Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZ 15/15
POSTANOWIENIE
Dnia 17 kwietnia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Marta Romańska (przewodniczący)
SSN Dariusz Dończyk
SSN Kazimierz Zawada (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa D. S.
przeciwko N. B.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 17 kwietnia 2015 r.,
zażalenia pozwanej
na wyrok Sądu Okręgowego w K.
z dnia 12 grudnia 2014 r.,
1) odrzuca zażalenie,
2) pozostawia rozstrzygnięcie o kosztach postępowania
zażaleniowego Sądowi wydającemu orzeczenie kończące
postępowanie w sprawie.
2
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy po rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym sprawy
z powództwa D. S. przeciwko N. B. o roszczenia czynszowe (art. 5051
pkt 2 k.p.c.)
oddalił wyrokiem z dnia 3 czerwca 2014 r. powództwo.
Na skutek apelacji powoda od tego wyroku Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia
12 grudnia 2014 r. uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi
Rejonowemu do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu wskazał na wydanie
zaskarżonego wyroku z naruszeniem prawa materialnego oraz na występującą
jednocześnie, w świetle art. 50511
§ 1 i art. 50512
§ 1 k.p.c., niemożność zmiany
tego wyroku ze względu na niekompletność zgromadzonego materiału
dowodowego.
W zażaleniu na wyrok Sądu Okręgowego z dnia 12 grudnia 2014 r. pozwana
powołując się na art. 3941
§ 11
k.p.c. zarzuciła Sądowi Okręgowemu naruszenie art.
50512
§ 1 k.p.c. w związku z art. 662 § 1, art. 664 § 1 i 2 oraz art. 354 § 1 k.c. przez
przyjęcie, że istniały podstawy do wydania orzeczenia kasatoryjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Postępowanie apelacyjne w ujęciu przepisów rozdziału 1 działu V tytułu
VI księgi pierwszej części pierwszej Kodeksu postępowania cywilnego (art. 367-
391) obejmuje merytoryczne rozpoznanie sprawy. Sąd odwoławczy kontynuując
postępowanie przed sądem pierwszej instancji rozpoznaje sprawę na nowo
w sposób w zasadzie nieograniczony (art. 378 § 1 i art. 382). W związku z tym
uwzględnienie apelacji powinno zgodnie z art. 386 § 1 k.p.c. prowadzić w zasadzie
do zmiany zaskarżonego wyroku i wydania orzeczenia co do istoty sprawy
(zob. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego - zasada prawna –
z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07; ponadto: uchwała składu siedmiu
sędziów Sądu Najwyższego - zasada prawna - z dnia 23 marca 1999 r., III CZP
59/98, oraz wyroki Sądu Najwyższego z dnia: 15 listopada 2002 r., V CKN 1325/00,
19 grudnia 2003 r., III CK 80/02, 2 grudnia 2005 r., II CK 287/05, 22 czerwca
2006 r., V CSK 70/06).
3
Poza przypadkami, w których zaskarżony apelacją wyrok podlega uchyleniu
z przyczyn określonych w art. 386 § 2 k.p.c. (nieważność postępowania) i art. 386
§ 3 k.p.c. (podstawy do odrzucenia pozwu albo umorzenia postępowania), sąd
drugiej instancji może uchylić ten wyrok - przekazując jednocześnie sprawę do
ponownego rozpoznania - „tylko w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej
instancji istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia
postępowania dowodowego w całości” (art. 386 § 4 k.p.c.).
Ustawodawca, obawiając się bezzasadnego stosowania przez sądy
odwoławcze art. 386 § 4 k.p.c. - uchylania przez nie zaskarżonych apelacją
wyroków i przekazywania spraw do ponownego rozpoznania sądom pierwszej
instancji, mimo braku przewidzianych w art. 386 § 4 k.p.c. przesłanek - dopuścił
zażalenie do Sądu Najwyższego na kasatoryjne orzeczenia sądu drugiej instancji
(art. 3941
§ 11
k.p.c.). Zażalenie to służy kontroli prawidłowości wyboru przez sąd
drugiej instancji formy orzeczenia kasatoryjnego; sprawdzeniu istnienia w danym
przypadku wskazanej podstawy wydania takiego orzeczenia: występowania
nierozpoznania istoty sprawy przez sąd pierwszej instancji lub konieczności
przeprowadzenia w sprawie postępowania dowodowego w całości. Kontrola Sądu
Najwyższego w toku rozpoznawania tego zażalenia jest zredukowana do oceny
istnienia formalnej, procesowej podstawy uchylenia przez sąd drugiej instancji
zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, nie sięga
natomiast meritum sprawy: prawidłowości czynności procesowych podjętych przez
sąd drugiej instancji w celu wydania rozstrzygnięcia co do istoty sprawy, ani
zasadności poglądów tego sądu na temat prawa materialnego mającego
zastosowanie w sprawie (por. np. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia
25 października 2012 r., I CZ 143/12, 25 października 2012 r, I CZ 144/12,
5 grudnia 2012 r., I CZ 168/12, 11 grudnia 2013 r., IV CZ 110/13, 13 lutego 2014 r.,
V CZ 3/14, 8 maja 2014 r., V CZ 31/14).
Przepisy ogólne o apelacji (art. 367-391 k.p.c.) mają jednak zastosowanie
w poszczególnych postępowaniach odrębnych, w tym w postępowaniu
uproszczonym, o tyle tylko, o ile co innego nie wynika z przepisów normujących
określone postępowanie odrębne.
4
W postępowaniu uproszczonym (art. 5051
- 50514
k.p.c.) apelacja została
ukształtowana w sposób istotnie odbiegający od ujęcia zawartego w przepisach
ogólnych o apelacji. Zgodnie z art. 5099
§ 2 k.p.c., apelację w postępowaniu
uproszczonym można oprzeć na zarzutach naruszenia prawa materialnego (przez
błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie) oraz zarzutach naruszenia
przepisów postępowania (jeżeli mogło ono mieć wpływ na wynik sprawy).
Konsekwencją tego jest związanie sądu odwoławczego sformułowanymi w apelacji
zarzutami. Wyznaczają one zakres rozpoznania sprawy na skutek apelacji.
W postępowaniu uproszczonym znacznie zacieśnione zostały także kompetencje
sądu drugiej instancji w zakresie prowadzenia postępowania dowodowego.
W zasadzie - z wyjątkiem przypadków oparcia apelacji na późniejszym wykryciu
okoliczności faktycznych lub środkach dowodowych, z których strona nie mogła
skorzystać przed sądem pierwszej instancji - ograniczają się one do prowadzenia
dowodów z dokumentu (art. 50511
k.p.c.). Przełożeniem rozwiązań przyjętych w art.
art. 5099
i art. 50511
k.p.c. na sposób orzekania przez sąd drugiej instancji jest
odejście w postępowaniu uproszczonym od - sformułowanej w przepisach
ogólnych o apelacji (art. 386 § 1 k.p.c.) - zasady orzekania reformatoryjnego na
rzecz zasady orzekania kasatoryjnego. Wyrazem tego jest art. 50512
§ 1 k.p.c.,
który stanowi, że jeżeli sąd drugiej instancji stwierdzi, iż zachodzi naruszenie prawa
materialnego, a zgromadzone dowody nie dają wystarczających podstaw do
zmiany wyroku, sąd ten uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę
do ponownego rozpoznania. Tylko więc wtedy sąd drugiej instancji zmienia
w postępowaniu uproszczonym zaskarżony wyrok i orzeka co do istoty sprawy,
gdy zachodzi zarzucane w apelacji naruszenie prawa materialnego,
a zgromadzone dowody dają wystarczające podstawy do zmiany wyroku.
W postępowaniu uproszczonym nie aktualizują się zatem racje leżące
u podstaw wprowadzenia do polskiego systemu prawa zażalenia unormowanego
w art. 3941
§ 11
k.p.c. Zażalenie to wprowadzone zostało w celu ochrony zasady
reformatoryjnego orzekania przez sąd w postępowaniu apelacyjnym, zaś
w postępowaniu uproszczonym zasadą jest nie reformatoryjne, lecz kasatoryjne
orzekanie przez sąd drugiej instancji.
5
Można więc było oczekiwać ustanowienia wraz z art. 3941
§ 11
k.p.c. także
przepisu wyłączającego dopuszczalność w postępowaniu uproszczonym
omawianego zażalenia. Tak się jednak nie stało.
Czy wobec tego art. 3941
§ 11
k.p.c. ma zastosowanie również
w postępowaniu uproszczonym - oczywiście po dostosowaniu do właściwości tego
postępowania (zażalenie służyłoby tu kontroli prawidłowości zastosowania nie art.
386 § 4 k.p.c., lecz, na analogicznych zasadach, art. 50512
§ 1 k.p.c.) - czy też
stopień niedostosowania przewidzianego w art. 3941
§ 11
k.p.c. zażalenia do
właściwości postępowania uproszczonego jest tak duży, że należy je uznać za
niedopuszczalne w tym postępowaniu. Pierwsza ewentualność zakłada oddalenie
zażalenia, gdy - tak jak w niniejszej sprawie - zachodzi przewidziana w art. 50512
§ 1 k.p.c. podstawa do wydania przez sąd drugiej instancji orzeczenia
kasatoryjnego. Druga natomiast ewentualność zakłada zawsze odrzucenie
wniesionego zażalenia jako niedopuszczalnego środka zaskarżenia.
W postanowieniu z dnia 5 grudnia 2012 r., I CZ 168/12, Sąd Najwyższy
opowiedział się za pierwszym stanowiskiem (zob. oryginał tego postanowienia),
natomiast w postanowieniu z dnia 26 lutego 2015 r., III CZ 7/15 - za drugim.
Kontrowersję tę należy rozstrzygnąć na rzecz drugiego stanowiska, tj.
niedopuszczalności w postępowaniu uproszczonym zażalenia opartego art. 3941
§ 11
k.p.c. Wskazana wyżej - eksponowana w postanowieniu z dnia 26 lutego
2015 r., III CZ 7/15 - skala odmienności apelacji w ujęciu przepisów
o postępowaniu uproszczonym w porównaniu z apelacją w ujęciu przepisów
ogólnych o procesie jest tak duża, że wyklucza stosowanie art. 3941
§ 11
k.p.c.
w tym postępowaniu ze względu na jego ścisły związek z przepisami ogólnymi
o apelacji. Nierozerwalny w istocie związek zażalenia przewidzianego w art. 3941
§ 11
k.p.c. z apelacją w kształcie wynikającym z przepisów ogólnych o procesie
sprawia, że w postępowaniu uproszczonym - podobnie jak w zakresie
postępowania rejestrowego (por postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
25 października 2012 r., I CZ 144/12) - nie mogłoby ono odgrywać roli założonej
przez ustawodawcę, ani żadnej innej, którą dałoby się racjonalnie uzasadnić.
6
Podsumowując, ze względu na niedopuszczalność wniesionego zażalenia
Sąd Najwyższy na podstawie art. 3986
§ 3 w związku z art. 3941
§ 3 orzekł jak
w sentencji.
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13