Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UZ 39/14
POSTANOWIENIE
Dnia 15 lipca 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Roman Kuczyński (przewodniczący)
SSN Beata Gudowska
SSN Krzysztof Staryk (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku Zakładów Drobiarskich "L.-D." spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością z siedzibą w Z.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w E.
z udziałem zainteresowanej J. R.
o wysokość podstawy wymiaru składek,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 15 lipca 2014 r.,
zażalenia wnioskodawcy na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 19 grudnia 2013 r.
oddala zażalenie.
UZASADNIENIE
Postanowieniem z dnia 19 grudnia 2013 r. Sąd Apelacyjny – w sprawie z
odwołania Zakładów Drobiarskich „L.-D.” Spółki z o.o. z siedzibą w Z. (dalej jako:
„płatnik”) przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w E. z
udziałem zainteresowanych: J. R., H. F., J. F. o wysokość podstawy wymiaru
składek – w pkt 1. ustalił wartość przedmiotu zaskarżenia w stosunku do
zainteresowanych: J. R. na kwotę 207,92 zł; H. F. na kwotę 68,88 zł; J. F. na kwotę
68,88 zł; w pkt 2. odrzucił skargi kasacyjne Zakładów Drobiarskich „L.-D.” Spółki z
o.o. od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 9 lipca 2013 r., sygn. akt … 1807/12.
2
W uzasadnieniu powyższego postanowienia Sąd Apelacyjny przedstawił, że
przedmiotem sporu w sprawie … 1807/12 była wysokość podstawy wymiaru
składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne zainteresowanych z tytułu
zatrudnienia u płatnika za grudzień 2010 r. (zainteresowane: H. F. i J. F.) oraz
grudzień 2004 r., grudzień 2005 r., grudzień 2007 r. i grudzień 2010 r. (J. R.) w
zakresie zasadności uwzględnienia w tych podstawach wymiaru przez organ
rentowy równowartości bonów towarowych przyznanych zainteresowanym. Płatnik
złożył skargi kasacyjne odrębnie w stosunku do każdej z zainteresowanych,
określając wartość przedmiotu zaskarżenia w stosunku do zainteresowanej: J. F.
na kwotę 3.256,42 zł; H. F. na kwotę 6.284,05 zł; J. R. na kwotę 18.409,96 zł. Sąd
Apelacyjny wezwał pełnomocnika skarżącego do uzupełnienia braków formalnych
skarg kasacyjnych przez wskazanie matematycznego sposobu wyliczenia wartości
przedmiotu zaskarżenia. W odpowiedzi skarżący podał, że wartość przedmiotu
zaskarżenia stanowi suma ustalonych przez pozwanego podstaw wymiaru składek
na ubezpieczenie społeczne.
Sąd Apelacyjny na podstawie art. 25 § 1 k.p.c. postanowił sprawdzić wartość
przedmiotu zaskarżenia określoną przez płatnika w stosunku do zainteresowanej J.
R. i zwrócił się do pozwanego o podanie różnicy pomiędzy łączną wysokością
składek należnych a faktycznie zapłaconych na ubezpieczenia społeczne
(emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe) i zdrowotne zainteresowanej J. R.
za: grudzień 2004 r., grudzień 2005 r., grudzień 2007 r. i grudzień 2010 r.
Pełnomocnik pozwanego organu rentowego – w wykonaniu powyższego
zobowiązania – w piśmie z dnia 4 grudnia 2013 r. wskazał wysokość składek na
ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne
zainteresowanych J. R., H. F. i J. F. w miesiącach wskazanych w zaskarżonych
decyzjach, w wersjach z uwzględnieniem bonów wypłaconych zainteresowanym
oraz bez uwzględnienia bonów. W oparciu o powyższe dane Sąd Apelacyjny ustalił,
że różnica pomiędzy łączną wysokością składek należnych a faktycznie
zapłaconych na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne zainteresowanej J. R. za
grudzień 2004 r., grudzień 2005 r., grudzień 2007 r. i grudzień 2010 r. wynosi
207,92 zł, a zainteresowanych H. F. i J. F. za grudzień 2010 r. po 68,88 zł.
3
W związku z powyższym Sąd Apelacyjny uznał, że skargi kasacyjne płatnika
wniesione od wyroku Sądu z dnia 9 lipca 2013 r. są niedopuszczalne ze względu
na wartość przedmiotu zaskarżenia, która jest niższa niż dziesięć tysięcy złotych
(art. 3982
§ 1 k.p.c.).
Sąd Apelacyjny wskazał, że postępowanie sądowe w niniejszej sprawie
zostało wszczęte na skutek odwołań od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
Oddziału w E., ustalających podstawę wymiaru składek za zatrudnione u płatnika
zainteresowane: J. F. i H. F. za grudzień 2010 r. oraz J. R. za grudzień 2004 r.,
grudzień 2005 r., grudzień 2007 r. i grudzień 2010 r. Meritum sporu sprowadzało
się do kwestii, czy przyznane zainteresowanym we wskazanych okresach bony
stanowiły świadczenia z funduszu socjalnego, a tym samym, czy podlegały
wyłączeniu z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. W sytuacji
kiedy przedmiotem sporu jest kwestia oskładkowania kwot wypłaconych
zainteresowanym we wskazanych w decyzjach miesiącach, to wartość przedmiotu
sporu stanowi różnica pomiędzy składką przez płatnika uiszczoną za ten okres a
składką należną według Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Istota sprawy
sprowadza się bowiem do wysokości tej składki, a wysokość podstawy jej wymiaru
stanowi jedynie element niezbędny do wyliczenia wysokości tej składki. Według
Sądu Apelacyjnego z uwagi na to, że ustalone wartości przedmiotu zaskarżenia w
stosunku do każdej z zainteresowanych są niższe niż wskazana w przepisie art.
3982
§ 1 k.p.c. kwota dziesięciu tysięcy złotych, skargi kasacyjne wniesione przez
płatnika podlegały odrzuceniu jako niedopuszczalne – na podstawie art. 3986
§ 2
k.p.c. w związku z art. 3982
§ 1 k.p.c.
Zażalenie na powyższe postanowienie Sądu Apelacyjnego „w przedmiocie
odrzucenia skargi kasacyjnej w stosunku do ubezpieczonej J. R.” złożył płatnik
składek, zarzucając naruszenie:
1. art. 25 § 2 k.p.c. w związku z art. 26 k.p.c. przez sprawdzenie wartości
przedmiotu zaskarżenia „dopiero na etapie wnoszenia skargi kasacyjnej, nie zaś
bezpośrednio po wniesieniu odwołania, w okoliczności gdy ZUS nie kwestionuje
wartości przedmiotu zaskarżenia, a zatem wartość przedmiotu zaskarżenia należy
uznać za ustaloną, a nadto poprzez sprawdzenie wartości przedmiotu zaskarżenia
bez uprzedniego doręczenia postanowienia w tym przedmiocie”;
4
2. art. 3982
§ 1 k.p.c. przez „ograniczenie wartości przedmiotu zaskarżenia,
od której uzależniona jest dopuszczalność skargi kasacyjnej do części zakresu
zaskarżenia w sytuacji, gdy decyzja organu rentowego została zaskarżona w
całości”;
3. art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 361 k.p.c. przez „niewyjaśnienie, na
jakiej podstawie Sąd ustalił wartość przedmiotu zaskarżenia na kwotę 114, 00
złotych w okoliczności, gdy obie strony postępowania wskazywały inną wartość
przedmiotu zaskarżenia, nie czyniąc jednak tej wartości sporną”;
4. art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z
dnia 4 listopada 1950 r. przez „ograniczenie stronie powodowej prawa do Sądu,
polegające na bezpodstawnym ograniczaniu wartości przedmiotu zaskarżenia”.
W związku z powyższym żalący się wniósł o zmianę zaskarżonego
postanowienia w kierunku przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania; ewentualnie
– w trybie art. 395 § 2 – o uchylenie zaskarżonego postanowienia z uwagi na to, że
zażalenie jest oczywiście uzasadnione; zasądzenie od organu rentowego na rzecz
strony skarżącej kosztów postępowania zażaleniowego według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest nieuzasadnione.
W szczególności bezzasadny jest zarzut naruszenia art. 25 § 2 w związku z
art. 26 k.p.c. Stosownie do art. 3982
§ 1 k.p.c. skarga kasacyjna jest
niedopuszczalna w sprawach o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu
zaskarżenia w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych jest
niższa niż dziesięć tysięcy złotych. Z uwagi na zakres dopuszczalności skargi
kasacyjnej w sprawach o prawa majątkowe strona zobowiązana jest do oznaczenia
wartości przedmiotu zaskarżenia (art. 3984
§ 3 zdanie pierwsze k.p.c.). Regulacja
określona art. 3986
§ 2 i 3 k.p.c. nakłada na sąd drugiej instancji oraz Sąd
Najwyższy obowiązek dokonania kontroli dopuszczalności skargi jako
nadzwyczajnego środka zaskarżenia przysługującego poza tokiem instancji i
weryfikacji wskazanej przez stronę wartości przedmiotu zaskarżenia (art. 39821
w
związku z odpowiednio stosowanym art. 368 § 2 zdanie drugie k.p.c., odwołującym
5
się do odpowiedniego stosowania wyłącznie art. 19-24 i art. 25 § 1 k.p.c.) w celu
wyeliminowania przypadków nieprawidłowego oznaczenia tej wartości w zamiarze
zapewnienia sobie dostępu do postępowania kasacyjnego (por. postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 2006 r., IV CZ 34/06, LEX nr 200867 i powołane
w nim orzeczenia). Przepisy art. 25 i 26 k.p.c. mają na celu ustabilizowanie wartości
przedmiotu sporu na potrzeby określenia właściwości rzeczowej sądu i wysokości
należnych opłat sądowych. W postępowaniu kasacyjnym taka potrzeba już nie
występuje, ważne jest natomiast, by rozpoznaniu przez Sąd Najwyższy podlegały
jedynie te skargi kasacyjne, których dopuszczalność przewidują przepisy
procesowe, a nie te, w których niewłaściwie została określona wartość przedmiotu
sporu lub przedmiotu zaskarżenia apelacją. W konsekwencji brak sprawdzenia
wartości przedmiotu sporu lub przedmiotu zaskarżenia podanej w apelacji nie
eliminuje możliwości weryfikacji prawidłowości podanej wartości przedmiotu
zaskarżenia w skardze kasacyjnej. Wartość przedmiotu zaskarżenia określona
przez wnoszącego skargę z naruszeniem reguł wynikających z art. 19 - 24 k.p.c.
nie jest wiążąca dla oceny dopuszczalności skargi i podlega sprawdzeniu zarówno
przez sąd drugiej instancji, jak i Sąd Najwyższy na podstawie art. 25 § 1 k.p.c. (por.
także postanowienia z dnia 6 stycznia 2010 r., I UK 289/09, LEX nr 577827; z dnia
2 lutego 2011 r., II CZ 197/10, LEX nr 738550 i z dnia 18 stycznia 2012 r., II PZ
38/11, LEX nr 1130381 oraz przytoczone w nich orzeczenia, a także postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 2013 r., II UZ 61/13 – dotychczas
niepublikowane).
Bezzasadny jest zarzut naruszenia przepisu art. 3982
§ 1 k.p.c., który
wnoszący zażalenie uzasadnia twierdzeniem o bezpodstawnym ograniczeniu
wartości przedmiotu zaskarżenia w sytuacji, gdy decyzja organu rentowego została
zaskarżona w całości.
Wartości przedmiotu zaskarżenia w sprawie o podstawę wymiaru składek na
ubezpieczenie społeczne nie stanowi cała kwota podstawy wymiaru składek, ale
różnica między składką wynikającą z zadeklarowanej przez płatnika podstawy
wymiaru składek a składką należną według organu rentowego. To co nie było
kwestionowane jako podstawa wymiaru składek nie może być ujmowane jako
przedmiot zaskarżenia (wartość przedmiotu sporu i zaskarżenia). W niniejszej
6
sprawie różnica w podstawie wymiaru składek wynikała tylko z wartości
wypłaconych bonów (świadczeń socjalnych) i według ustaleń ich suma nie jest
znaczna – również nie przekracza dziesięciu tysięcy złotych.
W sprawach o podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne Sąd
Najwyższy jednolicie przyjmuje, że wartość przedmiotu zaskarżenia należy liczyć
odrębnie względem każdego ubezpieczonego pracownika (por. wyrok z dnia 26
czerwca 2012 r., II UK 312/11, LEX nr 1235842). Obiektywne kryterium obliczenia
wartości przedmiotów zaskarżenia w takich indywidualnych sprawach wyrażają
kwoty niezrealizowanego obowiązku składkowego płatnika składek, zobligowanego
do opłacania całości należnych składek za każdego zainteresowanego pracownika
od określonej podstawy wymiaru obowiązku składkowego, wynikające z
nieopłacenia całości należnych składek na indywidualne ubezpieczenia społeczne.
Powoduje to, że wartość przedmiotu zaskarżenia w sprawie o wysokość podstawy
wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne stanowi różnicę pomiędzy wysokością
składek należnych a składkami opłaconymi, która wyraża się wielkością zaległych
składek, nieopłaconych w całości od ustalonej podstawy ich wymiaru przez ich
płatnika w okresie objętym odwołaniem (art. 22 w związku z art. 3982
§ 1 k.p.c., por.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 2012 r., II UZ 16/12, LEX nr
1222163).
Ograniczenie dopuszczalności wnoszenia skarg kasacyjnych ze względu na
kodeksowe wskazanie minimalnej wartości przedmiotu kasacyjnego zaskarżenia
(art. 3982
§ 1 k.p.c., który przewiduje, że skarga kasacyjna jest niedopuszczalna w
sprawach o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest
niższa niż dziesięć tysięcy złotych, jeżeli przedmiotem sprawy nie jest objęcie
obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, przyznanie lub wstrzymanie emerytury
lub renty), nie narusza art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych
wolności, ani konstytucyjnego prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP),
ponieważ takie prawa w rozpoznanej sprawie zostały wystarczająco
zagwarantowane i zachowane w dwuinstancyjnym toku sądowych instancji (por.
postanowienie Sadu Najwyższego z dnia 7 listopada 2013 r., II UZ 59/13 –
dotychczas niepublikowane).
7
Bezzasadny jest zarzut naruszenia przepisu art. 328 § 2 k.p.c. w związku z
art. 361 k.p.c. Uzasadnienie tego zarzutu jest oparte na założeniu, że Sąd
Apelacyjny ustalił wartość przedmiotu zaskarżenia na kwotę 114 zł. Jest to
założenie sprzeczne z ustaleniami zaskarżonego postanowienia (por. w
szczególności pkt 1. zaskarżonego rozpatrywanym zażaleniem postanowienia
Sądu Apelacyjnego. Stosownie do treści przepisu art. 328 § 2 k.p.c. uzasadnienie
wyroku powinno zawierać wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, a
mianowicie: ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na
których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i
mocy dowodowej, oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem
przepisów prawa. Zgodnie z art. 361 k.p.c. do postanowień stosuje się odpowiednio
przepisy o wyrokach, jeżeli kodeks nie stanowi inaczej. Uzasadnienie
zaskarżonego postanowienia Sądu Apelacyjnego zawiera wszystkie elementy
uzasadnienia orzeczenia określone w przepisie art. 328 § 2 k.p.c. tak w zakresie
wskazania podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, jak i w zakresie wyjaśnienia jego
podstawy prawnej.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy postanowił jak w sentencji na
podstawie art. 39814
k.p.c. w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.