Pełny tekst orzeczenia

1/1/B/2015


POSTANOWIENIE

z dnia 25 września 2014 r.
Sygn. akt Tw 3/14

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Kotlinowski,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym wniosku Naczelnej Rady Lekarskiej o zbadanie zgodności:
§ 8 ust. 1 pkt 6 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 14 marca 2013 r. w sprawie kas rejestrujących (Dz. U. z 2013 r. poz. 363) z art. 47, art. 49, art. 51 ust. 2 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 40 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. z 2011 r. Nr 277, poz. 1634, ze zm.),


p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu wnioskowi.

UZASADNIENIE

W dniu 19 marca 2014 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Naczelnej Rady Lekarskiej (dalej: NRL) o zbadanie zgodności § 8 ust. 1 pkt 6 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 14 marca 2013 r. w sprawie kas rejestrujących (Dz. U. z 2013 r. poz. 363; dalej: rozporządzenie w sprawie kas) – „w zakresie, w jakim zobowiązuje lekarzy i lekarzy dentystów do ujawniania w treści paragonu fiskalnego danych objętych tajemnicą lekarską” – z art. 47, art. 49, art. 51 ust. 2 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji oraz art. 40 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. z 2011 r. Nr 277, poz. 1634, ze zm.; dalej: ustawa z 5 grudnia 1996 r.).

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 36 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) wnioski przedstawiane przez ogólnokrajowe władze organizacji zawodowych podlegają wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym. W postępowaniu tym Trybunał Konstytucyjny w składzie jednego sędziego bada, czy wniosek odpowiada wymogom formalnym (art. 32 ust. 1 i 2 ustawy o TK), czy nie jest oczywiście bezzasadny (art. 36 ust. 3 ustawy o TK), a w szczególności, czy pochodzi od uprawnionego podmiotu (art. 191 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 191 ust. 2 Konstytucji). Ponadto, wstępne rozpoznanie zapobiega nadaniu biegu wnioskowi w sytuacji, gdy postępowanie wszczęte przed Trybunałem Konstytucyjnym podlegałoby umorzeniu z powodu zbędności lub niedopuszczalności wydania orzeczenia (art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK), a także gdy akt normatywny w zakwestionowanym zakresie utracił moc obowiązującą przed wydaniem orzeczenia (art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK). Wstępne rozpoznanie służy bowiem wyeliminowaniu – już w początkowej fazie postępowania – spraw, które nie mogą być przedmiotem merytorycznego rozstrzygania.

2. Zakwestionowany § 8 ust. 1 pkt 6 rozporządzenia w sprawie kas określa elementy, które powinien zawierać paragon fiskalny. Zgodnie z tym przepisem jednym z takich elementów jest określenie nazwy towaru lub usługi pozwalające na ich jednoznaczną identyfikację.

2.1. W dniu 18 czerwca 2013 r. Minister Finansów wydał ogólną interpretację podatkową dotyczącą stopnia szczegółowości danych identyfikujących usługę, które powinien wpisać na paragonie fiskalnym lekarz lub lekarz dentysta prowadzący działalność leczniczą (znak PT7/8183/93/322/KWA/13/RD59025). W interpretacji stwierdził, że „nie można zgodzić się z poglądem, że w świetle przepisów ww. rozporządzenia Ministra Finansów z 14 marca 2013 r. wystarczające jest »zamieszczenie w paragonie fiskalnym jedynie takiej nazwy usługi, która pozwoli wyodrębnić usługi zwolnione od podatku VAT (tj. usługi w zakresie opieki medycznej, służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia) od usług medycznych objętych podatkiem VAT«, bez konkretnej nazwy usługi”. Wcześniej wyjaśnił, że „przy określaniu nazwy usługi świadczonej przez lekarza można, co do zasady, wykorzystywać nazewnictwo stosowane przy tworzeniu zasad odpłatności (cennika) za świadczone przez konkretnego lekarza usługi”.

2.2. W pierwszej kolejności Trybunał zwraca uwagę, że zakwestionowany przepis nie nakłada na lekarzy obowiązku wystawiania paragonów fiskalnych. Przede wszystkim jednak przedstawiona we wniosku argumentacja świadczy o tym, że NRL domaga się nie tyle zbadania zgodności § 8 ust. 1 pkt 6 rozporządzenia w sprawie kas z art. 47, art. 49, art. 51 ust. 2 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji oraz art. 40 ust. 2 pkt 1 ustawy z 5 grudnia 1996 r., co zbadania interpretacji dokonanej przez Ministra Finansów.

2.3.We wniosku NRL przedstawia i kwestionuje dokonaną przez Ministra Finansów „wykładnię zwrotu: »nazwa towaru lub usługi pozwalającej na jednoznaczną ich identyfikację«”. Wymaga podkreślenia, że spełnienie żądania wnioskodawcy byłoby równoznaczne z rozpatrzeniem zarzutu z płaszczyzny stosowania prawa, co wykracza poza kompetencje Trybunału Konstytucyjnego (zob. postanowienia TK z: 8 października 2012 r. i 29 stycznia 2013 r., Tw 15/11, OTK ZU nr 1/B/2013, poz. 1 i 2; 9 stycznia 2012 r. i 20 marca 2012 r., Tw 22/11, OTK ZU nr 2/B/2012, poz. 163 i 164; 12 kwietnia 2012 r. i 18 grudnia 2012 r., Tw 26/11, OTK ZU nr 6/B/2012 poz. 468 i 469).
Okoliczności powyższe stanowią samoistną podstawę odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu z uwagi na niedopuszczalność wydania orzeczenia (art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).

3. Wnioskodawca argumentuje, że zakwestionowany przepis narusza tajemnicę lekarską z uwagi na „możliwość powiązania danych o leczeniu zawartych w treści paragonu z danymi osobowymi pacjenta”. Na poparcie powyższego twierdzenia NRL przywołuje trzy przypadki, w których – w jej przekonaniu – może dojść do zidentyfikowania pacjenta, któremu udzielono świadczenia. NRL podkreśla, że „nie ma przeszkód, aby podatnik wydał nabywcy na potwierdzenie dokonania sprzedaży zarówno fakturę, jak i paragon. W takiej sytuacji podatnik (w tym wypadku lekarz) wydaje pacjentowi fakturę, natomiast w swojej dokumentacji zostawia paragon oraz kopię faktury. (…) W sytuacji wystawienia paragonu i faktury, powiązanie poszczególnych danych o leczeniu ujawnionych na paragonie z danymi osobowymi widniejącymi na fakturze nie stanowi problemu”. Ponadto, NRL wskazuje również na przypadek zapłaty przez pacjenta kartą płatniczą. Jak twierdzi, „w trakcie autoryzacji zapłaty kartą płatniczą identyfikowane są elektroniczne dane karty płatniczej wraz z danymi personalnymi jej posiadacza (…). Przy zapłacie kartą płatniczą za usługę medyczną połączenie danych z karty płatniczej z danymi z paragonu fiskalnego pozwala połączyć osobę pacjenta z dokładnymi danymi identyfikującymi zakres wykonywanych procedur medycznych”. Jako trzeci przypadek NRL podaje sytuację, gdy „na żądanie pacjenta na paragonie musi zostać zamieszczony jego numer NIP. Uwidocznienie na paragonie numeru NIP pacjenta pozwala na powiązanie udzielonej usługi zdrowotnej z konkretną osobą, która z tej usługi skorzystała”.

3.1. Odnosząc się do przedstawionych argumentów, Trybunał zauważa, że zakwestionowany przepis dotyczy tylko elementów paragonu fiskalnego. Tak określony przedmiot wniosku uniemożliwia poddanie kontroli konstytucyjnej przypadku wystawienia zarówno paragonu fiskalnego, jak i faktury. Niezależnie jednak od powyższego Trybunał podkreśla, że nie istnieje obowiązek wystawienia obu dokumentów. Zarzut wnioskodawcy opiera się zaś na tym, że nie ma przeszkód, żeby wystawić zarówno paragon, jak i fakturę. Skoro jednak, zdaniem wnioskodawcy, miałoby to naruszyć tajemnicę lekarską, to świadczy to raczej o istnieniu wspomnianej przeszkody, nie uzasadnia natomiast zarzutu niezgodności z Konstytucją. W odniesieniu do drugiego z podanych przez wnioskodawcę argumentów Trybunał zauważa, że to pacjent decyduje, czy dokona płatności kartą płatniczą, czy gotówką. Problem, na który zwraca uwagę wnioskodawca, dotyczy zatem ewentualnego obowiązku poinformowania pacjenta o skutkach, jakie może nieść ze sobą płatność kartą, nie świadczy natomiast o naruszeniu przez zakwestionowany przepis tajemnicy lekarskiej. Zażądanie z kolei przez pacjenta uwidocznienia numeru NIP na paragonie jest wyrazem jego woli i z tego względu również nie może naruszać tajemnicy lekarskiej.
Z uwagi na powyższe zarzut naruszenia tajemnicy lekarskiej należy ocenić jako oczywiście bezzasadny. Taka ocena stanowi – zgodnie z art. 36 ust. 3 ustawy o TK – przesłankę odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu.

4. Odnosząc się do powołanych we wniosku wzorców kontroli, Trybunał zwraca uwagę, że konieczność obrony celów ściśle zawodowych uzasadnia przyznanie zrzeszeniom przedstawicieli określonego zawodu (np. zaufania publicznego) legitymacji ograniczonej rzeczowo, pozostawiając podmiotom legitymowanym generalnie (art. 191 ust. 1 pkt 1 Konstytucji) inicjowanie kontroli norm mające na celu ochronę interesu ogólnospołecznego. Z powyższego wynika nie tylko wymóg, by kwestionowane przepisy dotyczyły spraw objętych zakresem działania podmiotu o ograniczonej rzeczowo legitymacji wnioskowej, lecz także wymóg, by wskazane we wniosku wzorce kontroli dotyczyły spraw objętych zakresem jego działania. Podmiot o ograniczonej rzeczowo zdolności wnioskowej nie może zatem dowolnie wskazywać wzorców kontroli zaskarżonego przepisu (zob. postanowienia TK z: 17 stycznia 2011 r., Tw 26/10, OTK ZU nr 1/B/2011, poz. 5; 25 stycznia 2011 r. i 9 czerwca 2011 r., Tw 31/10, OTK ZU nr 3/B/2011, poz. 189 i 190; 26 lipca 2012 r. i 22 marca 2013 r., Tw 16/12, OTK ZU nr 2/B/2013, poz. 125 i 126; 6 czerwca 2012 r. i 21 listopada 2012 r., Tw 18/12, OTK ZU nr 6/B/2012, poz. 474 i 475; 5 czerwca 2012 r. i 6 listopada 2012 r., Tw 19/12, OTK ZU nr 6/B/2012, poz. 476 i 477).
W związku z powyższym Trybunał zwraca uwagę, że wnioskodawca nie może występować w obronie konstytucyjnych praw obywateli gwarantowanych w art. 47, art. 49 i art. 51 ust. 2 Konstytucji. Zarzuty odnoszące się do naruszenia prawa jednostki do decydowania o zakresie udostępniania innym informacji o sobie (w tym w szczególności związanej ze stanem zdrowia i podjętym leczeniem), a także sprawowania kontroli nad tymi informacjami przez jednostkę sformułowane zostały w interesie ogólnospołecznym i jako takie wykraczają poza zakres legitymacji wnioskodawcy.

W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.