Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

W pozwie, który wpłynął do Sądu Okręgowego w Łodzi w dniu 11 września 2015 roku, powódka J. K. wniosła o zasądzenie od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwoty 80.000 zł tytułem zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. w związku ze śmiercią syna Ł. K. wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 czerwca 2015 roku do dnia zapłaty. Powódka wniosła także o zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

/ pozew k. 2– 5/

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie na swoją rzecz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, wskazując, że roszczenie powódki jest nadmiernie wygórowane. Strona pozwana podała, że w toku postępowania likwidacyjnego wypłaciła powódce zadośćuczynienie na podstawie art. 448 k.c. w kwocie 13.000 zł.

/ odpowiedź na pozew k. 30-32/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 12 września 1998 roku w Ł. na ulicy (...) przy posesji nr (...) kierujący samochodem marki F. (...) o nr rej. (...) zjechał na lewą stronę na przeciwny pas ruchu, gdzie zderzył się czołowo z nadjeżdżającym autobusem marki A..

Na skutek tego wypadku pasażer pojazdu marki F. (...) Ł. K. doznał obrażeń ciała, w wyniku których zmarł.

Wobec śmierci sprawcy zdarzenia - kierującego pojazdem marki F. (...) K. O. - Prokuratura Rejonowa Ł. w sprawie 4 Ds. 1243/98 w dniu 17 listopada 1998 roku wydała postanowienie o umorzeniu dochodzenia w tej sprawie.

/kserokopia postanowienia o umorzeniu dochodzenia k. 9-11, odpis skrócony aktu zgonu znajdujący się w aktach szkody/

W chwili śmierci Ł. K. miał 17 lat. Mieszkał z rodzicami, uczęszczał do III klasy szkoły elektromechanicznej. Jego starszy brat nie mieszkał z rodzicami.

Relacje pomiędzy zmarłym a matką były bardzo dobre. Ł. K. był osobą otwartą, pomagał powódce w prowadzeniu domu, wyjeżdżał z rodzicami na wakacje.

/ odpis skrócony aktu zgonu znajdujący się w aktach szkody, zeznania świadków: W. K. (1) protokół rozprawy z 04.12.2015 r. - k. 59v. - adnotacja 00:05:17, W. K. (2) protokół rozprawy z 04.12.2015 r. - k. 59v. - adnotacja 00:12:03/

Po śmierci syna powódka załamała się, przestała spotykać się ze znajomymi, zamknęła się w sobie. Wszystko przypominało i przypomina powódce o tragicznym zdarzeniu, zwłaszcza święta, urodziny syna, wakacje, wyjazdy na działkę. J. K. porównuje chwile sprzed śmierci syna z obecnym życiem. Powódka przechowuje pamiątki po zmarłym dziecku: zdjęcia, gadżety, kalendarze z numerami telefonów, zeszyty, książki.

Powódka cały czas przeżywa śmierć syna, tym bardziej, że wraz z mężem przejeżdża codziennie obok miejsca wypadku.

Rodzice zmarłego prawie codziennie odwiedzają grób syna, wszystkie uroczystości spędzają rodzinnie na cmentarzu, w Wigilię dzielą się opłatkiem.

/zeznania świadków: W. K. (1) protokół rozprawy z 04.12.2015 r. - k. 59v. - adnotacja 00:05:17, W. K. (2) protokół rozprawy z 04.12.2015 r. - k. 59v. - adnotacja 00:12:03/

Po pewnym czasie po śmierci syna jego rodzice zmienili mieszkanie na mniejsze w obawie przed tym, że nie będzie ich stać na utrzymanie większego domu.

/zeznania świadka W. K. (2) protokół rozprawy z 04.12.2015 r. - k. 59v. - adnotacja 00:12:03/

Pojazd sprawcy szkody ubezpieczony był w zakresie odpowiedzialności cywilnej w pozwanym towarzystwie ubezpieczeniowym.

/akta szkody/

Powódka, reprezentowana przez (...) S.A., w dniu 22 kwietnia 2015 roku zgłosiła stronie pozwanej roszczenia tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych w związku ze śmiercią syna.

/zgłoszenie szkody i pismo (...) z 24.04.2015r. znajdujące się w aktach szkody/

Pozwany decyzją dnia 15 czerwca 2015 roku przyznał powódce zadośćuczynienie po śmierci syna w kwocie 13.000 zł oraz odszkodowanie z tytułu znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej w kwocie 45.200 zł.

/decyzja z 15.06.2015 r. znajdująca się w aktach szkody/

Powyższy stan faktyczny ustalono na podstawie powołanych dowodów.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo jest częściowo zasadne.

Bezspornym jest okoliczność, że na skutek wypadku drogowego z dnia (...) syn powódki Ł. K. poniósł śmierć.

Wypadek został spowodowany przez K. O. - kierującego samochodem osobowym marki F. (...). Taki wniosek jest uprawniony w świetle materiałów zgromadzonych podczas dochodzenia Prokuratury Rejonowej Ł., które zostało umorzone z powodu śmierci sprawcy.

Z treści art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych w brzmieniu obowiązującym w dacie przedmiotowego zdarzenia (Dz.U. z 2003 r., Nr 124, poz. 1152) wynika, że z ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia.

Sprawca wypadku w związku z przewożeniem pasażera Ł. K. odpowiada względem niego na zasadzie winy, po myśli art. 436 § 2 k.c. w zw. z art. 435 k.c., albowiem przewóz pasażera miał charakter grzecznościowy. Odpowiedzialność pozwanego wynika z kolei z art. 822 k.c., zgodnie z którym przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zakład ubezpieczeń zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, względem których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo osoba, na której rzecz została zawarta umowa ubezpieczenia.

W niniejszej sprawie pozwany nie kwestionował swojej odpowiedzialności co do zasady. Sporna była jedynie wysokość roszczenia dochodzonego przez powódkę.

J. K. zażądała zasądzenia kwoty 80.000 zł zadośćuczynienia, uznając, iż wypłacona przez pozwanego z tego tytułu kwota 13.000 zł nie rekompensuje doznanej krzywdy i cierpień, jakich doznała w związku ze śmiercią syna w wypadku z dnia 12 września 1998 roku.

Podstawą prawną dochodzonego roszczenia jest art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c.

Katalog dóbr osobistych opisany w art. 23 k.c. ma charakter otwarty. W literaturze i orzecznictwie przyjmuje się, że ochroną objętą w art. 23 k.c. są również takie dobra osobiste jak: pamięć po zmarłych, tradycja rodzinna, więzy rodzinne. Więzy rodzinne stanowią fundament prawidłowego funkcjonowania rodziny i z mocy art. 18 i 71 Konstytucji podlegają ochronie prawnej. Sąd Okręgowy orzekający w niniejszej sprawie podziela te zapatrywania. Nie ulega bowiem wątpliwości, że rodzina jako związek najbliższych osób, które łączy szczególna więź wynikająca najczęściej z pokrewieństwa podlega ochronie prawa, zaś więź rodzinna odgrywa doniosłą rolę, zapewniając członkom rodziny m.in. poczucie stabilności, wzajemne wsparcie obejmujące sferę materialną i niematerialną oraz gwarantuje wzajemną pomoc. Prawo do życia rodzinnego i utrzymania tego rodzaju więzi stanowi zatem dobro osobiste członków rodziny i podlega ochronie na podstawie art. 23 i 24 k.c., co oznacza, że spowodowanie śmierci osoby bliskiej może stanowić naruszenie dóbr osobistych członków jej rodziny i uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c.

Dobro osobiste w postaci prawa do życia w rodzinie zasługuje na wzmożoną w porównaniu z innymi dobrami ochronę, jako że jego naruszenie stanowi dalece większą dolegliwość psychiczną dla członka rodziny zmarłego, niż w przypadku innych dóbr, a jej skutki rozciągają się na całe jego dalsze życie. Dlatego doznana w tym przypadku szkoda jest bardziej godna ochrony z uwagi na naruszenie dobra wysokiej rangi w najwyższym stopniu (patrz: wyrok SA w Katowicach z 26.06.2015 r. , V ACa 379/15, Lex nr 1770672).

Pogląd o dopuszczalności zastosowania art. 24 § 1 k.c. w zw. z art. 448 k.c. w przypadku roszczeń o zadośćuczynienie za śmierć osoby najbliższej wskutek popełnienia czynu niedozwolonego i uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia przed dniem 3 sierpnia 2008 r., tj. dniem, kiedy zaczął obowiązywać art. 446 § 4 k.c., należy uznać obecnie za ugruntowany w orzecznictwie (patrz m.in.: uchwała SN z dnia 22 października 2010 r., III CZP 76/10, LEX nr 604152; uchwała SN z dnia 13 lipca 2011 r., III CZP 32/11, OSNC z 2012 r., z. 1, poz. 10; uchwała SN z dnia 20 grudnia 2012 r., III CZP 93/12, Biul. SN z 2012 r., z. 12, s. 11; wyrok SN z dnia 15 marca 2012 r., I CSK 314/11, LEX nr 1164718; wyroki Sądu Apelacyjnego w Łodzi: z dnia 12 lipca 2012 r., I ACa 481/12, niepubl., z 23 grudnia 2013 r., I ACa 608/13, z 28 stycznia 2014 r., I ACa 941/13 – opublikowane w portalu orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Łodzi).

Uznając za dopuszczalne zgłoszenie przez powódkę roszczenia o zadośćuczynienie na podstawie przepisów o ochronie dóbr osobistych, należy odnieść się do przesłanek odpowiedzialności warunkujących zasadność zgłoszonego żądania, do których należą: istnienie dobra osobistego, naruszenie lub zagrożenie tego dobra oraz bezprawność zagrożenia lub naruszenia. Na istnienie w przedmiotowej sprawie dobra osobistego powódki, podlegającego ochronie wskazano we wcześniejszej części uzasadnienia. Spełnienie pozostałych dwóch przesłanek, a więc naruszenie tych dóbr osobistych powódki i bezprawność naruszenia zostało wykazane poprzez postępowanie prowadzone przez Prokuraturę Rejonową Ł. w sprawie o sygn. 4 Ds. 1243/98.

Dla możliwości takiego ustalenia nie ma znaczenia okoliczność, że z oczywistych względów nie został wydany wyrok w sprawie karnej, albowiem sprawca zmarł, jak również że obowiązuje zasada domniemania niewinności. Natomiast, w sytuacji, gdy w postępowaniu karnym nie stwierdzono popełnienia przestępstwa, sąd cywilny jest uprawniony do dokonania własnej oceny, czy popełnione zostało przestępstwo (por. Wyrok S. Apel. W Warszawie z dnia 3 listopada 2011 r., w sprawie VI ACa 1249/11, opubl. w bazie Lex pod nr 1124822, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 grudnia 2008 r., w sprawie III CSK 193/08, opubl. w bazie Lex za nr 4875538). Skoro zatem strona pozwana nie kwestionowała okoliczności, w których doszło do wypadku, jak również nie ustalono żadnych okoliczności, które wyłączyłyby winę sprawcy, to oznacza to, iż należy przyjąć, że szkoda niemajątkowa powódki wyniknęła z przestępstwa.

Ustalając wysokość zadośćuczynienia, Sąd miał na względzie, że finansowa rekompensata powinna służyć wyrównaniu powódce krzywdy, jakiej doznała w wyniku gwałtowanego zerwania więzi rodzinnych z synem Ł. K.. Powódka straciła dziecko, z którym miała bardzo dobry kontakt. Zmarły pomagał matce w prowadzeniu domu, wyjeżdżał z rodzicami na wakacje. Po śmierci syna powódka załamała się, przestała spotykać się ze znajomymi, zamknęła się w sobie.

Brak najbliższej osoby powódka odczuwa w dalszym ciągu dotkliwie, o czym świadczy fakt, że regularnie odwiedza grób syna, przechowuje pamiątki po dziecku, wiele sytuacji przypomina jej o tragicznym zdarzeniu.

Dla ustalenia wysokości zadośćuczynienia nie bez znaczenia była również okoliczność, że Ł. K. w żaden sposób nie przyczyniły się do powstania wypadku.

Mając powyższe na względzie, Sąd uznał, że adekwatne do rozmiarów doznanych przez powódkę krzywd i cierpień moralnych w związku ze śmiercią syna jest kwota 60.000 zł. Kwota ta pozwoli na zrekompensowanie powódce doznanej krzywdy w wyniku naruszenia dobra osobistego. Od powyższej kwoty należy odjąć wypłaconą przez ubezpieczyciela przed wszczęciem procesu kwotę 13.000 zł. Uwzględniając powyższe działanie matematyczne, Sąd przyznał powódce z omawianego tytułu kwotę 47.000 zł.

Powództwo w pozostałym zakresie podlegało oddaleniu jako nadmiernie wygórowane. Ustalając wysokość zadośćuczynienia Sąd uwzględnił przyznanie powódce przez pozwanego w toku postępowania likwidacyjnego odszkodowania za znaczne pogorszenie się sytuacji życiowej w kwocie 45.200 zł. Sąd wziął także pod uwagę charakter i stopień cierpień doznanych przez powódkę w związku ze śmiercią syna, przy uwzględnieniu jej wieku i sytuacji życiowej. W chwili śmierci dziecka powódka posiadała rodzinę, na wsparcie męża oraz starszego syna może liczyć w trudnych chwilach. Należy również podnieść, że od śmierci Ł. K. minęło 17 lat. Oczywiście strata syna jest źródłem cierpienia do końca życia, ale nie można tracić z pola widzenia, że jego natężenie wraz z upływem czasu ulega zmniejszeniu.

O odsetkach od zasądzonej kwoty orzeczono na podstawie art. 481 k.c., uznając za zasadne żądanie od dnia 16 czerwca 2015 roku, skoro wezwanie do zapłaty zadośćuczynienia w kwocie 100.000 zł zostało zgłoszone ubezpieczycielowi w dniu 22 kwietnia 2015 roku, a w dniu 15 czerwca 2015 roku ubezpieczyciel przyznał powódce z tego tytułu kwotę 13.000 zł.

Stosownie do § 1 cyt. przepisu, jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, choćby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Istotne jest więc ustalenie momentu, w którym dłużnik opóźnił się ze spełnieniem świadczenia. Przepis art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. z 2003 r., Nr 124, poz.1152 ze zm.) reguluje zasadę co do terminu spełnienia świadczenia przez ubezpieczyciela. Zgodnie z powołanym przepisem zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni, licząc od dnia złożenia przez poszkodowanego lub uprawnionego zawiadomienia o szkodzie. W chwili wezwania pozwanego do zapłaty granice krzywdy mogły już zostać ocenione, bowiem zdarzenie wywołujące krzywdę miało charakter jednorazowy. Z drugiej strony w judykaturze przyjmowany jest pogląd o dopuszczalności zasądzenia odsetek od roszczenia o zadośćuczynienie wcześniej niż od daty orzeczenia, w tym od daty wezwania zobowiązanego do zapłaty (wyrok SN z dnia 19 lutego 2002 r., II UKN 202/01, LEX nr 564470, wyrok SN z dnia 20 stycznia 2004 r., II CK 364/02, LEX nr 347285, wyrok SN z dnia 17 listopada 2006 r., V CSK 266/06, LEX nr 276339).

O kosztach procesu Sąd rozstrzygnął na podstawie art. 100 k.p.c., dokonując ich stosunkowego rozdzielenia, biorąc pod uwagę, że powódka wygrała sprawę w 58,75% .

Powódka poniosła koszty opłaty od pozwu w wysokości 4.000 zł, koszty zastępstwa procesowego w kwocie 3.600 zł, ustalone według stawek określonych w § 6 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 490 ze zm.) oraz opłatę od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

Pozwany poniósł natomiast koszty zastępstwa procesowego w kwocie 3.600 zł ustalone na podstawie w/w rozporządzenia oraz opłatę od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

W związku z powyższym Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powódki tytułem zwrotu kosztów procesu kwotę 2.983 zł.