdym
przypadku. Wskazać jednakże należy, że przedstawienie kredytobiorcy przed
zawarciem umowy takiego wzorca ma ten skutek, że znając warunki udzielenia
kredytu, może on dokonać wyboru kredytodawcy, a w konsekwencji warunków
kredytu. Wbrew stanowisku skarżącej, nie świadczy o jednostronnym wyłączeniu
potrącenia i narzuceniu wzorca umownego uchwalenie regulaminu przez władze
banku. Artykuł 79 ust. 2 Pr. bank. nałożył na banki bezwzględny obowiązek
ustalenia w formie regulaminu warunków udzielania kredytu. W praktyce bankowej
regulaminy te są wzorcami umownymi, które nie mają mocy obowiązującej dla stron,
chyba że ich wolą zostały wprowadzone do umowy jako jej integralna część, lub
zaakceptowane przez klienta banku. W takim wypadku postanowienia regulaminu
mają wagę równą innym postanowieniom umownym w zakresie określenia
treści stosunku zobowiązaniowego i nie jest potrzebne odrębne oświadczenie
kredytobiorcy o wyrażeniu zgody na wyłączenie prawa potrącenia w zakresie
określonym w regulaminie.
Zarzut błędnej wykładni art. 498 i 499 k.c. nie może być zasadny zatem
z powyższych względów oraz z tej przyczyny, że Sąd drugiej instancji nie oparł
rozstrzygnięcia na tych przepisach, a zatem nie mógł ich naruszyć, zaś powołane
postanowienia Regulaminów kredytowania i udzielania kredytów nie mają
charakteru normatywnego i nie mogą stanowić podstawy zarzutu naruszenia prawa
materialnego, jeżeli skarżący nie zarzuca błędnej wykładni oświadczeń woli.
10
Wprowadzenie treści regulaminu do umowy jest obecnie powszechnie stosowane
przez banki, które oferują pewne rodzaje produktów finansowych wielu klientom
i jest to praktyka ogólnie znana. Przedsiębiorca stale współpracujący z bankiem,
w tym również w zakresie innych produktów finansowych, niż kredyt, powinien
dochować należytej staranności dokonując pod kątem interesów spółki, analizy
warunków udzielenia kredytu oferowanych przez bank. Z zagadnieniem tym wiąże
się zarzut naruszenia art. 384 § 1 i 2 k.c. uzasadniony błędnym przyjęciem,
że zapis umowny o potwierdzeniu przez powódkę otrzymania i zapoznania się
z regulaminem kredytowania, mimo dowodu doręczenia tego regulaminu,
uzasadnia ustalenie, że regulamin ten został doręczony.
Zasada związania strony wzorcem umownym wyłącznie w razie jego
doręczenia przed zawarciem umowy doznaje ograniczenia, gdy posługiwanie
się wzorcem jest w stosunkach danego rodzaju zwyczajowo przyjęte; wzorzec
wiąże drugą stronę bowiem także wówczas, gdy mogła się o nim z łatwością
dowiedzieć. Reguła ta ma zastosowanie w stosunkach z podmiotami nie będącymi
konsumentami, wobec czego nie obowiązuje wymaganie doręczenia regulaminu
przed zawarciem umowy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 kwietnia 2013 r.,
II CSK 456/12, nie publ.). W stosunkach obrotu bankowego w zakresie udzielania
kredytu stosowanie regulaminów jest powszechne, jako związane z nakazem
ustawowym. Istnienie takiego regulaminu nie mogło budzić zatem wątpliwości.
Skarżący nawet nie twierdzi, że nie mógł się dowiedzieć o jego treści, a jedynie
powołuje się na ogólne zasady doświadczenia mające świadczyć o jego
niedostępności. Wbrew twierdzeniom skarżącego istotne znaczenie ma
potwierdzenie przez przedsiębiorcę w umowie i aneksach, że wzorzec umowny
otrzymał i się z nim zapoznał. W takim oświadczeniu zawiera się nie tylko
pokwitowanie otrzymania, ale również oświadczenie potwierdzające znajomość
treści wzorca i w tym zakresie ma ono doniosłość prawną. Na marginesie jedynie
należy wskazać, że ponowne zapoznanie się przez klienta banku z treścią wzorca
umownego (regulaminu) przy kolejnych aneksach do umowy nie jest wymagane,
ponieważ chodzi tylko o modyfikację tego samego stosunku obligacyjnego i bank
nie ma wówczas obowiązku doręczania lub udostępniania wzorca.
11
Reasumując, dopuszczalne jest umowne wyłączenie prawa potrącenia
wierzytelności jednej ze stron stosunku obligacyjnego, jeżeli nie sprzeciwia się
to właściwości tego stosunku, ustawie lub zasadom współżycia społecznego
(art. 3531
k.c.). Ponieważ prawo powódki do potrącenia jej wierzytelności do Banku
z wierzytelnością Banku z tytułu umowy kredytu zostało skutecznie wyłączone,
zbędne jest odniesienie się do zarzutów naruszenia art. 102 i 50 Pr. bank. oraz art.
224 § 1 w zw. z art. 378 § 1 i art. 382 k.p.c. zmierzających do zakwestionowania
oceny charakteru wierzytelności przysługującej powódce.
Z tych względów orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 39814
k.p.c.,
o kosztach rozstrzygając zgodnie z art. 98 § 1 i 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1
i 39821
k.p.c. oraz § 6 pkt 7 oraz § 12 ust. 4 pkt 2 rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców
prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej
udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t. j.: Dz. U. z 2013 r.,
poz. 490).
jw