Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KRS 25/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 17 lipca 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Józef Iwulski (przewodniczący)
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca)
SSN Jerzy Kuźniar
w sprawie z odwołania P. C.
od uchwały Krajowej Rady Sądownictwa z dnia 17 stycznia 2014 r. w przedmiocie
przedstawienia wniosków o powołanie do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego
Sądu Rejonowego w […], ogłoszonym w Monitorze Polskim,
z udziałem […],
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 17 lipca 2014 r.,
I. oddala odwołanie w odniesieniu do kandydatów
wymienionych w pkt I ppkt 1-15 zaskarżonej uchwały;
II. odrzuca odwołanie w pozostałym zakresie.
UZASADNIENIE
Uchwałą z dnia 17 stycznia 2014 r. Krajowa Rada Sądownictwa postanowiła
przedstawić Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej z wnioskiem o powołanie do
2
pełnienia urzędu na stanowisku sędziego Sądu Rejonowego […] piętnastu spośród
180 zgłoszonych kandydatów (pkt I) oraz nie przedstawiać z wnioskiem o
powołanie do pełnienia tego urzędu 142 kandydatur, w tym asystenta sędziego P.
C. (pkt II ppkt 15), a nadto - na podstawie art. 41 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o
Krajowej Radzie Sądownictwa (Dz.U. Nr 126, poz. 714 ze zm.; dalej jako „ustawa”)
- umorzyć postępowanie w zakresie dotyczącym pozostałych kandydatur (pkt III).
W uzasadnieniu uchwały podniesiono, że po pierwsze - kandydaci określeni
w pkt I. zostali jednogłośnie rekomendowani przez zespół członków Krajowej Rady
Sądownictwa na posiedzeniu w przedmiocie przygotowania stanowiska
dotyczącego rozpatrzenia i oceny kandydatów przez Radę; po drugie -
przedstawiając listę rekomendowanych kandydatów na piętnaście stanowisk
sędziowskich zespół wziął pod uwagę załączone do zgłoszeń uczestników
postępowania: oceny kwalifikacyjne kandydatów, opinie przełożonych,
rekomendacje, dotychczasowe doświadczenie zawodowe, opinię środowiska
sędziowskiego oraz inne dołączone do akt osobowych dokumenty; po trzecie -
podjęta przez Radę uchwała zapadła po wszechstronnym rozważeniu i ocenie
każdej ze zgłoszonych w postępowaniu konkursowym kandydatur oraz w oparciu o
zgromadzony w sprawie materiał, przede wszystkim przy uwzględnieniu
przymiotów wymaganych do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego, poziomu
oceny sporządzonej przez sędziego wizytatora, dotychczasowego doświadczenia
zawodowego kandydatów oraz złożonego stopnia trudności zadań i obowiązków
powierzonych asystentom sędziów, referendarzom sądowym i prokuratorom, po
czwarte - w tym postępowaniu konkursowym Rada nie przypisała decydującego
znaczenia poparciu środowiska sędziowskiego z uwagi na to, że swoje kandydatury
zgłosiły osoby wykonujące pracę w wielu miastach na terenie Polski - spoza okręgu
[…]; po piąte - całościowa ocena pracy i kwalifikacji merytorycznych każdego z
wybranych kandydatów, a także ich predyspozycji i cech osobowości uzasadnia
wystąpienie z wnioskiem o powołanie do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego;
po szóste - pozostali kandydaci biorący udział w konkursie, w tym P. C., „ustępują
w niniejszej procedurze konkursowej przymiotom zawodowym i osobistym
kandydatów wybranych”. W konsekwencji Krajowa Rada Sądownictwa udzieliła
kandydaturom wymienionym w pkt I. uchwały poparcia bezwzględną większością
3
głosów (po 19 głosów „za”, przy braku głosów „przeciw” i głosów „wstrzymujących
się” w przypadku kandydatur wskazanych w ppkt 1-5, 7-10 i 12-15 oraz po 18
głosów „za”, przy braku głosów „przeciw” i jednym głosie „wstrzymującym się” w
odniesieniu do kandydatur wymienionych w ppkt 6 i 11), natomiast kandydatura
asystenta sędziego P. C. nie uzyskała wymaganej bezwzględnej większości głosów
(brak głosów „za” i głosów „przeciw” przy 19 głosach „wstrzymujących się”).
Odwołanie od powyższej uchwały złożył P. C., zaskarżając ją w całości i
zarzucając naruszenie: 1) art. 33 ust. 1 i 2 ustawy, przez zaniechanie
wszechstronnej analizy dostarczonych dokumentów pod kątem posiadania
kompetencji do sprawowania funkcji sędziego w Sądzie Rejonowym […]; 2) art. 35
ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy, przez a) zaniechanie i niedokonanie oceny jego kwalifikacji,
ewentualnie brak uzasadnienia w zakresie tej oceny; b) całkowite pominięcie w
procesie nominacji na stanowisko sędziowskie oceny kwalifikacji dokonanej przez
sędziego wizytatora; c) bezzasadne pominięcie opinii o kandydacie wystawionej
przez prof. A. S. oraz niezasadne pominięcie opinii przełożonych skarżącego; d)
niezastosowanie ustawowych kryteriów oceny przy ustaleniu kolejności kandydatów
na liście kandydatów rekomendowanych, przez nieuwzględnienie opinii Kolegium
Sądu Okręgowego w […].
Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie uchwały w
całości i przekazanie sprawy Krajowej Radzie Sądownictwa do ponownego
rozpoznania.
W odpowiedzi na odwołanie Krajowa Rada Sądownictwa oraz uczestniczki
postępowania M. K. i M. N. wniosły o oddalenie odwołania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Odwołanie nie zawiera nieusprawiedliwionych zarzutów.
Zgodnie z art. 60 Konstytucji RP obywatele polscy korzystający z pełni praw
publicznych mają prawo dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach. Z
kolei art. 32 ustawy zasadniczej statuuje zasadę równości wszystkich wobec prawa
i równości traktowania wszystkich przez władze publiczne (ust. 1) oraz zakazuje
dyskryminacji w życiu politycznym, społecznym i gospodarczym z jakiejkolwiek
przyczyny (ust. 2). W myśl art. 3 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o Krajowej Radzie
4
Sądownictwa, do kompetencji Rady należy rozpatrywanie i ocena kandydatów do
pełnienia urzędu na stanowiskach sędziowskich oraz - będące wynikiem realizacji
tego zadania - podjęcie uchwały w przedmiocie przedstawienia lub
nieprzedstawienia Prezydentowi RP wniosku o powołanie sędziego. Przepis art. 33
ust. 1 ustawy zobowiązuje Krajową Radę Sądownictwa, aby przed podjęciem
uchwały w indywidualnych sprawach należących do jej kompetencji,
wszechstronnie rozważyła sprawę, na podstawie udostępnionej dokumentacji oraz
wyjaśnień uczestników postępowania lub innych osób, jeśli zostały złożone. W myśl
art. 35 ustawy, jeżeli na stanowisko sędziowskie zgłosił się więcej niż jeden
kandydat, zespół Krajowej Rady Sądownictwa opracowuje listę rekomendowanych
kandydatów (ust. 1), kierując się przy ustalaniu kolejności kandydatów na liście
przede wszystkim oceną kwalifikacji kandydatów, a ponadto uwzględnia
doświadczenie zawodowe, opinie przełożonych, rekomendacje, publikacje i inne
dokumenty dołączone do karty zgłoszenia, a także opinie kolegium właściwego
sądu oraz ocenę właściwego zgromadzenia ogólnego sędziów (ust. 2).
Na tle przytoczonych przepisów w orzecznictwie Sądu Najwyższego
przyjmuje się, że po pierwsze - przedmiotem sprawowanej przez ten Sąd kontroli
jest formalny aspekt dostępu do służby, związany z przestrzeganiem przez Radę
zastosowanych kryteriów i procedur postępowania, a nie sama ocena kwalifikacji
czy też predyspozycji danej osoby z punktu widzenia kryteriów stosowanych w
ramach postępowania przed Radą, gdyż mogłoby to oznaczać naruszenie jej
uprawnień i kompetencji wynikających z art. 179 Konstytucji RP i art. 3 ust. 1 pkt 1 i
2 ustawy. W konsekwencji ocena doboru kryteriów oraz znaczenie przywiązywane
do poszczególnych kryteriów przy ocenie kandydatów na stanowiska sędziowskie
pozostają poza zakresem kompetencji Sądu Najwyższego do kontroli zgodności
uchwał Rady z prawem (art. 44 ust. 1 ustawy), chyba że naruszają podstawowe
zasady prawne lub opierają się na zastosowaniu niedozwolonych kryteriów oceny
(por. wyroki z dnia 20 października 2009 r., III KRS 13/09, OSNP 2011 nr 13-14,
poz. 196; z dnia 17 sierpnia 2010 r., III KRS 6/10, OSNP 2012 nr 1-2, poz. 25; z
dnia 5 sierpnia 2011 r., III KRS 10/11, LEX nr 1001316; z dnia 5 sierpnia 2011 r.,
III KRS 11/11, LEX nr 1001318; z dnia 20 września 2011 r., III KRS 13/11, LEX nr
1001319; z dnia 15 grudnia 2011 r., III KRS 12/11, LEX nr 1106742). Po drugie,
5
żadne z kryteriów oceny poszczególnych kandydatów na wolne stanowiska
sędziowskie brane pod uwagę w postępowaniu przed Krajową Radą Sądownictwa
nie ma charakteru decydującego ani też nie jest koniecznie wymagane
uszeregowanie kandydatów w oparciu o każde z nich. O przeprowadzeniu
prawidłowej oceny zgłoszonych kandydatur decyduje bowiem ocena całościowa
(kompleksowa) wynikająca z łącznego zastosowania tych kryteriów, co wynika z
obowiązku wszechstronnego rozważenia przez Radę okoliczności sprawy (por.
wyrok z dnia 5 września 2013 r., III KRS 212/13, LEX nr 1402637 i powołane w nim
wcześniejsze orzecznictwo). Po trzecie, lista rekomendowanych kandydatów
wyraża stanowisko zespołu (art. 35 ust. 1) po uwzględnieniu kryteriów określonych
w art. 35 ust. 2, które wraz z jego uzasadnieniem (art. 34 ust. 1 i 3) wykorzystuje
Krajowa Rada Sądownictwa wykonując na posiedzeniu swoją kompetencję (art. 3
ust. 1) i opierając się w rozstrzygnięciu sprawy na jej wszechstronnym rozważeniu,
„na podstawie udostępnionej dokumentacji oraz wyjaśnień uczestników
postępowania lub innych osób, jeżeli zostały złożone (art. 33 ust. 1), przy czym
stanowisko zespołu nie jest dla Rady wiążące (por. powołany wyżej wyrok z dnia 5
września 2013 r., III KRS 212/13). Po czwarte, aczkolwiek wyniki głosowania w
kolegium i zgromadzeniu ogólnym właściwego sądu nie wiążą Krajowej Rady
Sądownictwa w ocenie kandydata na wolne stanowisko sędziowskie, to jednak
Rada powinna umotywować swój wybór wówczas, gdy dotyczy on osoby, która
uzyskała mniejsze poparcie środowiska zawodowego (por. wyrok z dnia 14 stycznia
2010 r., III KRS 24/09, LEX nr 7372271). Po piąte, nie ma podstaw do przyjęcia, że
Rada, nie zamieszczając w uzasadnieniu uchwały szczegółowej charakterystyki
niewybranego kandydata, nie dokonała wnikliwej oceny jego kandydatury, skoro
uzasadnienie uchwały wskazuje, iż o wyborze kandydata zadecydowała całościowa
ocena wynikająca z łącznego zastosowania przyjętych kryteriów (por. wyroki z dnia
12 czerwca 2012 r., III KRS 15/12, OSNP 2013 nr 13-14, poz. 166; z dnia 13 lipca
2012 r., III KRS 17/12, OSNP 2013 nr 15-16, poz. 194; z dnia 15 stycznia 2013 r.,
III KRS 33/12, LEX nr 1294470). Po szóste, ponieważ Sąd Najwyższy nie ma
kompetencji do merytorycznego rozpatrywania kwalifikacji zawodowych i moralnych
kandydata do pełnienia urzędu sędziego, to samo niezadowolenie lub subiektywne
poczucie pokrzywdzenia nie stanowi usprawiedliwionej podstawy odwołania od
6
uchwały Krajowej Rady Sądownictwa, jeżeli odwołujący się nie wskazał
uzasadnionych zarzutów, które potwierdzałyby rzeczywiste zastosowanie wobec
jego kandydatury nierównych lub dyskryminujących go kryteriów dostępu do
wakujących stanowisk sędziowskich w porównaniu do innych kandydatur
zgłoszonych w tej procedurze konkursowej (por. wyrok z dnia 10 czerwca 2009 r.,
III KRS 6/08, LEX nr 523533).
Wbrew twierdzeniom skarżącego, z uzasadnienia zaskarżonej uchwały jasno
wynika, że Rada uwzględniła w odniesieniu do wszystkich kandydatów będących
uczestnikami postępowania jednolite okoliczności rzutujące na ocenę ich
predyspozycji do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego Sądu Rejonowego […] i
dochowała wynikającego z art. 33 ust. 1 ustawy wymagania wszechstronnego
rozważenia sprawy, przy uwzględnieniu przyjętych i określonych w art. 35 ust. 2
ustawy kryteriów. Kryteria te wyraźnie wynikają ze szczegółowego umotywowania
przyczyn dokonanego wyboru. Rada przypisała szczególne znaczenie poziomowi
oceny sporządzonej przez sędziego wizytatora, doświadczeniu zawodowemu,
złożonemu stopniowi trudności zadań i obowiązków służbowych powierzonych
asystentom sędziów, referendarzom sądowym i prokuratorom, predyspozycjom do
pełnienia urzędu sędziego oraz cechom osobowości kandydatów. Wyjaśniła
również, z jakich względów dokonała wyboru kandydatów, którzy uzyskali mniejsze
poparcie środowiska sędziowskiego niż niektórzy kandydaci niewybrani. Mianowicie
w omawianym postępowaniu konkursowym nie przypisała temu kryterium
decydującego znaczenia z uwagi na zgłoszenie się kandydatów spoza okręgu […],
wykonujących pracę w wielu miejscowościach na terenie Polski. Wyjaśnienie to nie
budzi zastrzeżeń gdy się uwzględni, że tacy kandydaci przeważnie nie są znani
środowisku sędziowskiemu okręgu właściwego do zaopiniowania ich kandydatury,
co może wpływać na „siłę” wyrażonego przez nie poparcia. Natomiast pominięcie
przez Krajową Radę Sądownictwa elementu oceny z egzaminu sędziowskiego leży
w granicach przysługujących jej kompetencji do doboru przyjmowanych przesłanek
i oceny ich znaczenia w danej procedurze konkursowej. Na podstawie przyjętych
kryteriów, uznanych za najistotniejsze w tym postępowaniu konkursowym, Krajowa
Rada Sądownictwa dokonała - w procedurze głosowania - jednoznacznie
niekorzystnej dla skarżącego oceny jego kandydatury w porównaniu z
7
kandydaturami wybranymi (skarżący nie otrzymał ani jednego głosu poparcia).
Oceny tej nie może podważyć przeciwstawienie jej przez skarżącego oceny
własnej, opartej na tym samym materiale, jednak przy zastosowaniu innych
kryteriów i odmiennej hierarchii ich „ważności”, gdyż ta należy do wyłącznej
kompetencji Rady. Trzeba zwrócić uwagę, że to, iż w uzasadnieniu kwestionowanej
uchwały pominięto omówienie - w kontekście przyjętych kryteriów - okoliczności
dotyczących skarżącego, nie oznacza, że Rada ich nie rozpoznała i nie wzięła pod
uwagę, skoro dokonała oceny „po wszechstronnym rozważeniu każdej ze
zgłoszonych kandydatur, opierając swoje rozstrzygnięcie na zgromadzonym w
sprawie materiale”, a więc z uwzględnieniem całej dokumentacji pozostającej w jej
dyspozycji, w tym oceny kwalifikacyjnej skarżącego, opinii przełożonych i profesora
A. S. oraz wyników poparcia kolegium właściwego sądu i oceny z egzaminu
sędziowskiego. Nieprzypisanie przez Radę istotnego znaczenia wymienionemu w
art. 35 ust. 2 pkt 2 ustawy kryterium poparcia środowiska sędziowskiego oraz
oceny z egzaminu sędziowskiego będącej elementem kryterium oceny posiadanych
kwalifikacji, o których stanowi art. 35 ust. 2 pkt 1 ustawy, oznacza tylko tyle, że
kryteria i ich elementy uznane przez Radę za najistotniejsze w tej procedurze
konkursowej i zastosowane w pierwszej kolejności umożliwiły jej - „po
wszechstronnym rozważeniu każdej ze zgłoszonych kandydatur” - na dokonanie
oceny, iż skarżący nie spełnia na takim poziomie zastosowanych przesłanek, jak
wnioskowani kandydaci. Uzasadnienie uchwały Krajowej Rady Sądownictwa
ograniczone do szczegółowego przedstawienia kandydatur wybranych w
głosowaniu nie stanowi naruszenia prawa również dlatego, że uchwała jest aktem
podejmowanym przez organ kolegialny. Wyniki takiego głosowania trudno
przedstawić w formie uzasadnienia, gdyż niemożliwe jest jednoznaczne ustalenie
rzeczywistych intencji poszczególnych głosujących. W takim przypadku kontrola
sądowa musi ograniczać się do oceny, czy zachowane zostały podstawowe reguły
proceduralne, a te nie zostały naruszone.
Podnoszone przez skarżącego „nieskorzystanie przez Radę z prawa do
osobistego stawiennictwa kandydatów” nie poddaje się ocenie, skarżący nie
wskazuje bowiem, jakie wątpliwości wymagały wyjaśnienia w przypadku oceny jego
kandydatury przez Radę. W uzasadnionych przypadkach Rada lub zespół jej
8
członków może żądać osobistego stawiennictwa uczestnika postępowania lub
złożenia przez niego pisemnych wyjaśnień, a także uzupełnienia materiałów sprawy
- art. 33 ust. 2 ustawy oraz § 17 ust. 3 uchwały Krajowej Rady Sądownictwa z dnia
22 lipca 2011 r. w sprawie regulaminu szczegółowego trybu działania Krajowej
Rady Sądownictwa (M.P. Nr 72, poz. 712). Z przepisów tych wynika, że
zastosowanie wskazanych środków jest uprawnieniem Rady i od niej, a na
wstępnym etapie postępowania - od zespołu członków Rady, zależy sposób ich
realizacji. Nie jest zatem możliwe skuteczne postawienie zarzutu niezażądania od
uczestnika postępowania ustnych lub pisemnych wyjaśnień bez wykazania istnienia
takiej potrzeby.
Ponieważ skarżący zakresem odwołania objął całość zaskarżonej uchwały,
przeto Sąd Najwyższy odrzucił odwołanie w części go niedotyczącej. Odwołanie
wniesione od uchwały Krajowej Rady Sądownictwa z zasady może odnosić się
wyłącznie do tej części, w której owa uchwała dotyczy osoby wnoszącej odwołanie
oraz do kandydata, którego Rada postanowiła przedstawić Prezydentowi RP z
wnioskiem o powołanie do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego. Tylko w tym
zakresie może bowiem zostać naruszony interes prawny osoby odwołującej się,
ponieważ tylko ta część uchwały dotyczy jej praw i obowiązków. W pozostałej
części uchwała dotyczy natomiast kandydatów (ich praw i obowiązków), którzy nie
zostali przedstawieni z wnioskiem o powołanie, a zatem po stronie osoby
odwołującej się nie występuje żaden interes prawny w kwestionowaniu tej części
uchwały (por. w tym zakresie wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 grudnia 2009 r.,
III KRS 19/09, OSNP 2011 nr 15-16, poz. 220).
Z powyższych względów orzeczono jak w sentencji.