Pełny tekst orzeczenia

452/5/B/2014

POSTANOWIENIE

z dnia 26 marca 2014 r.

Sygn. akt Ts 277/13



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Leon Kieres,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej C.P. Sp. z o.o. w sprawie zgodności:

art. 3989 § 1 i art. 39810 zdanie drugie ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r., poz. 101) z art. 2 w związku z art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 2, art. 175 ust. 1, art. 176 ust. 1 i art. 183 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 15 października 2013 r. (data nadania) C.P. Sp. z o.o. (dalej: skarżąca) wniosła o stwierdzenie przez Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie, że art. 3989 § 1 i art. 39810 zdanie drugie ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r., poz. 101; dalej: k.p.c.) są niezgodne z art. 2 w związku z art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 2, art. 175 ust. 1, art. 176 ust. 1 i art. 183 ust. 1 Konstytucji.

Skargę konstytucyjną wniesiono w związku z następującą sprawą. Wyrokiem z 15 lipca 2011 r. (sygn. akt I C 996/10) Sąd Okręgowy we Wrocławiu oddalił powództwo, w którym skarżąca domagała się zasądzenia od komornika sądowego 100 000 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych podczas prowadzonej eksmisji oraz 300 000 zł tytułem odszkodowania za utracone korzyści na skutek braku dostępu do dokumentacji spółki i niemożności działania. Wyrokiem z 4 listopada 2011 r. (sygn. akt ACa 1122/11) Sąd Apelacyjny we Wrocławiu – Wydział I Cywilny oddalił apelację, którą złożyła skarżąca i orzekł o kosztach postępowania apelacyjnego. Postanowieniem z 14 grudnia 2012 r. (sygn. akt V CSK 107/12) Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania oraz orzekł o kosztach postępowania kasacyjnego i kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej skarżącej z urzędu. Zdaniem sądu „[s]zczegółowa analiza uzasadnienia wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania nie pozwala na stwierdzenie, aby skarga była oczywiście uzasadniona (…) nie zachodzi również nieważność postępowania, którą Sąd Najwyższy bierze pod rozwagę – w granicach zaskarżenia – z urzędu (art. 39813 § 1 k.p.c.)”.

Postanowienie Sądu Najwyższego, wskazane przez skarżącą jako ostateczne orzeczenie, zostało jej doręczone wraz z uzasadnieniem 5 lutego 2013 r.

Postanowieniem z 9 lipca 2013 r. (sygn. akt VI Co 371/13) Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Krzyków – Wydział VI Cywilny ustanowił dla skarżącej adwokata z urzędu. Pismem z 19 lipca 2013 r. (znak: 625/UC/2013), doręczonym 24 lipca 2013 r., Okręgowa Rada Adwokacka we Wrocławiu (dalej: ORA we Wrocławiu) wyznaczyła pełnomocnika.

Zarządzeniem z 27 listopada 2013 r. (doręczonym 2 grudnia 2013 r.) sędzia Trybunału Konstytucyjnego wezwał pełnomocnika skarżącej do uzupełnienia braku formalnego skargi konstytucyjnej, tj. wskazania daty wystąpienia przez skarżącego do sądu Rejonowego dla Wrocławia-Krzyków z wnioskiem, o którym mowa w art. 48 ust. 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). W piśmie z 4 grudnia 2013 r. pełnomocnik oświadczył, że skarżący wystąpił z wnioskiem o ustanowienie pełnomocnika z urzędu 7 lutego 2013 r.

Skarżąca twierdzi, że zakwestionowane przepisy naruszają wskazane przez nią wzorce kontroli dlatego, że pozwalają na to, by Sąd Najwyższy, w składzie jednego sędziego, podejmował arbitralne decyzje, które nie mieszczą się w ramach konstytucyjnie określonych zadań tego sądu. W przekonaniu skarżącej Sąd Najwyższy, rozstrzygając o przyjęciu skargi kasacyjnej do rozpoznania, sprawuje bowiem nadzór nie nad orzecznictwem sądów powszechnych, lecz nad stronami postępowania. Skarżąca podkreśla również, że przesłanki przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania zawierają zwroty niedookreślone, a sposób sformułowania tych przesłanek prowadzi do tego, że nad interesem prywatnym strony dążącej do uzyskania sprawiedliwego orzeczenia przeważa interes publiczny polegający na wyborze jedynie spraw najpoważniejszych lub precedensowych. Zdaniem skarżącej wprowadzenie instytucji przedsądu kasacyjnego bezzasadnie ogranicza równy dostęp do skargi kasacyjnej, dlatego też nie mieści się w porządku konstytucyjnym.

Skarżąca nie zgadza się z przyjętym w orzecznictwie Trybunału stanowiskiem, zgodnie z którym art. 2, art. 31 ust. 3 oraz art. 32 ust. 2 Konstytucji nie mogą być samodzielnymi wzorcami kontroli przepisów zaskarżonych w wyniku wniesienia skargi konstytucyjnej. Jej zdaniem regulacje te wyrażają konstytucyjne prawa i wolności. Świadczy o tym ich umiejscowienie w rozdziale II Konstytucji, a także to, że Konstytucja została przyjęta w referendum. Jak twierdzi, wskazane unormowania są źródłem konstytucyjnych wolności i praw z woli Narodu. Skarżąca powołuje się też – w odniesieniu do każdego z wymienionych wyżej postanowień Konstytucji – na wiele judykatów, które mają świadczyć o tym, że w swoim orzecznictwie Trybunał uwzględniał te unormowania jako konstytucyjne wzorce kontroli. Skarżąca twierdzi również, że pogląd prawny wyrażony przez pełny skład Trybunału nie jest źródłem prawa. Zarzuca ponadto, że „Trybunał nie jest związany jakimikolwiek poglądami prawnymi wyrażonymi w przeszłości i stąd możliwym jest »nieuwzględnienie« tez zawartych [w postanowieniach z: 12 grudnia 2000 r. i 23 stycznia 2002 r. (Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 59 i 60) oraz 24 października 2001 r. (SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225)] (…) bez konieczności »odejścia« od poglądu prawnego”.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Skarga konstytucyjna jest sformalizowanym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Jej merytoryczne rozpoznanie jest uzależnione od spełnienia warunków wynikających zarówno z art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i z art. 46-47 ustawy o TK. Skargom konstytucyjnym niespełniającym tych warunków oraz skargom oczywiście bezzasadnym Trybunał Konstytucyjny odmawia nadania dalszego biegu.

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji skargę konstytucyjną może wnieść „każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone”. Oznacza to, że warunkiem złożenia skargi nie jest każde naruszenie Konstytucji, ale tylko to, które dotyczy wyrażonych w niej norm regulujących wolności lub prawa człowieka i obywatela. W skardze konstytucyjnej trzeba zatem wskazać zarówno konkretną osobę, której wolności lub prawa naruszono, jak i te naruszone, określone (poręczone, zapewnione, gwarantowane, chronione) w Konstytucji wolności lub prawa, a także określić sposób tego naruszenia (art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK).

Analizowanej skardze należało odmówić nadania dalszego biegu, ponieważ skarżąca nie sformułowała zarzutów naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw. Żadne z przywołanych w skardze postanowień Konstytucji nie ma bowiem postaci takiej wolności lub prawa. Tym samym nie może być podstawą skargi konstytucyjnej.

Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie wskazywał, że przedmiotem rozpoznania w trybie skargowym nie mogą być sformułowane samodzielnie zarzuty naruszenia zasady demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji), zasad ograniczania konstytucyjnych praw i wolności (art. 31 ust. 3 Konstytucji) oraz zakazu dyskryminacji (art. 32 ust. 2 Konstytucji). Żaden z tych wzorców nie jest bowiem źródłem konstytucyjnych wolności i praw, a zarzut ich naruszenia może być w postępowaniu inicjowanym wniesieniem skargi konstytucyjnej rozpatrywany wyłącznie w ramach oceny sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności i praw (w odniesieniu do art. 2 Konstytucji zob. np. postanowienie TK z 26 czerwca 2002 r., SK 1/02, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 53 oraz wyrok TK z 13 stycznia 2004 r., SK 10/03, OTK ZU nr 1/A/2004, poz. 2; w odniesieniu do art. 31 ust. 3 Konstytucji zob. np. wyrok TK z 22 listopada 2004 r., SK 64/03, OTK ZU nr 10/A/2004, poz. 107; a w odniesieniu do art. 32 ust. 2 Konstytucji zob. np. postanowienia TK z 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK nr 7/2001, poz. 225 oraz 13 marca 2002 r., Ts 108/01, OTK ZU nr 2/B/2002, poz. 138 i cytowane tam orzecznictwo).

Skarżąca podkreśla, że zna stanowisko Trybunału Konstytucyjnego, zgodnie z którym art. 2, art. 31 ust. 3 oraz art. 32 ust. 2 nie można traktować jako samodzielnych wzorców w postępowaniu inicjowanym w trybie art. 79 ust. 1 Konstytucji. Jej zdaniem stanowisko to jest nieprawidłowe i powinno się zmienić. W związku z tym skarżąca wniosła o rozpoznanie analizowanej skargi w pełnym składzie.

Trybunał stwierdza, że złożony wniosek nie zasługuje na uwzględnienie, ponieważ skarżąca nie przedstawiła w nim przekonujących argumentów za zmianą linii orzeczniczej. W ocenie Trybunału nie ma powodów, by odstąpić od utrwalonej linii orzeczniczej w tym zakresie. Jednocześnie Trybunał przypomina, że – wbrew temu co twierdzi skarżąca – o tym, iż dane unormowanie gwarantuje samodzielne konstytucyjne wolności lub prawa podmiotowe, decyduje nie samo umieszczenie go w rozdziale II Konstytucji zatytułowanym „Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela”, lecz jego treść. Dlatego samo umieszczenie art. 31 ust. 3 oraz art. 32 ust. 2 Konstytucji w tym rozdziale Konstytucji nie przesądza o tym, że mogą one być wzorcami kontroli konstytucyjności przepisów zaskarżonych w skardze konstytucyjnej.

Charakteru konstytucyjnych praw i wolności nie mają również przywołane przez skarżącą jako wzorce kontroli art. 175 ust. 1, art. 176 ust. 1 i art. 183 ust. 1 Konstytucji. Wskazane unormowania są bowiem przepisami o charakterze ustrojowokompetencyjnym. Określają pozycję oraz kompetencje Sądu Najwyższego, a także statuują zasadę dwuinstancyjności postępowania sądowego. Składają się one na ogólniejsze unormowanie będące podstawą prawną struktury i funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości w Polsce. Nie są natomiast źródłem wolności lub praw podmiotowych jednostki (zob. np. wyrok TK z 10 lipca 2000 r., SK 12/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 143 oraz postanowienia TK z: 21 stycznia 2010 r., Ts 172/09, OTK ZU nr 2/B/2010, poz. 128; 1 lipca 2010 r., Ts 6/10, OTK ZU nr 1/B/2010, poz. 5; 30 września 2010 r., Ts 67/10, OTK ZU nr 1/B/2011, poz. 94 oraz 15 października 2012 r., Ts 179/12, OTK ZU nr 3/B/2013, poz. 267).

Przywołanie przez skarżącą jako wzorców kontroli jedynie unormowań niemających charakteru konstytucyjnych praw lub wolności powoduje, że skarga konstytucyjna nie spełnia warunków określonych w art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK. Okoliczność ta jest – w myśl art. 49 w związku z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK – samodzielną podstawą odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.



Wziąwszy pod uwagę powyższe okoliczności, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.