Ts 44/08
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
276/4/B/2009
POSTANOWIENIE
z dnia 8 czerwca 2009 r.
Sygn. akt Ts 44/08
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Teresa Liszcz,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością – Lubelskiej Fabryki Maszyn i Narzędzi Rolniczych „PLON” w likwidacji o zbadanie zgodności:
art. 5 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 162, poz. 1692) z art. 8 ust. 2 w zw. z art. 2, art. 20, art. 21, art. 30, art. 31 ust. 2 i 3, art. 64 i art. 77 ust. 2 w zw. z art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
Skarżąca złożyła 6 lutego 2008 r. do Trybunału Konstytucyjnego skargę konstytucyjną, w której wniosła o stwierdzenie, że art. 5 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 162, poz. 1692; dalej: ustawa zmieniająca z 2004 r.) w zakresie, w jakim przepis ten zamyka drogę do uzyskania odszkodowania za zaniechanie legislacyjne Prezesa Rady Ministrów trwające po dniu 1 września 2004 r., tj. po dniu wejścia w życie ustawy zmieniającej z 2004 r., które to odszkodowanie zostało skarżącej przyznane ustawą z dnia 3 stycznia 1946 r. o przejęciu na własność Państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej (Dz. U. Nr 3, poz. 17, ze zm.; dalej: ustawa nacjonalizacyjna) jest sprzeczny z art. 8 ust. 2 w zw. z art. 2, art. 20, art. 21, art. 30, art. 31 ust. 2 i 3, art. 64 i art. 77 ust. 2 w zw. z art. 45 ust. 1 Konstytucji. Zaskarżona ustawa wprowadziła, przede wszystkim do ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.; dalej: k.c.), nowe zasady odpowiedzialności władzy publicznej za jej niezgodne z prawem działania i zaniechania. Zgodnie z zaskarżoną normą, zawartą w jej art. 5 do zdarzeń i stanów prawnych powstałych przed dniem wejścia w życie tej ustawy stosuje się dotychczasowe przepisy k.c. i innych ustaw w brzmieniu obowiązującym do dnia jej wejścia w życie.
Skarżąca wniosła powództwo o zapłatę odszkodowania za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie Rady Ministrów, polegające na zaniechaniu legislacyjnym, tj. niewydaniu aktów wykonawczych do ustawy nacjonalizacyjnej. Wyrokiem z 30 maja 2006 r. (sygn. akt II C 1366/06) Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił powództwo. Apelacja skarżącej została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 2 lutego 2007 r. (sygn. akt I ACa 890/06). Skarżąca wniosła od tego wyroku skargę kasacyjną, która została oddalona wyrokiem Sądu Najwyższego z 5 grudnia 2007 r. (sygn. akt I CSK 273/07).
Dla uzasadnienia niezgodności z Konstytucją zaskarżonej normy skarżąca podniosła następujące argumenty. Niewydanie rozporządzenia wykonawczego do ustawy nacjonalizacyjnej zamknęło jej prawo do sądu wynikające z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji, jak również zamknęło możliwość otrzymania i korzystania z odszkodowania za znacjonalizowane przedsiębiorstwo przynajmniej za okres od 1 września 2004 r., mimo że Skarb Państwa od ponad 57 lat korzysta ze znacjonalizowanego majątku skarżącej. Tym samym naruszone zostało także prawo własności połączone z prawem dziedziczenia, gwarantowane przez art. 21, art. 64, art. 8 w zw. z art. 2, art. 20, art. 30 i art. 31 Konstytucji. Na skutek błędnej i sprzecznej z Konstytucją wykładni art. 5 ustawy z 2004 r. zmieniającej kodeks cywilny, skarżąca została pozbawiona możliwości korzystania ze swego majątku, tj. należnego jej na podstawie ustawy odszkodowania. Skarżąca zwraca uwagę, że ustawa nacjonalizacyjna przewidywała ekwiwalentność świadczeń wywłaszczonego i Skarbu Państwa, a zaniechanie legislacyjne w zakresie wydania rozporządzeń do tej ustawy powoduje, że właśnie jej kosztem realizowana jest polityka budżetowa rządu. Podkreśla także, że zagwarantowanie ochrony własności, w tym prawa do otrzymania i korzystania z odszkodowania, jest konstytucyjną powinnością państwa, wynikającą z art. 21 ust. 1 Konstytucji, przy czym powinność ta powinna być urzeczywistniana zarówno przez działania o charakterze prawodawczym, jak i faktyczne czynności organów państwa mających za przedmiot dobra stanowiące własność jakiejś osoby. W dalszej części uzasadnienia skarżąca analizuje instytucję tzw. bezprawia legislacyjnego oraz wskazuje, że delegacja ustawowa zawarta w art. 7 ustawy nacjonalizacyjnej, wbrew stanowisku sądów orzekających w sprawie, jest konstytucyjna i zupełnie wystarczająca.
Skarżąca podniosła także, że zaskarżona norma jest sprzeczna z art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, art. 1 protokołu nr 1 do tej konwencji oraz art. 14 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Wniesienie do Trybunału Konstytucyjnego skargi konstytucyjnej w sprawie zgodności z Konstytucją aktu normatywnego uzależnione jest od spełnienia przesłanek określonych w art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz doprecyzowanych w ustawie z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Wśród nich istotne znaczenie przypada dochowaniu terminu określonego w art. 46 ust. 1 ustawy o TK, który wynosi trzy miesiące od dnia doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia opartego na zaskarżonym przepisie. Z regulacji tej wynika, że w odniesieniu do sprawy rozstrzyganej w postępowaniu cywilnym termin do wniesienia skargi konstytucyjnej, co do zasady, rozpoczyna bieg wraz z doręczeniem skarżącemu prawomocnego wyroku, a uruchomienie innych środków prawnych służących zmianie prawomocnych orzeczeń, w tym – zgodnie z jednolitym orzecznictwem Trybunału – również skargi kasacyjnej, nie powoduje jego zawieszenia lub przerwy (por. postanowienia TK z: 14 lutego 2007 r., Ts 143/06, OTK ZU nr 1/B/2007, poz. 56; 16 maja 2007 r., Ts 144/06, OTK ZU nr 3/B/2007, poz. 130; 25 stycznia 2008 r., Ts 58/07, OTK ZU nr 3/B/2008, poz. 107; 19 lutego 2008 r., Ts 95/07, OTK ZU nr 3/B/2008, poz. 108 i 6 marca 2008 r., Ts 47/07, OTK ZU nr 2/B/2008, poz. 68). W przedstawionych przez skarżącą okolicznościach nie budzi wątpliwości, że trzymiesięczny termin liczony od daty doręczenia jej prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 2 lutego 2007 r. (sygn. akt I ACa 890/06) został przekroczony, a w konsekwencji nie jest dopuszczalne merytoryczne rozpoznanie zarzutów zawartych w skardze konstytucyjnej.
Trybunał przypomina także, że skarga konstytucyjna stanowi szczególny środek ochrony praw i wolności jednostki określonych w Konstytucji (art. 79 ust. 1 Konstytucji). Nie jest w konsekwencji dopuszczalne badanie w tym trybie zgodności ustaw lub innych aktów normatywnych z umowami międzynarodowymi, w tym – z Konwencją o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz jej protokołami, jak również z Międzynarodowym Paktem Praw Obywatelskich i Politycznych. Także w tym zakresie skarga konstytucyjna jest dotknięta brakiem w rozumieniu art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK.
Z powyższych względów, działając na podstawie art. 46 ust. 1 i art. 47 ust. 1 pkt 2 oraz art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK, należało postanowić jak w sentencji.
POSTANOWIENIE
z dnia 8 czerwca 2009 r.
Sygn. akt Ts 44/08
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Teresa Liszcz,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością – Lubelskiej Fabryki Maszyn i Narzędzi Rolniczych „PLON” w likwidacji o zbadanie zgodności:
art. 5 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 162, poz. 1692) z art. 8 ust. 2 w zw. z art. 2, art. 20, art. 21, art. 30, art. 31 ust. 2 i 3, art. 64 i art. 77 ust. 2 w zw. z art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
Skarżąca złożyła 6 lutego 2008 r. do Trybunału Konstytucyjnego skargę konstytucyjną, w której wniosła o stwierdzenie, że art. 5 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 162, poz. 1692; dalej: ustawa zmieniająca z 2004 r.) w zakresie, w jakim przepis ten zamyka drogę do uzyskania odszkodowania za zaniechanie legislacyjne Prezesa Rady Ministrów trwające po dniu 1 września 2004 r., tj. po dniu wejścia w życie ustawy zmieniającej z 2004 r., które to odszkodowanie zostało skarżącej przyznane ustawą z dnia 3 stycznia 1946 r. o przejęciu na własność Państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej (Dz. U. Nr 3, poz. 17, ze zm.; dalej: ustawa nacjonalizacyjna) jest sprzeczny z art. 8 ust. 2 w zw. z art. 2, art. 20, art. 21, art. 30, art. 31 ust. 2 i 3, art. 64 i art. 77 ust. 2 w zw. z art. 45 ust. 1 Konstytucji. Zaskarżona ustawa wprowadziła, przede wszystkim do ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.; dalej: k.c.), nowe zasady odpowiedzialności władzy publicznej za jej niezgodne z prawem działania i zaniechania. Zgodnie z zaskarżoną normą, zawartą w jej art. 5 do zdarzeń i stanów prawnych powstałych przed dniem wejścia w życie tej ustawy stosuje się dotychczasowe przepisy k.c. i innych ustaw w brzmieniu obowiązującym do dnia jej wejścia w życie.
Skarżąca wniosła powództwo o zapłatę odszkodowania za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie Rady Ministrów, polegające na zaniechaniu legislacyjnym, tj. niewydaniu aktów wykonawczych do ustawy nacjonalizacyjnej. Wyrokiem z 30 maja 2006 r. (sygn. akt II C 1366/06) Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił powództwo. Apelacja skarżącej została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 2 lutego 2007 r. (sygn. akt I ACa 890/06). Skarżąca wniosła od tego wyroku skargę kasacyjną, która została oddalona wyrokiem Sądu Najwyższego z 5 grudnia 2007 r. (sygn. akt I CSK 273/07).
Dla uzasadnienia niezgodności z Konstytucją zaskarżonej normy skarżąca podniosła następujące argumenty. Niewydanie rozporządzenia wykonawczego do ustawy nacjonalizacyjnej zamknęło jej prawo do sądu wynikające z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji, jak również zamknęło możliwość otrzymania i korzystania z odszkodowania za znacjonalizowane przedsiębiorstwo przynajmniej za okres od 1 września 2004 r., mimo że Skarb Państwa od ponad 57 lat korzysta ze znacjonalizowanego majątku skarżącej. Tym samym naruszone zostało także prawo własności połączone z prawem dziedziczenia, gwarantowane przez art. 21, art. 64, art. 8 w zw. z art. 2, art. 20, art. 30 i art. 31 Konstytucji. Na skutek błędnej i sprzecznej z Konstytucją wykładni art. 5 ustawy z 2004 r. zmieniającej kodeks cywilny, skarżąca została pozbawiona możliwości korzystania ze swego majątku, tj. należnego jej na podstawie ustawy odszkodowania. Skarżąca zwraca uwagę, że ustawa nacjonalizacyjna przewidywała ekwiwalentność świadczeń wywłaszczonego i Skarbu Państwa, a zaniechanie legislacyjne w zakresie wydania rozporządzeń do tej ustawy powoduje, że właśnie jej kosztem realizowana jest polityka budżetowa rządu. Podkreśla także, że zagwarantowanie ochrony własności, w tym prawa do otrzymania i korzystania z odszkodowania, jest konstytucyjną powinnością państwa, wynikającą z art. 21 ust. 1 Konstytucji, przy czym powinność ta powinna być urzeczywistniana zarówno przez działania o charakterze prawodawczym, jak i faktyczne czynności organów państwa mających za przedmiot dobra stanowiące własność jakiejś osoby. W dalszej części uzasadnienia skarżąca analizuje instytucję tzw. bezprawia legislacyjnego oraz wskazuje, że delegacja ustawowa zawarta w art. 7 ustawy nacjonalizacyjnej, wbrew stanowisku sądów orzekających w sprawie, jest konstytucyjna i zupełnie wystarczająca.
Skarżąca podniosła także, że zaskarżona norma jest sprzeczna z art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, art. 1 protokołu nr 1 do tej konwencji oraz art. 14 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Wniesienie do Trybunału Konstytucyjnego skargi konstytucyjnej w sprawie zgodności z Konstytucją aktu normatywnego uzależnione jest od spełnienia przesłanek określonych w art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz doprecyzowanych w ustawie z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Wśród nich istotne znaczenie przypada dochowaniu terminu określonego w art. 46 ust. 1 ustawy o TK, który wynosi trzy miesiące od dnia doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia opartego na zaskarżonym przepisie. Z regulacji tej wynika, że w odniesieniu do sprawy rozstrzyganej w postępowaniu cywilnym termin do wniesienia skargi konstytucyjnej, co do zasady, rozpoczyna bieg wraz z doręczeniem skarżącemu prawomocnego wyroku, a uruchomienie innych środków prawnych służących zmianie prawomocnych orzeczeń, w tym – zgodnie z jednolitym orzecznictwem Trybunału – również skargi kasacyjnej, nie powoduje jego zawieszenia lub przerwy (por. postanowienia TK z: 14 lutego 2007 r., Ts 143/06, OTK ZU nr 1/B/2007, poz. 56; 16 maja 2007 r., Ts 144/06, OTK ZU nr 3/B/2007, poz. 130; 25 stycznia 2008 r., Ts 58/07, OTK ZU nr 3/B/2008, poz. 107; 19 lutego 2008 r., Ts 95/07, OTK ZU nr 3/B/2008, poz. 108 i 6 marca 2008 r., Ts 47/07, OTK ZU nr 2/B/2008, poz. 68). W przedstawionych przez skarżącą okolicznościach nie budzi wątpliwości, że trzymiesięczny termin liczony od daty doręczenia jej prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 2 lutego 2007 r. (sygn. akt I ACa 890/06) został przekroczony, a w konsekwencji nie jest dopuszczalne merytoryczne rozpoznanie zarzutów zawartych w skardze konstytucyjnej.
Trybunał przypomina także, że skarga konstytucyjna stanowi szczególny środek ochrony praw i wolności jednostki określonych w Konstytucji (art. 79 ust. 1 Konstytucji). Nie jest w konsekwencji dopuszczalne badanie w tym trybie zgodności ustaw lub innych aktów normatywnych z umowami międzynarodowymi, w tym – z Konwencją o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz jej protokołami, jak również z Międzynarodowym Paktem Praw Obywatelskich i Politycznych. Także w tym zakresie skarga konstytucyjna jest dotknięta brakiem w rozumieniu art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK.
Z powyższych względów, działając na podstawie art. 46 ust. 1 i art. 47 ust. 1 pkt 2 oraz art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK, należało postanowić jak w sentencji.