Pełny tekst orzeczenia

874/II/B/2014

POSTANOWIENIE
z dnia 15 listopada 2013 r.
Sygn. akt Ts 279/12

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Andrzej Rzepliński,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej K.M. w sprawie zgodności:
art. 63 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.) z art. 2, art. 41 ust. 1 i art. 73 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

1. W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 8 listopada 2012 r. skarżący zakwestionował zgodność art. 63 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.; dalej: k.k.) w zakresie, w jakim na poczet orzeczonych środków karnych, o których mowa w art. 39 pkt 2-3 k.k., nie wlicza się okresu rzeczywistego stosowania odpowiadających im rodzajowo środków zapobiegawczych, wymienionych w art. 275 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.), z art. 2, art. 41 ust. 1 i art. 73 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji.

2. Skarżący złożył skargę w związku z następującą sprawą. Na etapie postępowania przygotowawczego oraz sądowego, na podstawie art. 275 k.p.k. względem skarżącego stosowany był dozór Policji, w ramach którego skarżący był zobowiązany m.in. do nieuczestniczenia w odbywających się na terenie kraju imprezach masowych z udziałem drużyny KKS Lech Poznań i reprezentacji Polski. Sąd Rejonowy Poznań-Grunwald i Jeżyce w Poznaniu w wyroku z 13 marca 2012 r. (sygn. akt VIII K 711/11) uznał skarżącego za winnego popełnienia przestępstwa z art. 217 § 1 w zw. z art. 216 § 1 w zw. z art. 11 § 2 w zw. z art. 57a § 1 k.k. i orzekł wobec niego m.in. środek karny zakazu wstępu na wszystkie krajowe i zagraniczne mecze piłki nożnej z udziałem KKS Lech Poznań i reprezentacji Polski na okres 3 lat, z obowiązkiem osobistego stawiennictwa w czasie trwania imprezy masowej objętej zakazem w jednostce organizacyjnej Policji lub w miejscu określonym przez właściwego, ze względu na miejsce zamieszkania skarżącego, komendanta powiatowego (rejonowego, miejskiego) Policji. Po rozpoznaniu apelacji, wniesionej zarówno przez skarżącego, jak i oskarżyciela publicznego, Sąd Okręgowy w Poznaniu – Wydział XVII Karny Odwoławczy wyrokiem z 3 lipca 2012 r. zmienił zaskarżony wyrok i orzekł wobec skarżącego środek karny w postaci zakazu wstępu na imprezy masowe przez okres 3 lat. Jednocześnie, na podstawie art. 41b § 7-9 k.k. zobowiązał skarżącego do stawiennictwa w jednostce organizacyjnej Policji lub w miejscu określonym przez właściwego, ze względu na miejsce zamieszkania skarżącego, komendanta powiatowego (rejonowego, miejskiego) Policji – każdorazowo w czasie trwania krajowych meczów piłki nożnej z udziałem KKS Lech i reprezentacji Polski przez okres 3 lat. W uzasadnieniu orzeczenia sąd wskazał, że na poczet środka karnego w postaci zakazu wstępu na imprezy masowe nie podlega zaliczeniu obowiązek orzeczony wobec skarżącego na podstawie art. 275 k.p.k., tj. dozór Policji, gdyż zakres przedmiotowy i terytorialny środka zapobiegawczego oraz cel jego orzeczenia są odmienne od zakresu przedmiotowego, terytorialnego i celu orzekania środka karnego, o którym mowa w art. 41b § 1 i 2 k.k. Tym samym sąd przyjął, że środek zapobiegawczy orzeczony wobec skarżącego nie odpowiadał rodzajowo – w rozumieniu art. 63 § 2 k.k. – środkowi karnemu w postaci zakazu wstępu na imprezy masowe.

3. Z wydaniem wskazanych w skardze orzeczeń skarżący wiąże naruszenie zasady demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji), wolności osobistej (art. 41 ust. 1 Konstytucji), jak też wolności korzystania z dóbr kultury (art. 73 Konstytucji).

4. W uzasadnieniu zarzutu skarżący wskazał, że orzeczony wobec niego środek karny stanowi ograniczenie wolności osobistej oraz konstytucyjnego prawa do korzystania z dóbr kultury fizycznej. Zdaniem skarżącego, skoro środek zapobiegawczy jest tego samego rodzaju i sprowadza się do tego samego, co środek karny w postaci zakazu stadionowego, to powinna istnieć możliwość zaliczenia tego środka zapobiegawczego na poczet środka karnego, o którym mowa w art. 63 k.k. Konsekwencje zastosowania obu środków są bowiem dla skarżącego takie same: uniemożliwiają mu uczestniczenie w odbywającej się na stadionie, masowej imprezie sportowej. Odmowa zaliczenia okresu stosowania środka zapobiegawczego oznacza – zdaniem skarżącego – konieczność ponoszenia przez obywatela nadmiernych ciężarów. Ponadto, zostaje on dwukrotnie ukarany za popełnienie tego samego czynu, co narusza zasadę ne bis in idem. W ocenie skarżącego przepisy pozwalające na podwójną represję są sprzeczne nie tylko z zasadą ne bis in idem, ale i z zasadą zaufania obywatela do państwa i tworzonego przez nie prawa, a także z zasada proporcjonalności. Skarżący podkreśla, że najbardziej dolegliwa dla niego jest niemożność uczestniczenia w meczach drużyny KKS Lech Poznań. Zakaz uczestnictwa wynikał zarówno z zastosowanego wobec niego środka zapobiegawczego, jak i obecnie wykonywanego środka karnego. Taka ingerencja w wolność osobistą i w prawo do korzystania z dóbr kultury jest w sytuacji skarżącego nadmierna, co – jego zdaniem – świadczy o naruszeniu art. 41 ust. 1 i art. 73 Konstytucji.


Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:


1. Skarga konstytucyjna jest środkiem służącym ochronie konstytucyjnych praw lub wolności, którego wniesienie zostało uzależnione od spełnienia licznych przesłanek wynikających z art. 79 ust. 1 Konstytucji, a doprecyzowanych w przepisach ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Wniesienie skargi dopuszczalne jest zatem tylko w sytuacji, w której naruszenie konstytucyjnych praw lub wolności wynika z rozstrzygnięcia, wydanego na podstawie przepisu, którego konstytucyjność skarżący kwestionuje. Ponadto naruszenie to powinno być efektem niekonstytucyjnej treści tego przepisu, nie może zaś stanowić konsekwencji jego niewłaściwego zastosowania przez orzekające w sprawie organy. Skarga konstytucyjna nie jest bowiem skargą na stosowanie prawa, lecz skargą na przepis prawa. Rozpatrujący skargę Trybunał nie pełni funkcji kolejnej instancji odwoławczej, nie bada zgodności z prawem i słuszności podjętych przez orzekające organy rozstrzygnięć.

2. Skarżący przedmiotem skargi uczynił art. 63 § 2 k.k. w brzmieniu: „Na poczet orzeczonych środków karnych, o których mowa w art. 39 pkt 2-3 [k.k.], zalicza się okres rzeczywistego stosowania odpowiadających im rodzajowo środków zapobiegawczych, wymienionych w art. 275 lub 276 Kodeksu postępowania karnego”. Z uzasadnienia skargi konstytucyjnej wynika jednak, że skarżący naruszenia wskazanych w skardze praw konstytucyjnych nie upatruje w treści kwestionowanej regulacji, lecz w nieprawidłowym jej zastosowaniu przez orzekające w jego sprawie organy. Jak wynika bowiem z brzmienia zaskarżonego przepisu, w sytuacji, w której orzekany środek karny odpowiada rodzajowo zastosowanemu wcześniej w stosunku do skazanego środkowi zapobiegawczemu, okres stosowania tego środka zalicza się na poczet orzekanego środka karnego. Zdaniem skarżącego zastosowany wobec niego środek zapobiegawczy odpowiada rodzajowo orzeczonemu środkowi karnemu w postaci zakazu wstępu na imprezy masowe (tzw. zakaz stadionowy) i z tego względu okres jego stosowania powinien podlegać zaliczeniu na poczet tego środka karnego. Orzekające w sprawie sądy nie dokonały tego zaliczenia, przyjąwszy, że orzeczone wobec skarżącego środki nie były tożsame rodzajowo. W takim rozstrzygnięciu skarżący upatruje naruszenie wskazanych w skardze wolności konstytucyjnych.

3. Trybunał stwierdza, że treść zaskarżonego przepisu oraz określony w skardze sposób naruszenia przysługujących skarżącemu wolności konstytucyjnych pozwalają przyjąć, iż wniesiona skarga jest w istocie skargą na stosowanie prawa. Skarżący upatruje bowiem naruszenie wskazanych w skardze praw z przyjęciem przez orzekające organy, że środek karny w postaci zakazu wstępu na imprezy masowe nie jest środkiem tego samego rodzaju, co stosowany wcześniej środek zapobiegawczy. Skarżący wiąże zatem naruszenie swoich wolności konstytucyjnych z dokonaniem przez sądy błędnej subsumpcji. Tak sformułowany zarzut, jako dotyczący płaszczyzny stosowania prawa, nie może być przedmiotem rozpoznania przez Trybunał Konstytucyjny w trybie skargi konstytucyjnej.

4. W końcowej części uzasadnienia wniesionej skargi konstytucyjnej skarżący wskazuje, że zarówno środek zabezpieczający, o którym mowa w art. 275 k.p.k. (dozór Policji), jak też orzeczony wobec niego tzw. zakaz stadionowy obejmowały swoją treścią zakaz uczestniczenia przez niego w meczach drużyny KKS Lech Poznań, który to zakaz jest dla niego bardzo uciążliwy. Z dwukrotnym, jak podkreśla, wymierzeniem mu zakazu o tej samej treści – w ramach środka zapobiegawczego oraz środka karnego – wiąże on także naruszenie wskazanych w skardze praw konstytucyjnych.

5. Tak skonstruowany zarzut skarżący kieruje w rzeczywistości nie przeciwko art. 63 § 2 k.k., ale przeciwko niewprowadzeniu do ustawy karnej regulacji pozwalających modyfikować treść orzekanego środka karnego przez usunięcie z niej zakazu orzeczonego już wcześniej w ramach środka zapobiegawczego. Zarzut ten dotyczy zatem w istocie tzw. luki w prawie. Zgodnie z powszechnie przyjmowanym w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego poglądem, zarzut skierowany przeciwko tzw. luce w prawie nie może być przedmiotem badania przez Trybunał Konstytucyjny. Wyrażona powyżej teza znajduje swoje uzasadnienie w funkcji skargi konstytucyjnej, która jest środkiem ochrony praw i wolności konstytucyjnych, zmierzającym do usunięcia z systemu obowiązującego prawa tych regulacji normatywnych, które prowadzą do wydawania przez organy władzy publicznej orzeczeń naruszających sferę praw lub wolności o charakterze konstytucyjnym. Funkcja ta nie może być realizowana w wypadku, gdy skarżący przedmiotem skargi czyni w rzeczywistości brak konkretnej regulacji prawnej, gwarantującej – jego zdaniem – ochronę i nienaruszalność przysługujących mu praw lub wolności. Trybunał Konstytucyjny, jako tzw. negatywny prawodawca, władny jest jedynie kontrolować konstytucyjność przepisów już ustanowionych. Z tych też powodów przedmiotem skargi może być jedynie określony przepis prawa lub akt normatywny, którego zastosowanie przez sąd lub inny organ władzy publicznej doprowadziło do wydania ostatecznego rozstrzygnięcia naruszającego prawa lub wolności konstytucyjne skarżącego. Problem oceny skutków braku stosownej regulacji pozytywnej wykracza bowiem poza granice działalności orzeczniczej Trybunału Konstytucyjnego (por. postanowienia TK z: 24 stycznia 1999 r., Ts 124/98, OTK ZU nr 1/1999, poz. 8; 8 sierpnia 1999 r., Ts 61/99, OTK ZU nr 1/2000, poz. 8; 14 września 1999 r., Ts 80/99, OTK ZU nr 1/2000, poz. 14; 22 września 1999 r., Ts 122/99, OTK ZU nr 1/2000, poz. 27; 5 października 1999 r., Ts 92/99, OTK ZU nr 7/1999, poz. 174; 5 października 1999 r., Ts 50/99, OTK ZU nr 7/1999, poz. 200; 26 października 1999 r., Ts 126/99, OTK ZU nr 1/2000, poz. 30; 30 listopada 1999 r., Ts 128/99, OTK ZU nr 1/2000, poz. 32; 9 grudnia 1999 r., Ts 50/99, OTK ZU nr 7/1999, poz. 201; 4 czerwca 2001 r., Ts 22/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 228; 21 marca 2003 r., Ts 93/02, OTK ZU nr 3/B/2003, poz. 170).

Z wyżej wskazanych względów Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 i art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK.