Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 kwietnia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 17 kwietnia 2015 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) w W.

przeciwko (...) Spółce z o.o. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie

z dnia 23 września 2014 r. sygn. akt V GC 116/13

oddala apelację.

UZASADNIENIE

Powód (...)w W. wnosił o zasądzenie od pozwanego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W., jako dłużnika rzeczowego, kwoty 190.000 złotych z tytułu niespłaconych dwóch kredytów zabezpieczonych hipoteką zwykłą ustanowioną na nieruchomości pozwanego oraz zasądzenie kosztów postępowania.

Pozwany nie zajął stanowiska w sprawie i nie złożył odpowiedzi na pozew. Pisma składane były do akt ze skutkiem doręczenia.

Wyrokiem z dnia 23 września 2014 roku Sąd Okręgowy w Olsztynie oddalił powództwo.

Sąd I instancji ustalił, że w dniu 9 grudnia 1996 roku powód zawarł z I. C. i G. C. umowę o kredyt inwestycyjny nr (...) na kwotę 75.000 złotych, którego zabezpieczeniem była między innymi hipoteka na nieruchomości położonej w miejscowości Z. gmina S., dla której Sąd Rejonowy w Mrągowie Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr KW (...). Dnia 1 kwietnia 1998 roku powód zawarł z I. C. i G. C. umowę o kredyt na cele mieszkaniowe z odroczoną spłatą części należności na kwotę 115.000,00 złotych, którego zabezpieczeniem była hipoteka na nieruchomości położonej w miejscowości Z. gmina S.. 21 maja 2012 roku powód wystosował do pozwanego wezwanie do zapłaty – monit, wskazując na wysokość zadłużenia wynikającego z tytułu niespłaconych kapitałów kredytów w wysokości 33.750,00 zł z tytułu kredytu inwestycyjnego i 115.000,00 z tytułu kredytu na cele mieszkaniowe oraz należnych odsetek od tych kwot. Wezwanie to nie zostało pozwanemu doręczone.

Sąd Okręgowy z uwagi na bierność strony pozwanej (doręczenie pozwu w sposób zastępczy) oraz ze względu na fakt, że powód dochodził od dłużnika rzeczowego pełnej kwoty zabezpieczonej hipoteką – postanowił z urzędu dopuścić dowód z opinii biegłego w przedmiocie ustalenia rzeczywistego stanu zadłużenia będącego przedmiotem zabezpieczenia. Biegła sądowa K. S. wydając opinię stwierdziła, że z powodu braku informacji z zakresu spłat rat kapitałowych, odsetek i opłat pobieranych przez Bank nie była w stanie wyliczyć zadłużenia kredytowego ani wysokości odsetek umownych. Mimo wezwania Sądu oraz stosownych ponagleń w przedmiocie dostarczenia niezbędnych biegłej informacji, strona powodowa nie przekazała danych umożliwiających sporządzenie opinii w sprawie.

W ocenie Sądu I instancji wątpliwości wzbudził brak jakichkolwiek monitów w stosunku zarówno do kredytobiorców, jak i dłużnika hipotecznego, które winny zostać wysłane w przypadku opóźnień w spłacie.

Mając na uwadze powyższe oraz treść opinii sporządzonej przez biegłą, Sąd nie dał wiary dokumentom bankowym co do wysokości aktualnego zadłużenia, na których oparte zostało powództwo powoda, co skutkowało jego oddaleniem.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 kpc.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł powód zaskarżając go w całości i zarzucając mu:

1.  naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 244 § 1 kpc poprzez błędne przyjęcie w stanie faktycznym sprawy, że wyciąg z ksiąg banku nie stanowi dowodu tego co zostało w nim urzędowo zaświadczone, podczas gdy z prawidłowej analizy stanu faktycznego wynika, iż w relacji między powodem a pozwanym, który nie jest konsumentem, wyciąg z ksiąg bankowych ma charakter dokumentu urzędowego, co w konsekwencji doprowadziło do naruszenia art. 245 kpc poprzez błędne przyjęcie, że załączony do pozwu wyciąg z ksiąg banku jest dokumentem prywatnym

2.  naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 233 kpc poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów – dowolną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego, tj. błędne przyjęcie, iż złożone do akt sprawy dokumenty w postaci wyciągu z ksiąg banku, umów kredytowych na cele mieszkaniowe i inwestycyjne zawartych pomiędzy powodem a G. C. i I. C. nie stanowią wystarczających dowodów potwierdzających roszczenie powoda

3.  nieważność postępowania (art. 379 pkt 5 w zw. z art. 214 kpc) poprzez pozbawienie strony pozwanej możności obrony jej praw wskutek nieodroczenia rozprawy po zamknięciu której Sąd ogłosił wyrok zaoczny, niewyjaśnianie wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy wskutek naruszenia przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, a mianowicie:

- sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału wskutek naruszenia przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, a mianowicie: błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku polegający na przyjęciu, że dłużnik osobisty powoda jest współwłaścicielem obciążonej hipoteką nieruchomości

- naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię a w szczególności obrazę art. 73 ustawy o księgach wieczystych i hipotece „Właściciel nieruchomości niebędący dłużnikiem osobistym może, niezależnie od zarzutów, które mu przysługują osobiście przeciwko wierzycielowi hipotecznemu, podnosić zarzuty przysługujące dłużnikowi oraz te, których dłużnik zrzekł się po ustanowieniu hipoteki”

- obrazę art. 339 § 2 w zw. z art. 485 § 1 i 3 kpc poprzez jego błędną wykładnię i nieuzasadnione powołanie biegłego co przełożyło się na niezgodne ze stanem faktycznym podważenie przez Sąd wiarygodności dokumentów bankowych, co do wysokości aktualnego zadłużenia

4. z ostrożności procesowej, na wypadek nieuwzględnienia powyższych zarzutów i uznania, iż wyciąg z ksiąg banku ma moc dokumentu prywatnego, powód zarzucił wyrokowi:

- naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233 § 1 kpc w zw. z art. 245 kpc w zw. z art. 227 kpc poprzez nieprzeprowadzenie dowodu z wyciągu z ksiąg bankowych, który w przypadku uznania, iż nie stanowi dokumentu urzędowego powinien być uznany za dokument prywatny i dowód z niego przeprowadzony

- naruszenie przepisów postępowania, mające wpływ na wynik sprawy, to jest art. 233 kpc poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów – dowolną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego, to jest błędne przyjęcie pomimo braku zakwestionowania przez stronę pozwaną treści wyciągu z ksiąg banku

- naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na wynik sprawy, to jest art. 328 § 2 kpc poprzez niewyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem odpowiednich przepisów prawa, w szczególności niewskazanie podstawy prawnej i uzasadnienia faktycznego wobec nieuznania wyciągu z ksiąg banku jako dokumentu urzędowego na podstawie art. 95 ust. 1 prawo bankowe.

Mając na uwadze powyższe wnosił o:

- zmianę zaskarżonego wyroku w całości i uwzględnienie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów procesu za obydwie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych,

ewentualnie o:

- uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

SĄD APELACYJNY ZWAŻYŁ, CO NASTĘPUJE:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd I instancji prawidłowo ustalił okoliczności faktyczne sprawy; Sąd Apelacyjny te ustalenia podziela i przyjmuje za własne.

Trafnie również Sąd Okręgowy uznał, że powód nie udowodnił swoich roszczeń wobec pozwanego, co skutkowało oddaleniem powództwa.

Za bezzasadne należało też uznać wszystkie zgłoszone przez powoda w apelacji zarzuty.

Najdalej idącym spośród nich był zarzut nieważności postępowania, który miałby polegać na pozbawieniu strony pozwanej możliwości obrony jej praw wskutek nieodroczenia rozprawy, po zamknięciu której Sąd ogłosił wyrok zaoczny - art. 379 pkt 5 w zw. z art. 214 kpc.

Zgodnie z tym przepisem nieważność postępowania zachodzi, jeżeli strona została pozbawiona możliwości obrony swych praw.

Według Sądu Apelacyjnego niewątpliwie przesłanka nieważności występowałaby w sytuacji, gdyby pozwany nie był prawidłowo zawiadomiony o terminie rozprawy, Sąd by jej nie odroczył i wydał wyrok.

W niniejszej jednak sprawie pozwaną spółkę zawiadomiono na adres wpisany do KRS (k. 106-111).

Zgodnie z art. 133 § 2a kpc pismo procesowe dla przedsiębiorców i wspólników spółek handlowych, wpisanych do rejestru sądowego na podstawie odrębnych przepisów doręcza się na adres podany w rejestrze, chyba że strona wskazała inny adres dla doręczeń. Jeżeli ostatni wpisany adres został wykreślony jako niezgodny z rzeczywistym stanem rzeczy i nie zgłoszono wniosku o wpis nowego adresu, adres wykreślony uważany jest za adres podany w rejestrze.

Powód jako adres pozwanego wskazał (...), taki też adres wpisany jest do KRS (k. 106 - 111) i na taki Sąd wysyłał korespondencję.

W świetle przepisu art. 133 § 2a kpc wysłanie pozwanemu wezwania na rozprawę na adres z KRS, a następnie złożenie jej do akt ze skutkiem doręczenia należy uznać za prawidłowe i skuteczne.

Sąd Apelacyjny nie uwzględnił również pozostałych zarzutów apelacji, w tym naruszenia art. 233 kpc i art. 244 § 1 kpc, które zmierzały do podważenia stanowiska Sądu I instancji w zakresie nie uznania za udowodnionych roszczeń powoda, pomimo dołączenia do pozwu wyciągu z ksiąg bankowych stwierdzających istnienie należności pozwanej spółki.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że zgodnie z art. 95 ust. 1 Ustawy z dnia 29.08.1997 r. Prawo Bankowe w wersji obowiązującej na datę wszczęcia postępowania (Dz.U. 2012 poz. 1376) księgi rachunkowe banków i sporządzone na ich podstawie wyciągi oraz inne oświadczenia podpisane przez osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych banków i opatrzone pieczęcią banku, jak również sporządzone w ten sposób pokwitowania odbioru należności mają moc prawną dokumentów urzędowych w odniesieniu do praw i obowiązków wynikających z czynności bankowych oraz ustanowionych na rzecz banku zabezpieczeń i mogą stanowić podstawę do dokonania wpisów w księgach wieczystych.

Z powyższego zapisu wynika, że istotnie złożony przez powoda wyciąg z ksiąg bankowych stanowił dokument urzędowy w rozumieniu art. 244 § 1 kpc.

Wymaga podkreślenia, że nawet dokument urzędowy nie jest dowodem absolutnym i niewzruszalnym. Stosownie bowiem do treści art. 252 kpc strona, która zaprzecza prawidłowości dokumentu urzędowego albo twierdzi, że zawarte w nim oświadczenie organu, od którego dokument ten pochodzi są niezgodne z prawdą, powinna okoliczności te udowodnić.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego podważenie treści dokumentu urzędowego może nastąpić również z inicjatywy dowodowej podjętej przez Sąd z urzędu.

Zgodnie bowiem z art. 232 zd. 2 kpc sąd może dopuścić dowód niewskazany przez stronę.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego stwierdzono, że dopuszczenie przez sąd dowodu z urzędu nie może być uznane za działanie naruszające zasady bezstronności sądu i równość stron, gdyż sąd korzystając z uprawnienia przewidzianego w art. 232 zd. 2 kpc realizuje cel postępowania cywilnego polegający na dążeniu do wydania słusznego orzeczenia zgodnego z rzeczywistym stanem rzeczy (wyrok SN z 13.02.2004 r., IV CK 24/03, OSNC 2005 Nr 3 poz. 45).

Z orzeczeń podejmujących problem przeprowadzania dowodu niewskazanego przez strony wynika, że Sąd najwyższy stan przemawiający za skorzystaniem z uprawnienia przewidzianego w art. 232 zdanie drugie k.p.c. opisywał za pomocą różnych formuł, wskazywał, że taka sytuacja zachodzi, gdy może dojść do naruszenia elementarnych zasad, jakimi kieruje się sąd przy wymierzaniu sprawiedliwości (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 stycznia 2007 r. V CSK 377/06), istnieje wysokie prawdopodobieństwo zasadności dochodzonego roszczenia (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 5 września 2008 r. I CSK 117/08, nie publ., z dnia 14 lipca 2006, II CSK 64/06 i z dnia 24 sierpnia 2011 r. IV CSK 551/10), zachodzi potrzeba przeciwstawienia się niebezpieczeństwu wydania oczywiście nieprawidłowego orzeczenia (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 15 stycznia 2010 r., I CSK 199/09, nie publ., z dnia 27 kwietnia 2012 r., V CSK 202/11, nie publ. i z dnia 14 lutego 2013 r., II CSK 295/12, nie publ.) dowód jest niezbędny do wydania słusznego wyroku, zgodnego z rzeczywistym stanem rzeczy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 2012 r., III CSK 62/12, nie publ.).

W wyroku z 21.01.2015 roku Sąd Najwyższy uznał, że z uprawnienia z art. 232 kpc sąd powinien korzystać jedynie w wyjątkowych przypadkach z uwagi na zasadę równego traktowania stron (II PK 61/14, LEX nr 1642877).

W niniejszej sprawie Sąd I instancji korzystając z uprawnienia z art. 232 zd. 2 kpc dopuścił z urzędu dowód z opinii biegłej z zakresu bankowości na okoliczność wyliczenia wysokości zadłużenia pozwanego wobec powoda w dniu wytoczenia powództwa oraz zobowiązał bank do przedłużenia biegłemu wykazu operacji bankowych bądź innych niezbędnych dokumentów dotyczących zabezpieczonego kredytu, jakie biegły uzna za stosowne, celem prawidłowego sporządzenia opinii (k.120). Następnie postanowieniem z 14.02.2014 roku Sąd sprecyzował jakie dane i informacje powinien przedłożyć powód (k. 129 - 130).

Pomimo tego zobowiązania powód nie przedłożył żadnych dokumentów i domagał się uchylenia postanowienia dowodowego (k. 137 – 138).

W takiej sytuacji biegła złożyła opinię, w której stwierdziła, że z uwagi na brak niezbędnych informacji od powoda nie jest w stanie określić poziomu zadłużenia z tytułu kredytu objętego badaniem (k. 146 - 156).

W związku z tym, zdaniem Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy uprawniony był do oceny działań powoda w świetle przepisu art. 233 § 2 kpc, zgodnie z którym sąd oceni na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału jakie znaczenie nadać odmowie przedstawienia przez stronę dowodu lub przeszkodom stawianym przez nią w jego przeprowadzeniu wbrew postanowieniu sądu i uznania, że dokumenty bankowe złożone przez powoda są niewiarygodne. Konsekwencją tego było przyjęcie, że powód nie udowodnił swoich roszczeń, a jego powództwo podlegało oddaleniu.

Zwrócić przy tym należy uwagę, że powód w swojej apelacji nie zgłosił zarzutu naruszenia art. 232 zd. 2 kpc, a więc dopuszczenia przez Sąd I instancji dowodu z urzędu. Musi to oznaczać akceptacją czynności Sądu i uwzględnienie wyników przeprowadzonego z jego inicjatywy postępowania dowodowego.

W ocenie Sądu Apelacyjnego bezzasadnie także skarżący zarzuca naruszenie art. 339 § 2 kpc.

Wskazać należy, że nawet wydając wyrok zaoczny sąd jest uprawniony do uznania, że twierdzenia powoda o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie lub w pismach procesowych budzą uzasadnione wątpliwości i do oddalenia powództwa po przeprowadzeniu z urzędu postępowania dowodowego.

W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd I instancji przekonywująco wyjaśnił z czego wyniknęły jego wątpliwości. Wskazał, że żądanie zostało skierowane przeciwko dłużnikowi rzeczowemu przy czym obejmowało pełne kwoty udzielonego dłużnikowi osobistym kredytów, mimo że choć w części powinny być one spłacone. Wątpliwość budziło też zagadnienie dopłat do kredytów, jakie miała uiszczać (...), co również powinno w części zmniejszyć stan zadłużenia w zakresie kwoty głównej, jak też brak monitów do kredytobiorców jak i dłużnika hipotecznego. Sąd miał też na uwadze, że zawiadomienia dla pozwanego składane były do akt ze skutkiem doręczenia, albowiem nie odbierał on korespondencji wysyłanej na adres z KRS.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego powyższe okoliczności uzasadniały powzięcie przez Sąd I instancji wątpliwości co do twierdzeń powoda w pozwie i zainicjowania postępowania dowodowego z urzędu.

Według Sądu II instancji należy też zwrócić uwagę, że pozwana spółka, jak wynika z wpisu do KRS (k. 110) w 2009 roku złożyła wniosek o ogłoszenie upadłości i że został on oddalony z uwagi na fakt, że jej majątek nie wystarczał na zaspokojenie kosztów postępowania. Ten fakt w powiązaniu z nie odbieraniem korespondencji wskazuje na prawdopodobieństwo, że pozwana spółka w rzeczywistości nie funkcjonuje pomimo nie wykreślenia jej z rejestru.

W ocenie Sądu Apelacyjnego wszystkie powyższe okoliczności uzasadniały podjęcie przez Sąd I instancji działań z urzędu na podstawie art. 232 zd. 2 kpc, po to aby wykluczyć podejrzenie procesu fikcyjnego i uniknąć wydania niesprawiedliwego wyroku. Konsekwencją uniemożliwienia przez powoda, pomimo postanowienia sądu, przeprowadzenia dopuszczonego z urzędu dowodu musiało być uznanie, że powód pomimo przedłożenia wyciągu z ksiąg bankowych nie udowodnił swoich roszczeń.

Nietrafnie także skarżący zarzucił naruszenie art. 485 kpc odnoszący się do nie wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym.

Zwrócić bowiem należy uwagę, że powód nie przedłożył dowodu doręczenia dłużnikowi pisemnego wezwania do zapłaty (art. 485 § 3 kpc). Takim dowodem nie jest koperta, potwierdzająca jedynie nadanie przesyłki na poczcie (k. 54).

Za nieprzekonywujące Sąd Apelacyjny uznał też przedstawione ustnie na rozprawie apelacyjnej przez pełnomocnika powoda argumenty dotyczące postulatu wydawania przez Sądy przewidywalnych i sprawiedliwych wyroków (nagranie rozprawy z 17.04.2015 r. 00:01:37). Wskazać bowiem należy, że to powód uniemożliwił swoim działaniem sprawdzenie wysokości zadłużenia pozwanego. Pomimo bowiem wezwania Sądu nie przedłożył dokumentów potwierdzających stan należności. Spełnienie przez powoda żądania Sądu umożliwiłoby sporządzenie opinii przez biegłą i potwierdzenie zasadności żądanej w pozwie kwoty. Niewątpliwie też mogłoby stanowić podstawę do wydania wyroku uwzględniającego powództwo w całości. Wydany zaś przez Sąd wyrok jest konsekwencją uniemożliwienia przeprowadzenia dopuszczonego przez Sąd dowodu.

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny nie podzielił żadnego z zarzutów apelacji i na mocy art. 385 kpc orzekł jak w sentencji.

Na marginesie należy wskazać, ze z dniem 20.07.2013 roku został zmieniony przepis art. 95 Prawa bankowego (Dz.U. 2013.777 art. 1) przez dodanie do niego art. 1a, zgodnie z którym moc prawna dokumentów urzędowych, takich jak wyciągi z ksiąg bankowych, nie obowiązuje w odniesieniu do dokumentów wymienionych w tym przepisie w postępowaniu cywilnym .