Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 79/13
POSTANOWIENIE
Dnia 14 listopada 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Iwona Koper
ze skargi pozwanego
o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem
Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 24 lutego 2011 r.,
w sprawie z powództwa J. K.
przeciwko J. B.
o ochronę dóbr osobistych,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 14 listopada 2013 r.,
zażalenia pozwanego
na postanowienie Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 21 marca 2013 r.,
oddala zażalenie.
2
UZASADNIENIE
J. B. - pozwany w sprawie z powództwa J. K. o naruszenie dóbr osobistych -
wniósł skargę o wznowienie postępowania w tej sprawie, zakończonej
prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w O. z dnia 21 czerwca 2010 r., od
którego apelacja pozwanego została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 24 lutego 2011r.
Podstawę skargi stanowiły przesłanki określone w art. 403 § 2 k.p.c.,
sprecyzowane przez pozwanego jako wykrycie nowych środków dowodowych
w postaci po pierwsze - wyroku Sądu Rejonowego w O. wydanego w dniu 12
grudnia 2011 r. w sprawie karnej II K …/08, doręczonego pozwanemu w dniu 24
lutego 2012 r., w którego uzasadnieniu Sąd stwierdził, iż materiał dowodowy nie
wykazał, że to z inicjatywy oskarżonych doszło do pojawienia się listu otwartego
w mediach i na stronie internetowej; po drugie - wyjaśnień J. S., która stwierdziła, iż
fakty zawarte w liście otwartym w jej ocenie są prawdziwe i zgadza się z nimi; i po
trzecie - wyciągu z Krajowego Rejestru Sądowego będącego informacją z dnia 25
stycznia 2012 r., która dowodzi, że punkt 2 wyroku objętego skargą o wznowienie,
zasądzający od pozwanego kwotę 5 000 zł na rzecz Fundacji A., Wspólnota w P.,
jest niewykonalny, ponieważ taki podmiot nie jest wpisany do KRS, a więc nie
istnieje.
Postanowieniem z dnia 13 czerwca 2012 r. Sąd Apelacyjny odrzucił skargę
na podstawie art. 410 § 1 w zw. z art. 403 § 2 k.p.c. wobec nieistnienia wskazanych
przesłanek wznowienia postępowania.
Uwzględniając zażalenie pozwanego, Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia
20 grudnia 2012 r. uchylił zaskarżone postanowienie, zniósł postępowanie
w zakresie związanym z jego wydaniem i pozostawił rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania zażaleniowego Sądowi Apelacyjnemu. Sąd Najwyższy stwierdził
nieważność postępowania z powodu udziału w wydaniu zaskarżonego
postanowienia sędziego wyłączonego z mocy ustawy na podstawie art. 48 § 3 i art.
413 k.p.c.
3
Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia
21 marca 2013 r. odrzucił skargę.
Sąd ustalił, że w postępowaniu objętym skargą o wznowienie powód, będący
Prezydentem miasta O., dochodził ochrony dóbr osobistych naruszonych przez
wystąpienie pozwanego na sesji Rady Miasta w O. w dniu 3 kwietnia 2008r.
Pozwany działał wówczas w charakterze pełnomocnika J. i K. S., którzy od kilku lat
prowadzili jako inwestorzy budowę dużej galerii handlowej i mieli trudności z jej
sfinalizowaniem na korzystnych dla siebie warunkach. W zaplanowanej na dzień 3
kwietnia 2008 r. sesji Rady Miasta przewidziano rozpatrzenie projektu uchwały
związanej ze zmianami planu zagospodarowania przestrzennego, która
umożliwiałaby budowę obiektu konkurencyjnego wobec budowanego przez J. i K. S.
Pozwany na sesji krytycznie ocenił te plany i złożył na ręce Przewodniczącego
Rady napisany przez siebie „list otwarty”, odczytany publicznie przez
Przewodniczącego, zawierający liczne pomówienia i insynuacje pod adresem
powoda, w tym działania w grupie przestępczej, która dopuściła się sfałszowania
planu miejscowego. List ten stał się później przedmiotem zainteresowania
miejscowych mediów.
Sąd pierwszej instancji uznając, że zawarte w liście zarzuty, których
prawdziwości pozwany nie wykazał, stanowiły krzywdzące i bezpodstawne
pomówienia i godziły w dobre imię powoda - wyrokiem z dnia 21 czerwca 2010 r.
uwzględnił częściowo powództwo i zobowiązał pozwanego do opublikowania we
wskazanych czasopismach i na portalu internetowym oraz w miejscowym radiu
przeproszenia o określonej w wyroku treści, jak również zasądził od pozwanego na
rzecz Fundacji A. Wspólnota w P. kwotę 5 000 zł., a w pozostałej części oddalił
powództwo.
Sąd drugiej instancji, podzielając powyższe ustalenia faktyczne i ocenę
prawną, wyrokiem z dnia 24 lutego 2011 r. oddalił apelację pozwanego.
Rozpoznając skargę o wznowienie postępowania w powyższej sprawie Sąd
Apelacyjny stwierdził, że choć przedstawione przez pozwanego okoliczności,
mające stanowić podstawę skargi, odpowiadają ustawowym przesłankom
4
wznowienia określonym w art. 403 § 2 k.p.c., to jednak w rzeczywistości podstawa
ta w sprawie nie istnieje.
Wskazał, że podstawą wznowienia postępowania w oparciu o art. 403 § 2
k.p.c. mogą być tylko nowe okoliczności faktyczne lub środki dowodowe istniejące
już w czasie poprzedniego postępowania lecz wówczas nie wykryte i nie
wykrywalne dla strony a mogące mieć wpływ na wynik sprawy. Tych kryteriów nie
spełnia dokument urzędowy w postaci wyroku Sądu Rejonowego w O. z dnia
12 grudnia 2011 r., wydanego w sprawie karnej II K …/08 wraz z uzasadnieniem
ani przytoczone w uzasadnieniu wyjaśnienia J. S. Są to bowiem dokumenty, które
powstały już po zakończeniu postępowania objętego skargą o wznowienie.
Pozwany nie wykazał też, zdaniem Sądu Apelacyjnego, że wskazane przez niego
środki dowodowe i okoliczności faktyczne mogły mieć wpływ na kwestionowane
rozstrzygnięcie. Powołany przez niego fragment uzasadnienia wyroku w sprawie
karnej stwierdzający, że materiał dowodowy tej sprawy nie wykazał, by z inicjatywy
pozwanego doszło do pojawienia się listu otwartego w mediach i na stronie
internetowej, nie mógł mieć wpływu na rozstrzygnięcie w sprawie objętej skargą o
wznowienie, gdyż w sprawie tej przedmiotem zarzutów powoda nie było działanie
pozwanego polegające na ujawnieniu mediom oraz umieszczeniu w Internecie listu
otwartego.
Odnosząc się do trzeciej przesłanki wznowienia, wskazanej przez
pozwanego Sąd Apelacyjny stwierdził, że z postanowień Sądu Rejonowego w K. z
dnia 7 września 2010 r. i z dnia 18 października 2010 r. w sprawie I C …/08 wynika,
iż Fundacja A. zmieniła nazwę na „Fundacja L.”, a w konsekwencji zmieniła się
również nazwa oddziału fundacji z „Fundacja A. Wspólnota w P.” na „Fundacja L.
Wspólnota w P”. Oznacza to, że podmiot, na rzecz którego zasądzone zostało w
zaskarżonym wyroku świadczenie pieniężne od pozwanego nadal istnieje i figuruje
w KRS, tyle że pod inną nazwą.
Uznając zatem, że skarga nie jest oparta na ustawowej podstawie
wznowienia, Sąd Apelacyjny odrzucił ją na podstawie art. 410 § 1 k.p.c.
W zażaleniu pozwany zarzucił naruszenie art. 410 § 1 k.p.c. w zw. z art. 403
§ 2 k.p.c., art. 228 § 2, art. 231, art. 232 zd. pierwsze, art. 233 § 1, art. 244 § 1, art.
5
328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 406 k.p.c., art. 379 pkt 5 k.p.c. w zw. z art. 378 § 1 k.p.c.,
art. 381, art. 382, art. 386 § 2 i art. 397 § 2 k.p.c. w zw. z art. 316 § 1 i 2, art. 325
k.p.c., art. 365 i nast. k.p.c., co miało istotny wpływ na wynik sprawy, w zw. z art. 7
ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach, art. 32 ust. 1 Konstytucji RP. Wnosił
o zmianę zaskarżonego postanowienia przez jego uchylenie i nadanie skardze
biegu we właściwym trybie, rozpoznanie zażalenia na rozprawie w składzie trzech
sędziów, przekazanie skargi do rozpoznania innemu sądowi równorzędnemu,
zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania oraz
wstrzymanie wykonania zaskarżonego postanowienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalone jest stanowisko, że badanie
przez sąd, na wstępnym etapie przewidzianym w art. 410 § 1 k.p.c., czy skarga
o wznowienie postępowania opiera się na ustawowej podstawie, a więc badanie
dopuszczalności wznowienia, nie ogranicza się do badania, czy okoliczności
wskazane przez skarżącego dają się podciągnąć pod przewidzianą w ustawie
podstawę wznowienia, lecz obejmuje także badanie i ustalenie, czy ta podstawa
wznowienia rzeczywiście w sprawie występuje. Do uznania, że skarga opiera się na
ustawowej podstawie wznowienia nie jest zatem wystarczające samo
sformułowanie podstawy wznowienia w taki sposób, by odpowiadała ona treści
przepisów określających podstawę wznowienia lecz konieczne jest przytoczenie
takich okoliczności i faktów usprawiedliwiających żądanie wznowienia, które
wskazują na okoliczności hipotetycznie określone w art. 401-403 k.p.c. (porównaj
między innymi postanowienia: z dnia 28 października 1999 r. II UKN 174/99, OSNP
2001/4/133, z dnia 19 grudnia 2003 r. III CZ 130/03, z dnia 26 marca 2004 r. IV CZ
29/04, z dnia 19 maja 2005 r. II CZ 41/05, niepubl. i z dnia 10 lutego 2006 r. I PZ
33/05, OSNP 2007/3-4/48). Sformułowanie podstawy wznowienia w sposób
odpowiadający przepisom art. 401-404 k.p.c. nie oznacza oparcia skargi na
ustawowej podstawie wznowienia, jeżeli już z samego jej uzasadnienia wynika,
że podnoszona podstawa nie zachodzi. Taka skarga, jako nieoparta na ustawowej
podstawie wznowienia podlega odrzuceniu (porównaj między innymi postanowienia
Sądu Najwyższego: z dnia 31 marca 2004 r. III CZ 13/04, z dnia 22 lipca 2004 r.
6
IV CO 10/04, z dnia 15 czerwca 2005 r. IV CZ 50/05 i z dnia 5 października 2005 r.
II CZ 85/05, niepubl.).
Prawidłowo zatem Sąd Apelacyjny, badając dopuszczalność wznowienia,
ocenił, czy rzeczywiście występują wskazane przez skarżącego przesłanki
wznowienia postępowania.
Pozwany oparł skargę na podstawie restytucyjnej przewidzianej w art. 403
§ 2 k.p.c., dopuszczającej wznowienie postępowania w razie kumulatywnego
spełnienia się trzech przesłanek: wykrycia, po uprawomocnieniu się wyroku,
nowych okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które istniały w toku
postępowania, ale nie zostały w nim powołane, niemożności powołania ich przez
stronę w poprzednim postępowaniu oraz możliwości ich wpływu na wynik sprawy.
Sąd Najwyższy wielokrotnie dokonywał wykładni powyższego przepisu
stwierdzając, że podstawą wznowienia nie może być środek dowodowy, który
powstał dopiero po uprawomocnieniu się orzeczenia ani fakt, który dopiero
wówczas zaistniał (porównaj między innymi uchwałę z dnia 21 lutego 1969 r.
III PZP 63/68, OSNC 1969/12/208 oraz postanowienia z dnia 15 września 2005 r.
II CZ 78/05, z dnia 14 lutego 2007 r. II CZ 120/06 i z dnia 30 maja 2007 r. I CZ
40/07, niepubl.). Nie może nią być również okoliczność faktyczna lub środek
dowodowy, z którego strona, obiektywnie oceniając, miała możliwość skorzystania
w tym postępowaniu. Musi to być zatem okoliczność lub środek dowodowy,
istniejący w czasie trwania poprzedniego postępowania lecz obiektywnie
niemożliwy do ujawnienia dla strony w tym postępowaniu, a więc wówczas
„nieujawnialny” (porównaj między innymi postanowienia z dnia 10 lutego 1999 r.
II CKN 807/98, z dnia 12 lutego 2004 r. V CZ 2/04 i z dnia 4 marca 2005 r. III CZP
134/04, niepubl.). Podstawą wznowienia nie może też być nowa okoliczność lub
nowy środek dowodowy, który, nawet gdyby został powołany w poprzedniej sprawie,
nie mógłby mieć wpływu na jej wynik (porównaj między innymi wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 30 września 1998 r. I CKN 475/98, niepubl.).
Trafnie Sąd Apelacyjny uznał, że wskazane przez skarżącego okoliczności
i dowody nie mogą stanowić podstawy wznowienia, na którą się powołał.
7
Wyrok w sprawie karnej II K …/08 - skazujący pozwanego na karę grzywny
za popełnienie przestępstwa pomówienia Prezydenta miasta O. we wskazanym
wyżej „liście otwartym” o prowadzenie ciemnych i nieczystych interesów w zakresie
zarządzania mieniem miasta - wydany został w dniu 12 grudnia 2011 r., a więc już
po uprawomocnieniu się wyroku w sprawie objętej skargą o wznowienie
postępowania, nie istniał więc w toku tego postępowania i już tylko z tej przyczyny
nie może stanowić podstawy wznowienia. Niezależnie od tego ani sam fakt
wydania wyroku karnego skazującego pozwanego za przestępstwo pomówienia
Prezydenta miasta O. ani zawarty w uzasadnieniu tego wyroku fragment
stwierdzający, iż postępowanie dowodowe nie wykazało, że to z inicjatywy
pozwanego doszło do opublikowania „listu otwartego” w mediach, nie mogłyby mieć
wpływu na wynik sprawy objętej skargą o wznowienie postępowania gdyż, jak
słusznie zauważył Sąd Apelacyjny, przedmiotem zarzutu w tej sprawie nie było
ujawnienie czy rozpowszechnienie powyższego listu w mediach lecz wyłącznie
wystąpienie pozwanego na sesji Rady Miasta O. w dniu 3 kwietnia 2008 r.
Podobnie należy ocenić drugą powołaną przez pozwanego okoliczność,
a więc wyjaśnienia złożone przez J. S. w sprawie karnej. Jeżeli zostały one złożone
jeszcze przed uprawomocnieniem się wyroku w sprawie cywilnej o ochronę dóbr
osobistych, czego skarżący nie wyjaśnił, to niewątpliwie miał on możliwość
powołania tej okoliczności w sprawie objętej skargą o wznowienie, gdyż jako
oskarżony w sprawie karnej miał możliwość nie tylko uczestniczenia w rozprawach
lecz także zapoznawania się z materiałem zawartym w aktach sprawy karnej, a
więc mógł zapoznać się także z wyjaśnieniami J. S. złożonymi w tej sprawie i mógł
powołać się na te wyjaśnienia w sprawie cywilnej. Jeżeli natomiast zostały one
złożone w sprawie karnej już po uprawomocnieniu się wyroku objętego skargą o
wznowienie postępowania, to również nie mogą stanowić podstawy tej skargi jako
nieistniejące przed uprawomocnieniem się wyroku zapadłego w poprzedniej
sprawie. Niezależnie od tego okoliczność, że J. S. stwierdziła w sprawie karnej, iż
uważa, że zawarte w „liście otwartym” fakty są prawdziwe, nie mógł mieć wpływu
na obiektywną ocenę wystąpienia pozwanego na sesji Rady Miasta O. w dniu
3 kwietnia 2008 r. jako naruszającego dobra osobiste powoda, a więc nie mógł
mieć wpływu na wynik sprawy.
8
Nie stanowi także ustawowej podstawy wznowienia trzecia wskazana przez
pozwanego okoliczność. Nie ulega bowiem wątpliwości, że Fundacja, na rzecz
której została zasądzona zaskarżonym wyrokiem od pozwanego odpowiednia suma
pieniężna na podstawie art. 448 w zw. z art. 24 § 1 zd. ostatnie k.c., istnieje
i figuruje w Krajowym Rejestrze Sądowym, choć pod zmienioną nazwą. Wynikająca
stąd kwestia wykonania wyroku pozostaje w zakresie postępowania egzekucyjnego
a nie podstaw wznowienia postępowania.
Zaskarżone postanowienie o odrzuceniu skargi o wznowienie postępowania
nie narusza zatem art. 410 § 1 w zw. z art. 403 § 2 k.p.c., zaś pozostałe zarzuty
zażalenia w istocie sprowadzają się do niedopuszczalnego na tym etapie
postępowania kwestionowania ustaleń faktycznych, oceny dowodów oraz oceny
prawnej Sądów obu instancji w sprawie objętej skargą o wznowienie postępowania,
a więc prawomocnie osądzonej. Nie mogą być zatem skuteczne.
Z tych wszystkich przyczyn Sąd Najwyższy oddalił zażalenie na podstawie
art. 39814
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c.
jw