Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZ 21/14
POSTANOWIENIE
Dnia 6 czerwca 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Bogumiła Ustjanicz (przewodniczący)
SSN Krzysztof Pietrzykowski
SSN Krzysztof Strzelczyk (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa M. K.
przeciwko Wspólnocie Mieszkaniowej Nieruchomości Nr 23 przy ul. S.
w K.
o przywrócenie posiadania,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 6 czerwca 2014 r.,
zażalenia powódki na wyrok Sądu Okręgowego w K.
z dnia 9 grudnia 2013 r.
oddala zażalenie.
2
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy w K. wyrokiem z dnia 9 grudnia 2013 r. uchylił wyrok Sądu
Rejonowego w K. z dnia 28 maja 2013 r. o przywróceniu posiadania nieruchomości
położonej w K. oraz zakazaniu pozwanej Wspólnocie Mieszkaniowej
Nieruchomości nr 23 przy ulicy S. w K. naruszania w przyszłości w określony
sposób posiadania nieruchomości przez powódkę, pozostawiając temu sądowi
rozstrzygnięcie o kosztach postępowania za II instancję.
Podstawą rozstrzygnięcia kasatoryjnego było wskazanie, że w wyroku Sąd I
instancji orzekł o przywróceniu posiadania pasa gruntu (nieruchomości)
stanowiącej część działki o numerze ewidencyjnym 533 w sytuacji, w której
powódka ani w pozwie, ani w toku postępowania w żaden sposób tego przedmiotu
nie określiła, tj. nie oświadczyła, jakiej zidentyfikowanej nieruchomości lub jej części
przywrócenia posiadania się domaga. Skoro Sąd I instancji tego nie ustalił, a mimo
to orzekł o przywróceniu posiadania opisanego w sentencji wyroku pasa gruntu,
to tym samym nie było możliwe na etapie postępowania odwoławczego
zweryfikowania wykroczenia przez Sąd Rejonowy poza granice żądania
(ani w znaczeniu pozytywnym, ani negatywnym). To co stanowi czytelne podstawy
zarzutu przekroczenia granic żądania tkwi w porównaniu samego sposobu
przywrócenia posiadania określonego w pozwie (”dokonanie rozbiórki ogrodzenia
wybudowanego po północnej stronie nieruchomości gruntowej oznaczonej jako
działka o numerze 553”), a także sposobu nakazania zaniechania naruszenia
posiadania w przyszłości (odnośnie działki 553 – wstrzymanie budowy ogrodzenia
pomiędzy działkami 553 i 554), z tym opisanym w sentencji orzeczenia, w którym
mowa o działkach nr „533” i „554” i trudno te ostatnie oznaczenia postrzegać jako
oczywistą omyłkę pisarską, skoro w tym samym orzeczeniu Sąd Rejonowy jeszcze
trzykrotnie posługuje się opisem działki „nr 533”, a dodatkowo odwołuje się do
granic pomiędzy działkami o „nr 533” i „534”. Zdaniem Sądu II instancji treść
uzasadnienia zaskarżonego wyroku jest niewystarczająca do przyjęcia tezy
o omyłce pisarskiej, w sytuacji gdy Sąd I instancji w jednym miejscu pisze
o działkach 553 i 554, a w innym miejscu o działkach 533 i 534. Także próba
wyjaśnienia tej kwestii przez pryzmat nr budynków na nieruchomościach, którymi
3
Sąd Rejonowy posługuje się w opisie nieruchomości zarówno w sentencji
orzeczenia, jak i jego uzasadnieniu, nie mogła przynieść żadnego pozytywnego
rezultatu, gdyż Sąd Rejonowy tymi oznaczeniami operuje zamienne, w orzeczeniu
przywraca posiadanie i zakazuje naruszenia posiadania nieruchomości położonej
przy ul. S. 23, a w uzasadnieniu konkluduje, że to nakazanie przywrócenia i
zakazanie na przyszłość dotyczy nieruchomości przy ul. S. 21 i w związku z tym
dodatkowo odwołuje się do działek o nr 533 i 534, co jeszcze bardziej całość
„obrazu” czyni nieczytelnym.
W ocenie Sądu II instancji już sam brak wskazania przez stronę powodową
w pozwie nieruchomości lub jej części, której przywrócenia posiadania domagała
się, a niezależnie od tego określenie przez Sąd I instancji sposobu tego
przywrócenia w samym wyroku w oderwaniu od poczynionych i wyrażonych w jego
uzasadnieniu ustaleń – także niespójnie ( opis nieruchomości), a nadto istnienie
takich rozbieżności (pomiędzy treścią orzeczenia, a uzasadnieniem) odnośnie
drugiej części żądania pozwu, nie pozwalały na weryfikację prawidłowości
zaskarżonego orzeczenia nie tylko z punktu widzenia zasady wyrażonej w treści art.
321 § 1 k.p.c., ale m. in. w związku z tym, także czyniły uprawnionym wniosek, że w
takiej sytuacji procesowej Sąd nie rozpoznał istoty sprawy, rozumianej nie tylko
jako zbadania podstawy materialnej pozwu, jak i skierowanych do niego zarzutów
merytorycznych, ale i nie odniesienie się w rozstrzygnięciu sądu do tego, co jest
przedmiotem sprawy.
W zażaleniu na wyrok Sądu Okręgowego w K. powódka zarzuciła
naruszenie przepisu art. 386 § 4 k.p.c. wskutek błędnego przyjęcia, że Sąd I
instancji nie rozpoznał istoty sprawy, gdy w rzeczywistości zarzutu takiego Sądowi I
instancji postawić nie można. Zdaniem skarżącej, to Sąd II instancji powinien
wydać orzeczenie o charakterze reformatoryjnym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje
Zgodnie z art. 3941
§ 11
k.p.c. zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje
w razie uchylenia przez sąd drugiej instancji wyroku sądu pierwszej instancji
i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. W judykaturze jednolicie
przyjmuje się, że celem takiego zażalenia jest poddanie kontroli prawidłowości
4
uchylenia wyroku sądu pierwszej instancji i przekazania sprawy do ponownego
rozpoznania, co może mieć miejsce jedynie w wypadkach wskazanych w art. 386
§ 2 i § 4 k.p.c., tj. nieważności postępowania w pierwszej instancji, nierozpoznania
przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy albo niezbędności przeprowadzenia
postępowania dowodowego w całości. Samodzielny charakter i cel wskazanego
środka odwoławczego znacząco różni go od skargi kasacyjnej, służącej do
merytorycznej kontroli orzeczeń sądu drugiej instancji, co sprawia, że Sąd
Najwyższy przy rozpoznawaniu takiego zażalenia nie może oceniać zasadności
oceny prawnej dokonanej przez sąd odwoławczy. Zawężona kognicja Sądu
Najwyższego co do zasady obejmuje jedynie ustalenie, czy przyczyna uchylenia
wyroku sądu pierwszej instancji i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania
przyjęta przez sąd drugiej instancji rzeczywiście stanowi jedną z podstaw
przewidzianych w art. 386 § 2 i § 4 k.p.c. uchylenia zaskarżonego wyroku
i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji
(por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 7 listopada 2012 r., IV CZ 147/12,
OSNC 2013/3/41; z dnia 28 listopada 2012 r., III CZ 77/12, OSNC 2013/4/54;
z dnia 19 grudnia 2012 r., II CZ 141/12, niepubl.; z dnia 10 stycznia 2013 r., IV CZ
166/12, niepubl.).
W przedmiotowej sprawie Sąd Okręgowy uchylił wyrok i przekazał sprawę
Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania, wskazując na nierozpoznanie
istoty sprawy oraz konieczność ustalenia dokładnego żądania pozwu, tak aby było
ono identyfikowalne. Rozstrzygnięcie Sądu I instancji bowiem nie odnosiło się do
tego, co było przedmiotem sporu. Sąd ten orzekł o przywróceniu posiadania działki
o numerze ewidencyjnym 533, gdy tymczasem nie była ona objęta żądaniem.
Zgodnie z utrwalonym w judykaturze Sądu Najwyższego zapatrywaniem,
postanowienie w przedmiocie sprostowania orzeczenia, nie może nigdy prowadzić
do zmiany samego rozstrzygnięcia sporu, nie może więc dotyczyć treści
i rozmiarów świadczenia lub ustalenia prawa. Wprawdzie może się zdarzyć, że
konkretne rozstrzygnięcie zawarte w wyroku zawiera błąd będący wynikiem pomyłki
i nie jest zgodne z intencją składu sędziowskiego, jednak tego rodzaju błąd może
być naprawiony jedynie w trybie zaskarżenia w toku instancji (por. postanowienia
Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 1976 r. II CZ 97/76 niepubl; z dnia 5 grudnia
5
1980 r. III CRN 133/80 OSNC 1981/6/115; z dnia 13 czerwca 2013 r. V CZ 28/13,
niepubl; wyrok SN z dnia 4 listopada 2010 r. IV CSK 188/10 OSNC 2011/7-8/86).
Skoro Sąd drugiej instancji uznał, że w rozpatrywanej sprawie nie zachodziły
podstawy do sprostowania z urzędu w trybie art. 350 § 3 k.p.c. orzeczenia
w zakresie oznaczenia nieruchomości objętych roszczeniami posesoryjnymi, to
wówczas należy podzielić stanowisko tego Sądu, że wydanie orzeczenia
w pierwszej instancji, które nie odnosi się do rzeczywistego przedmiotu żądania
może być uznane za nierozpoznanie istoty sprawy.
Jak przyjmuje się w judykaturze Sądu Najwyższego, do nierozpoznania
istoty sprawy dochodzi, gdy sąd pierwszej instancji zaniechał zbadania materialnej
podstawy żądania pozwu lub zarzutów merytorycznych przeciwstawionych
zgłoszonemu roszczeniu. Nierozpoznanie istoty sprawy może być konsekwencją
przyjęcia przez sąd pierwszej instancji przesłanki niweczącej lub hamującej
roszczenie (np. prekluzja, przedawnienie, potrącenie, brak legitymacji, prawo
zatrzymania) albo zaniechaniu zbadania materialnej podstawy żądania pozwu,
(por. m. in. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1998 r., II CKN 897/97,
OSNC 1999/1/22; wyrok SN z dnia 12 lutego 2002 r., I CKN 486/00, OSP
2003/3/36; z dnia 17 listopada 2004 r., IV CK 229/04, niepubl.; z dnia
21 października 2005 r. III CK 161/05, niepubl.; z dnia 11 lipca 2007 r. III UK 20/07,
OSNP 2008 nr 17 – 18, poz. 264; z dnia 10 czerwca 2011 r., II CSK 568/10, Mon.
Pr. 2012/10/544-546; z dnia 11 sierpnia 2010 r. I CSK 661/09 niepubl.). Niezbadanie
podstawy merytorycznej dochodzonego roszczenia może także wiązać się z tym, iż
rozstrzygnięcie zawarte w orzeczeniu sądu nie odnosi się do tego, co było
przedmiotem sprawy (por. m. in. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2010 r.
I CSK 123/10, niepubl.; z dnia 16 czerwca 2011 r., I UK 15/11, niepubl. a także
postanowienia 9 listopada 2012 r., IV CZ 156/12, niepubl.; z dnia 26 listopada 2012 r.,
III SZ 3/12, niepubl.; z dnia 15 lutego 2013 r., I CZ 186/12, niepubl.; z dnia 28 maja
2013 r., V CZ 17/13, niepubl.).
W konsekwencji trafnie Sąd Okręgowy ocenił, że Sąd pierwszej instancji nie
rozpoznał istoty sprawy, a to stanowiło uzasadnioną podstawę uchylenia
zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy temu Sądowi do ponownego
rozpoznania.
6
Z przedstawionych powodów orzeczono, jak w sentencji (art. 39814
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.).