Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 lutego 2015 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Mariusz Broda

po rozpoznaniu w dniu 4 lutego 2015 r. w Kielcach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W.

przeciwko A. T.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W.

od wyroku Sądu Rejonowego w Ostrowcu Świętokrzyskim

z dnia 28 października 2014 r. sygn. I C 922/14

oddala apelację

sygn. akt IICa 66/15

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 28 października 2014 r. Sąd Rejonowy w Kielcach zsądził od Pozwanej A. T. na rzecz powoda (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 1769,62 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 30.04.2014r. do dnia zapłaty; oddalił powództwo w pozostałej części, tj. do kwoty 198 zł, z ustawowymi odsetkami od dnia 30.04.2014r. do dnia zapłaty. Motywy tej treści rozstrzygnięcia zawiera pisemne uzasadnienie (k.51-53). Sąd Rejonowy w szczególności doszedł do konkluzji , że powódka bezzasadnie obciążyła pozwaną kosztami czynności upominawczo – windykacyjnych w kwotach 123 zł i 75 zł, albowiem analiza postanowień łączącej strony umowy pożyczki jednoznacznie wskazuje, że zawarte w niej określenie opłat windykacyjnych i ich wysokość pozwala zapisy te uznać za niedozwolone klauzule umowne , które w sposób rażący i nieuzasadniony naruszyły interesy pozwanej.

Wyrok w części oddalającej powództwo zaskarżył powód. W wywiedzionej apelacji (k. 56-56) zarzucił: naruszenie art. 353 ¹ kc , art. 385 ¹ kc , art. 385 ² kc oraz postanowień umowy pożyczki , przez zakwestionowanie swobody kształtowania treści umownego stosunku zobowiązaniowego ; naruszenie art. 479 ⁴³ kpc poprzez błędne uznanie , że fakt wpisania do rejestru klauzul abuzywnych klauzuli pochodzącej od innego podmiotu niż powód ma decydujące znaczenie w sprawie przy dokonywaniu wykładni postanowień przedmiotowej umowy pożyczki bez potrzeby nowego postępowania.

Wobec powyższego skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kwoty 198 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 30.04.2014r. do dnia zapłaty oraz przyznanie powodowi kosztów procesu według norm przepisanych za obie instancje.

Sąd Okręgowy zważył , co następuje:

Powództwo zostało rozpoznane w trybie uproszczonym , w zatem Sąd Okręgowy rozpoznał sprawę w granicach apelacji, także w tym trybie postępowania (sporządzając uzasadnienie zaskarżonego orzeczenia w granicach wymogów określonych w treści art. 505 ¹³ par.2 kpc).

Apelacja nie jest zasadna i jako taka podlega oddaleniu.

W ocenie Sądu Okręgowego , rozstrzygnięcie Sądu I instancji jest prawidłowe, chociaż przede wszystkim z nieco innych przyczyn , niż te , które zostały wyeksponowane w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia.

Analiza treści umowy pożyczki , z której powód wywodził w niniejszym postępowaniu korzystne dla siebie skutki prawne (k.20-24), pozwala stwierdzić , że jako pożyczkodawcę oznaczono osobę prawną (odpis z KRS – k.14-19), natomiast brak zapisu co do osoby , która w jego imieniu miałaby złożyć oświadczenie woli w stosunku do pożyczkobiorcy. Taki obowiązek niewątpliwie istniał. Przede wszystkim jest to konsekwencja reguły wynikającej z treści art. 38 kc. Nie ulega bowiem wątpliwości, że przedstawiciel osoby prawnej dla wywołania bezpośredniego skutku swojej czynności między osobą trzecią , z którą zawiera umowę , a osobą przez siebie reprezentowaną , musi oświadczyć osobie trzeciej, że działa w imieniu innej osoby. Jest to jedna z podstawowych zasad prawa cywilnego , tak oczywista , że nie wyrażono jej expressis verbis w kodeksie cywilnym. Tej treści pogląd znajduje potwierdzenie w orzecznictwie (p. wyrok SN z dnia 12.04.1973r. , IIICRN 77/73, Lex nr 1628) , który Sąd Okręgowy rozpoznający niniejszą sprawę w pełni aprobuje. Przy czym nie ma znaczenia to, że w stanie faktycznym przywołanego orzeczenia , mowa jest o osobie pełnomocnika , skoro istnieje podobieństwo instytucji organu osoby prawnej i pełnomocnictwa , które przemawia za stosowaniem w drodze analogii art. 103 § 1 i 2 k.c. w zakresie nienormowanym przepisami szczególnymi do umów zawartych w imieniu osoby prawnej przez osoby działające w charakterze organu osoby prawnej bez kompetencji do tego. Tej treści pogląd pozostaje także ugruntowany w orzecznictwie Sądu Najwyższego (p. m.in. wyrok z dnia 26.04.2013r. , IICSK 482/12 , Lex nr 1347838 ; uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 14 września 2007 r., III CZP 31/07 , OSNC 2008, Nr 2, poz. 14). W takiej sytuacji, pozostało udzielenie odpowiedzi na pytanie o to , jakie konsekwencje dla bytu czynności pranej (przedmiotowej umowy pożyczki) , miała zidentyfikowana wadliwość w zakresie sposobu złożenia oświadczenia woli przez podmiot oznaczony w umowie jako pożyczkodawca. Przywołane już orzecznictwo pozwala na potwierdzenie tezy , że tak zawarta umowa , nie rodzi skutków prawnych (p. w/w wyrok SN z dnia 12.04.1973r. , IIICRN 77/73), przy czym aktualna linia orzecznictwa niejako uszczegóławia ten pogląd – prowadząc do konkluzji , że jest to stan bezskuteczności zawieszonej (p.w/w wyrok z dnia 26.04.2013r. , IICSK 482/12;uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 14 września 2007 r., III CZP 31/07). Podzielając to stanowisko , Sąd Okręgowy w takiej sytuacji doszedł do przekonania , że na datę rozpoznania sprawy , przedmiotowa umowa pożyczki nie zrodziła żadnych skutków prawnych, albowiem brak podstaw do przyjęcia, że osoba , która w miejscu oznaczonym „pożyczkodawca” złożyła nieczytelny podpis , w istocie działała jako organ uprawniony do reprezentowania tej osoby prawnej , a ponadto brak potwierdzenia, o jakim mowa w treści art. 103 § 1 kc, który mógłby mieć ewentualne analogiczne zastosowanie. Skoro zatem przedmiotowa umowa pożyczki aktualnie nie wywołała żadnych skutków prawnych , to już tylko z tej przyczyny na pozwanej nie spoczął obowiązek zapłaty kwoty będącej przedmiotem żądania rozpoznawanego w postępowaniu apelacyjnym.

Nie zależnie od tego, jeżeli nawet założyć , że doszło do zawarcia umowy w sposób niewadliwy, to Sąd Rejonowy trafnie zauważył, że w świetle art. 385 ¹ § 1 k.c. nie wiążą te postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie, poza postanowieniami określającymi główne świadczenia stron, które kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy, dochodząc do konkluzji , że taki charakter miały te postanowienia przedmiotowej umowy , które dotyczyły obciążenia pozwanej kosztami „czynności upominawczo – windykacyjnych”. Dodać należy , że przez działanie wbrew dobrym obyczajom - przy kształtowaniu treści stosunku zobowiązaniowego - rozumie się w judykaturze wprowadzanie do umowy klauzul, które godzą w równowagę kontraktową stron takiego stosunku; rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza zaś nieusprawiedliwioną dysproporcję - na niekorzyść konsumenta - praw i obowiązków stron, wynikających z umowy (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 13 lipca 2005 r., I CK 832/04, Biul. SN 2005, Nr 11, poz. 13 oraz z dnia 3 lutego 2006 r., I CK 297/05, Biul. SN 2006, nr 5-6, poz. 12, z dnia 27 października 2006 r., I CSK 173/06,Lex nr 395247). Ocena rzetelności określonego postanowienia wymaga zatem rozważenia indywidulanego rozkładu obciążeń, kosztów i ryzyka, jakie wiąże się z przyjętymi rozwiązaniami oraz zbadania jak wyglądałyby prawa lub obowiązki konsumenta w sytuacji, w której postanowienie to nie zostałoby zastrzeżone. Przepis art. 385 ¹ § 1 k.c. chroni konsumenta jako słabszego uczestnika obrotu w relacjach z przedsiębiorcą - profesjonalistą w danej dziedzinie. (p. Wyrok SN z dnia 30.05.2014r. , IIICSK 204/13, Lex nr 146608). W kontekście tak pojmowanych przesłanek oceny analizowanego postanowienia umowy, nie można było nie dostrzec braku równowagi kontraktowej stron, skoro podmiot występujący jako pożyczkodawca , a jednocześnie przedsiębiorca, narzucił podmiotowi oznaczonemu jako pożyczkobiorca , a jednocześnie konsumentowi wszystkie warunki umowy (w tym także i te dotyczące kosztów czynności upominawczo-windykacyjnych), nie pozostawiając mu praktycznie żadnego wyboru. W takiej sytuacji , uwzględniając zasady doświadczenia życiowego , alternatywą byłoby zapewne nie uzyskanie przez pozwaną od powoda kwoty, na którą opiewała „umowa pożyczki”, o ile nie przyjmie warunków umowy w całości sformułowanych przez stronę przeciwną. Z tym wszystkim łączy się również stan nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków stron, wynikających z umowy , oczywiście na niekorzyść pozwanej , jeżeli wziąć pod uwagę to, do czego miała być zobowiązana w zamian za udzielenie jej pożyczki. Trudno mówić tu o ekwiwalentności świadczeń, albowiem te dodatkowe opłaty za czynności „upominawczo-windykacyjne” zdecydowanie poza te granice wykraczają. Po pierwsze, trudno z racjonalnego punktu widzenia zaaprobować , aż taką liczbę „wezwań” , bądź „monitów” , z góry założonych w oderwaniu od jakichkolwiek realiów i związanych z tym potrzeb (reakcji pożyczkodawcy), które zawsze jednak powinny pozostawać pochodną zachowań dłużnika , a innymi słowy być do nich adekwatne. Po drugie, skalkulowany przez „pożyczkobiorcę” jednostkowy koszt tego rodzaju czynności pozostaje również nie do zaakceptowania z punktu widzenia realiów ekonomicznych, jeżeli wziąć pod uwagę i to , że oznaczenie kwoty zadłużenia w „wezwaniu”, czy „monicie” jest prostą konsekwencją czynności , które „pożyczkodawca” i tak podejmuje na potrzeby rozliczenia umowy , przy czym koszty tego rodzaju działań i tak zostały przypisane „pożyczkobiorcy”, tylko w innym postanowieniu umowy, chociażby tym dotyczącym comiesięcznej opłaty administracyjnej obejmującej „czynności związane z zarządzaniem kontem umowy pożyczki , monitorowaniem terminowości obsługi pożyczki …”. Reasumując tę część rozważań, Sąd I instancji, wbrew zarzutowi apelacji prawidłowo zastosował przepis art. 385 ¹ § 1 k.c. Wobec tego nie naruszył także art. 353 ¹ kc.

Z kolei zarzut naruszenia art. 479 ⁴³ kpc jest, w realiach przeprowadzonego przez Sąd Rejonowy postępowania, zupełnie nie zrozumiały , albowiem z uzasadnienia zaskarżonego wyroku w żaden sposób , nie wynika, by Sąd Rejonowy wyprowadził taki wniosek , jaki apelujący próbował mu przypisać , a mianowicie uznanie , że fakt wpisania do rejestru klauzul abuzywnych klauzuli pochodzącej od innego podmiotu niż powód ma decydujące znaczenie przy dokonywaniu wykładni przedmiotowej umowy , bez potrzeby nowego postępowania. Po pierwsze już dotychczasowe wywody Sądu Okręgowego potwierdzają tezę, że Sąd I instancji dokonał jedynie incydentalnej kontroli postanowienia umowy, z efektem już opisanym i na tym poprzestał, co z kolei było działaniem prawidłowym. Samo odwołanie się w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku do orzecznictwa Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, należy jedynie odczytywać jako wzmocnienie tezy sformułowanej na tle oceny postanowienia umowy jedynie z punktu widzenia przesłanek opisanych w treści art. 385 ¹ § 1 kc. Sąd I instancji nie wyprowadzał żadnych dalej idących wniosków w kontekście art. art. 479 ⁴³ kpc, bo też nie było ku temu podstaw. Przypomnieć jedynie należy , że jeżeli nawet postanowienie wzorca zostaje uznane za niedozwolone (na skutek jego kontroli abstrakcyjnej dokonanej przez (...) i od chwili wpisania tego postanowienia do rejestru postanowień wzorców uznanych za niedozwolone) to i tak skutki prawomocności wyroku uznającego postanowienie wzorca za niedozwolone są zawężone do postanowień stosowanych przez danego przedsiębiorcę, a zachowanie innego przedsiębiorcy nie narusza już zakazu z art. 479 ⁴² § 1 k.p.c. w związku z art. 479 ⁴³ k.p.c. (p. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2008 r., sygn. akt III CZP 80/08, OSNC 2009, Nr 9, poz. 118, wyrok z dnia 20 września 2013 r., II CSK 708/12, Lex nr 1385871, wyrok z dnia 23 października 2013 r. IV CSK 142/13, Lex nr 1385868, uchwała z dnia 13 grudnia 2013 r., III CZP 73/13, Biul. SN 2013/12/15; wyrok SN z dnia 30.05.2014r., IICSK 204/13 , Lex nr 1466608). Jak podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 lutego 2014 r., III SK 18/13, Lex nr 1448753, ta ostatnia interpretacja pozostaje w zgodzie z wymogami art. 7 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz. Urz.UE 1993 L 95), respektując jednocześnie zasady ogólne prawa unijnego, w tym te dotyczące praw podstawowych oraz zasady proporcjonalności, która sprzeciwia się zbyt daleko idącej ingerencji.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy oddalił apelację na podstawie art. 385 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc.

Z: odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi powoda.