Pełny tekst orzeczenia

.
Sygn. akt II UK 288/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 23 marca 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Bogusław. Cudowski (przewodniczący)
SSN Jerzy Kwaśniewski
SSN Andrzej Wróbel (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku A. K.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi we W.
o rentę z tytułu niezdolności do pracy w związku ze służbą wojskową,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 23 marca 2010 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 24 kwietnia 2009 r.,
oddala skargę kasacyjną.
2
Uzasadnienie:
A. K., ur. 23 czerwca 1956 r., dalej jako „wnioskodawca” ma wykształcenie
podstawowe, przed rozpoczęciem służby wojskowej pracował jako malarz i murarz.
Od 1987 r. do 11 listopada 1988 r. odbywał służbę wojskową, z której został
zwolniony ze względu na trwałą niezdolność do służby. We wrześniu 1988 r. doznał
urazu prawego oka. Rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy w związku ze
służbą wojskową wnioskodawca pobierał od 1989 r. do 2003 r., następnie od
stycznia 2004 r. otrzymywał rentę szkoleniową.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z 9 września 2006 r. zmienił wyrok Sądu
Okręgowego we W. z 16 września 2004 r. i oddalił odwołanie wnioskodawcy od
decyzji organu rentowego odmawiającej mu prawa do renty z tytułu niezdolności do
pracy w związku ze służbą wojskową.
W dniu 20 sierpnia 2007 r. A. K. złożył ponowny wniosek o świadczenie.
Lekarz orzecznik ZUS oraz komisja lekarska ZUS nie uznali wnioskodawcy za
osobę niezdolną do pracy. Zakład Ubezpieczeń Społecznych – Oddział we W.,
dalej jako „organ rentowy” decyzją z dnia 6 grudnia 2007 r., dalej jako „zaskarżona
decyzja", odmówił wnioskodawcy prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy w
związku ze służbą wojskową.
Sąd Okręgowy we W. wyrokiem z dnia 2 lutego 2009 r. sygn. akt … 190/08
oddalił odwołanie wnioskodawcy od powyższej decyzji organu rentowego z dnia 6
grudnia 2007 r.
Sąd Okręgowy dopuścił dowody z opinii dwóch biegłych sądowych lekarzy
okulistów, którzy rozpoznali u badanego wnioskodawcy: stan po urazie prawego
oka, zaćmę pourazową tego oka oraz bliznę centralną siatkówki i naczyniówki,
stwierdzając praktyczną ślepotę prawego oka. Rozpoznane schorzenie, według
biegłych, nie powoduje u wnioskodawcy niezdolności do pracy (choćby w stopniu
częściowym) zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami. Nie stwierdzając niezdolności
do pracy, Sąd Okręgowy uznał, że brak jest podstaw do przyznania prawa do renty
z tytułu niezdolności do pracy w związku ze służbą wojskową, o której mowa w
ustawie z 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz
3
członków ich rodzin (tekst jednolity: Dz. U. z 2002 r., nr 9, poz. 87 ze zm., dalej jako
„ustawa”).
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 24 kwietnia 2009 r. sygn. akt … 505/09
oddalił apelację ubezpieczonego od powyższego wyroku Sądu pierwszej instancji z
2 lutego 2009 r.
Sąd Apelacyjny zważył, że wnioskodawca wywodził prawo do renty z art. 2 i
32 ustawy. W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd pierwszej instancji prawidłowo
prowadził postępowanie w celu ustalenia, czy wnioskodawca spełnia wskazane
przesłanki nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy w związku ze
służbą wojskową, wśród których wymienia się m.in. stwierdzenie niezdolności do
pracy w stopniu co najmniej częściowym oraz by niezdolność ta pozostawała w
związku przyczynowym ze służbą wojskową.
Zgodnie z przepisem art. 35 ustawy renta inwalidzka (obecnie w zakresie
dotyczącym inwalidów wojskowych jest to renta z tytułu niezdolności do pracy
stosownie do art. 10 ust 1 i 2 ustawy z dnia 28 czerwca 1996 r. o zmianie
niektórych ustaw o zaopatrzeniu emerytalnym i o ubezpieczeniu społecznym, Dz.U,
nr 100, poz. 461, która weszła w życie z dniem 1 września 1997 r.) przysługuje
żołnierzowi, o którym mowa w art. 30 ust. 1, zgodnie z którym inwalidą wojskowym
jest żołnierz niezawodowy Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, który został
zaliczony do jednej z grup inwalidów wskutek inwalidztwa (obecnie całkowitej lub
częściowej niezdolności do pracy) powstałego w czasie odbywania czynnej służby
wojskowej w okresie pokoju bądź w ciągu 3 lat od zwolnienia z tej służby, jeżeli
inwalidztwo to jest następstwem chorób powstałych lub urazów doznanych w
czasie odbywania wojskowej. Pojęcie niezdolności do pracy zdefiniowane zostało
natomiast w art. 12 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz.
353 ze zm., dalej jako „ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych”), który ma zastosowanie poprzez odesłanie zawarte w art. 64 ustawy.
Za niezdolną do pracy w rozumieniu tej ustawy uznawana jest osoba, która
całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu
naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po
przekwalifikowaniu. Niezdolność do pracy może być całkowita bądź częściowa.
4
W ocenie Sądu Apelacyjnego, zasadnie Sąd pierwszej instancji, w celu
ustalenia kwestii, przeprowadził dowód z opinii dwóch biegłych sądowych lekarzy
specjalistów z zakresu okulistyki, jako właściwych z uwagi na przebyty podczas
odbywania zasadniczej służby wojskowej uraz oka prawego, w następstwie którego
wnioskodawca utracił widzenie w tym oku. Biegli ci jednoznaczne stwierdzili, że w
ich ocenie brak jest podstaw, by przyjąć, że ubezpieczony jest osobą niezdolną do
pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami. Zarówno lekarz orzecznik ZUS, jak i
biegli sądowi, dokonują oceny niezdolności do pracy z zastosowaniem kryteriów z
art. 13 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. O
niezdolności do pracy decyduje nie tylko biologiczny stan kalectwa lub choroby.
Nikt nie neguje istnienia schorzenia narządu wzroku u wnioskodawcy, bezsporne
jest także, że urazu doznał podczas pełnienia służy wojskowej. Jednak stan
choroby musi osiągać taki poziom, by w znacznym stopniu ograniczał zdolność do
wykonywania pracy z kwalifikacjami.
Sąd Apelacyjny stwierdził, że niezdolność do wykonywania pracy zgodnej z
posiadanymi kwalifikacjami jest pojęciem szerokim. Określenie charakteru i rodzaju
dotychczas wykonywanej pracy, nie jest wystarczające bowiem chodzi o zdolność,
a więc potencjalną możliwość wykonywania zatrudnienia przy uwzględnieniu
stopnia naruszenia sprawności organizmu, możliwości przywrócenia niezbędnej
sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji oraz celowości przekwalifikowania
zawodowego z uwagi na rodzaj i charakter wykonywanej dotychczas pracy, poziom
wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.
W ocenie Sądu Apelacyjnego, wnioskodawca nie tylko może wykonywać
zawód murarza czy malarza, ale także każdą inną pracę, odpowiednią do
posiadanego podstawowego wykształcenia.
Wnioskodawca zaskarżył w całości powyższy wyrok Sądu Apelacyjnego z
dnia 24 kwietnia 2009 r. skarga kasacyjną, w której zarzucił:
I. naruszenie prawa materialnego przez:
1) błędną wykładnię art. 30 ust. 1 ustawy w związku z art. 12 ust. 1 i 3
ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i w związku
z art. 10 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 oraz art. 11 ust. 1 pkt 3 i ust. 3 ustawy z dnia 28
czerwca 1996 r. o zmianie niektórych ustaw o zaopatrzeniu emerytalnym i o
5
ubezpieczeniu społecznym (Dz. U. Nr 100, poz. 461) polegające na
bezpodstawnym przyjęciu przez Sądy pierwszej i drugiej instancji, że
wnioskodawca, który uznany został za inwalidę wojskowego III grupy w związku ze
służbą wojskową przed dniem 1 września 1997 r. , nie jest osobą częściowo
niezdolną do pracy, której przysługuje renta z tego tytułu;
2) niewłaściwe zastosowanie art. 12 ust. 1 i 3 i art. 13 ust. 1 ustawy o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych polegające na
bezpodstawnym przyjęciu, że stan zdrowia wnioskodawcy i jego poziom
wykształcenia skutkuje zachowaniem zdolności do zatrudnienia w pełnym zakresie,
mimo istnienia niewątpliwych i bezspornych ograniczeń w zatrudnieniu z uwagi na
jego jednooczność;
3) przez niewłaściwe zastosowanie art. 51 ust. 2 pkt 1 w związku z art. 35
ust. 1 ustawy w związku z art. 13 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych, polegające na przyjęciu, że wnioskodawca nie posiada
uprawnień do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, ponieważ nie jest
inwalidą wojskowym w rozumieniu art. 30 ust. l pkt 1 ustawy;
II. naruszenie przepisów postępowania :
1) art. 234 k.p.c. w związku z art. 11 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia ustawy z dnia
28 czerwca 1996 r. o zmianie niektórych ustaw o zaopatrzeniu emerytalnym i o
ubezpieczeniu społecznym (Dz. U. Nr 100, poz. 461) przez bezpodstawne obalenie
domniemania ustanowionego przez prawo, iż osoby mający ustalone prawo do
świadczeń przed dniem 1 września 1997 r. wskutek zaliczenia do III grupy
inwalidów na podstawie przepisów dotychczasowych, uważa się za osoby
częściowo niezdolne do pracy;
2) art. 241 i art. 382 k.p.c. w związku z art. 278 § 1 k.p.c. przez
nieprzeprowadzenie uzupełniającego postępowania dowodowego z opinii lekarza z
zakresu medycyny pracy w sytuacji, gdy powołany biegły sądowy jednoznacznie
stwierdził, że ocena kwalifikacji i zdolności wnioskodawcy do wykonywania pracy
na określonym stanowisku nie leży w gestii lekarza okulisty, lecz lekarza medycyny
pracy, przez co zaskarżony wyrok wydany został w oparciu o opinię biegłych
niewłaściwych specjalności medycznych, którzy nie posiadali wymaganych
6
wiadomości specjalnych do oceny kwalifikacji i zdolności wnioskodawcy do
wykonywania pracy na określonym stanowisku;
3) art. 328 § 2 w związku z art. 378 § 1 i art. 391 § 1 k.p.c. polegające na
sporządzeniu uzasadnienia zaskarżonego wyroku z pominięciem wymogów
wskazanych w art. 328 § 2 k.p.c., tj. poprzez niewskazanie podstawy faktycznej w
rozumieniu art. 328 § 2 k.p.c. oraz brak wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku z
przytoczeniem przepisów prawa;
4) art. 378 § 1 k.p.c. poprzez nierozpoznanie wszystkich zarzutów apelacji
(zarzutu naruszenia art. 234 k.p.c., naruszenia art. 241 w związku z art. 278 § 1
k.p.c., sprzeczności ustaleń z zebranym w sprawie materiałem dowodowym oraz
nierozpoznania przez Sąd pierwszej instancji istoty sprawy) i brak ustosunkowania
się w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku do wszystkich zarzutów apelacji;
5) sprzeczność ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału
dowodowego, polegająca na przyjęciu, wbrew opiniom biegłych, że stan zdrowia
wnioskodawcy nie wpływa na zdolność wnioskodawcy do podjęcia
dotychczasowego zatrudnienia (murarza lub malarza), podczas gdy biegli ustalając
u wnioskodawcy ślepotę oka prawego i praktyczną jednooczność oraz
nadwzroczność z niezbornością oka lewego i starczowzroczność jednoznacznie
stwierdzili niezdolność do wykonywania przez niego prac na wysokości, które są
istotną cechą obu tych zawodów;
Wskazując na powyższe podstawy, wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku
Sądu Apelacyjnego w całości i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego
rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania ewentualnie o uchylenie
zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez zmianę wyroku
Sądu Okręgowego we W. z dnia 2 lutego 2009 r. w sprawie o sygn. akt … 190/08 i
przyznanie Ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do
pracy w związku ze służbą wojskową oraz zasądzenie od organu rentowego na
rzecz wnioskodawcy zwrotu kosztów postępowania wraz z kosztami zastępstwa
procesowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
7
Problem, czy pojęcie niezdolności do pracy (inwalidztwa) w rozumieniu
przepisów ustawy jest tożsame z pojęciem niezdolności do pracy w rozumieniu
przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
została jednoznacznie rozstrzygnięta w art. 10 ustawy z dnia 28 czerwca 1996 r. o
zmianie niektórych ustaw o zaopatrzeniu emerytalnym i o ubezpieczeniu
społecznym (Dz. U. Nr 100, poz. 461), wprowadzającej w miejsce terminu
inwalidztwo termin niezdolność do pracy. Wedle tego przepisu, ilekroć przepisy
regulujące sprawy zaopatrzenia inwalidów wojskowych "objętych przepisami o
zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych uzależniają określone prawo od
warunku inwalidztwa, należy przez to rozumieć całkowitą lub częściową
niezdolność do pracy" (ust. 1). Pojęcie niezdolności do pracy wprowadzone do
systemu zabezpieczenia społecznego z dniem 1 września 1997 r. (data wejścia w
życie ustawy z 28 czerwca 1996 r.), zostało przejęte bez zmian przez ustawę o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Używany w ustawie
termin inwalidztwo jest zatem odpowiednikiem znaczeniowym określenia
niezdolność do pracy. Renta z tytułu niezdolności do pracy dla inwalidy
wojskowego (art. 2 pkt 1 lit. a ustawy) - to odpowiednik renty z tytułu niezdolności
do pracy dla ubezpieczonego (art. 3 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych). Jednakże pomimo wielu nowelizacji ustawy
po 1 września 1997 r. i ogłoszenia jej jednolitego tekstu w 2002 r. (Dz. U. Nr 9, poz.
87), ustawodawca zachował określenie "inwalida wojskowy". Znaczy ono tyle, ile na
podstawie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
znaczy pojęcie „ubezpieczony niezdolny do pracy.” (uzasadnienie uchwały Sądu
Najwyższego z dnia 22 czerwca 2004 r. II UZP 3/04 OSNP 2004/21/374).
Zgodnie z art. 64 ustawy, w sprawach nią nieuregulowanych stosuje się przepisy
ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych, ale tylko te, które zostały enumeratywnie wymienione, i to
odpowiednio. Odpowiednio, a więc z uwzględnieniem odmienności obu systemów
zabezpieczeniowych. Są wśród nich art. 12, art. 13 i art. 14 definiujące niezdolność
do pracy, wyznaczające kryteria orzekania o niej i wskazujące podmiot do tego
kompetentny. Nie ma natomiast w ustawie odesłania do art. 57 ustawy emerytalnej,
określającego warunki nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy (w tym
8
konieczności posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego oraz
powstania niezdolności do pracy w okresach wskazanych w pkt 3). Określa je
bowiem odmiennie, w zgodzie z techniką zaopatrzeniową, a więc w oderwaniu od
składki, art. 30 ustawy (uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 22
czerwca 2004 r. II UZP 3/04 OSNP 2004/21/374).
W rozpoznawanej sprawie jest sporne, czy żołnierz niezawodowy, zaliczony,
tak jak wnioskodawca w niniejszej sprawie, przed dniem 1 września 1997 r. do III
grupy inwalidów na podstawie przepisów dotychczasowych, pozostaje nadal po tej
dacie osobą częściowo niezdolną do pracy w myśl art. 11 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia
ustawy z dnia 28 czerwca 1996 r. o zmianie niektórych ustaw o zaopatrzeniu
emerytalnym i o ubezpieczeniu społecznym (Dz. U. Nr 100, poz. 461).
Zgodnie z przepisem art. 11 ust. 3 tej ustawy renty inwalidzkie przyznane na
podstawie przepisów dotychczasowych stają się, z mocy prawa, odpowiednio
rentami z tytułu niezdolności do pracy w rozumieniu art. 23 ust. 2 lub 3 ustawy, o
której mowa w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą. Przepis ten jest
materialnoprawnym przepisem temporalnym, który nakazuje uznanie rent
inwalidzkich przyznanych na mocy między innymi dotychczasowych przepisów
ustawy odpowiednio rentami z tytułu niezdolności do pracy w rozumieniu art. 23
ust. 2 lub 3 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym
pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.). Nie ma zatem wątpliwości,
że renta inwalidy wojskowego III grupy, przyznana wnioskodawcy na podstawie
przepisów dotychczasowych stała się na mocy art. 11 ust. 3 w związku z art. 11 ust.
1 tego przepisu i w związku z przepisem z 23 ust. 3 ustawy o zaopatrzeniu
emerytalnym pracowników i ich rodzin rentą z tytułu częściowej niezdolności pracy
z dniem 1 września 1997 r., do której zachował następnie prawo na mocy art. 180
ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Jednakże zachowanie prawa do renty z tytułu częściowej zdolności do pracy w
związku ze służbą wojskową nie ma charakteru absolutnego i bezterminowego,
bowiem osoba, która nabyła prawo do renty z tego tytułu w okolicznościach takich
jak wnioskodawca, zachowuje to prawo pod warunkiem, że po dniu 1 września
1997 r. pozostaje nadal częściowo niezdolna do pracy w rozumieniu przepisów
9
ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (por. wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 30 sierpnia 2001 r. ,II UKN 517/00,OSNP 2003/10/259).
Nawet gdyby uznać, ze przepis art. 11 ust. 3 ustawy zawiera domniemanie prawne,
o którym mowa w art. 234 k.p.c., to domniemanie to wiąże sąd jedynie i wyłącznie
co do tego, co zostało w tym przepisie stwierdzone, a mianowicie, że przyznana
wnioskodawcy na podstawie przepisów dotychczasowych renta inwalidy
wojskowego III grupy stała się z dniem 1 września 1997 r. rentą z tytułu częściowej
niezdolności pracy w rozumieniu ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników
i ich rodzin. Przepisu art. 11 ust. 3 w związku z art. 234 k.p.c. nie wiąże natomiast
sądu w dokonywaniu ustaleń faktycznych i oceny prawnej, czy wnioskodawca po
tym dniu nadal spełniał warunki do przyznania mu prawa do renty z tytułu
częściowej niezdolności do pracy w związku ze służbą wojskową. W konsekwencji
chybiony jest także zarzut naruszenia art. 234 k.p.c.
W niniejszej sprawie jest niesporne, że Sąd Apelacyjny wyrokiem z 9
września 2006 r. … 3609/04 zmienił wyrok Sądu Okręgowego we W. z 16 września
2004 r. i oddalił odwołanie wnioskodawcy od decyzji organu rentowego
odmawiającej mu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy w związku ze
służbą wojskową, uznając że wnioskodawca jest „biologicznie (…) predysponowany
do wykonywania wszelkich zawodów oznaczanych jako praca fizyczna poza pracą
w zawodzie malarza, krótko zresztą wykonywanej przed poborem do zasadniczej
służby wojskowej. Okoliczności te potwierdzają zdolność do zatrudnienia.”.
Oznacza to, że wnioskodawca prawomocnie utracił prawo renty z tytułu częściowej
niezdolności do pracy w związku ze służbą wojskową, nabytą w okolicznościach
wyżej opisanych Przedmiotem niniejszego postępowania jest decyzja organu
rentowego z dnia 6 grudnia 2007 r., którą ponownie odmówiono wnioskodawcy
renty z tego tytułu po rozpoznaniu ponownego wniosku z dnia 20 sierpnia 2007 r.
Chybiony jest także zarzut naruszenia art. 278 § 1 k.p.c. Sąd Najwyższy w
swym orzecznictwie niejednokrotnie już wyjaśniał, że w postępowaniu o prawo do
świadczeń uzależnionych od niezdolności do pracy (poprzednio - inwalidztwa) sąd
nie ma obowiązku uwzględnienia kolejnych wniosków dowodowych tak długo, aż
strona udowodni tezę korzystną dla siebie (wyroki: z dnia 19 marca 1997 r., II UKN
45/97 - OSNAPiUS 1998, Nr 1, poz. 24; z dnia 10 grudnia 1997 r., II UKN 391/97
10
OSNAPiUS 1998, Nr 20, poz. 612). W rozpoznawanej sprawie Sąd Apelacyjny nie
miał obowiązku dopuszczenia dowodu z opinii kolejnego biegłego. Od wejścia w
życie ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie kodeksu postępowania cywilnego...
(Dz. U. Nr 43, poz. 189) działanie sądu z urzędu ma charakter wyjątkowy a
dopuszczenie dowodu na podstawie art. 232 zdanie drugie następuje wówczas,
gdy zebrany materiał dowodowy jest niedostateczny i budzi wątpliwości sądu a nie
dlatego, że jedna ze stron jest niezadowolona z wyników postępowania (por.
orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 1998 r., II CKN 656/97 - OSN C
1998 r., Nr 12, poz. 208).
Należy także przypomnieć, że art. 278 § 1 k.p.c. stanowi, że w wypadkach
wymagających wiadomości specjalnych sąd może wezwać jednego lub kilku
biegłych w celu zasięgnięcia opinii. Nie budzi wątpliwości, że w sprawie, której
przedmiotem jest prawo do renty z ubezpieczenia społecznego, warunkująca
powstanie tego prawa ocena niezdolności do pracy w zakresie wymagającym
wiadomości specjalnych musi znaleźć oparcie w dowodzie z opinii biegłych
posiadających odpowiednią wiedzę medyczną adekwatną do rodzaju schorzeń
ubezpieczonego (por. np. wyroki Sądu Najwyższego z: 12 kwietnia 2000 r., II UKN
498/99, OSNAP 2001 nr 19, poz. 597; 7 lipca 2005 r., II UK 277/04, OSNP 2006 nr
56, poz. 97 oraz powołane w nim orzecznictwo; z 14 marca 2007, III UK 130/06).
Sąd Apelacyjny oparł ustalenia faktyczne i ocenę prawną na opiniach
biegłych, zgodnych co do tego, że wnioskodawca może wykonywać zawód murarza
lub malarza, a także każdą inna pracę odpowiednią do podstawowego
wykształcenia wnioskodawcy. W tej sytuacji to, że Sąd Apelacyjny nie podzielił
zarzutu apelacji, iż wnioskodawca jest niezdolny do pracy, nie narusza art. 278 § 1
k.p.c. Dochodząc bowiem do wniosku, że ubezpieczony jest zdolny do pracy
zgodnej z jego kwalifikacjami, Sąd Apelacyjny nie wyraził innego poglądu niż
wynikający z opinii biegłych w kwestiach faktycznych wymagających wiadomości
specjalnych (wiedzy medycznej), lecz wykorzystując wynikające z opinii ustalenia
faktyczne dotyczące kwestii wymagających takich wiadomości, dokonał, na
podstawie przepisów prawa materialnego prawnej oceny zdolności skarżącego do
pracy. Dokonanie takiej oceny było w pełni uprawnione i nie stało w kolizji z art. 278
§ 1 k.p.c. Należy bowiem stwierdzić, że jakkolwiek ocena częściowej niezdolności
11
do pracy, w zakresie dotyczącym naruszenia sprawności organizmu i wynikających
stąd ograniczeń możliwości wykonywania pracy, wymaga z reguły wiadomości
specjalnych (opinii biegłego z zakresu medycyny), to jednak ostateczna ocena, czy
ubezpieczony jest częściowo niezdolny do pracy musi uwzględniać także inne
elementy, w tym zwłaszcza poziom kwalifikacji ubezpieczonego, możliwości
zarobkowania w zakresie tych kwalifikacji, możliwość wykonywania dotychczasowej
pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego,
biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom
wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne (art. 12 ust. 1 i 3 oraz art. 13
ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych, Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm. w związku z art.
278 § 1 k.p.c.). Ocena ta ma charakter prawny, stanowiąc subsumcję stanu
faktycznego do norm prawnych i może jej dokonać wyłącznie sąd, a nie biegły (
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 maja 2008 r.; OSNP 2009/17-18/238).
W konsekwencji tych prawidłowych ustaleń Sądu drugiej instancji, które nie
zostały skutecznie podważone niniejszą skargą kasacyjną, ocena prawna tego
Sądu, że wnioskodawca nie jest częściowo niezdolny pracy nie narusza art. 12
ust. 1 i 3 oraz art. 13 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 września 2006 r. I
UK 103/06 (OSNP 2007/17-18/261), na który powołuje się wnioskodawca, nie może
mieć zastosowania w niniejszej sprawie, bowiem Sąd drugiej instancji prawidłowo
uznał, że wnioskodawca nie może być uznany za częściowo niezdolnego do pracy,
ponieważ nie tylko zachował zdolność do wykonywania każdej innej pracy,
odpowiedniej do posiadanego wykształcenia podstawowego, lecz jednocześnie
może wykonywać pracę murarza lub malarza, do której posiada kwalifikacje.
Kasacyjny zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 378 § 1 i art.
391 § 1 k.p.c. został uzasadniony w ten sposób, że Sąd Okręgowy nie wskazał
podstawy faktycznej i nie wyjaśnił podstawy prawnej wyroku, przede wszystkim nie
wskazał, na jakich dowodach się oparł i dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych,
co uniemożliwia kontrolę kasacyjną orzeczenia, a także zaniechał wskazania, który
z zarzutów apelacji był niezasadny.
12
W taki sposób uzasadniony zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. w związku
z art. 378 § 1 i art. 391 § 1 k.p.c. jest nieusprawiedliwiony.
Należy bowiem zważyć, że art. 328 § 2 k.p.c., opisujący wymagania
formalne, jakim powinno odpowiadać uzasadnienie orzeczenia sądu, dotyczy
również wyroków sądu drugiej instancji. Oznacza to, że również uzasadnienie
wyroku sądu drugiej instancji powinno zawierać: po pierwsze - wskazanie podstawy
faktycznej rozstrzygnięcia, a mianowicie ustalenie faktów, które sąd uznał za
udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym
dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, po drugie - wyjaśnienie
podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. Jednakże zakres
zastosowania art. 328 § 2 k.p.c. w postępowaniu przed sądem drugiej instancji
zależy od treści wydanego przez ten sąd orzeczenia. W przypadku, gdy sąd
odwoławczy, oddalając apelację, orzeka, jak w niniejszej sprawie, na podstawie
materiału zgromadzonego w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, nie
musi powtarzać dokonanych już wcześniej ustaleń. Wystarczy stwierdzenie, że
przyjmuje je za własne (por. wyrok SN z 9 marca 2006 r., I CSK 147/05, LEX nr
190753). Jeżeli natomiast sąd drugiej instancji podziela ocenę prawną, jakiej
dokonał sąd pierwszej instancji, i uznaje ją za wyczerpującą, wystarczy
stwierdzenie, że podziela argumentację zawartą w uzasadnieniu wyroku sądu
pierwszej instancji (por. wyrok SN z 16 lutego 2006 r., IV CK 380/05, LEX nr
179977). Uzasadnienie orzeczenia sądu drugiej instancji, w którym oddalono
apelację, nie musi zatem zawierać wszystkich elementów przewidzianych w art.
328 § 2 k.p.c. dla uzasadnienia orzeczenia sądu pierwszej instancji. Zakres
odpowiedniego zastosowania art. 328 § 2 k.p.c. w postępowaniu przed sądem
drugiej instancji (art. 391 § 1 k.p.c.) zależy od treści wydanego orzeczenia oraz, w
dużym stopniu, od przebiegu postępowania apelacyjnego (np. tego czy przed
sądem apelacyjnym były przeprowadzane dowody), a także od działań
procesowych podjętych przez sąd odwoławczy, dyktowanych rodzajem zarzutów
apelacyjnych oraz limitowanych granicami wniosków apelacji (por. wyrok SN z 18
listopada 2005 r., IV CK 202/05, LEX nr 173639). Jeżeli sąd drugiej instancji oddala
apelację, akceptując zarówno dokonane przez sąd pierwszej instancji ustalenia
faktyczne, jak i przyjętą przez ten sąd podstawę prawną zaskarżonego orzeczenia,
13
to wystarczające jest przytoczenie w uzasadnieniu orzeczenia sądu drugiej instancji
- jako podstawy prawnej rozstrzygnięcia - art. 385 k.p.c. (por. wyrok SN z 8
października 1998 r., II CKN 923/97, OSNC 1999 nr 3, poz. 60).
Uzasadnienie zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego spełnia
przedstawione powyżej wymagania.
Biorąc powyższe pod rozwagę, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.